Reforma WPR_nowa

Transkrypt

Reforma WPR_nowa

Przygotowano w Sekcji Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej SAEPR / FAPA
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa
SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI
ROLNEJ
ul. Wspólna 30
Pokój 338
00 - 930 Warszawa
http://www.fapa.com.pl/saepr
tel. (+48 22) 623-10-01
623-26-07
fax. (+48 22) 623-17-07
e-mail: [email protected]
OCENA REFORMY WPR
UZGODNIONEJ W LUKSEMBURGU
26 CZERWCA 2003R.
Z PERSPEKTYWY POLSKI
(wersja uaktualniona)
AUTORZY: ZESPÓŁ SAEPR
WARSZAWA, CZERWIEC 2004 R.
© SAEPR / FAPA
Spis treści
WSTĘP...................................................................................................................................... 4
1. SZCZEGÓŁOWY OPIS REFORMY WPR...................................................................... 4
1.1. NOWY SYSTEM PŁATNOŚCI (JPG I JPR) – PROMOCJA ROLNICTWA ZRÓWNOWAŻONEGO,
BARDZIEJ ZORIENTOWANEGO NA RYNEK ................................................................................. 4
1.1.1. Jednolita płatność na gospodarstwo ........................................................................ 5
Okres referencyjny ......................................................................................................... 5
Obliczanie płatności jednostkowej na hektar UR z wyłączeniem obszaru
odłogowanego ................................................................................................................ 5
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności ........................................................ 6
Transfer praw do płatności............................................................................................. 6
Narodowa rezerwa praw do płatności ............................................................................ 6
Korzystanie z praw do płatności na hektar UR .............................................................. 6
Obliczanie płatności na hektar odłogowany................................................................... 6
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności na hektar odłogowany ................... 6
Transfer praw do płatności na hektar odłogowany ........................................................ 7
Częściowe wdrożenie nowego systemu płatności JPG .................................................. 7
1.1.2. Jednolita płatność regionalna.................................................................................. 8
Regionalizacja jednolitej płatności................................................................................. 8
Włączenie płatności do mleka........................................................................................ 8
Zróżnicowanie stawek jednostkowych........................................................................... 8
Transfer praw do płatności............................................................................................. 8
Grunty uprawnione......................................................................................................... 8
Odłogowanie .................................................................................................................. 8
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności ........................................................ 9
1.2. ZASADA WSPÓŁZALEŻNOŚCI (CROSS-COMPLIANCE) ......................................................... 9
1.2.1. Wymagania............................................................................................................... 9
1.2.2. Kontrola ................................................................................................................. 10
1.2.3. Kary........................................................................................................................ 10
1.3. SYSTEM DORADZTWA ROLNICZEGO ................................................................................ 11
1.4. ZWIĘKSZENIE ROLI ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH ..................................................... 11
1.5. NOWE ZACHĘTY DLA ROLNIKÓW W CELU PODNIESIENIA JAKOŚCI PRODUKTÓW ROLNYCH
.............................................................................................................................................. 11
1.6. WSPARCIE DLA ROLNIKÓW NA DOSTOSOWANIE DO STANDARDÓW ................................. 11
1.7. INSTRUMENTY ROLNO-ŚRODOWISKOWE ......................................................................... 11
1.8. WSPARCIE WPROWADZANIA DODATKOWYCH WYMOGÓW DOTYCZĄCYCH OCHRONY
ŚRODOWISKA ORAZ DOBROSTANU ZWIERZĄT ........................................................................ 12
1.9. DODATKOWE WSPARCIE INWESTYCYJNI PROWADZONYCH PRZEZ MŁODYCH ROLNIKÓW 12
1.10. WSPARCIE WDRAŻANIA PROGRAMU NATURA 2000...................................................... 12
1.11. MODULACJA ................................................................................................................. 12
1.11.1. Stopa modulacji.................................................................................................... 12
1.11.2. Wykorzystanie środków uzyskanych z modulacji ................................................. 13
1.12. MECHANIZM DYSCYPLINY FINANSOWEJ ....................................................................... 13
1.13. ZMIANY NA PODSTAWOWYCH RYNKACH ROLNYCH ...................................................... 13
Zboża ................................................................................................................................ 13
Rośliny wysokobiałkowe................................................................................................... 14
Ziemniaki na skrobię ........................................................................................................ 14
Susz paszowy .................................................................................................................... 14
Rynek mleka...................................................................................................................... 14
2
Wsparcie odnawialnych źródeł energii ............................................................................ 15
2. DRUGI ETAP REFORMY – SEKTOR TYTONIU, CHMIELU, BAWEŁNY I
OLIWY Z OLIWEK.............................................................................................................. 15
2.1. SEKTOR TYTONIU ........................................................................................................... 16
2.2. SEKTOR CHMIELU ........................................................................................................... 16
3. ANALIZA REFORMY WPR Z PERSPEKTYWY POLSKI........................................ 17
4. PROPOZYCJE REFORM W SEKTORZE CUKRU. ................................................... 24
5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ..................................................................................... 24
5.1. ELEMENTY POZYTYWNE ................................................................................................. 24
5.2. ELEMENTY BUDZĄCE WĄTPLIWOŚCI............................................................................... 25
5.3. OBJĘCIE POLSKI REFORMĄ WPR.................................................................................... 25
ZAŁĄCZNIK I. STANOWISKO POLSKI (REFORMA WPR – KOŃCOWY
KOMPROMIS PREZYDENCJI, 26 CZERWCA 2003 – DS 223/03) ............................... 27
3
Wstęp
26 czerwca 2003r. ministrowie rolnictwa krajów Unii Europejskiej uzgodnili fundamentalną reformę
Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Zmienione zostaną formy wsparcia sektora rolnego oraz
wzmocniona będzie pozycja przetargowa UE na forum WTO podczas toczących się obecnie
negocjacji handlowych. Nowa WPR będzie w większym stopniu uwzględniać oczekiwania
konsumentów i podatników, dając jednocześnie rolnikom swobodę wyboru kierunku produkcji
uwzględniającą wymagania rynku. W przyszłości większość dotacji będzie wypłacana rolnikom
niezależnie od wielkości bieżącej produkcji. Aby uniknąć zaniechania produkcji przez część rolników,
państwa członkowskie będą mogły wypłacać część płatności w dotychczasowy sposób, tj. w
powiązaniu z produkcją. Powyższa możliwość będzie mieć zastosowanie w ściśle określonych
przypadkach i w ograniczonym zakresie.
