Szkoła oczami uczniów i nauczycieli

Natalia Fabrowska
„Szkoła oczami uczniów i nauczycieli”
Wprowadzenie
Współpraca pomiędzy uczniami i nauczycielami jest niezbędnym czynnikiem
tworzącym idealne warunki do wszechstronnego rozwoju dziecka oraz do efektywnego
nauczania i uczenia się. Rozpoczynając szkołę, wielu uczniów ma w stosunku do niej
pozytywne oczekiwania i nadzieje. Podczas dalszej edukacji pojawiają się pierwsze
rozczarowania i niezadowolenie. Nauczyciel w swojej codziennej pracy wchodzi w liczne
interakcje z innymi podmiotami sytuacji szkolnej. Jednak najważniejsza jest ta relacja, która
dotyczy wzajemnego oddziaływania nauczyciela i ucznia. Wielu nauczycieli rozpoczyna swoją
karierę zawodową z poczuciem misji i chęcią przekazania wiedzy. Gdy efekty ich pracy są
niezadowalające, może pojawiać się rozczarowanie. W takiej sytuacji trudno budować jest
pozytywne relacje między nauczycielami i uczniami, które mają wpływ na proces nauczania i
uczenia się. Do przeprowadzenia tego badania zainspirował mnie artykuł Anny Wiłkomirskiej
pt. Szkoła i nauczyciele w oczach ucznia z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu
Warszawskiego1, która przeprowadziła badanie porównawcze w różnych rodzajach szkół na
terenie Warszawy. Niniejsze badanie weryfikuje opinie uczniów na temat placówki, do której
uczęszczają, z opiniami swoich nauczycieli.
Cel badania
Celem niniejszego badania jest zestawienie opinii uczniów na temat szkoły, lekcji
i nauczycieli oraz porównanie tych wyników z tym, co myślą na ten temat nauczyciele. Innymi
1
Wiłkomirska A., Szkoła i nauczyciele w oczach ucznia, Wydział Pedagogiczny UW.1997.
str. 1
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
słowy, badanie to miało na celu sprawdzić, jak postrzegają swoją szkołę uczniowie, a co na ten
temat myślą nauczyciele.
Dane ogólne
Prezentowana analiza jest wynikiem ankiety przeprowadzonej wśród uczniów
i nauczycieli szkół podstawowych na terenie powiatu ostrzeszowskiego. Ankiety wypełniano
w czterech szkołach wiejskich: Szkole Podstawowej w Szklarce Przygodzickiej, Szkole
Podstawowej w Kaliszkowicach Ołobockich, Szkole Podstawowej w Kraszewicach oraz
Szkole Podstawowej w Siedlikowie. Ankieta została przeprowadzona w roku szkolnym
2014/2015. Respondenci to uczniowie klas IV-VI oraz nauczyciele pracujący w tego typu
szkole. Ankiety wypełniło 91 uczniów i 30 nauczycieli. Znalazło się w nich 10 stwierdzeń
dotyczących szkoły, lekcji oraz nauczycieli. Ankietowani wartościowali je, posługując się
sześciostopniową skalą (zdecydowanie tak, tak, raczej tak, raczej nie, nie, zdecydowanie nie).
Ponadto każdy z ankietowanych miał możliwość dopisania własnych spostrzeżeń.
Opis i analiza
W ankietach, które wypełnili uczniowie i nauczyciele, znalazły się pytania dotyczące
opinii ankietowanych na temat szkoły, lekcji oraz nauczycieli. Odpowiedzi zostały poddane
analizie procentowej. Z przeprowadzonego badania wynika, że 88 % ankietowanych uczniów
lubi chodzić do swojej szkoły. Takie samo zdanie mają wszyscy ankietowani nauczyciele. Co
więcej, 90 % ankietowanych uczniów stwierdziło, że klasa, do której chodzą odpowiada im.
