docInstrumenty realizacji polityki ekologicznej państwa
download 
Reklamacja Transkrypt
Instrumenty realizacji polityki ekologicznej państwa
Instrumenty realizacji polityki ekologicznej państwa Tomasz Poskrobko Nakazy i zakazy Instrumenty realizacji polityki ekologicznej Normy (standardy) Instrumenty prawnoadministracyjne Bezpośrednie Pozwolenia emisyjne Administracyjne procedury Instrumenty ekonomiczne Pośrednie Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty społecznego oddziaływania Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne Nakazy i zakazy Instrumenty realizacji polityki ekologicznej Normy (standardy) Instrumenty prawnoadministracyjne Bezpośrednie Pozwolenia emisyjne Administracyjne procedury Instrumenty ekonomiczne Pośrednie Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty społecznego oddziaływania Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne Instrumenty prawnoadministracyjne • ustanowione przez prawodawcę (mocą aktów prawnych) ograniczenia działania lub sposoby postępowania, • ich celem jest – regulacja korzystania ze środowiska – zapewnienie jego ochrony, • mają bezpośredni wpływ na zachowanie podmiotów gospodarczych. • ich działanie jest poparte odpowiednimi sankcjami prawnymi. Nakazy i zakazy Instrumenty realizacji polityki ekologicznej Normy (standardy) Instrumenty prawnoadministracyjne Bezpośrednie Pozwolenia emisyjne Administracyjne procedury Instrumenty ekonomiczne Pośrednie Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty społecznego oddziaływania Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne Nakazy i zakazy • zakazy dotyczą głównie – przemysłowej emisji związków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia człowieka (np. związki arsenu, dioksyny), – stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, – uruchomienia zakładu bez odpowiednich urządzeń ochronnych – wolnego wstępu na teren ścisłego rezerwatu przyrody. – Strefowanie • Nakazy mogą dotyczyć, na przykład: – ograniczenia produkcji ze względu na nadmierną emisję zanieczyszczeń, – zamknięcia zakładu ze względu na jego uciążliwość dla ludzi i środowiska, – zastosowania urządzeń ochronnych, – wdrożenia określonej procedury sporządzania oceny oddziaływania na środowisko Nakazy i zakazy Instrumenty realizacji polityki ekologicznej Normy (standardy) Instrumenty prawnoadministracyjne Bezpośrednie Pozwolenia emisyjne Administracyjne procedury Instrumenty ekonomiczne Pośrednie Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty społecznego oddziaływania Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Normy imisji • wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko lub jego główne elementy na danym obszarze. • określają maksymalne, dopuszczalne stężenia substancji zanieczyszczających w środowisku • Mogą one być zróżnicowane w zależności od obszarów. Normy imisji • Standardy jakości powietrza pod kątem rocznej oceny jakości powietrza: – dopuszczalne - poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i który po tym terminie nie powinien być przekraczany (m.in. SO2, NO2, CO, benzen, PM10 + Pb, PM2,5) – docelowe - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych (m. in. O3, PM2,5, As, Ni, Cd, benzo(a)piren) – długoterminowe - poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu (O3) – alarmowe Normy imisji • Standardy jakości gleb – glebę uznaje się za zanieczyszczoną, gdy stężenie co najmniej jednej substancji przekracza wartość dopuszczalną – Standardy jakości gleby lub ziemi, uwzględniają ich aktualne i planowane funkcje użytkowania • Grupa A – grunty na obszarach chronionych • Grupa B – grunty rolne i leśne, nieużytki oraz grunty zurbanizowane • Grupa C tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne Normy imisji • Standardy jakości wód (w tym wody pitnej) – wyróżnia się standardy wód powierzchniowych, wód podziemnych oraz wody pitnej – wyróżniają stan ekologiczny i chemiczny, a w przypadku wód podziemnych stan ilościowy i chemiczny, przy czym stan ogólny określony jest przez gorszy z nich. Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Normy emisji • Celem norm emisyjnych jest ograniczenie ilości wydalanych zanieczyszczeń według ich rodzaju do poziomu umożliwiającego naturalną asymilację przez ekosystemy. • Dzielą się na: – indywidualnie – powszechnie • Dotyczą instalacji i urządzeń • Dotyczą zanieczyszczeń materialnych i niematerialnych Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Normy techniczno-technologiczne • określają rodzaj i maksymalną ilość zanieczyszczeń, które mogą powstać w danym procesie produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia • najlepsze dostępne technologie (BAT): – dokumenty referencyjne BAT (tzw. BREF-y) opracowywane przez Europejskie Biuro IPPC w Sewilli; – poradniki branżowe opracowywane na zlecenie Ministerstwa Środowiska – dokumenty referencyjne narodowych agencji ochrony środowiska, Banku Światowego, OECD, stowarzyszeń branżowych – opracowania i publikacje naukowo-techniczne; – ekspertyzy • EURO Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Normy produktowe • określają proekologiczne cechy lub parametry produktu, którego zużycie lub użycie może być uciążliwe dla człowieka lub środowiska. Są one ściśle związane z jakością produktu • Normy produktowe określają: – fizyczny lub chemiczny skład produktu, – procedury postępowania z produktem, jego pakowania i oznakowania, – ilość zanieczyszczeń, które mogą zostać uwolnione w czasie użytkowania. Imisji Właściwego postępowania Emisji Normy Produktowe Technologicznotechniczne Normy właściwego postępowania • ustanawia się w stosunku do tych czynności, które są stosunkowo powszechne, a jednocześnie trudne do monitorowania i ciągłej kontroli. • Mogą dotyczyć – przewóz substancji niebezpiecznych, – przechowywanie i niszczenie przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po środkach zużytych, – oszczędności energii, zachowanie turystów na obszarach prawnie chronionych Instrumenty prawnoadministracyjne Nakazy i zakazy Normy Pozwolenia Pozwolenia • Pozwolenia – pozwolenia emisyjne, – pozwolenia eksploatacyjno-reglamentacyjne • Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego może być, w drodze ustawy, obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia, ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska. Pozwolenia emisyjne • Pozwolenia wymaga eksploatacja instalacji i urządzeń powodujących: – wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, – wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, – wytwarzanie odpadów, – emitowania hałasu, – emitowania pól elektromagnetycznych Pozwolenia emisyjne Wydawanie pozwoleń: • starosta • wojewoda w odniesieniu do: – przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wynika z przepisów o ochronie środowiska; – eksploatacji instalacji na terenach zakładów zaliczanych do tych przedsięwzięć; – dla przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych Pozwolenie wydawane jest na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat Pozwolenia emisyjne Pozwolenie określa między innymi: • wielkość dopuszczalnej emisji w warunkach normalnego funkcjonowania instalacji, • maksymalny dopuszczalny czas utrzymywania się uzasadnionych technologicznie warunków eksploatacyjnych odbiegających od normalnych, • zakres i sposób monitorowania procesów technologicznych i sposób postępowania w przypadku uszkodzenia aparatury pomiarowej, • sposób i częstotliwość przekazywania informacji i danych organowi wydającemu pozwolenie. Pozwolenia emisyjne Odpowiedzialność karna • Podmiot, który eksploatuje instalację bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków, podlega karze aresztu albo ograniczenia wolności, albo grzywny (w wysokości od 20 do 5.000 złotych); • podmiot nie posiadający wymaganego pozwolenia zintegrowanego wnosi opłaty podwyższone o 500% za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, pobór wód, wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi oraz opłaty podwyższone za składowanie odpadów za każdą dobę składowania; • w razie wprowadzania przez podmiot korzystający ze środowiska substancji lub energii do środowiska bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wstrzymać, w drodze decyzji, użytkowanie instalacji. Pozwolenia zintegrowane • Pozwolenie zintegrowane wymagane jest dla prowadzenia instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych, albo środowiska jako