prof. A. Misicka

Warszawa, 15.04 2013 r
Prof. dr hab. Aleksandra Misicka-Kęsik
Wydział Chemii
Uniwersytet Warszawski
[email protected]
Tel. 605 231 688
Ocena dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej
dr Elżbiety Jankowskiej
pt. „Badanie peptydów i białek związanych z występowaniem chorób
neurodegeneracyjnych oraz poszukiwanie możliwości zapobiegania rozwojowi tych chorób”
1. Informacje podstawowe
Dr Elżbieta Jankowska uzyskała stopień doktora nauk chemicznych na Wydziale Chemii Uniwersytetu
Gdańskiego w roku 2001 na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „Badania inhibitorów proteaz
cysteinowych”. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. dr hab. Zbigniew Grzonka. Rozprawa
doktorska dr Jankowskiej została uznana i nagrodzona przez Polskie Towarzystwo Chemiczne i firmę
chemiczną Sigma-Aldrich za najlepszą pracę doktorską w chemii organicznej zakończoną w 2001 roku.
Dr Jankowska jest od 2001 roku zatrudniona na Wydziale Chemii UG na etacie adiunkta. W trakcie
zatrudnienia na Wydziale Chemii UG dr Jankowska odbyła długoterminowy staż podoktorski (20032004) w laboratorium dr Marii Gaczynskiej (University of Texas Health Science Center, San Antonio,
USA).
2. Ocena dorobku naukowego
Zainteresowania dr Elżbiety Jankowskiej, od początku jej działalności naukowej, są związane z
tematyką dotyczącą procesów neurodegeneracyjnych. Tematyka ta była zainicjowana na Wydziale
Chemii UG przez prof. dr hab. Zbigniewa Grzonkę, a dr Jankowska jest jednym z głównych badaczy
rozwijających te badania.
Dr Elżbieta Jankowska jest współautorką 31 publikacji z listy filadelfijskiej, w tym 25 publikacji po
uzyskaniu stopnia doktora. O jakości prac dr Jankowskiej może świadczyć łączny impakt faktor (IF)
prac wykonanych przez habilitantkę, który wynosi 103,87 i impakt faktor prac wykonanych po
doktoracie wynoszący 85. Publikacje wykonane po doktoracie były 173 razy cytowane (z wyłączeniem
autocytowań), a indeks Hirscha dr Jankowskiej wynosi 9. Wszystkie prace opublikowane zostały w
anglojęzycznych międzynarodowych czasopismach naukowych. Wśród czasopism można wymienić
m.in. Eur. Biophys. J., J. Inorg. Biochem., Dalton Trans., Biopolymers, Inorg. Chem., J. Struct. Biol., Acta
Cryst., Proteins – Structure, Function and Bioinformatics, Acta Cryst. D, Biochemistry, Nat. Struct.
Biol., J. Pep. Sci., J Phys. Chem. i Immunology Lett. Dr Elżbieta Jankowska jest ponadto współautorką
(łącznie 64) prezentacji konferencyjnych, w tym 5 komunikatów ustnych prezentowanych przez dr
Jankowską i 20 prezentowanych przez doktorantów z nią współpracujących. Jest również
współautorką 10 prac w publikowanych materiałach zjazdowych (European Peptide Symposia,
International Peptide Symposia).
Dr Elżbieta Jankowska za swoje badania była kilkakrotnie nagradzana. W latach 2004-2005 otrzymała,
za swoje ówczesne osiągnięcia naukowe i dydaktyczne stypendium im. prof. dr hab. inż. Leszka
Łankiewicza. W tym czasie dr Jankowska była również członkiem zespołu, który otrzymał nagrodę
zespołową MNiSZW za cykl publikacji dotyczących „Opracowania metod badań strukturalnych
peptydów, ze szczególnym uwzględnieniem amyloidogennych”. Kolejna nagroda dr Jankowskiej to
nagroda zespołowa (pierwszego stopnia) Rektora UG przyznana w 2010 r. za cykl publikacji „Synteza
oraz badania fizykochemiczne peptydów i białek, ze szczególnym uwzględnieniem cząsteczek
amyloidogennych”.