Ponadto, z analizy ankiet wynika, że uczniów nie chcieliby zmieniać szkoły. 88%
respondentów na pytanie „Czy chciałbyś chodzić do innej szkoły?” odpowiedziało raczej nie,
nie lub zdecydowanie nie. Nauczyciele również twierdzą, że ich uczniowie nie chcieliby
zmieniać szkoły. Z analizy tych trzech pytań skierowanych do uczniów i ich nauczycieli
wynika, że uczniowie drugiego etapu edukacyjnego mają pozytywny stosunek do placówki, do
której uczęszczają. Warto podkreślić, że świadomi są tego również sami nauczyciele, którzy
twierdzą, że ich uczniowie mają pozytywne nastawienie do swojej szkoły. Niektórzy
z badanych uczniów uzasadnili swoją wypowiedź. Na pozytywną ocenę szkoły ma wpływ miła
atmosfera, pozytywne relacje między młodzieżą a nauczycielami, możliwość uczestniczenia w
rożnych wydarzeniach szkolnych, np. wycieczki i szkolne przedstawienia. Dalszej analizie
zostały poddane pytania, które dotyczyły procesu lekcyjnego. 67% ankietowanych uczniów
lubi wszystkie przedmioty, których muszą się uczyć. Analogicznie 66% nauczycieli twierdzi,
str. 2
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
że ich uczniowie lubią wszystkie przedmioty. Niewielka część ankietowanych deklaruje, że są
przedmioty, których nie lubią się uczyć. Wśród przedmiotów, których nie lubią uczniowie,
znalazły się: język polski, historia oraz wychowanie fizyczne (1 uczeń). Argumentując swoją
odpowiedź, uczniowie zaznaczali, że podczas lekcji muszą robić dużo notatek oraz ilość
kartkówek i sprawdzianów jest zbyt duża. Dwoje ankietowanych uczniów zwróciło uwagę na
fakt, że mimo tego, iż nie lubią wyżej wymienionych przedmiotów, są świadomi tego, że muszą
się ich uczyć. Następne pytanie dotyczyło zmęczenia uczniów po lekcjach. Uzyskane wyniki
są prezentowane na wykresie poniżej.
Wykres 1. Zmienna "Po lekcjach czuję się zmęczony."
Z powyższego wykresu można zauważyć, że większa część uczniów czuje się po lekcjach
zmęczona. 40 z ankietowanych uczniów zaznacza, że po lekcjach nie czuje zmęczenia.
Ankietowani uczniowie, którzy odczuwają zmęczenie po lekcjach to przede wszystkim
uczniowie klas szóstych. Kilkoro z uczniów uzasadniło swoja odpowiedź. Zmęczenie uczniów
powodowane jest dużą ilością godzin lekcyjnych, męczącymi sprawdzianami, monotonią
podczas niektórych lekcji. Po za tym nauczyciele zadają dużo prac domowych, dlatego po
powrocie do domu uczniowie nie mają zbyt wiele czasu na odpoczynek. Kolejny wykres
przedstawia co nauczyciele sądzą na temat zmęczenia uczniów po lekcjach. Jak można
zauważyć z poniższego wykresu, aż 21 z 30 ankietowanych nauczycieli twierdzi, że ich
uczniowie po lekcjach nie odczuwają zmęczenia. Można wywnioskować, że nauczyciele nie
str. 3
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zdają
sobie
sprawy,
że
ich
uczniowie
mogą
po
lekcjach
czuć
znużenie.
Wykres 2. Zmienna "Moi uczniowie są po lekcjach zmęczeni ."
Kolejne pytania, które dotyczyły procesu lekcyjnego to pytanie o atrakcyjność zadań
rozwiązywanych podczas lekcji. Wykres trzeci prezentuje uzyskane wyniki.
Wykres 3. Zmienna „Zadania, które rozwiązujemy na lekcji są dla mnie ciekawe.”
Z powyższego wykresu można wywnioskować, że dla 78 z 91 ankietowanych uczniów
zadania rozwiązywane podczas zajęć lekcyjnych są interesujące. Tylko 13 uczniów jest zdania,
str. 4
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
że zadania proponowane przez nauczycieli podczas zajęć nie są atrakcyjne. Co więcej, żaden z
nauczycieli nie stwierdził, że proponuje nieciekawe dla uczniów zadania. Wszyscy ankietowani
nauczyciele twierdzą że, zadania, które ich uczniowie rozwiązują podczas ich lekcji są dla
uczniów interesujące. Potwierdzają to sami uczniowie. Niektórzy z nauczycieli dodali, że dużą
popularnością wśród uczniów cieszy się metoda projektu, lekcje prowadzone z wykorzystaniem
technologii informacyjno komunikacyjnej oraz lekcje podczas których prowadzone są
ćwiczenia praktyczne oraz różnego rodzaju doświadczenia.