całości. • Obowiązkowe dla szeregu instalacji: – w przemyśle energetycznym do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt – w hutnictwie i przemyśle metalurgicznym – w przemyśle mineralnym – w gospodarce odpadami – i inne Pozwolenia zintegrowane • pozwolenie zintegrowane zastępuje następujące pozwolenia na: – – – – – – wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi na wytwarzanie odpadów na emitowanie hałasu do środowiska na emitowanie pól elektromagnetycznych pozwolenie wodnoprawne na pobór wody • Dwa przejawy integracji: – jedno pozwolenie określa warunki emisji dla wszystkich instalacji położonych na terenie zakładu, – pozwolenie zintegrowane określa warunki emisji gazów i pyłów do powietrza oraz zasady postępowania z odpadami nawet gdyby pozwolenia cząstkowe w tym zakresie nie były wymagane Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne • Pozwolenia eksploatacyjno-reglamentacyjne dotyczą użytkowania środowiska. • Są to: – koncesje na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż, – koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż, – koncesje na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, – pozwolenie wodnoprawne w zakresie: wykonywania urządzeń wodnych, poboru wód, rolniczego wykorzystania ścieków, – pozwolenia na wycinanie drzew i krzewów. – decyzje ustalające warunki regulacji cieków wodnych, budowy wałów przeciwpowodziowych, robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót ziemnych, – decyzje o zamianie lasu na użytek rolny, – decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (o ile nie ma planu zagospodarowania przestrzennego) Pozwolenia eksploatacyjnoreglamentacyjne • Organem właściwym do wydawania pozwoleń eksploatacyjnoreglamentacyjnych jest Minister Środowiska, wojewoda (koncesje) i starosta oraz wójt lub burmistrz gminy (wycinanie drzew i krzewów). Instrumenty ekonomiczne Tomasz Poskrobko Kryteria projektowania i wyboru instrumentów ekonomicznych • skuteczność ekologiczna (potencjalna i rzeczywista) – odnosi się zawsze do określonych celów polityki ekologicznej (np. osiągnięcie określonego standardu imisji itp.); • efektywność ekonomiczna – ujmowana jako: minimalizacja łącznych kosztów osiągnięcia planowanej korzyści środowiskowej lub maksymalizacja relacji korzyści ekologicznych do kosztów niezbędnych dla uzyskania tych korzyści; • możliwości wdrożenia – zależy zwykle od szerokiego spektrum czynników. Należą do nich: istnienie podstaw prawno-instytucjonalnych umożliwiających wdrożenie danego instrumentu, istnienie rozwiązań organizacyjnych i technicznych Funkcje instrumentów ekonomicznych • funkcja bodźcowa • funkcja dochodotwórcza • funkcja regulacyjna Systematyka Opłaty usługowe za: • wywóz nieczystości stałych i płynnych • odprowadzanie i oczyszczanie ścieków • dostarczanie wody • Mechanizm czystego rozwoju • Wspólne wdrożenia • Zbywalne prawa do emisji • Opłaty za odpady opakowaniowe • Opłaty za sprzęt elektryczny i elektroniczny • Opłaty za brak sieci zbierania zużytych pojazdów • Opłaty za substancje kontrolowane • Opłaty depozytowe • Ubezpieczenia ekologiczne • Zastawy ekologiczne • Organizacje handlowe Opłaty usługowe i administracyjne Instrumenty o charakterze rynkowym Opłaty produktowe i depozytowe Ekologiczne zabezpieczenie finansowe INSTRUMENTY EKONOMICZNE Opłaty administracyjne: • Udostępnianie informacji o środowisku • Udostępnianie danych katastru wodnego • Handlu uprawnieniami do emisji • Składanie wniosków o pozwolenie zintegrowane Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska: • Opłaty za pobór wody • Opłaty koncesyjne i eksploatacyjne • Opłaty za wyłączanie gruntów rolnych i leśnych • Opłaty za wycinanie drzew i krzewów • Opłaty i należności za użytkowanie obiektów i obszarów wodnych Instrumenty o charakterze danin publicznych Opłaty za emisję zanieczyszczeń: • Opłaty za emisje zanieczyszczeń powietrza • Opłaty za odprowadzanie ścieków • Opłaty za odprowadzanie wód chłodniczych • Opłaty za odprowadzanie wód roztopowych • Opłaty za składowanie odpadów Podatki lokalne: • Podatek rolny • Podatek leśny • Podatek od nieruchomości Instrumenty o charakterze sankcyjnym • Podwyższone opłaty ekologiczne • Dodatkowe opłaty