Początkowo dr Jankowska brała udział w badaniach naukowych finansowanych przez instytucje
zewnętrzne jako wykonawca, później jako główny wykonawca, a obecnie sama jest kierownikiem
projektu grantu (NCN -2011-2014) pt. „Allosteryczna modulacja aktywności proteasomu – jak to
działa?
Z powyższego zestawienia widać wyraźnie, że aktywność naukowa dr Elżbiety Jankowskiej jest
znacząca. Zarówno ilość publikacji i impakt faktory czasopism, w których dr Jankowska publikuje, jak
również ilość prezentacji na konferencjach naukowych, w tym prezentacji ustnych świadczą, że dr
Jankowska jest badaczem bardzo aktywnym. Jej aktywność naukowa została również doceniona
przez grono recenzentów NCN przez przyznanie jej grantu badawczego na lata 2011-2014.
3. Ocena pracy habilitacyjnej
3.1. Ocena zgodności z wymogami formalnymi
Jako podstawę postępowania habilitacyjnego dr Jankowska przedstawiła 13 (H1-H13) prac
opublikowanych czasopismach o zasięgu światowym, w okresie 2004-2012. Impakt faktor 13 prac
zaliczonych do cyklu habilitacyjnego wynosi 49,30 i publikacje te były już 47 razy cytowane (bez
autocytowań). Są to współautorskie prace opublikowane w: Eur. Biophys. J., J. Inorg. Biochem.(2
prace), Dalton Trans.(3 prace), Biopolymers, Inorg. Chem.(2 prace), J. Struct. Biol., Acta Cryst.,
Proteins – Structure, Function and Bioinformatics, Acta Cryst. D. W pięciu z tych publikacji dr Elżbieta
Jankowska jest autorem korespondującym. Dodatkowo dr Jankowska do powyższego cyklu dołączyła
też dwie prace uzupełniające: jedna jest komunikatem konferencyjnym opublikowanym w
materiałach z Europejskiego Sympozjum Peptydowego (Kopenhaga 2010), a druga jest pracą
przeglądową w Cur. Pharm. Design z bieżącego roku. W podanym przez habilitantkę wykazie ta praca
przeglądowa jest zaznaczona jako praca, w której dr Jankowska jest autorem korespondencyjnym,
choć jak wynika z załączonego PDF tej publikacji, autorem korespondencyjnym jest Maria Gaczynska z
University of Texas Health Science Center (USA). Myślę, że jest po prostu pomyłka typograficzna. Bo i
tak ilość prac składających się na rozprawę habilitacyjną, w których dr Jankowska jest autorem
korespondującym przewyższa ilość takich prac jaką średnio wykazują kandydaci na stopień doktora
habilitacyjnego. Nie mam też wątpliwości o znaczącym udziale dr Jankowskiej w tworzeniu tej pracy
przeglądowej, bo jej wkładem jest rozdział poświęcony udziałowi szlaku proteolitycznego ubikwityna
- proteasom w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.
Wszystkie oświadczenia współautorów opisujące charakter ich prac w poszczególnych publikacjach
nie pozostawiają żadnych wątpliwości dotyczących rzeczywistego wkładu dr Jankowskiej w oceniane
publikacje. Habilitantka również niezwykle starannie opisuje swój wkład w poszczególne prace. Z
opisów tych wynika jednoznacznie, że dr Jankowska odgrywała dominującą rolę na etapie
projektowania badań, jak również na etapie ich wykonywania i opracowywania wyników.
Przedstawione prace świadczą o bardzo dobrym przygotowaniu dr Jankowskiej do roli samodzielnego
pracownika naukowego, podejmującego niezwykle ważne z punktu widzenia poznawczego, jak i
potencjalnych zastosowań medycznych tematy badawcze. Przedstawiony do oceny materiał spełnia
więc wszystkie wymogi formalne stawiane pracom habilitacyjnym.
3.2. Zakres i wartość merytoryczna rozprawy
Tematyka wszystkich publikacji dr Jankowskiej wchodzących w cykl prac habilitacyjnych jest związana
z badaniami procesów oksydacyjnych i agregacyjnych białek i neuropeptydów. Celem badań jest
poszukiwanie rozwiązań umożliwiających zapobieganie i terapię chorób neurodegeneracyjnych.
