czytaj więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

„Kultura Romów w krajobrazie szkolnym”
Romowie, których starsze pokolenie nazywało Cyganami, w latach pięćdziesiątych
XX wieku, rokrocznie przybywali do Nowego Sącza, aby pokazywać swoje piękne wozy,
stroje, tańce, uprawiać wróżby. Po miesiącu, czy dwóch wyjeżdżali. Inna grupa Romów,
bardzo biedna, przybywała z namiotami, które rozkładała na placu targowym. Wróżyli,
tańczyli, prosili o pożywienie.
Na początku lat sześćdziesiątych władze państwowe nakazały osiedlić się Romom
w naszym mieście. W dzielnicy Dąbrówka w Nowym Sączu osiedlili się Romowie
najbiedniejsi. Mieszkali w barakach, w skleconych na szybko, nawet z tektury,
pomieszczeniach. Rodziły się dzieci, które miały obowiązek uczęszczać do szkoły. Ale jak tu
się uczyć, gdy jest się głodnym, nie ma się odpowiedniego ubrania, podręczników
i przyborów szkolnych. W tych latach dzieci uczęszczały do Szkoły Podstawowej nr 9
im. Tadeusza Kościuszki w Nowym Sączu najdalej do klasy czwartej i nie kończyły szkoły.
Wizerunek biednych dzieci romskich z obwodu szkoły, bardzo kłócił się
z utworzonym przez tzw. wysoką kulturę np. opery („Carmen”), operetki („Baron cygański”),
filmu (m.in. słynny, przepiękny film „Tabor wędruje do nieba”) obrazem przystojnych
Romów, pięknych kobiet czarujących widzów tańcem i śpiewem. Dzieci były zalęknione,
nieufne, często zawstydzone. Tak więc najważniejszym zadaniem szkoły było pokazanie im
i społeczności szkolnej, jak piękną kulturę tworzyli ich przodkowie i jak wpłynęli na sztukę
nie tylko Europy.
Powołanie do życia, najpierw pilotażowego w Małopolsce, a potem rządowego
programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce, diametralnie zmieniło sytuację tej grupy
etnicznej w naszej szkole. Oprócz edukacji, program ten miał na celu popularyzację
i podtrzymywanie tożsamości kulturalnej i etnicznej Romów.
Na podstawie składanych wniosków do MEN przez organ prowadzący szkoły,
pojawiły się środki finansowe w celu zorganizowania zajęć plastycznych i muzycznotanecznych, jako zajęć pozalekcyjnych. Podsumowywane one były w grudniu na
Międzyszkolnym Przeglądzie Kultury Romów. Młodzi Romowie przez cały rok mieli zajęcia
plastyczne, muzyczne, taneczne. Swoimi talentami popisywali się w corocznych festiwalach
kultury romskiej, które to festiwale przekraczały granice miasta, rozciągając się na
województwo, a nawet Polskę. Pierwszy festiwal kultury Romów w Szkole Podstawowej nr 9
w Nowym Sączu odbył się w 1995 r. na długo przed programem rządowym.
Zainteresował się naszymi działaniami Hans Guggenheim – przewodniczący
stowarzyszenia zajmującego się mniejszościami narodowymi na całym świecie. W 2003 r.
przyjechał z Bostonu i zaproponował współpracę. Dzięki temu zrealizowany został w Szkole
Podstawowej nr 9 w Nowym Sączu projekt: przedstawianie baśni cygańskich, organizowanie
konkursów plastycznych tematycznie związanych z życiem Romów. W trakcie wizyty
znakomitego gościa wystawiono 4 baśnie, które promotor sfilmował i pokazywał, jak nas
zapewniał, na całym świecie. Wziął również najpiękniejsze rysunki, aby je prezentować za
granicą.
Zaproszeni goście: od prawej H. Guggenheim, Hans Guggenheim wśród dzieci
Roman Ficek-rzecznik praw ucznia, Józef Wojas-inspektor KO
Uzdolnienia muzyczne i plastyczne rozwijali Romowie pod opieką specjalistów:
plastyka i muzyka. Ich osiągnięcia były popularyzowane na okolicznościowych wystawach
i przeglądach. Występowali nawet przed ambasadorem USA, który zaszczycił swą obecnością
naszą szkołę w roku 2003. Bardzo ważnym momentem w życiu szkoły był występ Romów
w trakcie uroczystej akademii z okazji stulecia Szkoły Podstawowej nr 9 w Nowym Sączu
w 2006 r. Uzyskali duży aplauz widowni oraz licznie zgromadzonych zaproszonych gości.