ekologiczne • Administracyjne kary pieniężne • Inne opłaty sankcyjne Opłaty za pobór wody na cele gospodarcze • Dwie stawki różnicujące wody powierzchniowe: – stawka podstawowa – stawka za wodę dla zaopatrzenia ludności • Cztery współczynniki różnicujące w zależności od stopnia uzdatniania: – współczynnik 2,8 – jeżeli woda nie podlega żadnym procesom uzdatniania lub jest uzdatniana tylko mechanicznie; – współczynnik 2,0 – przy stosowaniu filtracji pospiesznej; – współczynnik 1,0 – przy stosowaniu koagulacji, flotacji oraz filtracji powolnej albo odżelaziania lub odmanganiania wody; – współczynnik 0,6 – przy stosowaniu procesów membranowych, wymiany jonowej, sorpcji na węglu aktywnym utleniania ozonem lub innymi utleniaczami • Współczynniki różnicujące w zależności od RZGW: – podwyższone o 1,2 występuje na obszarze RZGW Gliwice, RZGW Poznań – podwyższone stawki o 1,2 występuje na obszarze RZGW Warszawa, w woj. łódzkim, małopolskim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim Opłaty za pobór wody na cele gospodarcze • Trzy stawki różnicujące wody podziemne: – stawka podstawowa – na potrzeby produkcji żywności lub leków – stawka za wodę dla zaopatrzenia ludności • Pięć współczynników różnicujące w zależności od stopnia uzdatniania: – 2,0 – jeżeli woda nie podlega żadnym procesom uzdatniania lub tylko dezynfekcji i demineralizacji; – 1,25 – podlega procesom odżelaziania lub utleniania; – 1,0 – podlega odmanganianiu; – 0,5 – usuwanie amoniaku, koagulacji lub adsorpcji; – 0,3 – usuwanie azotanów lub metali ciężkich. Opłata za wyłączenie gruntów w produkcji rolnej lub leśnej • należność jest to jednorazowa opłata z tytuły trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolnej lub leśnej; – uzależniona od klasy i rodzaju gruntów oraz typu gleb – pobierana jest w wysokości odpowiadającej wartości określonej ilości ton ziarna żyta • • • • grunty orne i sady na glebach pochodzenia mineralnego – 350 Mg żyta, grunty orne i sady na glebach pochodzenia organicznego – 450-750, łąki i pastwiska trwałe na glebach organicznych – 500-750, łąki i pastwiska na glebach mineralnych – 150-300 Mg ziarna żyta, w zależności od klasy gruntów. • opłata roczna – z tytułu użytkowania gruntów wyłączonych z produkcji rolnej lub leśnej – uiszczana jest przez 10 lat, od chwili wyłączenia gruntu z produkcji, w przypadku wyłączenia trwałego oraz przez okres wyłączenia nietrwałego. – Wysokość opłaty rocznej wynosi 10% należności Opłata za wyłączenie gruntów w produkcji rolnej lub leśnej • zależna od typu siedliskowego lasu oraz wartości 1 m3 drewna – 2000 m3 za 1 ha przy wyłączeniu gleb typu siedliskowego „las”, – 1500 m3 za 1 ha lasu mieszanego, – 1150 m3 za 1 ha boru mieszanego, – 600 m3 za 1 ha boru i – 250 m3 za 1 ha boru suchego • Opłata roczna za wyłączenie gruntów leśnych wynosi 10% należności i jest uiszczana przez 10 lat przy wyłączeniu trwałym lub przez okres wyłączenia okresowego • Należność i opłata roczna za wyłączenie z produkcji gruntów w lasach ochronnych jest wyższa o 50%. Opłaty koncesyjne • związane z geologicznym i górniczym korzystaniem ze środowiska • Pobierana z tytułu – poszukiwania złóż i kopalin – rozpoznawania złóż i kopalin – bezzbiornikowego magazynowania substancji i składowania odpadów w górotworze • stawki zróżnicowane od rodzaju kopaliny i charakteru działalności • niższe przy poszukiwaniu i około dwukrotnie wyższe przy rozpoznawaniu złoża Opłaty eksploatacyjne • pobierana za wydobywanie kopaliny ze złoża • Wysokość tej opłaty zależy od rodzaju i ilości wydobytej kopaliny Opłaty za usuwanie drzew i krzewów • Opłaty za wycinkę drzew są uzależnione od: – gatunku drzewa (wyodrębniono 4 grupy) – jego grubości, wyrażonej w centymetrach obwodu pnia (wyróżniono 8 grup – najniższa do 25 cm, najwyższa powyżej 700 cm). • Opłaty za wycinanie krzewów są zależne tylko od powierzchni Opłaty za emisję zanieczyszczeń do powietrza • pobierane za wydalanie 67 substancji lotnych – gazów i pyłów. • Podstawą do zróżnicowania jednostkowych stawek opłat jest toksyczność wydalanych zanieczyszczeń • W przypadku braku możliwości bezpośredniego ustalenia ilości wydalanych zanieczyszczeń wprowadzono możliwość naliczania „ryczałtowego” Opłaty