Pierwsza praca z przedstawionego do oceny cyklu publikacji, praca H1, dotyczy badań cystatyny C
typu dzikiego. Habilitantka śledziła zmiany konformacyjne zachodzące pod wpływem czynników
przyspieszających procesy agregacyjne przy pomocy różnych metod analitycznych m. in. dichroizmu
kołowego (CD), spektroskopii w podczerwieni z zastosowaniem transformacji Fouriera (FTIR) oraz
technik fluorescencyjnych. Dalsze badania zawarte w pracach H10, H13 dotyczyły badań mutantów
hCC. W wyniku tych badań okazało się, że jeden z mutantów pozwolił na określenie struktury
monomerycznej cząsteczki hCC. Odkrycie, iż pojedyncza mutacja w obrębie pętli L1 może zmieniać
zwartość i stabilność cząsteczki ludzkiej cystatyny C należy, w mojej opinii, do jednego z
najważniejszych osiągnięć opisanych w przedstawionym cyklu publikacji. Stabilizacja regionu
zawiasowego może spełniać kluczową rolę w zapobieganiu rozfałdowywaniu białka, powstrzymując
jego dimeryzację i oligomeryzację.
Badania strukturalne były prowadzone przez habilitantkę we współpracy ze znanymi zespołami
krystalograficznymi: prof. Jaskólskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i dr
Otwinowskiego (Southwestern Medical University, Dallas, USA). Świadczy to o doskonałej
umiejętności habilitantki prowadzenia wspólnych badań, jak również o umiejętności nawiązywania
kontaktów naukowych. Tę umiejętność widać też w pracy H12, która dotyczy badań rozfałdowywania
poszczególnych wariantów hCC za pomocą spektrometrii mas połączonej z wymianę izotopową, które
habilitantka częściowo wykonała w ośrodku specjalizującym się w zastosowaniach metod
spektrometrii mas (prof. Szewczuk i dr hab. Stefanowicz z Uniwersytetu Wrocławskiego).
Równoległą ścieżkę badań dr Jankowskiej stanowiły badania procesów powiązanych ze stresem
oksydacyjnym, który może inicjować rozwój chorób neurodegeneracyjnych. Te badania były
prowadzone we współpracy z prof. Kowalik-Jankowską z Uniwersytetu Wrocławskiego. Habilitantka
zidentyfikowała miejsca wiązania jonów miedzi oraz modyfikacje fragmentów α-synukleiny (prace
H2,H3,H4) i tachykinin (prace H6,H7,H9,H11) zachodzące pod wpływem działania rodnika
hydroksylowego powstającego przy udziale jonów miedzi w warunkach stresu oksydacyjnego. Prace z
tego zakresu należą do dużych osiągnięć habilitantki, a wyniki tych badań wskazują na ogromną rolę
warunków stresu oksydacyjnego w niszczeniu natywnych struktur neuropeptydów i białek, co można
w przyszłości wykorzystać w projektowaniu terapii anty-neurodegeneracyjnej.
Trzecim kierunkiem badawczym habilitantki są prace w zakresie poszukiwania allosterycznych
modulatorów aktywności proteasomu. Badania te były zapoczątkowane podczas pobytu dr
Jankowskiej w laboratorium dr Gaczynskiej z University of Texas Health Science Center (San Antonio,
USA) i obecnie są kontynuowane przez doktorantów, którymi dr Jankowska się opiekuje (praca H5).
Choć wśród dotychczas otrzymanych związków nie ma aktywnych inhibitorów aktywności
proteasomu, to znaleziono już jego modulatory. Struktury krystalograficzne są obecnie wykonywane
w ośrodku krystalograficznym w Southwestern Medical University, Dallas (USA) we współpracy z dr
Borek i dr Otwinowskim. Niedługo ukaże się wspólna publikacja dotycząca struktury kompleksu
proteasom-modulator. Dokładne opisanie tej struktury może zdecydowanie ułatwić projektowanie
efektywnych małocząsteczkowych aktywatorów proteasomu, a które mogą mieć w przyszłości duże
znaczenie aplikacyjne.
