Rozdział 5

1
Prof. dr hab. inż. Andrzej Wac-Włodarczyk
Lublin, 19.02.2016
Instytut Podstaw Elektrotechniki i Elektrotechnologii
Wydział Elektrotechniki i Informatyki
Politechnika Lubelska
RECENZJA
rozprawy doktorskiej mgr inż. Ewy Łada-Tondyry pt.
Analiza zjawisk bioelektromagnetycznych u osób z implantami metalowymi
wykonana na prośbę Rady Wydziału Elektrycznego Politechniki Częstochowskiej.
1. Wybór tytułu i tematu pracy
Tematyka rozprawy doktorskiej powinna być zdefiniowana w jej tytule. W recenzowanej
dysertacji zależność taka zachodzi, choć niepokój może budzić zbyt szerokie ujęcie pierwszej
części tytułu. Zjawiska bioelektromagnetyczne
mogą pojawiać się w bardzo wielu
problemach interdyscyplinarnych w zakresie biologii i elektromagnetyzmu. W opiniowanej
rozprawie obszar zjawisk bioelektromagnetycznych jest mocno zawężony i sprowadza się do
zjawiska prądów wirowych w tkankach i obiektach metalowych.
Temat rozprawy, określony jej realnym tytułem, wydaje się być ważny z punktu widzenia
rozwoju
metod
terapii
elektromagnetycznej
z wszczepionymi implantami metalowymi.
oraz
coraz
większej
populacji
osób
Powstaje pytanie, czy implanty metalowe nie
powodują w zetknięciu z polem elektromagnetycznym takich sytuacji, które mogą być
niekorzystne dla ich nosiciela. W szczególności pytanie takie wiąże się z terapią polem
elektromagnetycznym, gdzie wartości parametrów pola elektromagnetycznego dla celów
terapeutycznych przekraczają (czasami znacznie) wartości dopuszczalne w normach dla
środowiska.
Uzyskanie
odpowiedzi na te pytania jest niezwykle istotne dla personelu
medycznego, a przede wszystkim dla fizjoterapeutów i oczywiście pacjentów.
A zatem wybór tematu pracy dokonany został prawidłowo, zarówno z naukowego jak
i aplikacyjnego punktu widzenia.
2
2.
Cele i teza pracy
Tezy, które formułuje Autorka rozprawy, są przedstawione prawidłowo wykazując
w sposób wyrazisty, co ma być przedmiotem udowodnienia. Pierwsza z nich dotyczy oceny
stanu fizycznego badanego problemu, druga zaś wnika w zakres uregulowań prawnoadministracyjnych. Taki układ tez jest bardzo korzystny albowiem w ten sposób Autorka
rozprawy z tezy naukowej wyprowadza tezę aplikacyjną. A taki właśnie jest cel rozpraw
doktorskich w obszarze nauk technicznych.
Cele rozprawy napisane są zwięźle i klarownie oraz wskazują wyraźnie drogę, jaką ma
przed sobą Autorka rozprawy w udowadnianiu postawionych tez.
3. Treść pracy
Praca jest napisana na 133 stronach i podzielona jest na 7 rozdziałów, nie włączając
wstępu, wniosków i obszernego spisu bibliograficznego. W wykazie literatury znajduje się
9 pozycji, których doktorantka jest współautorem. Biorąc pod uwagę krótki staż pracy Pani
mgr Ewy Łada-Tondyry, dobrze to świadczy o Jej przygotowaniu badawczym. Większość
cytowanych publikacji powstała po 2000 roku, co może przekonywać o aktualności tematyki
rozprawy.
Przed zasadniczą treścią Autorka zamieściła cele i tezy rozprawy (omówione już wyżej)
oraz wstęp. We wstępie zostały krótko omówione podstawy teoretyczne omawianych zjawisk
bioelektronagnetycznych, a także uzasadnienie wyboru tematu rozprawy.