za zanieczyszczenia odprowadzane w ściekach • uzależnione od rodzaju i stężenia zanieczyszczeń oraz miejsca powstawania ścieków (RZGW) Opłaty za odprowadzanie wód chłodniczych • uzależnione od temperatury odprowadzanej wody – 26-31oC – 32-34oC – powyżej 35oC Opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych • naliczane w wymiarze rocznym, a jednostkowa stawka jest zróżnicowana w zależności od rodzaju powierzchni. • Ustalono pięć rodzajów takich powierzchni: – tereny przemysłowe, składowe i bazy transportowe – powierzchnie portów i lotnisk – powierzchnię dróg i parkingów o nawierzchni szczelnej położonych na terenach przemysłowych – powierzchnię dróg i parkingów o nawierzchni nieszczelnej – powierzchnię dróg i parkingów o nawierzchni szczelnej położonych w miastach o gęstości zaludnienia przekraczającej 1300 osób na km2 Opłaty za składowanie odpadów • Wysokości jednostkowych stawek zależy od rodzaju składowanych odpadów Opłaty produktowe • opłaty produktowe za niezrealizowanie obowiązku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych; • opłaty produktowe za sprzęt elektryczny i elektroniczny; • opłaty za substancje kontrolowane; • opłaty za brak sieci zbierania pojazdów; • opłata zastępcza za nie wykupienie wymaganej ilości energii odnawialnej; • opłata depozytowa. opłaty produktowe za niezrealizowanie obowiązku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych • dotyczą następujących produktów wycofanych z użycia: – opakowań z tworzyw sztucznych, szklanych, aluminiowych, stalowych, z papieru, tektury i drewna (nie pobiera się opłaty za opakowania wielowarstwowe); – akumulatorów; – baterii i ogniw galwanicznych oraz ich części; – olejów smarowych; – opon. Opłaty produktowe za sprzęt elektryczny i elektroniczny • Wymagany poziom odzysku i recyklingu kształtuje się następująco: – wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego i automaty do wydawania - poziom odzysku 80% (poziomu recyklingu 75%); – sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny oraz sprzęt audiowizualny 75% (65%); – małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt oświetleniowy, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, przyrządy do nadzoru i kontroli 70% (50%); – zużyte gazowe lampy wyładowcze poziomu odzysku 80% (poziomu recyklingu 80%). • Przedsiębiorcy są zobligowani do ponoszenia dwóch rodzajów opłat: – opłaty rejestrowej za wpis do rejestru Głównego Inspektora Ochrony Środowiska oraz opłatę roczną za pozostanie w tym rejestrze; – opłaty produktowej. Opłata za brak sieci zbierania pojazdów • Obowiązek wnoszenia opłat mają te podmioty, które wprowadziły w danym roku co najmniej tysiąc pojazdów i nie zorganizowały (nie mają) sieci zbiórki pojazdów wyeksploatowanych Opłaty za substancje kontrolowane • ponoszą podmioty wprowadzające po raz pierwszy do obrotu na terytorium Polski substancje zubażające warstwę ozonową – wodorochlorofluorowęglowodory (38 substancji), jednostkowe stawki opłaty, za ich wprowadzanie w 2010 roku kształtowały się od 0,50 zł za 1 kg chlorofluoroetanu do 52 zł/kg chloropentafluoropropanu; – chlorofluorowęglowodory (15 substancji), jednostkowe stawki opłaty w 2010 roku wynosiły: 6 zł za 1 kg chloropentafluoroetanu, 8,00 zł za 1 kg trichlorotrifluoroetanu i 10 zł za 1 kg każdego spośród pozostałych 13 substancji; – bromometan, jednostkowa stawka 2,00 zł/kg. Opłata zastępcza za nie wykupienie wymaganej ilości energii „zielonej” i „czerwonej” • Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem i obrotem energią elektryczną mają obowiązek zapewnienia określonego udziału energii z odnawialnych źródeł (energia „zielona”), gazu (żółta) i/lub kogeneracji (energia „czerwona”). Opłata depozytowa • baterie i akumulatory samochodowe • baterie i akumulatory przemysłowe Cechy wspólne opłat za korzystanie ze środowiska • „samoopodatkowanie” (za wyjątkiem opłat za usuwanie drzew i krzewów, które są nakładane decyzją) • wpłata na konto urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska (w odniesieniu do opłat za emisję do powietrza ze środków transportu – według siedziby zobowiązanego) zobowiązany prowadzi ewidencję i zawiadamia marszałka zobowiązany nie zawiadomił marszałka albo przedstawione dane budzą wątpliwości zobowiązany bez wezwania wnosi opłatę na rachunek urzędu marszałkowskiego Marszałek wymierza opłatę (decyzja administracyjna) zobowiązany płaci opłatę albo odwołuje się do samorządowego kolegium odwoławczego Cechy wspólne opłat za korzystanie ze środowiska • zwolnienie z opłat jeżeli ich półroczna wysokość nie przekracza 400 zł • przedawnienie i odsetki tak samo jak za podatki, zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej Opłaty podwyższone • • • • • emisja gazów lub pyłów do powietrza bez pozwolenia – 500 % pobór wód bez pozwolenia – 500 % wprowadzanie ścieków bez pozwolenia – 500 % wrzucenie odpadów do wód lub morza – opłata x 100 składowanie odpadów w innych miejscach szczególnie chronionych (brzeg zbiornika wodnego, strefa ochronna ujęcia wody, park narodowy, rezerwat przyrody, uzdrowisko – 15 % opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę) • składowanie odpadów w miejscu nie przeznaczonym na ten cel – 10 % opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę • składowanie bez zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska lub magazynowanie bez decyzji – 5 % opłaty za umieszczenie na składowisku za każdą dobę Administracyjne kary pieniężne • za wyjątkiem kary za usuwanie drzew bez zezwolenia, ukarany może być tylko podmiot posiadający decyzję, który narusza jej warunki • AKP nakładane są za: – przekroczenie ilości lub rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza określonych w pozwoleniach, – przekroczenie warunków dotyczących ścieków określonych w pozwoleniach, – przekroczenie ilości pobranej wody określonej w pozwoleniach, – naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, – przekroczenie poziomów hałasu określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu lub pozwoleniu zintegrowanym, • za korzystanie ze środowiska bez decyzji płaci się opłaty podwyższone Administracyjne kary pieniężne AKP są wymierzane decyzją administracyjną: • w I instancji decyzja administracyjna wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska • organem II instancji jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie Kary wpłaca się na rachunek właściwego WIOŚ. Tryb nakładania kar kontrola WIOŚ stwierdza przekroczenie WIOŚ wydaje decyzję w sprawie wymiaru kary biegnącej ewent. odwołanie ukaranego do GIOŚ od wymiaru kary biegnącej ewent. odwołanie ukaranego do GIOŚ od decyzji o karze łącznej WIOŚ wydaje decyzję w sprawie kary łącznej ostateczna decyzja GIOŚ w II instancji ostateczna decyzja GIOŚ w II instancji ukarany płaci karę na rachunek WIOŚ albo WIOŚ rozpoczyna egzekucję administracyjną Wyjątek: jednorazowa kara za przekroczenie pobranej wody Kara biegnąca • Wymiar kary biegnącej ustala się uwzględniając przekroczenie lub naruszenie w skali doby lub w skali godziny (za przekroczenie ilości lub rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza). • Decyzja w sprawie kary biegnącej nie podlega wykonaniu • W decyzji ustalającej wymiar kary biegnącej określa się: – wielkość stwierdzonego przekroczenia lub naruszenia odpowiednio w skali doby albo godziny, – wymiar kary biegnącej, – termin, od którego kara biegnąca będzie naliczana, jako odpowiednio dzień albo godzinę, następujące bezpośrednio po zakończeniu pomiarów lub innych ustaleń stanowiących podstawę stwierdzenia przekroczenia lub naruszenia. • Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia. • Wymiar kary biegnącej może ulec zmianie na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, zawierający wyniki pomiarów albo na skutek zmiany stawek określonych w przepisach. Kara łączna • Wojewódzki inspektor ochrony środowiska podejmuje, na podstawie ostatecznych decyzji określających wymiar kary biegnącej, decyzję o wymierzeniu kary łącznej: – za okres do ustania przekroczenia lub naruszenia po stwierdzeniu z urzędu lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, że przekroczenie lub naruszenie ustało, albo – za okres do dnia 31 grudnia każdego roku - jeżeli do tego dnia przekroczenie lub naruszenie nie zostało usunięte. Charakterystyka AKP • kara za składowanie odpadów – wymierzana za naruszenie rodzaju lub sposobu składowania odpadów określonego w decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska – zależy od ilości i rodzaju odpadu oraz czasu ich składowania (1/10 stawki opłaty za umieszczenie na składowisku za każda dobę) • kara za magazynowanie odpadów – za naruszenie warunków decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów – ukarany zostanie posiadacz magazynowanych odpadów – kara zależy od ilości i rodzaju odpadu oraz czasu ich magazynowania – 1/10 stawki opłaty za umieszczenie na składowisku za każda dobę magazynowania • kara za zanieczyszczenie powietrza – wymierzana za emisję ilości gazu lub pyłu większej niż dozwolona w pozwoleniu na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza albo w pozwoleniu zintegrowanym – za emisję gazu lub pyłu nie wymienionego w pozwoleniu – kara = 10 x opłata Charakterystyka AKP • kara za pobór wody – za pobór wody w ilości większej niż dozwolona zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym na pobór wody lub pozwoleniem zintegrowanym – wyjątek: nie ma kary biegnącej i łącznej, decyzja WIOŚ od razu określa wymiar kary – kara= 10 x opłata • kara za ścieki – za przekroczenie ilości, stanu, składu, temperatury lub pH ścieków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi albo w pozwoleniu zintegrowanym – kara= 10 x opłata Charakterystyka AKP • kara za hałas – za emitowanie hałasu przekraczającego poziomy określone w pozwoleniu – kara zależy od pory doby (dzień czy noc) i wielkości przekroczenia – według pomiaru w najgłośniejszym miejscu • kara za usuwanie drzew i krzewów – za usunięcie drzewa lub krzewu bez pozwolenia – wysokość kary zależy od rodzaju i gatunku drzewa i obwodu pnia na wysokości 130 cm albo od zakrzewionej powierzchni – decyzja wójta (burmistrza, prezydenta miasta) Rynek zbywalnych praw do emisji zanieczyszczeń • Wyróżnia się kilka rodzajów rynku uprawnień zbywalnych – – – – – Rynki z pełnymi lub ograniczonymi prawami emisji Rynek obszarowy Rynek sektorowy (branżowy) Rynek pozwoleń na emisję rzeczywistą Rynek pozwoleń na emisję umowną • Rynek uprawnień emisji zakłada dwa sposoby ich nabywania: – pierwotne - wskutek uwłaszczenia na podstawie krajowego planu rozdziału uprawnień do emisji; – wtórne – drogą kupna. W obrocie mogą uczestniczyć zarówno beneficjenci pierwotni (uwłaszczeni), jak i podmioty, które chcą dokonać zakupu. System handlu uprawnieniami do emisji • Podstawa prawna: ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji – określa zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, którego celem jest ograniczenie tych emisji w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny • ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji – określa zadania krajowego ośrodka bilansowania i zarządzania emisjami, warunki i zasady realizacji projektów CDM i JM, wykaz gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza, objętych systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych • W Polsce system handlu uprawnieniami do emisji obejmuje następujące elementy: – Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji, którego zadaniem jest prowadzenie Krajowego rejestru uprawnień do emisji, opracowywanie projektów krajowych planów rozdziału uprawnień do emisji, monitorowanie funkcjonowania systemu, opracowywanie raportów, udostępnianie informacji. – Towarowa Giełda Energii S.A. jest animatorem rynku uprawnień do emisji. Do zadań animatora należy stałe składanie zleceń kupna i sprzedaży instrumentów notowanych na Giełdzie. Członkami Giełdy mogą być także domy maklerskie (jednym z pierwszych był Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). – Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. w 2010 roku otrzymała pozwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na prowadzenie rozliczeń i rachunku transakcji zawieranych na rynku zbywalnych uprawnień do emisji. – Krajowy Plan Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenek węgla na lata 20082012, przyjęty przez Radę Ministrów. Członek giełdy Podmioty zagraniczne Biura maklerskie Inne podmioty ujęte w Krajowym Planie Alokacji Uprawnień Członek giełdy Członek giełdy Podmioty ujęte w Krajowym Planie Alokacji Uprawnień (członkowie Giełdy) Towarowa Giełda Energii S.A. Izba Rozliczeniowe Bank rozliczeniowy Krajowy Rejestr Uprawnień Rejestr centralny wspólnoty Instrumenty wspierające rynek • Wspólne wdrożenia (joint implementation) jest to narzędzie polegające na wspólnej realizacji projektów skutkujących redukcją emisji antropogennych gazów cieplarnianych lub wzrostem biologicznego pochłaniania CO2 (lasy) w kraju lub za granicą. . Projekty te muszą być wdrożone w krajach uczestniczących w systemie handlu pozwoleniami. • Mechanizm czystego rozwoju (Clean Developement Mechanism) umożliwia realizację projektów inwestycyjnych skutkujących redukcją emisji lub wzrostem pochłaniania CO2 w krajach nie uczestniczących w systemie handlu pozwoleniami. Charakterystyka SHUE • • • jednostki umowne tzw. jednostki Kioto (ekwiwalent dwutlenku węgla obliczany na podstawie współczynnika ocieplenia, który wyraża wielkość wpływu cząsteczki danego gazu na pochłanianie promieniowania długofalowego Ziemi w stosunku do pochłaniania tego promieniowania przez cząsteczkę dwutlenku węgla) okres rozliczeniowy – 5 lat (od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.) System obejmuje instalacje, dla których przyznaje się uprawnienia do emisji oraz instalacje, które są czasowo wykluczone z systemu. Rodzaje działalności objęte SHUE: – działalność energetyczna (instalacje spalania powyżej 20MW, instalacje spalania stosowane w produkcji propylenu i etylenu w procesie krakingu, rafinerie ropy naftowej, piece koksownicze, – hutnictwo żelaza i stali (instalacje prażenia lub spiekania rud metali, instalacje do produkcji surówki żelaza i stali) – przemysł mineralny (instalacje do produkcji klinkieru, wapna, szkła, wełny skalnej, wyrobów ceramicznych) – Inne (instalacje do produkcji masy włóknistej z drewna i innych materiałów, instalacje do produkcji papieru lub tektury) – lotnictwo (Każdy operator statków powietrznych, który wykonał jakąkolwiek operację startu lub lądowania na terenie Unii Europejskiej) Krajowy administrator SHUE • nadzór nad systemem sprawuje Minister Środowiska • KASHUE jest administratorem systemu, do którego zadań należą: – prowadzenie Krajowego Rejestru Uprawnień do Emisji; – prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o instalacjach objętych systemem – monitorowanie funkcjonowania systemu, w tym przeprowadzanie przeglądów oraz analiz i ocen jego funkcjonowania; – opracowywanie i udostępnianie projektów krajowych planów rozdziału uprawnień do emisji; – monitorowanie działań związanych z realizacją projektów wspólnych wdrożeń i mechanizmu czystego rozwoju; – udzielanie wyjaśnień, opracowywanie materiałów informacyjnych oraz prowadzenie szkoleń dotyczących funkcjonowania systemu. Krajowy rejestr uprawnień do emisji • w KRUE są gromadzone informacje o: – zezwoleniach; – przyznanych uprawnieniach do emisji; – sprzedanych i przeniesionych uprawnieniach do emisji; – umorzonych uprawnieniach do emisji; – wielkościach dopuszczalnej emisji i emisji rzeczywistej. Krajowy plan rozdziału uprawnień do emisji • KPRU określa: – całkowitą liczbę uprawnień do emisji do rozdziału w okresie rozliczeniowym; – całkowitą liczbę uprawnień do emisji dla poszczególnych rodzajów instalacji objętych systemem; – wykaz instalacji wraz z przyznaną dla nich liczbą uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym lub w poszczególnych latach tego okresu; – liczbę uprawnień do emisji, jakie w każdym roku okresu rozliczeniowego będą stanowić krajową rezerwę uprawnień do emisji: • dla instalacji nowych lub instalacji, w których dokonano zmiany, na uzupełnienie uprawnień do emisji w związku z ponadplanowym wzrostem zapotrzebowania na te uprawnienia, • w związku z przejęciem produkcji likwidowanych instalacji Zachęty finansowe • Subwencje – pomoc o stałym charakterze • Dotacje bezpośrednie – jednorazowa pomoc finansowa • Dotacje pośrednie jest to pomoc finansowana w formie zróżnicowania podatkowego Ekologiczne zabezpieczenia finansowe • roszczeń z tytułu szkód i ich skutków powstałych w środowisku w wyniku funkcjonowania przedsiębiorstwa, powstałe w wyniku sytuacji nieprzewidywalnych (np. awarie techniczne), jak i w wyniku normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa – Zastawy ekologiczne – Ubezpieczenia ekologiczne