Zorganizowaliśmy w latach od 1995 r. do 2000 r. pięć Przeglądów Twórczości
Artystycznej dzieci romskich i polskich z udziałem 100 – 200 osób przy współpracy z KOiW,
DKK, Stowarzyszenia Romów - z Oświęcimia, Tarnowa, Nowego Sącza, z funduszy Fundacji
Batorego, MEN, Urzędu Wojewódzkiego i Kuratorium Oświaty. Nagrody dla dzieci to sprzęt
muzyczny, sportowy, dyplomy, słodycze. Cztery festiwale miały zasięg wojewódzki, objęły
ówczesne województwo nowosądeckie, jeden festiwal był o zasięgu ogólnopolskim. Dzieci
romskie z naszej szkoły brały też udział w Festiwalu w Limanowej organizowanym przez
pana Gabora – szefa miejscowego Stowarzyszenia Romów i zdobyły tam cenne nagrody.
W ramach rządowego programu od 2003 r. do 2013 r. bardzo ważnym zadaniem
realizowanym co roku, a polegającym na podtrzymywaniu tradycji kulturalnych, był przegląd
kultury dzieci Romów, wspólnie organizowanym ze Szkołą Podstawową nr 3 w Nowym
Sączu. Gościnnie występowały też dzieci ze świetlicy środowiskowej przy ulicy
Nawojowskiej oraz ze Szkoły Podstawowej nr 15 w Nowym Sączu. Każdy taki przegląd ma
podobną formułę. Szkoła nasza przygotowuje przedstawienie kolejnej baśni cygańskiej na
podstawie zebranych baśni przez Jerzego Ficowskiego. W trakcie przedstawienia występuje
zespół muzyczno - taneczny „Dzieci Wiatru”, do którego należą wszystkie dzieci
pochodzenia romskiego, jakie uczęszczają do naszej szkoły. Następnie tańczą dzieci
pochodzenia romskiego ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Nowym Sączu oraz gościnnie
występują uczestnicy świetlicy środowiskowej prezentujący tańce tradycyjne. Na zakończenie
chętni tańczą nowoczesne tańce, szczególnie break dance. Dekorację przeglądu uzupełnia
wystawa prac plastycznych dzieci, które wykonywały przez cały rok na zajęciach
plastycznych. Przegląd odbywa się w grudniu, dlatego dzieci otrzymują liczne nagrody
pomyślane jako paczki pod choinkę. Pełne są słodyczy, różnych gier i upominków. Romowie
bardzo chętnie występują. Baśń wystawia klasa zintegrowana, czyli taka do której uczęszczają
Romowie. W trakcie przygotowań następuje silna integracja wszystkich uczniów na
płaszczyźnie artystycznej.
Dokonania artystyczne młodych Romów reprezentujemy na zewnątrz. Tak więc
17 listopada 2011 r. odbyła się naukowa konferencja na temat: „Krajobraz kulturowy
a budowanie tożsamości regionalnej – między kulturą a naturą”. Dzieci romskie w trakcie
konferencji występowały w Miasteczku Galicyjskim w Nowym Sączu, budząc olbrzymi
zachwyt.
Reprezentacja naszej szkoły romsko-polska od dwóch lat bierze udział w Olimpiadzie
Wiedzy w Maszkowicach, zdobywając cenne nagrody.
Naszymi dokonaniami zainteresował się Konsul Generalny USA w Krakowie.
Dwukrotnie w 2011 i 2012 r. zaprosił dyrektora szkoły z okazji Międzynarodowego Dnia
Roma, który przypada na dzień 8 kwietnia. W trakcie tych spotkań następowała wymiana
doświadczeń związanych z edukacją i popularyzacją kultury Romów w Małopolsce.
Przysłuchiwali się temu przedstawiciele MEN.
Dyrektor szkoły w 2012 r. prezentowała osiągnięcia w dziedzinie edukacji
i popularyzacji kultury Romów na konferencji zorganizowanej przez Kuratorium Oświaty
w ODN w Nowym Sączu na temat „Dzieci wielojęzyczne i wielokulturowe w polskiej
szkole”.
Pokazanie wspaniałej, kolorowej, wirującej spuścizny kulturowej Romów bardzo
pozytywnie wpłynęło na młodych Romów. Stali się odważni, pełni dumy i poczucia własnej
godności i wartości. Chętnie chodzą do szkoły, nie mają oporów przed występami
publicznymi. Wpisują się wyraźnie w życie szkoły, w każdą uroczystość i imprezę szkolną.
Opracowała: Zofia Basiaga - dyrektor Szkoły Podstawowej nr 9 w Nowym Sączu