przestępczość w polsce w xvi–xviii wieku

DR
PAWEŁ KLINT
PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE W XVI–XVIII WIEKU
Plan zajęć (literatura do przeczytania)
1. Źródła, metodologia i postulaty badawcze dotyczące przestępczości w XVI–XVIII
wieku (zajęcia wprowadzające)
2. Prawo stanowe w Rzeczypospolitej – źródła, funkcjonowanie, instytucje
Marek Borucki, Temida staropolska. Szkice z dziejów sądownictwa Polski szlacheckiej,
Warszawa 1979, s. 16–70.
3. Szlachecka wolność i bezprawie, czyli świat przestępczy na szlacheckim dworze
Zbigniew Kuchowicz, Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej XVI–XVIII wieku,
Warszawa 1993, s. 196–219.
Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie
XVII wieku, t. 1: Wojny prywatne, Kraków 1960, s. 46–76.
4. Śledztwo historyka – o metodzie analizy źródeł sądowych
Jan Seredyka, Księżniczka i chudopachołek. Zofia z Radziwiłłów Dorohostajska –
Stanisław Tymiński, Opole 1995, s. 7–11, 30–47.
Protesty w sprawie mężobójstw – niepublikowane źródła z ksiąg sądowych (grodzkich) z
Wielkopolski z XVII w.
5. Organizacja i rozwój przestępczości w miastach Rzeczypospolitej w XVI–XVIII
wieku
Marcin Kamler, Świat przestępczy w Polsce XVI i XVII stulecia, Warszawa 1991, s. 182–
188.
Marcin Kamler, Recydywa w przestępczości w Polsce w drugiej połowie XVI i pierwszej
połowie XVII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne’’ 44, 1992, s. 123–131.
Jan Kracik, Michał Rożek, Hultaje, złoczyńcy, wszetecznice w dawnym Krakowie. O
marginesie społecznym XVI–XVIII wieku, Kraków 1986, s. 77–110.
1
6. Zbójnictwo i chłopskie bunty – wieś poza prawem w XVI–XVIII wieku
Adam Kersten, Na tropach Napierskiego. W kręgu mitów i faktów, Warszawa 1970, s.
119–130.
Marcin Kamler, Zbójnictwo i rozbój w Beskidach od drugiej połowy XVI do pierwszej
połowy XVII wieku, [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 2: Społeczeństwo a
przestępczość, Warszawa 2009, s. 183–236.
7. Przestępstwa ludności żydowskiej – fakty i stereotypy
Hanna Węgrzynek, Ludność żydowska wobec oskarżeń o popełnianie przestępstw o
charakterze rytualnym, „Kwartalnik Historyczny” 101, 1994, nr 4, s. 13–26.
Jacek Wijaczka, Oskarżenia i procesy o mordy rytualne w epoce nowożytnej,
„Wiadomości Historyczne” 2007, nr 3, s. 5–15.
Maria Cieśla, Żydowscy przestępcy w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Społeczeństwo
staropolskie. Seria nowa, t. 2: Społeczeństwo a przestępczość, Warszawa 2009, s. 239–
257.
8. Przeciwko królowi i Rzeczypospolitej
Adam Lityński, Przestępstwa polityczne w polskim prawie karnym XVI–XVIII wieku,
Katowice 1976, s. 58–72.
Janusz Tazbir, W Polsce król może spać bezpiecznie, „Przegląd Historyczny” 81, 1990, z.
3, s. 447–459.
Wacław Zarzycki, Temida sejmowa. Szkice z dziejów sądownictwa Polski szlacheckiej,
Warszawa 1979, s. 68–77.
9. Czarownice, szarlatani, świętokradcy
Małgorzata Pilaszek, Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVII, Kraków 2008, s.
266–322.
Tomasz Wiślicz, Czary przed sądami wiejskimi w Polsce XVI–XVIII w., „Czasopismo
Prawno-Historyczne” 49, 1997, z. 1–2, s. 47–62.
Marian Mikołajczyk, Świętokradcy przed sądami miejskimi w Małopolsce w XVI–XVIII
wieku, [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 2: Społeczeństwo a przestępczość,
Warszawa 2009, s. 93–109.
10. Bezprawne przekraczanie barier stanowych
2
Zbigniew Kuchowicz, Wizerunki niepospolitych niewiast staropolskich XVI–XVIII wieku,
Łódź 1972, s. 252–266 (rozdział: „Niezwykłe przygody pięknej doboszanki”).
Paweł Klint, Samozwaniec w krajeńskim dworze. Przyczynek do dziejów Sławianowskich
herbu Koźle Rogi, „Genealogia. Studia i Materiały Historyczne” 15, 2003, s. 63–73.
Włodzimierz Dworzaczek, Wstęp, [w:] Walerian Nekanda Trepka, Liber generationis
plebanorum („Liber chamorum”), wyd. W. Dworzaczek, Julian Bartyś, Zbigniew
Kuchowicz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. XXV–XCVI.
11. Amor i demon. Kobieta ofiarą przestępczości i gwałcicielem społecznych norm
Andrzej Karpiński, Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i w XVII wieku,
Warszawa 1995, s. 326–357.
Tomasz Wiślicz, Kobieta i przemoc w środowisku plebejskim w Rzeczypospolitej czasów
saskich, [w:] Między barokiem a oświeceniem. Radości i troski dnia codziennego, pod red.
Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2006, s. 389–396.
Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie
XVII wieku, w opracowaniu Janusza Tazbira, Warszawa 2005, s. 226–237.
12. Przemoc wobec dzieci – między przestępczością a obyczajem
Andrzej Karpiński, Wbrew prawu i moralności. Dziecko jako ofiara przemocy, agresji i
deprawacji w miastach polskich w XVI–XVIII wieku, [w:] Od narodzin do wieku
dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz 1: Od średniowiecza do wieku XVIII, pod red.
Marii Dąbrowskiej i Andrzeja Klondera, Warszawa 2002, s. 243–265.
Dorota Żołądż-Strzelczyk, Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2005, s. 214–226.
13. Zwyrodnienia, brutalność i dewiacje – upadek moralności czy marginalność
zachowań?
Janusz Tazbir, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Warszawa 1999, s. 238–264.
Zbigniew Kuchowicz, Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992, s. 299–331.
14. Kary i tortury
Historia państwa i prawa Polski, t. 2. Od połowy XV wieku do r. 1795, pod red. Juliusza
Bardacha, Warszawa 1971, s. 151–160, 332–342.
Janusz Tazbir, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Warszawa 1993, s. 78–94 (rozdział:
„Tortury na usługach ‘sprawiedliwości’”).
3
Józef Kus, Księgi złoczyńców. O przestępcach i wymiarze sprawiedliwości w dawnym
Lublinie, Lublin 2002, s. 82–91 (zeznania torturowanych).
Marcin Kamler, Kary za przestępstwa pospolite w dużych miastach Polski w drugiej
połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny” 101, 1994, nr 3, s.
25–39.
15. Zajęcia podsumowujące i ocena pracy studentów
4