Kluczowe elementy nowej, zreformowanej WPR obejmują:
•
Jednolitą płatność na gospodarstwo (JPG) lub jednolitą płatność regionalną (JPR) niezależną
od produkcji;
•
Powiązanie otrzymywania JPG lub JPR i płatności specyficznych dla określonych kierunków
produkcji z obowiązkiem spełnienia określonych standardów przez gospodarstwo – zasada
współzależności (cross-compliance);
•
Redukcję płatności bezpośrednich (modulacja) w gospodarstwach i alokację uzyskanych w ten
sposób środków na rozwój wsi;
•
Mechanizm dyscypliny finansowej polegający na redukcji płatności bezpośrednich w sytuacji
przekroczenia ustalonego limitu wydatków na WPR;
•
Zmiany na rynkach: mleka, zbóż, roślin wysokobiałkowych, ziemniaków skrobiowych, suszu
paszowego, odnawialnych źródeł energii;
•
Zwiększenie roli (zakresu i poziomu wsparcia) rozwoju obszarów wiejskich.
Poszczególne elementy reformy będą wprowadzane w życie w latach 2004-07. Nowy system płatności
będzie mógł funkcjonować już od 2005r. Jeśli któreś państwo członkowskie będzie potrzebować
okresu przejściowego na wdrożenie tego systemu, ze względu na specyficzne uwarunkowania w
rolnictwie, będzie mogło go wprowadzić najpóźniej od 2007r.
Nastąpi zerwanie powiązań między wsparciem rolników a wielkością i rodzajem produkcji poprzez
wprowadzenie nowego systemu płatności bezpośrednich. Poprawi to konkurencyjność i zwiększy
orientację rynkową producentów rolnych, a jednocześnie zapewni stabilizację dochodów rolniczych.
W przypadku nowych krajów członkowskich nastąpi adaptacja Traktatu Akcesyjnego do zapisów
reformy WPR. Instrumenty modulacji i dyscypliny finansowej nie będą miały zastosowania w tych
krajach do czasu osiągnięcia przez nie pełnych płatności bezpośrednich.
1. Szczegółowy opis reformy WPR
1.1. Nowy system płatności (JPG i JPR) – promocja rolnictwa
zrównoważonego1, bardziej zorientowanego na rynek
Płatności w obecnym kształcie zostaną zniesione i zastąpione płatnościami niezależnymi od wielkości
i rodzaju prowadzonej produkcji. Państwa członkowskie będą mogły wybrać pomiędzy dwoma
systemami płatności:
1
Rolnictwo zrównoważone – to rolnictwo żywotne ekonomicznie i nie degradujące środowiska
naturalnego.
4
a. Jednolitą płatnością na gospodarstwo (JPG);
b. Jednolitą płatnością regionalną (JPR).
Z uwagi na specyficzne uwarunkowania, kraj członkowski może najpóźniej do 1 sierpnia 2004r.
zdecydować, że nowy system płatności wdroży dopiero po okresie przejściowym, który wygaśnie albo
31 grudnia 2005r. albo 31 grudnia 2006r.
1.1.1. Jednolita płatność na gospodarstwo
JPG zastąpi większość płatności funkcjonujących w ramach organizacji różnych rynków rolnych UE.
W rezultacie większość płatności bezpośrednich w Unii będzie oddzielona od produkcji, tzn. ich
otrzymywanie nie będzie uwarunkowane koniecznością prowadzenia określonych upraw lub chowem
określonych zwierząt w gospodarstwie.
Okres referencyjny
Kwota płatności na gospodarstwo będzie równa średniej kwocie płatności bezpośrednich
otrzymywanych przez gospodarstwo w okresie referencyjnym 2000-2002. Dla każdego gospodarstwa
zostanie obliczona stawka jednostkowa płatności – odrębna na obszar odłogowany i odrębna na
pozostałych użytkach rolnych (UR) uprawnionych do płatności.
W przypadku, gdy rolnik rozpoczynał działalność rolniczą w okresie referencyjnym, średnia kwota
płatności na gospodarstwo zostanie obliczona na podstawie płatności, które otrzymywał w okresie
prowadzenia ww. działalności. Oznacza to, że w przypadku rozpoczęcia działalności np. w 2001r.,
średnia kwota płatności zostanie obliczona na podstawie danych z lat 2001-2002.
