Ł>Ra HOSŁa V GAWRECKI Nazwa instytucji Liczba kontrahentów

Ł>Ra HOSŁa V GAWRECKI Nazwa instytucji Liczba kontrahentów

74
Ł>Ra HOSŁ a V G A W R E C K I
Nazwa instytu cji
Zakład A rch eolog ii P rzedhistorycznej,
K ra k ów
P olitechnika, Łódź
Z akład A stronom ii G eod ezyjn ej P olitech ­
niki W arszaw skiej
Zakład H istorii N auki P A N
Instytut M orski, G dańsk
Politechnika, S zczecin
Szkoła G łów n a P lanow ania i Statystyki
P a ń stw ow y Instytut H yd rologiczn oM eteorologiczn y
M uzeum Pom orza Zach odniego, Szczecin
W yższa S zkoła R olnicza, Olsztyn
Zakład G eofizyk i P A N
A kadem ia M edyczna, S zczecin
Za k ła d O ch ron y P rzyrod y, K rak ów
Instytut M etalu rgii Żelaza, G liw ice
P olsk i Instytut S praw M iędzynarodow ych
Instytut G eod ezji i K a rtogra fii (Branżowy
O środek In form a cji)
Instytut Zach od ni, Poznań
P olsk ie T ow a rzy stw o G leboznaw cze
B ibliotek a K órn ick a P A N
W yższa Szkoła R olnicza, W rocła w
A k a dem ia G órniczo-H utnicza, K rak ów
B ibliotek a P olsk iej A kadem ii Nauk,
Gdańsk
N aczelna D y rek cja A rch iw ó w P a ń stw o­
w y ch
Liczba
kontrahentów
zagranicznych
185
184
nie podano
24
170
170
160
159
158
38
27
23
26
26
154
154
142
140
136
134
133
132
72
15
26
34
32
34
26
28
130
127
121
117
116
106
pouad
L iczba krajów ,
z którym i p row a ­
dzi się w ym ianę
nie podano
21
30
24
30
27
106
21
100****
30
DRAH OSLAV GAW RECKI
JU B ILE U SZ S Ł O W A C K IE J B IB L IO T E K I N AR O D O W E J
W setną roczn icę założenia M acierzy S łow ackiej
D o szeregu roczn ic b ibliotecznych ob ch od zon ych ostatnio w państw ach so cja li­
stycznych 1 d ołącza się w sierpniu 1963 r. ju b ileu sz setnej roczn icy założenia M a cie­
rz y S łow ack iej w M artinie.
M a cierz S łow ack a (M atica slovenska), k tóra jest o b ecn ie centralnym ośrodkiem
bibliotekarstw a s łow a ck iego 2 w ram ach jed n olitego ogóln opa ń stw ow eg o system u b i­
**** W tabeli n in iejszej uw zg lęd n ion o jedy n ie b ibliotek i prow ad zą ce w ym ianę
w iększą niż ze 100 kontrahen tam i zagranicznym i. P ełn y w y k a z znajd uje się w m a­
teriałach ankietow ych.
1 Np. S tu lecie B ib liotek i im. Lenina w M oskw ie, trzystolecie N iem ieckiej B i­
b liotek i P a ń stw ow ej w B erlinie, p ięćd ziesięciolecie K siążnicy N iem ieckiej w Lipsku,
stop ięćd ziesięciolecie P a ń stw ow ej B ib liotek i T ech nicznej (daw nej B ib liotek i W yż­
szych S zkół T ech nicznych) w P ra d ze i in.
2 N iektóre zadania cen traln e p ełn i w sp óln ie z B ibliotek ą U niw ersytecką w B ra­
tysław ie.
JUBILEUSZ M A C IE R ZY SŁOW ACKIEJ
75
bliotekarstw a czechosłowackiego, była także w przeszłości najpierwszą i najw aż­
niejszą instytucją kulturalną narodu słow ackiego.
Od ch w ili je j założenia w r. 1863 ześrodkowały się w niej narodow e dążenia
ludu słow ackiego, żyjącego w ów czas w w arunkach niew oli politycznej w granicach
ów czesnych W ęgier, stanow iących część m onarchii austro-w ęgierskiej. M acierz S ło­
w acka stała się od początku sym bolem jedn ości słow ackiej, ośrodkiem w a lki kul­
turalnej i gospodarczej o nieprzem ijające praw a narodu do samoistnego rozw oju.
Jej w p ływ y sięgały daleko poza granice etnicznego terytorium narodow ego, do sło­
w ackich skupisk em igracyjnych w krajach europejskich i zamorskich.