Podsumowując, omówione powyżej prace dr Elżbiety Jankowskiej wchodzące w cykl prac
habilitacyjnych wniosły oryginalny i ważny wkład w rozwój badań procesów neurodegeneracyjnych, a
wyniki tych prac mogą mieć również znaczenie aplikacyjne. Cykl przedstawionych publikacji spełnia
wszystkie wymogi stawiane rozprawom habilitacyjnym.
4. Charakterystyka dorobku dydaktycznego
Dr Jankowska jest pracownikiem dydaktycznym na Wydziale Chemii UG, co oczywiście jest związane z
prowadzeniem licznych zajęć dydaktycznych. Jednak z podanego spisu prowadzonych zajęć wydać
wyraźnie, że dr Jankowska jest niezwykle zaangażowana w przygotowanie i prowadzenie zajęć
dydaktycznych. Obecnie prowadzi wykład „Nowoczesne metody syntezy organicznej”, ćwiczenia
audytoryjne dla studentów kierunków Chemia, Biotechnologia i Bioinformatyka, ćwiczenia
laboratoryjne „Techniki analizy biomolekuł” i „Synteza związków biologicznie czynnych”. Poza tym
jest współautorem skryptu „Preparatyka i analiza związków naturalnych” i współautorem (w zespole
dwuosobowym) opracowania e-kompedium z wiedzy organicznej dla studentów studiów
licencjackich.
Dr Jankowska wypromowała już dziewięciu magistrów, a obecnie jest promotorem pomocniczym
pracy doktorskiej mgr Julii Stój, zatytułowanej „Białkowe i małocząsteczkowe allosteryczne
modulatory aktywności proteasomu”. Ponadto dr Jankowska sprawowała (lub sprawuje) opiekę
naukową nad realizacją czterech innych prac doktorskich, których tematyka była (lub jest) związana z
tematyką jej pracy habilitacyjnej.
Powyższe zestawienie pokazuje wyraźnie wszechstronne umiejętności dydaktyczne dr Jankowskiej
zarówno jeśli chodzi o prowadzenie zajęć dydaktycznych (wykładów i ćwiczeń) dla studentów z
niższych lat studiów, jak również umiejętne prowadzenie prac badawczych studentów II i III stopnia
studiów chemicznych (prace magisterskie i doktorskie).
5. Działanie innowacyjne i wdrożeniowe
Habilitantka uczestniczy obecnie w międzynarodowym projekcie wdrożeniowym EUREKA E!5423,
NN01 (Neobiotics Nares first product) pt.: „Opracowanie składu aerozolu do nosa, chroniącego
śluzówkę przed infekcjami”, którego termin zakończenia jest w 2014 r.
Zaangażowanie dr Jankowskiej w projekty pod kątem ewentualnych prac innowacyjnych i
wdrożeniowych widać również w podjęciu przez nią menedżerskich studiów podyplomowych dla
sektora B+R „Menedżer badań naukowych i prac rozwojowych”. Praca dyplomowa z tego zakresu
została przez dr Jankowską niedawno obroniona (styczeń 2013r).
Wniosek końcowy
Dorobek naukowy dr Elżbiety Jankowskiej: ilość publikacji, jakość czasopism, w których dr Jankowska
publikuje, umiejętność zdobywania grantów, aktywność na konferencjach naukowych, nawiązane
współprace naukowe i otwartość na nowe obszary badań świadczą o bardzo dobrym przygotowaniu
habilitantki do prowadzenia samodzielnej pracy naukowej w zakresie nauk chemicznych. Fakt
przyznania dr Jankowskiej grantu NCN, powołanie jej na promotora pomocniczego jednej pracy
doktorskiej i pełnienie funkcji opiekuna czterech innych prac doktorskich świadczą wyraźnie, że
habilitantka ma już w samodzielnym prowadzeniu prac badawczych duże doświadczenie.
Na podstawie przedstawionej powyżej analizy dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej
stwierdzam, że dr Elżbieta Jankowska spełnia wszystkie warunki określone w Ustawie o Stopniach i
Tytule Naukowym i wnioskuję o nadanie jej stopnia doktora habilitowanego zgodnie z trybem
przewidzianym w art. 18a ustawy z dnia 18 marca 2011 r. (Dziennik Ustaw Nr 84, poz. 455) o zmianie
ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie innych ustaw”.