Jeśli przed lub w okresie referencyjnym produkcja w gospodarstwie ucierpiała na skutek „siły
wyższej” lub innych niesprzyjających okoliczności2, do okresu referencyjnego zostanie zaliczony rok
lub lata, w których nie wystąpiły „siła wyższa” lub powyższe okoliczności. W przypadku, gdy
powstałe szkody dotyczą całego okresu referencyjnego, za podstawę do obliczenia kwoty płatności
zostanie wzięty okres 1997-1999.
Obliczanie płatności jednostkowej na hektar UR z wyłączeniem obszaru
odłogowanego
Płatność na hektar UR będzie obliczona na podstawie kwoty płatności otrzymywanej przez
gospodarstwo w okresie referencyjnym oraz ilości hektarów otrzymujących płatności (uprawy polowe,
ziemniaki skrobiowe, rośliny strączkowe, ryż, nasiona3, bydło, mleko4, owce i kozy) i obszaru
paszowego w tym okresie. Obszar uprawniony do otrzymywania płatności obejmuje grunty orne i
trwałe użytki zielone, wyklucza natomiast uprawy wieloletnie, lasy i ziemię użytkowaną w celach
nierolniczych. Do tej płatności nie wlicza się kwot płatności za odłogowanie i obszaru odłogowanego,
na który ustalane są odrębne płatności do hektara odłogowanego.
Od 2007r. premie mleczne i płatności dodatkowe do mleka produkowanego w ramach kwot zostaną
wliczone do JPG.
Jeśli w okresie referencyjnym rolnik otrzymywał premie zwierzęce, ale nie posiadał UR, wtedy prawo
do płatności ma wartość równą średniej kwocie płatności z okresu referencyjnego 2000-2002.
Otrzymywanie płatności w nowym systemie przez takiego rolnika będzie jednak uwarunkowane
2
Na przykład: (a) śmierć rolnika; (b) długookresowa niezdolność rolnika do pracy; (c) klęska
żywiołowa; (d) zniszczenie budynków inwentarskich; (e) zmniejszenie pogłowia zwierząt gospodarskich w
wyniku epidemii.
3
W sytuacji wyłączenia nasion z nowego systemu płatności, obszar pod nasionami nie jest wliczany do
powierzchni uprawnionej do nowych płatności.
4
Od 2007r., chyba że kraj członkowski zdecyduje się na włączenie części lub całości płatności do
mleka (podstawowej i dodatkowej) do nowego systemu od 2005r.
5
wymogiem utrzymania przez niego co najmniej 50% działalności rolniczej, którą prowadził w okresie
referencyjnym, wyrażoną w DJP5.
Jeśli natomiast w okresie referencyjnym rolnik otrzymywał premie zwierzęce, ale obliczona płatność
jednostkowa na ha UR przekracza w jego gospodarstwie kwotę 5 000 €, wtedy (1) płatność
jednostkowa wynosi 5 000 € lub (2) prawo do płatności dla tego gospodarstwa ma wartość
odpowiadającą części średniej kwoty płatności otrzymywanych przez to gospodarstwo w okresie
referencyjnym 2000-2002.
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności
Na gruntach uprawnionych do płatności rolnik może prowadzić dowolną działalność rolniczą, z
wyłączeniem prowadzenia upraw wieloletnich, produkcji owoców i warzyw oraz ziemniaków innych
niż skrobiowe.
Transfer praw do płatności
Transfer praw do płatności (payment entitlements) może się odbywać tylko w ramach kraju
członkowskiego. Transfer może odbywać się z ziemią lub bez ziemi. W przypadku dzierżawy,
transferowi praw do płatności musi towarzyszyć transfer ziemi. Rolnik może dokonać transferu praw
do płatności bez ziemi, pod warunkiem jednak, że przynajmniej w jednym roku kalendarzowym
wykorzystał 80% swoich praw do płatności (tzn. we wniosku o płatności podał co najmniej 80%
powierzchni uprawnionej do tych płatności) lub też przekazał dobrowolnie wszystkie niewykorzystane
w pierwszym roku funkcjonowania JPG prawa do płatności do rezerwy narodowej.
Narodowa rezerwa praw do płatności
Zostanie ustanowiona narodowa rezerwa praw do płatności przede wszystkim dla tych, dla których nie
można było ustanowić tych praw dla okresu 2000-02 ze względu na fakt, że kupili bądź sprzedali
ziemię w tym okresie. Rezerwa wyniesie do 3% wszystkich praw do płatności w kraju. Kraje
członkowskie będą mogły powiększyć tę rezerwę, nakładając na rolników przy odprzedaży praw do
płatności, obowiązek przekazania części tych praw do rezerwy krajowej. Poza tym, nie wykorzystane
przez 3 lata prawa do płatności przechodzą do rezerwy.
Korzystanie z praw do płatności na hektar UR
Korzystanie z praw do płatności, jak już wcześniej wspomniano, może polegać m.in. na sprzedaży lub
dzierżawie tych praw lub też przekazaniu tych praw do rezerwy narodowej. Rolnik chcący uzyskać
płatności bezpośrednie na podstawie posiadanych praw, we wniosku musi podać działki uprawnione
do tych płatności. Te działki, za wyjątkiem wystąpienia „siły wyższej” lub innych niesprzyjających
okoliczności, muszą być użytkowane przez rolnika od co najmniej 10 miesięcy licząc od daty
ustalonej przez kraj członkowski lecz nie wcześniej niż od 1 września roku kalendarzowego
poprzedzającego złożenie wniosku o płatności w ramach nowego systemu JPG.
Obliczanie płatności na hektar odłogowany
Płatność na hektar odłogowany będzie obliczona na podstawie kwoty płatności otrzymywanej przez
gospodarstwo na obszar odłogowany w okresie referencyjnym oraz ilości hektarów odłogowanych.