N ajbardziej postępow ą rolę odegrała M acierz Słow acka w pierwszym okresie
sw ego istnienia w latach 1863— 1875, a głów ne je j zasługi polegały na szerzeniu
kultury narodow ej i uświadomienia narodow ego w okresie niewoli. M acierz Sło­
w acka w ydaw ała książki dla ludu, pom agała w zakładaniu spółdzielni gospodar­
czych i szkół, dbała o rozw ój m łodej nauki słow ackiej, zwłaszcza w zakresie nauk
społecznych, zajm ow ała się działalnością kulturalno-ośw iatow ą i w ychow aw czą
w śród ludu, zasłużyła się grom adzeniem zabytków m aterialnej i duchow ej kultury
słow ackiej, przyczyniła się d o ustalenia ogólnonarodow ego języka słowackiego, do
ukształtowania języka literackiego. M acierz Słow acka udzielała zasiłków i stypen­
d iów studentom, szkołom średnim , gminom, była inicjatorką założenia Słow ackiej
K asy Oszczędności, drukarni, w ydaw ała słow ackie dzienniki, czasopisma i książki,
organizow ała ożyw ion y i tw órczy ruch literacki i kulturalny, sięgający do najszer­
szych m as ludu słow ackiego, podtrzym yw ała i ow ocn ie rozw ijała ideę wzajem ności
słow iańskiej i braterstw a S łow aków i Czechów. W ażnym osiągnięciem M acierzy
b y ło założę ie B iblioteki (Biblioteka M atice slovenske), której zbiory tworzą p od ­
staw ow y z ,sób Słow ackiej B iblioteki N arodow ej i literackiego archiw um piśm ien­
nictw a słowackiego.Jako ośrodek m yśli i kultury słow ackiej M acierz skutecznie przyczyniała się do
och rony narodu słow ackiego przed w ynarodow ieniem . Dlatego^ w łaśnie ówczesne
władze w ęgierskie przym usow o zawiesiły! jej działalność w r. 1875. A le postępowe
tra d y cje M acierzy zostały p od jęte przez inne organ izacje i stowarzyszenia, które
pow stały p o je j rozwiązaniu przez o b ce w ładze; b yły to na przykład: Słow ackie
Stow arzyszenie Muzealne, U działow a Spółka W ydaw nicza i S łow ackie K oło Śpie­
wacze.
O' roli M acierzy S łow ackiej i o je j znaczeniu dla S łow acji świadczy fakt, że
p o powstaniu niepodległej C zechosłow acji p o pierw szej w ojn ie św iatow ej M acierz
S łow acka została zaszczytnie reaktyw ow ana jednym z pierw szych dekretów
ów czesnego m inistra dla spraw S ło w a c ji Odnow iona M acierz Słow acka nawiązała
d o sw ych daw niejszych tradycji. M iało to jednak obok dodatnich także częściowo
pew n e strony ujem ne. S ytuacja społeczna była przecież zupełnie inna, niż w ok re­
sie początkow ej działalności M acierzy w siódm ym i ósm ym dziesięcioleciu w ie ­
ku X I X . Cały okres istnienia M acierzy S łow ackiej m iędzy dw om a w ojnam i świa­
tow ym i, czyli w czasach pierw szej burżuazyjnej republiki czechosłow ackiej, był
w ypełn iony ostrą w alką m iędzy postępow ym i siłami dem okratycznym i a siłami
reakcji, w alką w iedzioną o p raw dziw ie narodow ą i ludow ą M acierz Słowacką.
P roletariat słow acki ju ż na pierw szym w alnym zebraniu M acierzy w r. 1919 d o ­
m agał się, aby w je j zarządzie była reprezentowana klasa robotnicza i kobiety.
W atm osferze polem ik i sporów w e własnym kierow nictw ie M acierz Słow acka z p o ­
m ocą sw ych postępow ych członków i licznych sekcji w najprzeróżniejszych m ia -
16
D R A H O S L A V GAW RE C K I
stach i m iejscow ościach słow ackich rozw ijała działalność pożyteczną dla ludu. Jej
znaczenie w tym okresie polegało przede w szystkim na, zorganizow aniu i p row adze­
niu p ra c w yoh ow a w czy ch i naukow ych. Zasłużyła się w ydaw aniem i p rop agow a­
niem d ob rej książki, ory ginalnej tw órczości słow ack iej, klasyków rosyjskich i p o ­
stęp ow ych autorów literatury św iatow ej. P ołożyła duże zasługi także dla rozw oju
słow ackiego teatru am atorskiego. D zięki tem u M acierz S łow acka w republice b u rżuazyjn ej znow u zyskała w ielk i autorytet w narodzie i stała się w św iadom ości
m as p ra cu ją cych praw d ziw ą ostoją kultury. O stosunku reprezentantki klasy ro ­
botn iczej — p artii kom unistycznej do M acierzy Słow ackiej św iadczy od ezw a op u b li­
kow an a w okresie zagrożenia rep u bliki przez faszyzm ; od ezw a ta ukazała się pod
tra fn ym tytułem : „N iech p rzem ów i lud i M acierz S łow acka” .
W u stroju kapitalistyczn ym M acierz S łow acka była stow arzyszeniem społecznym .
Cała je j działalność op iera ła się pod w zględem finansow ym na składkach człon ­
k ow skich i na d ochodach, uzyskiw anych z w łasnej a k cji w yd aw niczej i z innych
p od ob n ych usług. W ładze burżuazyjne udzielały je j jedynie niew ielkich subw encji
państw ow ych.
P o osw ob od zen iu w r. 1S45, a zw łaszcza p o lutow ym zw ycięstw ie czech osło­
w a ck ich m as p ra cu ją cych w r. 1948, nastąpił i dla M acierzy n ow y okres. L iczba
członków , zorganizow anych w 1200 loka ln ych sekcjach w całej Słow acji, zw iększyła
się znacznie i przekracza ob ecn ie lOO'OOO osób. W n ow ych w aru nkach b u d ow y s o cja ­
listyczn ej społeczn ości nastąpił w szechstronny i nieb yw ale szybki rozw ój kultury
słow ack iej zw iązany z ekonom icznym rozkw item kraju. R ozw iniętej i nieustannie
ro z w ija ją cej się kulturze słow ack iej nie m ogła już w ystarczyć jedyna instytucja
centralna. P ow stały sam odzielne org an iza cje naukow e i kulturalne oraz instytucje
sp ecja ln e ja k w każdym dojrza łym narodzie. U niw ersalnie p ojęta działalność M a­
cierzy S łow ack iej, je j charakter społeczny uległy ra cjon a ln ej przem ianie, w k tó­
re j w yniku M acierz S łow acka stała się instytucją państw ow ą z dokładnie w yzn a­
czonym zakresem fu n k cji. P ew n e d a w n iejsze je j fu n k cje p rzejęły now outw orzona
S łow acka A kadem ia Nauk, przedsiębiorstw a n akład ow e i w ydaw nicze, Instytut
O św iatow y, T ow a rzy stw o Szerzenia W iedzy P olityczn ej i Nauki, m uzea, archiw a,
stow arzyszenia teatrów am atorskich ora z liczne inne org an iza cje i instytucje, k tó­
rym p aństw o stw arza nieporów nanie pom yślniejsze w aru nki niż te, jak ie m iała
w p rzeszłości M a cierz Słow acka.
U pań stw ow ion a M acierz S łow acka za jm u je zgodnie z ustaw ą S łow ackiej R ady
N a rod ow ej z 1954 r. i zgodnie z ustawą o jedn olitym system ie bibliotek z 1959 r . 3
b ard zo w a żn e m iejsce. W C zechosłow ackiej R ep ublice S ocjalistyczn ej M acierz S ło­
w acka p ełn i ja k o sam odzielny instytut n aukow y fu n k cję S łow ackiej B ibliotek i Na­
ro d o w e j, a rch iw um słow ackiego p iśm iennictw a narodow ego, słow ackiego instytutu
b ibliograficzn ego, centralnego ośrodka b ibliotekozn aw czego i na u k ow o-m etod y czn eg o dla słow ack ich b ibliotek w szystkich sieci ora z w y d aw n ictw a p u b lik a cji b ib lio ­
teczn ych i bibliograficzn ych .
K siążk ow e, rękopiśm ienn e i pozostałe literacko-d okum entaln e zbiory zgrom a­
dzone w M acierzy S łow ack iej, k tóre sięgają liczb y p ra w ie jedn ego m iliona jednostek
inw en tarzow ych , stanow ią jed y n y w sw oim rodzaju skarbiec kultury słow ackiej.
3
N ow a czech osłow a cka ogóln opa ń stw ow a
(N r 53 zbioru p raw ).
ustaw a b iblioteczna
z 9.VII.1959 r.
JUBILEUSZ M A C IE R ZY SŁOW ACKIEJ
77
W je j zasobach zgrom adzono prawie wszystko to, co zachow ało się z literackiej
i kulturalnej przeszłości Słow aków i S łow acji od początku X V I wieku. M acierz
Słow acka zbiera, opracow uje i udostępnia badaczom i szerokiej publiczności w szel­
kie dokum enty literackie i dzieła kultury słow ackiej. Szczególnie ochrania ręko­
piśm ienne i drukowane zabytki i dokum enty pracy i życia zm arłych i żyjących sło­
w ackich pisarzy i działaczy kultury. Opracow uje i p ublikuje bibliografie bieżącą
i retrospektywną oraz prace teoretyczne i m etodyczne z zakresu bibliografii i b i­
bliotekarstw a Ą. Jako najważniejsza naukowa biblioteka słow acka i centralny ośro­
dek m etodyczny m a zapew niony w p ływ na działalność wszystkich bibliotek w S ło­
w a cji.
M acierz Słow acka dąży do zgromadzenia w szelkich pisanych, drukowanych i m a­
terialnych dokum entów i zabytków, które m ają bezpośredni czy pośredni związek
ze Słow acją i Słowakam i. W związku Z tym dołożyła już w iele starań o zwrot skon­
fiskow anych zbiorów, zabranych je j w r. 1875 p o przym usowej likw idacji. M acierz
uw ażnie śledzi p rodukcję wydaw niczą zw racając uwagę na to, co napisali i o p u ­
b likow ali członkow ie narodu słowackiego, i na to, co napisano i co się pisze O' ich
życiu i dziele oraz o S łow acji. Jest oczyw iste, że przede wszystkim gromadzi i op ra ­
cow u je w szystko to, co w yszło w S łow acji i w ychodzi w Czechosłow ackiej R epu­
b lice Socjalistycznej bez względu na narodow ość autorów, wszystkie te m ateriały
bow iem są niezbędne dla kultury słow ackiej. W tej fu n k cji organizuje także sze­
roką w ym ianę krajow ą i zagraniczną.
M acierz Słow acka nie szczędzi w ysiłków , by pełnić swe aktualne zadania b i­
blioteki naukow ej i przyczynić się swym udziałem d o budow nictw a socjalistycznej
S łow acji w C zechosłow ackiej Republice Socjalistycznej.
P ersonel M acierzy Słow ackiej liczy obecnie ponad 110 w ykw alifikow anych pra­
cow ników ; ponadto z Biblioteką w spółpracuje kilku specjalistów i instytucji. M a­
cierz Słow acka rozporządza now oczesnym wyposażeniem technicznym i sam odziel­
nym budynkiem bibliotecznym , postawionym w 1926 r. Z ok a zji swego jubileuszu
otrzym a now y w łasny budynek, racjonalnie urządzony i wyposażony. N owy gmach
M acierzy Słow ackiej będzie pierwszą nowoczesną budow lą biblioteczną, w zniesio­
ną w C zechosłow ackiej R epublice S ocja listyczn ej5.
Jubileusz setnej rocznicy założenia M acierzy Słow ackiej rozpocznie się od kon­
fe re n cji naukow ej, którą p rzygotow uje Instytut H istoryczny S łow ackiej A kadem ii
Nauk. K on ferencja naukow a dostarczy ok a zji do p opraw nej m arksistow skiej ana­
lizy i ocen y zadań M acierzy S łow ackiej w przeszłości i w ustroju socjalistycznym .
W ystaw a „S to lat M acierzy S łow ackiej” przedstaw i poglądow o poszczególne etapy
rozw ojow e i zakres działalności M acierzy.
D o daw nych tra d y cji naw iąże uroczyste posiedzenie R ady M acierzy Słow ackiej
w M artinie z udziałem przedstaw icieli całej S łow acji. W odróżnieniu od konsty­
tuującego posiedzenia przy tw orzeniu M acierzy S łow ackiej w r. 1863 — w zebra­
niu jubileuszow ym wezm ą udział nie tylko reprezentanci miast i gmin, ale także
delegaci fa bryk oraz instytucji naukow ych i kulturalnych. Na zebraniu jubileuszo­
w ym znajdą się też reprezentanci bibliotek państw socjalistycznych, delegaci m a­
cierzy słowiańskich i Słow acy zza granicy, którzy się przekonają, że instytucja,
4
Jako przykłady bogatej działalności publikacyjnej można wskazać w ydaw nictw a
i czasopisma CitateV, K niźnićny sbornik, B ibliograficky sb om ik, Slovenska kniha.
B ibliografie ća sop iseck ych B a n k ov i in.
I
s Por. artykuł o w yniku konkursu architektonicznego, Prz. bibliot. R. 31 .1963 z. 1.