W
rozdziale
pierwszym
przedstawiono
podstawy
oddziaływania
pola
elektromagnetycznego na struktury biologiczne. Autorka wskazują zarówno na zagrożenia,
wynikające z tego oddziaływania, jak i na pozytywne aspekty, które realizowane są w terapii
polem elektromagnetycznym. Ze względu na temat rozprawy wiele więcej miejsca poświęca
opisowi terapii elektromagnetycznych, zarówno w ujęciu historycznym, jak i aktualnego
stanu tego działu medycyny.
Kolejna część pracy została poświęcona opisowi tych urządzeń medycznych, które
wykorzystane będą w dalszej części rozprawy. Są to urządzenia do magnetostymulacji
i magnetoterapii zjawisk fizycznych.
W rozdziale trzecim Autorka wprowadza opis terapii elektromagnetycznej w obecności
implantów metalowych. Wyraźną przewagę w tym rozdziale mają zagadnienia dotyczące
implantów jako takich – Doktorantka dość szczegółowo omawia właściwości materiałowe
3
i mechaniczne implantów. Pod koniec rozdziału przedstawiony jest implant stawu
kolanowego i w zasadzie opis tego implantu związany jest z całością rozprawy.
W rozdziale czwartym przedstawione jest niezwykle ważne zagadnienie, a mianowicie
zagadnienia normatywne pola elektromagnetycznego. Autorka dość precyzyjnie przedstawia
tę tematykę, co jest o tyle istotne, że pozwala na umieszczenie w odpowiednim kontekście
wartości parametrów pola elektromagnetycznego w konkretnych przypadkach terapii
elektromagnetycznej.
Następna
część
pracy
zawiera
opis
metod
numerycznej
analizy
pola
elektromagnetycznego. Doktorantka dokonuje, na podstawie przeglądu literatury, oceny
różnych narzędzi i wskazuje na metodę elementów skończonych, jako procedurę analizy jej
modeli matematycznych. Omawia też wykorzystany przez siebie software Maxwell 3D.
W rozdziale szóstym przytoczone są wyniki pomiarów i symulacji aplikatorów
szpulowych, a więc takich, jakie zastosowane są do konstrukcji modelu matematycznego
terapii elektromagnetycznej z implantem.
Rozdział siódmy stanowi clou rozprawy – w nim Doktorantka przedstawia model
matematyczny badanego zagadnienia, a także wyniki obliczeń numerycznych, będących
podstawą do weryfikacji tez rozprawy doktorskiej. Autorka przedstawia szereg symulacji
komputerowych dla różnych parametrów modelu matematycznego, badając w ten sposób ich
wpływ na modelowaną terapię elektromagnetyczną. Już w tym rozdziale formułowane są
pewne wnioski.
Podsumowanie rozprawy jest dyskusją wyników oraz wnioski. W tej części swojej pracy
Doktorantka podsumowała zarówno kwestię weryfikacji tez rozprawy, jak też sformułowała
szereg wniosków praktycznych, wynikających z przeprowadzonych symulacji, a mających
bezpośredni wpływ na praktykę medyczną.
4. Ogólna ocena rozprawy
Rozprawa doktorska mgr inż. Ewy Łada-Tondyry jest dobrym przykładem połączenia
rozważań o charakterze akademickim z aplikacją mającą zastosowanie praktyczne w jednej
z technik terapeutycznych, a mianowicie magnetoterapii. Taki charakter pracy, jakkolwiek
bardzo pozytywny, może budzić niepokoje związane z przełożeniem wyników badań
technicznych na praktykę medyczną. Powstaje pytanie, na ile wyniki badań Doktorantki są
podstawą do zmiany w procedurach medycznych, które mogą w sposób bezpośredni wpływać
na zdrowie pacjenta. Mówiąc bardziej precyzyjnie, gdzie przebiega granica kompetencji
obszaru inżynierii i medycyny. Oczekiwałbym komentarza Doktorantki w tej sprawie.
4
Konstrukcja opiniowanej rozprawy doktorskiej jest poprawna, aczkolwiek pewne
zastrzeżenia recenzenta budzi rozłożenie akcentów w dysertacji. Dla przykładu, jak już
wspomniane było w poprzednim punkcie opinii, zbyt wiele miejsca zostało poświęcone
opisowi implantów i ich właściwości mechanicznych. Z drugiej strony odczuwa się niedosyt
informacji na temat oddziaływania pola elektromagnetycznego na człowieka z implantem
w środowisku. Zrozumiałe jest, że Autorka skupia się na analizie terapii elektromagnetycznej,
gdyż tam problem ujawnia się w sposób ekstremalny, ale warto byłoby poznać ten aspekt od
strony środowiska. Komentarz Autorki rozprawy w tym zakresie jest wielce pożądany.
W pracy analizowany jest jeden rodzaj implantu. Można się zgodzić z Autorką rozprawy,
że z punktu widzenia terapii elektromagnetycznej taki implant jest bardzo odpowiedni
w analizie zjawiska. Powstaje jednak pytanie, czy wyniki przedstawionej dysertacji można
transponować na inne implanty. Oczekuję od Doktorantki komentarza na temat
rozszerzenia pola stosowalności wniosków.
Z zastrzeżeniami podanymi w tym punkcie oraz w punkcie pierwszym, dotyczącym tytułu,
uważam, że praca jest dobrze zredagowana, a jej całość stanowi ciąg metodycznie i logicznie
poprawny. Napisana jest dobrym, komunikatywnym językiem, a pewne pomyłki i uchybienia
edytorskie oraz redakcyjne, nie utrudniają zrozumienia prowadzonych wywodów.
.
5. Uwagi szczegółowe
Recenzowana rozprawa jest napisana językiem zrozumiałym, a szata graficzna
zredagowana jest wyjątkowo starannie. Wprawdzie występują w pracy pewne wspomniane
już usterki ale nie mają one znaczącego wpływu na klarowność przedstawionych treści.
Przedstawione poniżej komentarze są uwagami porządkowymi i mają na celu wskazanie
Doktorantce czego należy unikać w dalszej działalności publikacyjnej. A oto niektóre
z zauważonych usterek:
1. Brakuje wykazu ważniejszych skrótów i oznaczeń;
2. Autorka używa zamiennie określenia mała i niska częstotliwość – warto na jedno
z nich się zdecydować (w języku polskim przyjęło się używać niska częstotliwość,
podobnie jak wysoka, a nie duża);
3.
W Tabelach 7.1 i 7.2 przedstawione wartości wyrażone w [S/m] nie są miarą
przewodności elektrycznej ale konduktywności czyli przewodności właściwej.
5
Przytoczone wyżej uwagi, jak i te wyszczególnione w poprzednim punkcie, nie zmieniają
w żaden sposób mojej pozytywnej opinii o rozprawie oraz o umiejętnościach prowadzenia
pracy badawczej jej Autorki Pani magister inżynier Ewy Łada-Tondyry.
6. Wniosek końcowy
Przedstawione uwagi krytyczne mogą stanowić podstawę do dyskusji – jestem
przekonany, że Doktorantka uzasadni swoją wizje pracy w trakcie jej obrony.
Stwierdzam, że rozprawa doktorska Pani magister inżynier Ewy Łada-Tondyry porusza
niezwykle ważną tematykę i wykazuje, iż Doktorantka posiadła umiejętności badacza,
pozwalające na prowadzenie samodzielnej pracy naukowej, do czego w świecie akademickim
upoważnia posiadanie stopnia naukowego doktora.
Oświadczam, że przedłożona mi do zaopiniowania praca doktorska spełnia wymagania
stawiane takim rozprawom przez odnośne przepisy i wnoszę o dopuszczenie jej do publicznej
obrony.