Następnie uczniowie byli pytani o stopień zadowolenia ze swoich ocen. Aż 79 %
uczniów twierdzi, że są zadowoleni ze swoich ocen. Wszyscy ankietowani nauczyciele również
twierdzą, że ich uczniowie są usatysfakcjonowani swoimi ocenami. Można wywnioskować, że
do nauczycieli nie docierają żadne skargi i zażalenia związane z ocenami uczniów. Sami
uczniowie twierdzą, że może niektóre oceny nie są najlepsze i stać ich na lepsze stopnie, jednak
są oceniani sprawiedliwie i zgodnie z wymogami zawartymi w Statucie Szkoły.
Kolejne trzy pytania zamieszczone w ankiecie dotyczyły pracy nauczycieli.
Uczniowie byli pytani o to czy rozumieją pytania nauczycieli stawiane podczas lekcji. Wykres
4 przedstawia co na ten temat myślą uczniowie.
Wykres 4. Zmienna „W czasie lekcji rozumiem pytania nauczycieli.”
Jak wynika z powyższego wykresu 13 uczniów wybrało odpowiedź „zdecydowanie tak”, 53
ankietowanych uczniów wybrało odpowiedź „tak” i 25 uczniów wybrało odpowiedź „raczej
str. 5
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
tak”. Na podstawie wybranych przez uczniów odpowiedzi można wywnioskować, że podczas
lekcji uczniowie rozumieją stawiane przez nauczycieli pytania. Niektórzy z uczniów dodali, że
zdarzają się sytuacje kiedy nie rozumieją o co są pytani, ale wtedy proszą nauczyciela
o powtórzenie lub objaśnienie lub też inne sformułowanie pytania. Nauczyciele również
twierdzą, że pytania, które stawiają na lekcji są dla ich uczniów zrozumiałe. Na tej podstawie
można wywnioskować, że komunikacja nauczyciel-uczeń podczas zajęć lekcyjnych jest dobra.
Co więcej, należy zwrócić uwagę na fakt, że nauczyciele służą swoim uczniom pomocą i
próbują wyjaśniać w inny sposób niezrozumiałe dla uczniów pytania.
Uczniowie
szkół
podstawowych pytani byli również o zaufanie do swoich nauczycieli. Uzyskane wyniki są
zaprezentowane w poniższym wykresie.
Wykres 5. Zmienna „Mam zaufanie do moich nauczycieli.”
Sumując odpowiedzi uczniów, którzy wybrali odpowiedzi „zdecydowanie tak”, „tak” i „raczej
tak” można stwierdzić, że aż 94 % procent ankietowanych uczniów darzy swoich „belfrów”
zaufaniem. Czworo z ankietowanych uczniów wyjaśniło dlaczego mają zaufanie do swoich
nauczycieli. Stwierdzili oni, że mogą porozmawiać o swoich kłopotach i problemach, a
nauczyciel dyskretnie pomoże znaleźć im rozwiązanie problemu lub wyjście z trudnej sytuacji.
Jednak, 6 % uczniów doszło do wniosku, że swoim nauczycielom nie ufa. Nie wszyscy
nauczyciele są świadomi tego, że wśród ich uczniów są pojedyncze osoby, które im nie ufają.
Wszyscy ankietowani nauczyciele na pytanie dotyczące zaufania wybrali odpowiedź
str. 6
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„zdecydowanie tak”, „tak” lub „raczej tak”. Nikt z ankietowanych nauczycieli nie wybrał
odpowiedzi negatywnej. Świadczy to o tym, że nauczyciele są przekonani o tym, że ich
podopieczni darzą ich zaufaniem. Są jednak uczniowie, którzy nie mają zaufania do swoich
nauczycieli. Niestety, żaden z ankietowanych uczniów nie wyjaśnił dlaczego nie ufają swoim
pedagogom.