78
K R Y S T Y N A PIE Ń K O W SK A
która dla nich sym bolizuje ojczyzną i w a lk ę o p raw a narodow e w przeszłości, jest
żyw ą częścią n ow ej rzeczyw istości, o ra z ż e ustrój socjalistyczn y stw arza M acierzy
S łow ack iej w spaniałe w aru nki rozw oju i działalności.
W ram ach jubileuszu w ystąpią w M artinie liczn e zespoły artystyczne. Ich p ro ­
gram będzie naw iązyw ać d o p ostęp ow ych tra d y cji ob ch od ów M acierzy, a jed n o­
cześnie będzie dokum entow ać w spółczesny rozw ój sztuki słow ackiej.
K u lm in a cyjn ym punktem ob ch o d ó w będzie p ołożen ie kam ienia w ęgielnego pod
bu d ow ę n ow ego gm achu, który stw orzy M acierzy S łow ackiej m ożliw ie najlepsze
w aru nki techn iczn e i stanie się jedn ocześn ie trw ałym pom nikiem p ieczy ustroju
socjalistyczn ego nad kulturalnym i w artościam i przeszłości i w spółczesności dla
przyszłości.
Podczas jubileuszu otrzym a ją odznaczenia najlepsi propagatorzy literatury i akty­
w iści b ibliotek pow szechnych.
Z o k a z ji u roczystości ju b ileu szow ych zostanie w ydana książka zbiorow a, która
o b e jm ie w y n ik i k on feren cji n au kow ej, ocen ia ją cej działalność M acierzy S łow ac­
k ie j w zw iązku z rozw ojem ca łej słow ackiej kultury n arod ow ej poczyn ając od
siódm ego dziesiątka lat u biegłego stulecia. Będą w y d an e także inne p u b lik a cje o k o ­
liczn ościow e, p ośw ięcon e M acierzy (jak np. album ilustracji), je j p ro d u k cji w y ­
d a w n iczej, je j działaln ości (P rzew odn ik p o M acierzy S łow ackiej) i in. C zechosło­
w a ck a kinem atografia p rzyg otow u je film o M acierzy S łow ackiej, a czechosłow acka
telew izja i ra d io cy k l a u d ycji, prasa zam ieści liczn e in form a cyjn e i propagando­
w e kom unikaty i artykuły, instytu cje ośw ia tow e i biblioteki zorganizują dyskusje,
w y sta w y i od czyty, p ośw ięcon e M acierzy S łow ackiej.
M acierz S łow acka i je j, w sp ółp racow n icy od g ry w a li dużą rolę w dziejach sto­
sunków słow ack o-p olsk ich . A le jest to tem at rozległy, w y m a g ają cy od rębnego
obszern ego artyku łu i czek a ją cy na od pow iedniejszego autora. T utaj tem at ten ty l­
k o sygn alizujem y. Dziś zaś na tym m iejscu, w przeddzień ob ch od u setnej rocznicy
założenia M a cierzy S łow a ck iej i jubileuszu S łow ackiej B ib liotek i N arodow ej w M ar­
tinie, w k tóry m serdecznie p ow itam y w śród innych gości delegatów z bratn ich b i­
b liotek polskich , d ołączam y tym czasem z od d a li szczere pozdrow ienia. P rzy tej
o k a z ji d a jem y w y ra z pragnieniu dalszej, jeszcze bard ziej p ogłębionej i aktyw n ej
w sp ółp racy w przyszłości dla d ob ra i rozkw itu socjalistyczn ego bibliotekarstw a
i socja listyczn ej kultury.
T łum aczył A jęz. czesk ieg o Zb. D.
K R Y S T Y N A P IE Ń K O W SK A
B -k a U niw ersyteck a
w Ł od zi
Z ZA G A D N IE Ń O P R A C O W A N IA W Y D A W N IC T W C IĄ G Ł Y C H
W śród ustaleń M ięd zyn a rod ow ej K o n fe re n cji w spraw ie Zasad K atalogow ania
znalazły się rów nież pu n kty d otyczące w y d a w n ictw ciągłych. Poniew aż p rzegłoso­
w a n e rozw ią zan ie od b ieg a o d ob ow ią zu ją cy ch u nas przepisów , przed w p row a dze­
niem w życie n ow ych zasad op ra cow an ia tych w y d a w n ictw w a rto zająć się nie­
k tó ry m i k w estiam i z tego zakresu. R am y artykułu n ie p ozw alają na om ów ienie
całokształtu zagadnień k a talogow ania w y d a w n ictw ciągłych, toteż w y d a je się, że
n a jba rd ziej ce lo w e b ęd zie za jęcie się spraw ą w y b oru hasła dla opisu głów nego,