Przewagi komparatywne: koncepcja Ricarda

O ewolucji interpretacji
przewag komparatywnych
w gospodarce światowej
Jan J. Michałek
J.J. Michałek
1
Przewagi komparatywne:
koncepcja Ricarda




W klasycznej teorii D. Ricarda przewagi względne kraju są
określone przez zróżnicowane produktywności siły roboczej w
poszczególnych sektorach gospodarki.
W tym ujęciu wszyscy pracownicy w danym kraju są identyczni, a
różnice w ich sektorowej produktywności są pewnego rodzaju
„czarną skrzynką” i wynikają (w domyśle) z ich różnic
technologicznych pomiędzy krajami.
Testy empiryczne modelu Ricarda, przeprowadzane przez
McDougalla (1947) dały pozytywne wyniki 
późniejsze badania były już nieco mniej jednoznaczne, Balassa
(1963), Stern (1962), Golub i Hsieh (2000) czy Nunn (2007)
J.J. Michałek
2
1
Pierwszy test teorii Ricarda: McDougall
(1951) dla danych USA i W.B. w 1937 r
J.J. Michałek
3
Przewagi kpmparatywne w
teorii neklasycznej





W teorii neoklasycznej Heckschera-Ohina, którą jako pierwszy w
literaturze polskiej przedstawił Włodzimierz Siwiński, technologie i
czynniki produkcji oraz gusta społeczeństw są identyczne,
a sektorowe przewagi komparatywne wynikają z odmiennego
wyposażenia krajów w czynniki produkcji.
Test teorii H-O od samego początku (V. Leontieff, 1952) nie dawały
wsparcia dla tej teorii. Z czasem zaczęto coraz silnie podkreślać
znaczenie kapitału lidzkiego w gospodarce.
Jednak nawet bardziej wyrafinowane testy (Bowen Leamer i
Sveikauskas 1987) tylko w niewielkim stopniu potwierdziły
znaczenie teorii neoklasycznej 
Uwzględnienie równic w produktywności czynników produkcji
(Trefler 1995) zwiększa poprawności produkcji do 62% lub do 72%
zależności od specyfikacji
J.J. Michałek
4
2
Bowen, Leamer i Sveikauskas (1987): niewielka
zgodność znaków i rankingu obfitości czynników i
ich eksportu netto w sektorach analizowanych
krajach
J.J. Michałek
5
Nowa teoria handlu Krugmana (1979):
symetryczność krajów, technologii i firm
=> brak sektorowych i firmowych przewag




Nowa teoria handlu Krugmana (1979) oparta o założenie niedoskonałej
konkurencji, korzyści skali oraz „umiłowanie dla różnorodności” po stronie
popytowej pozwalała zrozumieć przyczyny dynamicznego rozwoju handlu
wewnątrz-gałęziowego pomiędzy krajami o wysokim poziomie rozwoju
gospodarczego.
Model Krugmana i jego dalsze rozwinięcia umożliwiały empiryczną
weryfikację determinant poziomu handlu wewnątrz-gałęziowego.
Jednak model Krugmana, ze względu na założenie symetryczności krajow,
firm i technologii raczej nie pozwalał na wyjaśnienie przewag
komparatywnych poszczególnych krajów.
W tym ujęciu, struktury handlu powinny być coraz bardziej zbliżone do
siebie, a charakterystyki krajów, poza poziomem rozwoju gospodarczego i
wielkością rynku, mają relatywnie mniejsze znaczenie.
J.J. Michałek
6
3
Teoria Melitza (2003): Krugman
i zróżnicowane firmy




Kolejny przełom – jak można sądzić - w interpretacji przewag
komparatywnych nastąpił dzięki modelowi M. Melitza (2003). Jest on
oparty o analogiczne założenia do modelu Krugmana, z wyjątkiem
jednego: firmy są zróżnicowane pod względem produktywności siły
roboczej.
Dzięki temu dokonuje się proces „auto-selekcji” i tylko najbardziej
produktywne firmy są w stanie ponieść koszty wejścia na rynki
zagraniczne i eksportować swe produkty 
W tym ujęciu przewagi komparatywne kształtują się na poziomie
firmy, a nie sektora czy gospodarki 
Teoria Melizta stanowi więc z jednej strony nawiązanie do teorii
Ricarda (siła robocza jako jedyny czynnik produkcji), ale z drugiej
podważa znaczenie sektorowych przewag komparatywnych.
J.J. Michałek
7
Możliwe
stany
równowagi
Notacja:
0 : poziomy produktywności
, * , x : wartości graniczne dla
Autrkii (wejścia), krajowych dostaw, eksport
1 1
1 CES elstyczność substytucji
r
przychody
zyski
A
J.J. Michałek
8
4
Determinanty eksportu firm (extensive margins) w
poszczególnych krajach (EFIGE, 2011): sektory
przemysłowe (group) są statystycznie nieistotne
J.J. Michałek
9
Determinanty eksportu krajów i firm w
badaniach na podstawie Modelu
Melitza


Badania empiryczne oparte o model Melitza i dane na poziomie firm
potwierdzają znaczenie produktywności siły roboczej, jak w modelu
Ricarda
Ważne są również inne charakterystyki firm, jako determinanty
eksportu firm:







Większe firmy (zatrudniające więcej pracowników)
„Starsze” firmy (mające dłuższe doświadczenie w eksporcie)
Firmy zagraniczne (głownie filie wielkich korporacji wielonarodowych)
Firmy wykorzystujące bardziej kapitał ludzki (udział absolwentów szkół
wyższych w całkowitym zatrudnieniu)
Mające większy potencjał innowacyjny
Wydające więcej na badania i rozwój (BiR)
Natomiast charakterystyki sektorowe i krajowe mają – w świetle tych
badań - relatywnie niewielkie znaczenie.
J.J. Michałek
10
5
Konsekwencje badań empirycznych
opartych o dane jednostkowe firm

Z drugiej strony charakterystyki na poziomie krajów mają również
znaczenie w badaniach empirycznych opartych o model Melitza.






Na przykład zasób kapitału ludzkiego czy udział kraju w ugrupowaniach
integracyjnych (strefa euro) oddziałuje na zdolności eksportowe firm
por następna strona 
 Badania empiryczne oparte o model Melitza pozwalają lepiej
zrozumieć istotę współczesnych przewag konkurencyjnych i
sformułować trafniejsze wnioski dla polityki gospodarczej krajów.
Nawet w krajach mniej rozwiniętych poszczególne
umiędzynarodowione firmy mogą w relatywne krótkim okresie
uzyskać wysoką proeksportowość.
Może tłumaczyć szybkie sukcesy eksportowe krajów azjatyckich czy
państw Europy Środkowo-Wschodniej, do których napływają BIZ
Model Helpmana, Melizta i Yeaple’a (2005) pozwala z kolei
11
zintegrować teorie handlu firmJ.J.i Michałek
BIZ
Determinanty eksportu firm z EŚW z
uwzględnieniem poziomu rozwoju
społecznego (HDI) poszczególnych krajów
VARIABLES
lprod
luniv
lsk_prod
lunsk_prod
lRaD
foreign_tech
(1)
base - lprod
(2)
log(HDI)
(3)
HDI
(4)
HDI
(5)
HDI
0.0101**
(0.00475)
0.0226***
(0.00785)
0.0120
(0.0106)
-0.00272
(0.00449)
0.0698***
(0.0217)
0.642***
(0.0842)
0.00983**
(0.00467)
0.0505***
(0.00755)
0.0114**
(0.00474)
0.0532***
(0.00767)
0.0222
(0.0154)
0.0689***
(0.00816)
0.0145***
(0.00478)
0.0543***
(0.00767)
0.0737***
(0.0214)
0.634***
(0.0832)
0.0558**
(0.0219)
0.136
(0.0957)
0.0788***
(0.0225)
0.239**
(0.0967)
0.0698***
(0.0218)
0.0745
(0.0943)
foreign_cap
0.00771***
0.00739***
0.00822***
0.00789***
0.00830***
firm_size
(0.000766)
0.285***
(0.0157)
(0.000733)
0.290***
(0.0136)
(0.000743)
0.253***
(0.0140)
(0.000760)
0.278***
(0.0144)
(0.000742)
0.252***
(0.0140)
0.00372***
(0.00105)
0.00256**
(0.00105)
3.012***
(0.210)
-0.925***
(0.107)
5,932
-2953
0.182
0.00354***
0.00134
0.00366***
(0.00107)
(0.00111)
(0.00107)
3.046***
21.47***
3.221***
(0.215)
(2.948)
(0.218)
-0.944***
3.589***
-0.321**
(0.108)
(0.847)
(0.126)
5,931
5,932
5,932
-2859
-2741
-2856
0.207
0.240
J.J.
Michałek 0.208
Sectoral Country
Time
effects
effects
effects
age
l_hdi
Constant
Observations
Log likelihood
Pseudo R2
-1.911***
(0.0976)
5,295
-2783
0.151
Cieślik, Michałek i
Michałek (2013) 12
6