Ostatnia z badanych kwestii to swoboda podczas lekcji. Ankietowani uczniowie pytani
byli czy czują się swobodnie podczas zajęć. Zdecydowana większość respondentów deklaruje,
że podczas lekcji czuje się swobodnie. Badanie wykazało, że tylko 10 z 90 ankietowanych
uczniów na to pytanie odpowiada „raczej nie” lub „nie” i uzasadniają swoje stanowisko stresem
związanym z nieprzygotowaniem się do zajęć, wywołaniem do tablicy przez nauczyciela,
lękiem przed oceną niedostateczną, czy krytyką ze strony nauczyciela. Co więcej, wszyscy
ankietowani nauczyciele deklarują , że ich uczniowie podczas zajęć lekcyjnych czują się
swobodnie. Jak zauważa Hanna Komorowska poziom lęku i stresu wpływa znacząco na
przyswajanie wiedzy podczas lekcji. Kiedy poziom stresu jest niski uczniowie łatwiej
przyswajają nowe wiadomości, natomiast „wysoki poziom lęku będzie jednak zawsze
czynnikiem utrudniającym”2 . Jak wynika z powyższej analizy uczniowie badanych szkół
podstawowych
z powiatu ostrzeszowskiego wykazują niski poziom stresu i lęku podczas lekcji. Można z tego
wywnioskować, że łatwiej przyswajają wiedzę i chętniej uczestniczą w zajęciach niż uczniowie
którzy odpowiedzieli, że podczas lekcji nie czują się swobodnie.
Podsumowanie i wnioski
Podsumowując wyniki niniejszego badania można zaobserwować , że uczniowie szkół
podstawowych z obszaru wiejskiego Powiatu Ostrzeszowskiego, mają bardzo pozytywny
stosunek do placówek do których uczęszczają. Potwierdzają to również opinie ankietowanych
nauczycieli. Wnioski jakie nasuwają się po przeprowadzeniu badania na grupie uczniów i ich
nauczycieli to:

Nauczyciele powinni zwrócić uwagę na to, że niektórzy uczniowie po zajęciach
odczuwają zmęczenie. Jest to spowodowane różnymi czynnikami. Jednak, warto mieć
2
Komorowska H., Metodyka nauczania języków obcych, 2005., s. 128
str. 7
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ten fakt na uwadze zadając pracę domową ze swojego przedmiotu. Uczniowie muszą
mieć czas na relaks, odpoczynek i zabawę.

Nauczyciele również powinni uświadomić sobie, że nie wszyscy uczniowie darzą ich
zaufaniem. Aby zaskarbić sobie zaufanie uczniów, nauczyciele powinni przede
wszystkim rozmawiać ze swoimi uczniami. Według Hanny Komorowskiej
w kontaktach uczeń-nauczyciel ważną rolę odgrywa „przyjazny stosunek do uczniów i
umiejętność okazania im życzliwości, gotowość służenia wsparciem w sytuacjach
trudnych o charakterze szkolnym, ale także domowym i społecznym, lojalność
dyskrecja w odniesieniu do prywatnych i rodzinnych spraw ucznia, a w przypadku
młodszych dzieci także ciepło i opiekuńczość”3. Ponadto, ważną rolę w budowaniu
pozytywnych relacji uczeń-nauczyciel odgrywa sprawiedliwość przy wystawianiu ocen
bez względu na humor czy nastawienie do ucznia. Co więcej, Komorowska zauważa4,
że Ci nauczyciele, którzy częściej chwalą swoich uczniów, nawet za małe sukcesy
edukacyjne i na różne sposoby, są postrzegani przez swoich uczniów za dobrych
nauczycieli i za pedagogów godnych zaufania.

Kolejny wniosek, który nasuwa się po przeanalizowaniu odpowiedzi uczniów
i nauczycieli dotyczy swobody podczas zajęć lekcyjnych. Większość ankietowanych
uczniów nie odczuwa stresu podczas lekcji, ale są pojedyncze dzieci, które nie radzą
sobie z napięciem emocjonalnym podczas lekcji. Stres podczas lekcji może
demotywować i zmniejszać wysiłki i starania o lepsze oceny. Nauczyciele powinni
zadbać o takich uczniów, nawet jeżeli jest to jeden uczeń spośród kilkunastu. Aby
rozładować stres podczas zajęć, można wykorzystać ćwiczenia ruchowe czy
relaksacyjne, należy okazać życzliwość w stosunku do tego ucznia, motywować, a nie
zniechęcać. W
przypadku trudności szkolnych nauczyciele powinni obserwować
uczniów i zainteresować się jego problemami. Można próbować porozmawiać z takim
dzieckiem, a rozmowa pozwoli odkryć źródła stresu u dziecka. Może okazać się, że
stres wcale nie jest wywołany szkołą, ale może mieć głębszą przyczynę.
3
4
Komorowska, op. cit., s. 114.
Item.
str. 8
Projekt „Kompetencje zawodowe nauczycielek i nauczycieli jako element budowania organizacji uczącej się
i lokalnej strategii oświatowej w powiecie ostrzeszowskim” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego