Ekologia dźwiękowa. Badania nad audiosferą

PRZEDMIOT OPCYJNY: Ekologia dźwiękowa. Badania nad audiosferą
Prowadzący: dr Robert Losiak
Wymiar godzin: 60 ćwiczeń = 2 semestry (studia stacjonarne)
20 ćwiczeń = 2 semestry (studia zaoczne)
Sposób rozliczenia: zaliczenie na ocenę.
1.Aktywny udział w zajęciach
2. Kolokwium semestralne
3. Samodzielnie zrealizowana praca zaliczeniowa w oparciu o badania terenowe
Cele przedmiotu:
Przedstawienie zagadnień badawczych związanych z problematyką audiosfery ze
szczególnym uwzględnieniem badań nad współczesną audiosferą miasta, prowadzonych w
ramach Pracowni Badań Pejzażu Dźwiękowego na Uniwersytecie Wrocławskim. Nawiązanie
do tradycji szkoły badawczej R. Murraya Schafera, autora projektu World Soundscape
Project, który znalazł kontynuację w działalności Międzynarodowego Forum na Rzecz
Ekologii Akustycznej (World Forum for Akustic Ecology). Próba analizy i interpretacji
różnorodnych zjawisk fonicznych (akustycznych, dźwiękowych, muzycznych), składających
się na środowisko dźwiękowe, z uwzględnieniem ich przyrodniczych, cywilizacyjnych i
kulturowych determinant. Omówienie współczesnych problemów związanych z przemianami
środowiska dźwiękowego, kwestii historycznej zmienności audiosfery, znaczenia
problematyki audiosfery w perspektywie refleksji kulturoznawczej.
Przedmiot ma charakter otwartego projektu, obejmującego różne formy pracy
dydaktycznej, badawczej i warsztatowej i stanowi wprowadzenie umożliwiające studentom
kontynuowanie zainteresowań i badań nad w tej dziedzinie w ramach działalności Pracowni
Badań Pejzażu Dźwiękowego.
Treści programowe:
Część I. Teoria. Muzykologiczne i kulturoznawcze aspekty badań nad audiosferą
1. Koncepcja ekologii muzycznej R. Murraya Schafera. Działalność grupy badawczej
"Projekt Pejzażu Dźwiękowego Świata" (World Soundscape Project)
2. Zagrożenia foniczne: hałas, schizofonia, agresja dźwiękowa. Strategie ochrony i
rewaloryzacji pejzażu dźwiękowego.
3. Cisza we współczesnym pejzażu dźwiękowym. Kulturowe konteksty ciszy.
4. Muzyka w przestrzeni publicznej. Funkcjonalne konteksty muzyki.
5. Historyczne pejzaże dźwiękowe – możliwości badań, próby rekonstrukcji.
6. Audiosfera współczesnego miasta: problemy metodologiczne, prezentacja
dotychczasowych wyników badań nad audiosferą Wrocławia.
7. Audiosfera świata przyrody.
Część II. Praktyka. Warsztaty, badania terenowe, projekty koncepcyjne
1. Warsztaty „czyszczenia uszu” – ćwiczenia foniczne
2. Audiosfera przestrzeni domowej. Próby opisu i rekonstrukcji
3. Badania terenowe: w poszukiwaniu fonicznej tożsamości miasta. Dźwięki
charakterystyczne, foniczne odkrycia w przestrzeni miejskiej: miejsca nieznane i
zapomniane.
4. Badania terenowe: opis, rejestracja i analiza wybranego zjawiska w przestrzeni
fonicznej miasta.
5. Projektowanie spacerów fonicznych w wybranym mieście/miejscowości.
6. Ingerencje dźwiękowe w przestrzeni publicznej: projekty instalacji dźwiękowych,
happeningów, akcji, pomysły zmian w środowisku dźwiękowym.
Metody nauczania: dyskusja, czynny udział w ćwiczeniach i warsztatach, udział w badaniach
terenowych (opracowanie wybranego tematu badawczego), prezentacja wyników badań oraz
projektu.
Literatura wybrana - światowa
Schafer R. Murray, The Tuning of the World, Knopf, New York 1977
Schafer R. Murray, The Music of the Environment, Universal Edition, Vienna 1973 [ tłum.
polskie: Muzyka środowiska, przekł. Danuta Gwizdalanka, Res Facta nr 9, 1982]
Schafer R. Murray, The Thinking Ear: Complete Writings on Music Education, Arcana
Editions, Toronto, 1986
Schafer R. Murray, Voices of Tyranny, Temples of Silence, Arcana Editions, Indian River,
Ontario 1993
Truax Barry, Soundscape, Acoustic Communication and Environmental Sound
Composition, “Contemporary Music Review” XV/1,(1996) [tłum. polskie: Pejzaż dźwiękowy,
teoria komunikacji akustycznej i kompozycja z tworzywa dźwięku środowiskowego, tłum. M.
Kapelański, „Monochord”, XVIII, Toruń 1998]
Werner Hans Urlich, Soundscapes-Akustische Landschaften, The Soundscape Newsletter
Edition, Basel, 1992
The New Soundscape Newsletter, strona internetowa
http://interact.ouregon.edu:80/MediaLit/FC/WFAENSL/NSNL01.html.
Literatura wybrana - polska
PUBLIKACJE KSIĄŻKOWE
Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych. Prace Komisji
Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego nr 11, Instytut Nauk o
Ziemi UMCS, red. Sebastian Bernat, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin 2008
Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i
metoda badań, red. Agnieszka Janiak, Wanda Krzemińska, Anna Wojtasik-Tokarz,
Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2007
Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
PTG Nr 15, red. Sebastian Bernat, Sosnowiec 2011, także w:
http://krajobraz.kulturowy.us.edu.pl/wydawnictwa%20niematerialne.php
Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej, wybór i red. Christoph Cox, Daniel Warner,
tłum. M. Libera i in., Wyd. słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010
Misiak Tomasz, Estetyczne konteksty audiosfery. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły
Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2009
Zwoliński Andrzej, Dźwięk w relacjach społecznych, Wyd. WAM, Kraków 2004
CZASOPISMA
„Glissando. Magazyn o muzyce współczesnej” nr 2. Zawiera teksty poświęcone
problematyce ekologii dźwiękowej oraz audiosfery miasta, Warszawa, 2004
“Monochord. De Musica acta, studia et commentarii”, vol. VIII-IX. Numer poświęcony
ekologii dźwiękowej, Toruń 1995
„Tematy z Szewskiej” nr 1/2007: CISZA, Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii
Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
„Glissando. Magazyn o muzyce współczesnej” nr 18. Dźwięk w przestrzeni publicznej,
Warszawa, wrzesień 2011
ARTYKUŁY
Bernat Sebastian, Krajobraz dźwiękowy doliny Bugu, Annales Universitatis Mariae CurieSkłodowska, vol. LIV 15, Lublin 1999
Bernat Sebastian, Krajobraz dźwiękowy miasta Lublina, W: Krajobraz kulturowy – idee,
problemy, wyzwania, red. U. Myga-Piątek, Wyd. Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, Oddział
Katowicki Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec 2001
Kapelański Maksymilian, Strojenie instrumentów metodologicznych: Ku analizie
interdyscyplinarnego tekstu o pejzażu dźwiękowym, Teksty Drugie 2000, nr 4
Kapelański Maksymilian, Narodziny i rozwój ekologii akustycznej pod banderą szkoły
pejzażu dźwiękowego, Muzyka. Kwartalnik Instytutu Sztuki PAN, 2005, nr 3
Kapelański Maksymilian, Charakter badań nad historycznym pejzażem dźwiękowym w „The
Tuning of the World” i „Voices of Tyranny, Temples of Silenie” R. Muraya Schafera”,
Muzyka. Kwartalnik Instytutu Sztuki PAN, 2008, nr 4
Losiak Robert, Muzyka Chopina w fonosferze codziennej, w: Chopin w kulturze polskiej, red.
Maciej Gołąb, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009
Losiak Robert, Muzyka w aksjotycznej przestrzeni tramwaju, w: O kulturze i jej poznawaniu.
Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Pietraszce, red. Stefan Bednarek i Krzysztof
Łukasiewicz, Wydawnictwo Silesia, Wrocław 2009
Losiak Robert, O opisach pejzaży dźwiękowych (w:) Nowy idiografizm?, (red.) Krzysztof
Łukasiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Prace kulturoznawcze XI
Wrocław 2010