Obszar uprawiony do otrzymywania płatności obejmuje grunty orne, wyklucza natomiast uprawy
wieloletnie, trwałe użytki zielone, lasy oraz ziemię użytkowaną w celach nierolniczych.
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności na hektar odłogowany
Grunty uprawnione do płatności na hektar odłogowany muszą być odłogowane. Obszar odłogowany
nie może być mniejszy niż 0,1 ha i węższy niż 10 m. W uzasadnionych przypadkach, z uwagi na
względy ochrony środowiska, wymogi mogą zostać zmniejszone do 0,05 ha i 5 m szerokości.
5
Duża jednostka przeliczeniowa. Bydło męskie i jałówki w wieku powyżej 24 m-cy, krowy mamki i
krowy mleczne odpowiadają 1 DJP, bydło męskie i jałówki w wieku 6-24 m-ce odpowiadają 0,6 DPJ, owce i
kozy odpowiadają 0,15 DJP.
6
Grunty odłogowane muszą być utrzymywane w dobrej kulturze i zgodnie z wymogami ochrony
środowiska. Minimalne wymagania w tym zakresie zostaną ustalone przez państwa członkowskie na
poziomie kraju lub regionu, przy uwzględnieniu krajowych/regionalnych: uwarunkowań klimatycznoglebowych, wykorzystania gruntów, praktyk w zakresie zmianowania, praktyk gospodarowania oraz
struktury gospodarstw. Te minimalne wymagania dotyczyć będą 4 obszarów: (1) erozji gleb,
(2) substancji organicznych w glebie, (3) struktury gleb, (4) zarządzania gospodarstwem.
Wyłączenie z obowiązku odłogowania dotyczy sytuacji, gdy: (a) w całym gospodarstwie prowadzona
jest produkcja ekologiczna6; (b) na gruntach odłogowanych prowadzona jest produkcja surowców
wykorzystywanych do przerobu na terenie Wspólnoty na produkty nie przeznaczone do bezpośredniej
konsumpcji przez ludzi lub stosowania jako paszy dla zwierząt.
Wolumen produktów ubocznych powstających przy przerobie oleistych produkowanych na cele
nieżywnościowe, które nadają się do wykorzystania w żywieniu ludzi i jako pasza dla zwierząt, nie
może przekroczyć 1 mln ton w ekwiwalencie śruty sojowej.
Kraje członkowskie będą mogły pokryć do 50% kosztów zakładania na gruntach odłogowanych
wieloletnich upraw z przeznaczeniem na produkcję biomasy.
Transfer praw do płatności na hektar odłogowany
Transferowi praw do płatności na hektar odłogowany musi towarzyszyć transfer wymogu
odłogowania gruntów.
Częściowe wdrożenie nowego systemu płatności JPG
A. Wyłączenia związane z utrzymaniem wsparcia specyficznego
Kraje członkowskie, które obawiają się zaniechania produkcji rolniczej w niektórych regionach w
wyniku wprowadzenia JPG, mogą wyłączyć z JPG w przypadku:
1. Upraw polowych:
−
do 25% obecnych płatności w tym sektorze lub alternatywnie
−
do 40% uzupełniających płatności dla pszenicy durum;
2. Owiec i kóz - do 50% premii;
3. Sektora wołowego:
−
do 100% premii ubojowych na cielęta oraz opcjonalnie:
! do 100% premii na krowy mamki i
! do 40% premii ubojowych na bydło dorosłe lub
! do 100% premii ubojowych na bydło dorosłe lub
! do 75% specjalnej premii wołowej.
i uwarunkować otrzymywanie ww. płatności specyficznych (dodatkowe płatności) prowadzeniem ww.
kierunków produkcji.
B. Wyłączenia związane ze wsparciem określonych kierunków produkcji ważnych z punktu
widzenia ochrony środowiska lub poprawy jakości i marketingu
Państwa członkowskie, obok możliwości stosowania płatności specyficznych, wynikającego z chęci
utrzymania określonych kierunków produkcji w nowym systemie płatności bezpośrednich, będą
mogły wypłacać rolnikom dodatkowe płatności, jako rodzaj zachęty do prowadzenia kierunków
produkcji, ważnych z punktu widzenia ochrony środowiska lub poprawy jakości produkcji i
marketingu. Te dodatkowe płatności byłyby sfinansowane z (maksymalnie) 10% środków
przysługujących poszczególnym krajom członkowskim na wsparcie bezpośrednie dla poszczególnych
6
Rozporządzenie Rady nr 2092/91.
7
sektorów objętych tym wsparciem (uprawy polowe, ziemniaki skrobiowe, rośliny strączkowe, ryż,
nasiona, bydło, mleko, owce i kozy). W przypadku upraw polowych, owiec i kóz oraz sektora
wołowego odsetek środków zatrzymanych w tych sektorach na dodatkowe płatności (maksymalnie
10%) będzie wliczany do środków zatrzymanych przez kraje członkowskie na utrzymanie produkcji w
ww. sektorach (patrz podrozdział A).
C. Inne wyłączenia
Do 1 sierpnia 2004r. kraj członkowski może zdecydować o wyłączeniu następujących płatności z
nowego systemu jednolitej płatności:
1. Uzupełniających płatności obszarowych do zbóż i oleistych w północnych rejonach Finlandii i
Szwecji;
2. Płatności do nasion;
3. Wszystkich płatności w departamentach zamorskich Francji, na Azorach i Maderze, Wyspach
Kanaryjskich i Wyspach Morza Egejskiego.
1.1.2. Jednolita płatność regionalna
Kraje członkowskie mogą najpóźniej do 1 sierpnia 2004r. zdecydować, aby zamiast JPG stosować
JPR. Regiony zostaną zdefiniowane przez kraje członkowskie na podstawie obiektywnych kryteriów.
Kraje mające poniżej 3 mln ha UR uprawnionych do nowych płatności, mogłyby być traktowane jako
jeden region.
Regionalizacja jednolitej płatności
Kraje członkowskie mogą podzielić regionalną kopertę finansową (całą lub jej część) pomiędzy
wszystkich rolników z regionu, także tych, którzy nie otrzymywali płatności w okresie referencyjnym.
Włączenie płatności do mleka
Kraj członkowski może zdecydować o wcześniejszym włączeniu części lub całości premii mlecznej
oraz płatności dodatkowej do JPR. Mogłoby to nastąpić już w 2005r.
Zróżnicowanie stawek jednostkowych
W regionie będą mogły być stosowane jednolite stawki płatności lub też stawki zróżnicowane - inne
na trwałe użytki zielone i inne na pozostały obszar uprawniony do płatności.
Transfer praw do płatności
Transfer praw do płatności może się odbywać wyłącznie w ramach danego regionu lub też pomiędzy
regionami o tej samej jednostkowej stawce płatności.
Grunty uprawnione
Do płatności uprawnione są grunty orne i trwałe użytki zielone, wyłączone są natomiast uprawy
wieloletnie, lasy i grunty użytkowane nierolniczo.
Odłogowanie
W ramach systemu jednolitej płatności regionalnej będzie stosowane odłogowanie. Stopa odłogowania
stanowić będzie iloczyn: (a) stopy obowiązkowego odłogowania wynoszącej 10% i (b) udziału
gruntów, na które wypłacono płatności obszarowe do upraw polowych w okresie referencyjnym, w
gruntach ogółem uprawnionych do płatności regionalnej. Do odłogowania zobowiązane byłyby
gospodarstwa posiadające powierzchnię zdolną do wyprodukowania (obliczoną wg
regionalnego/krajowego plonu referencyjnego) ilości zbóż odpowiadającej 92 tonom podzielonym
przez udział gruntów, na które wypłacono płatności obszarowe do upraw polowych w okresie
referencyjnym, w gruntach ogółem uprawnionych do płatności regionalnej.
8
Użytkowanie gruntów uprawnionych do płatności
Na gruntach uprawnionych do płatności rolnicy będą mogli prowadzić również produkcję owoców i
warzyw (z wyłączeniem upraw wieloletnich – sadów, malin i porzeczek, szkółek) oraz ziemniaków
nieskrobiowych, jednak w zakresie wyznaczonym niżej opisanymi warunkami. Nie będą mogli
natomiast prowadzić upraw wieloletnich.
Kraje członkowskie będą musiały ustanowić obszar, na którym w latach 2000-2002 była prowadzona
produkcja ww. upraw. Średni obszar z powyższego okresu zostanie rozdzielony pomiędzy
poszczególne regiony wg obiektywnych kryteriów.
W ramach limitu regionalnego, rolnika będzie obowiązywał limit równy powierzchni, na której w
2003r. produkował owoce i warzywa oraz ziemniaki nieskrobiowe. W przypadku wystąpienia w tym
okresie „siły wyższej” lub innych niesprzyjających okoliczności, limit u rolnika zostanie ustalony wg
kryteriów obiektywnych, przy uwzględnieniu zasady nie dyskryminowania producentów oraz unikania
zakłóceń w funkcjonowaniu rynków i naruszania równych warunków konkurencji.
Na powierzchni stanowiącej różnicę pomiędzy ustalonym limitem regionalnym a powierzchnią pod
owocami i warzywami oraz ziemniakami nieskrobiowymi w 2003r., rolnicy danego kraju będą mogli
prowadzić produkcję tych upraw w ramach limitu wynikającego z powierzchni uprawy w 2004r. i/lub
2005r w gospodarstwach tych rolników. Pierwszeństwo będą mieć rolnicy prowadzący w 2004r. te
uprawy. Limitem dla nich będzie powierzchnia uprawy w roku 2004.
Ustalenie powyższych limitów nastąpi na podstawie danych dostarczonych przez rolnika.
W przypadku zastosowania przez kraj członkowski okresu przejściowego na wdrożenie systemu
jednolitej płatności, zamiast lat 2004 i 2005, zostanie uwzględniony rok poprzedzający wdrożenie
nowego systemu oraz rok, w którym nowy system został wdrożony.
Do 2007r. Komisja ma przedstawić raport nt. skutków umożliwienia rolnikom prowadzenia na
gruntach uprawnionych do jednolitej płatności, produkcji owoców i warzyw oraz ziemniaków
nieskrobiowych.
1.2. Zasada współzależności (cross-compliance)
Zasada współzależności określa wymogi, jakie będą musieli spełniać beneficjenci płatności
bezpośrednich oraz kary za nieprzestrzeganie tych wymogów. Do 31 grudnia 2007r. Komisja ma
przedstawić raport nt. stosowania zasady współzależności.
1.2.1. Wymagania
W ramach zasady współzależności (cross-compliance) rolnik otrzymujący płatności bezpośrednie
będzie musiał od 1 stycznia 2005r. spełniać określone wymagania w zakresie: standardów ochrony
środowiska (5 Dyrektyw), zdrowotności ludzi i zwierząt oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt
(1 Dyrektywa i 2 Rozporządzenia). Od 1 stycznia 2006r. wymagania obejmą kolejne standardy
dotyczące: zdrowotności ludzi, zwierząt i roślin (2 Dyrektywy i 2 Rozporządzenia) oraz notyfikacji o
chorobach zwierzęcych (3 Dyrektywy). Od 1 stycznia 2007r. także wymagania w zakresie dobrostanu
zwierząt (3 Dyrektywy). Ogółem jest to 14 Dyrektyw i 4 Rozporządzenia.
Ponadto, rolnik będzie musiał utrzymywać ziemię w dobrej kulturze rolnej, zgodnie z wymogami
ochrony środowiska. Minimalne wymagania w tym zakresie zostaną ustalone przez państwa
członkowskie na poziomie kraju lub regionu, przy uwzględnieniu krajowych/regionalnych:
uwarunkowań klimatyczno-glebowych, wykorzystania gruntów, praktyk w zakresie zmianowania,
metod gospodarowania oraz struktury gospodarstw. Te minimalne wymagania dotyczyć będą 4
obszarów: (1) erozji gleb, (2) substancji organicznych w glebie, (3) struktury gleb, (4) zarządzania
gospodarstwem.
Powyższych wymagań związanych z utrzymaniem ziemi w dobrej kulturze rolnej i zgodnie z
wymogami ochrony środowiska, nie należy utożsamiać z wymogami zwykłej dobrej praktyki rolniczej
9
stosowanej w ramach Rozporządzenia Rady 1257/19997 oraz z wymogami stosowanymi do
przedsięwzięć rolno-środowiskowych, w przypadku których są one wyższe niż zwykła dobra praktyka
rolnicza, stosowanie której wprowadza powyższe Rozporządzenie.
Kraje członkowskie będą zobowiązane do utrzymania obszaru trwałych użytków zielonych wg stanu z
roku 2003, w okresie składania wniosków o płatności. W uzasadnionych przypadkach kraj będzie
mógł odstąpić od powyższej zasady, pod warunkiem jednak, że podejmie działania ograniczające
nadmierne zmniejszenie powierzchni trwałych użytków zielonych. Poza tym, powyższa zasada nie
będzie mieć zastosowania w sytuacji, gdy część trwałych użytków zielonych zostanie zalesiona
zgodnie wymogami ochrony środowiska oraz w sytuacji zakładania plantacji drzewek choinkowych i
uprawy w krótkim okresie szybko rosnących gatunków roślin.
1.2.2. Kontrola
Sprawdzanie przestrzegania wymogów w zakresie ochrony środowiska, zdrowotności ludzi, roślin i
zwierząt, identyfikacji i rejestracji zwierząt, notyfikacji chorób zwierzęcych oraz dobrostanu zwierząt,
a także wymogów związanych z utrzymaniem ziemi w dobrej kulturze rolnej, zgodnie z wymogami
ochrony środowiska, będzie dokonywane w trakcie audytów wybranych gospodarstw.
Kontrolą na miejscu objęte będą gospodarstwa wylosowane w ramach standardowej, obowiązkowej
próby w systemie IACS. Próba ta ma zawierać przynajmniej 1% gospodarstw rolnych w kraju. Będzie
obowiązywała określona procedura kontroli:
1. Wylosowana 5% próba gospodarstw poddana kontroli w ramach IACS zostanie przesłana
instytucjom, które mają przeprowadzić kontrolę cross-compliance;
2. Każda instytucja może wybrać jedną spośród dwóch metod kontroli, bądź je połączyć:
−
1 metoda – instytucja sama przeprowadza własną analizę ryzyka na otrzymanej 5%
próbie i określa przynajmniej 20% (co odpowiada 1% całkowitej liczby gospodarstw)
gospodarstw, które poddaje kontroli. W przypadku wymogu notyfikacji o chorobach
zwierzęcych, obowiązek ten trzeba wypełnić wyłącznie w przypadku wybuchu choroby;
−
2 metoda – instytucja nie korzysta z próby IACS, ale tworzy własną listę gospodarstw
do kontroli, na podstawie własnych kryteriów ryzyka. Lista ta musi zawierać co
najmniej 1% wszystkich gospodarstw rolnych (które uzyskują płatności bezpośrednie).
Dla poprawy efektywności kontroli, instytucje kontrolujące określony standard będą mogły pominąć
w kontroli rolnika – beneficjenta płatności, a kontrolować innych uczestników łańcucha
żywnościowego (rzeźnie, handel, dostawców). W rezultacie 1% beneficjentów płatności (rolników)
zostanie sprawdzony, tyle że w sposób pośredni.
1.2.3. Kary
Kary za nieprzestrzeganie zasady współzależności są zróżnicowane w zależności od charakteru
wykroczenia i jego skutków, i polegają na obniżeniu należnych płatności włącznie z wykluczeniem
rolnika z systemu płatności. Redukcja dotyczy kwot płatności pomniejszonych o ewentualne
zastosowanie instrumentu modulacji i instrumentu dyscypliny finansowej, i nie może przekroczyć
kwoty należnych płatności.
Kary są następujące:
1. Zaniedbanie skutkuje redukcją płatności o maksymalnie 5%, a w przypadku powtarzającego
się zaniedbania – o 15%;
7
Rozporządzenie z dnia 17 maja 1999r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), zmieniające i uchylające niektóre
rozporządzenia.
10
2. Celowe nieprzestrzeganie wymogów zasady współzależności skutkuje co najmniej 20%
redukcją płatności, a w skrajnym przypadku może powodować wykluczenie rolnika z jednego
lub więcej programów pomocowych na 1 rok lub dłuższy okres.
Środki finansowe pochodzące z nałożonych kar zasilą Sekcję Gwarancji Funduszu EAGGF. 25% tych
środków będzie mógł zatrzymać kraj członkowski.
1.3. System doradztwa rolniczego
Kraje członkowskie zostały zobowiązane do stworzenia do 1 stycznia 2007r. systemu doradztwa dla
rolników objętych nowym systemem płatności. System doradztwa będzie obejmował działalność
gospodarstw rolnych w zakresie przestrzegania wymogów przewidzianych zasadą współzależności
(cross-compliance). System będzie obsługiwany przez jedną lub więcej wyznaczonych do tego celu
instytucji państwowych lub też przez upoważnione firmy prywatne. Uczestnictwo rolników w tym
systemie będzie dobrowolne. Pierwszeństwo będą mieli rolnicy otrzymujący ponad 15 000 € płatności
bezpośrednich rocznie. Najpóźniej do 31 grudnia 2010r. Komisja przedstawi raport z funkcjonowania
systemu doradztwa rolniczego i jeśli okaże się to konieczne - zaleci obowiązkowe uczestnictwo
rolników w systemie.
1.4. Zwiększenie roli rozwoju obszarów wiejskich
Od roku 2005 zwiększone zostaną środki na rozwój obszarów wiejskich, co będzie możliwe głównie
dzięki środkom wygospodarowanym w ramach mechanizmu modulacji (tj. z pomniejszenia płatności
bezpośrednich). Pojawią się też nowe instrumenty uwzględniające oczekiwania obywateli krajów
członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i jakości żywności oraz dobrostanu zwierząt. Rolnicy
uzyskają wsparcie, aby sprostać zwiększonym wymogom w tym zakresie, a ponadto uzyskają
dodatkowe środki na programy rolno-środowiskowe oraz promocję i marketing produktów rolnych.
1.5. Nowe zachęty dla rolników w celu podniesienia jakości
produktów rolnych
Rolnicy uczestniczący w programach poprawy jakości produktów rolnych oraz poprawy metod
produkcyjnych otrzymają wsparcie finansowe w wysokości maksymalnie 3000 € na gospodarstwo
rocznie. Wsparcie to będzie wypłacane maksymalnie przez 5 lat. Pomoc będzie oferowana także
grupom producentów na pokrycie kosztów działań informujących, promocji i reklamy produktów
wytworzonych w ramach programów poprawy jakości koszty informacji, promocji i reklamy.
Wysokość pomocy określono maksymalnie do 70% kwalifikowanych kosztów projektów.
1.6. Wsparcie dla rolników na dostosowanie do standardów
W ramach działań rozwoju wsi będzie udzielana pomoc dla rolników na dostosowanie do standardów
unijnych dotyczących wymogów środowiskowych, dobrostanu zwierząt, bezpieczeństwa pracy,
warunków fitosanitarnych, weterynaryjnych i zdrowotnych ludzi, które nie były do tej pory przyjęte
przez prawo krajowe.
Pomoc będzie wypłacana przez okres maksymalnie 5 lat i maksymalnie do wysokości 10 000 € na
gospodarstwo w pierwszym roku. W kolejnych latach wsparcie będzie stopniowo zmniejszane.
Ponadto, rolnikom, którzy będą korzystać z doradztwa rolniczego, będzie udzielana pomoc finansowa
w wysokości do 80% kosztów usługi, ale nie więcej niż 1 500 € rocznie.
1.7. Instrumenty rolno-środowiskowe
Zwiększone będzie wspólnotowe dofinansowanie instrumentów rolno-środowiskowych do wysokości
85% w regionach Celu 1, a więc do poziomu, jaki przyjęto w nowych krajach członkowskich. W
pozostałych regionach dofinansowanie wynosić będzie 60%.
11
1.8. Wsparcie wprowadzania dodatkowych wymogów dotyczących
ochrony środowiska oraz dobrostanu zwierząt
Rolnicy, którzy zobowiążą się przez okres co najmniej 5 lat do prowadzenia gospodarstwa rolnego
zgodnie z wymogami ochrony środowiska oraz do poprawy warunków utrzymania zwierząt w
gospodarstwie, powyżej tzw. zwykłych dobrych praktyk rolniczych, włączając w to dobre praktyki
chowu zwierząt (good animal husbandary practice), mogą uzyskać pomoc finansową w rocznej
wysokości maksymalnie do:
•
500 € na sztukę dużą (DJP) zwierząt,
•
600 € na hektar w przypadku upraw jednorocznych,
•
900 € na hektar upraw specjalistycznych wieloletnich,
•
450 € na hektar w przypadku inne niż ww. uprawy oraz,
•
200 € na sztukę dużą (DJP) dla ras zwierząt a zagrożonych wyginięciem utrzymywanych w
gospodarstwach rolnych
Wysokość pomocy będzie uwzględniać dodatkowe koszty i utracone dochody wynikające z przyjęcia
przez rolników dodatkowych zobowiązań w zakresie dobrostanu zwierząt.
1.9. Dodatkowe wsparcie inwestycyjni prowadzonych przez
młodych rolników
Zostanie podniesiona dotacja finansowa dla rolników – z 25 000 € do 30 000 €, korzystających z
systemu doradztwa rolniczego w okresie trzech lat od momentu rozpoczęcia działalności.
1.10. Wsparcie wdrażania programu Natura 2000
Wsparcie dotyczy obszarów o specyficznych ograniczeniach dla rolnictwa związanych z wymogami
środowiskowymi określonymi tzw. dyrektywami ptasimi i siedliskowymi (Natura 2000) (habitats
directive). Poziom wsparcia, w uzasadnionych przypadkach, może wynieść do 500 EUR/ha stopniowo
zmniejszając się do 200 EUR/ha w okresie 5 lat.
1.11. Modulacja
1.11.1. Stopa modulacji
Wszystkie kwoty płatności bezpośrednich należne rolnikowi w danym roku kalendarzowym zostaną
pomniejszone o określony %:
•
o 3% w 2005r.;
•
o 4% w 2006r.;
•
o 5% rocznie w latach 2007-12.
Gospodarstwa otrzymujące do 5 000 € płatności rocznie, otrzymają dodatkowe płatności równe
iloczynowi kwot płatności otrzymywanych przez gospodarstwa w danym roku kalendarzowym i %
redukcji przyjętemu w tym samym roku kalendarzowym. W rezultacie modulacja będzie neutralna
finansowo dla gospodarstw najmniejszych, otrzymujących do 5 000 € płatności rocznie. Na te
dodatkowe płatności zaplanowano dla każdego kraju członkowskiego i dla każdego roku, w którym
będzie stosowana modulacja, określone koperty finansowe. Te koperty finansowe nie będą mogły
zostać przekroczone. Oznacza to, że w razie konieczności dodatkowe płatności dla rolników będą
proporcjonalnie zmniejszane, aby zagwarantować nie przekroczenie koperty finansowej.
W 2007r. Komisja dokona przeglądu kopert finansowych poszczególnych krajów członkowskich, aby
uwzględnić przemiany strukturalne gospodarstw w tych krajach.
12
Nowe kraje członkowskie będą wyłączone z mechanizmu modulacji do czasu osiągnięcia przez nie
poziomu płatności UE-15.
Z mechanizmu modulacji wyłączone będą również departamenty zamorskie Francji, Azory, Madera,
Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Morza Egejskiego.
1.11.2. Wykorzystanie środków uzyskanych z modulacji
Środki finansowe uzyskane z modulacji, pomniejszone o koperty finansowe krajów członkowskich
przeznaczone na sfinansowanie dodatkowych płatności dla najmniejszych gospodarstw, zostaną
alokowane na dodatkowe wsparcie wspólnotowe rozwoju obszarów wiejskich, finansowane z Sekcji
Gwarancji EAGGF zgodnie z Rozporządzeniem nr 1257/1999.
1 punkt procentowy (pp.) środków uzyskanych dzięki zastosowaniu modulacji pozostanie w
dyspozycji danego kraju członkowskiego, w którym te środki uzyskano. Pozostałe środki (2 pp. w
2005r., 3 pp. w 2006r. i 4 pp. rocznie w latach 2007-12) będą rozdzielone pomiędzy państwa
członkowskie w oparciu o takie kryteria jak:
•
Powierzchnia użytków rolnych;
•
Zatrudnienie w rolnictwie;
•
Poziom PKB na mieszkańca wg parytetu siły nabywczej.
Jednakże każde państwo członkowskie otrzyma z powrotem co najmniej 80% środków uzyskanych w
wyniku zastosowania modulacji. W przypadku Niemiec ten odsetek będzie wyższy i wyniesie
minimum 90%. Dodatkowe środki (co najmniej 10 pp.) mają stanowić rekompensatę dla niemieckich
producentów żyta za wyłączenie tego gatunku zbóż ze skupu interwencyjnego.
1.12. Mechanizm dyscypliny finansowej
Aby zapewnić respektowanie limitów wydatków na WPR (pozycja budżetowa 1a: płatności
bezpośrednie, interwencja rynkowa, subsydia eksportowe) ustanowionych decyzją przedstawicieli
rządów krajów członkowskich na spotkaniu z Radą w dniu 18 listopada 2002r., dotyczącą wniosków
ze spotkania Rady Europy w Brukseli w dniach 24 i 25 października 2002r., przyjęto, że od roku
budżetowego 2007 będzie funkcjonował mechanizm dyscypliny finansowej. Działanie tego
mechanizmu polegałoby na redukcji płatności bezpośrednich w przypadku, kiedy prognozy wydatków
związanych z finansowaniem WPR (pozycja budżetowa 1a) przekroczą przed zastosowaniem
modulacji przyjęty w Berlinie w 1999r. limit wydatków pomniejszony o 300 mln €. W takim wypadku
Rada na wniosek Komisji ustali do 30 czerwca roku kalendarzowego (w którym miałaby być
dokonana redukcja płatności), stopień tej redukcji.
Z mechanizmu dyscypliny finansowej wyłączone będą nowe kraje członkowskie do czasu osiągnięcia
przez nie poziomu płatności UE-15.
1.13. Zmiany na podstawowych rynkach rolnych
Zboża
Ceny interwencyjne zbóż utrzymano na obecnym poziomie. Podobnie nie zmieniła się wysokość
płatności (63 €/t).
Zastosowano 50% redukcję comiesięcznego wzrostu ceny interwencyjnej zbóż. Będzie on wynosić
0,465 €/tonę/miesiąc.
Aby uniknąć dalszego wzrostu zapasów interwencyjnych żyta we Wspólnocie, wykluczono je z
zakupów interwencyjnych. W ramach rekompensaty Niemcy będą mogły co najmniej 10% środków z
modulacji przeznaczyć na wsparcie regionów specjalizujących się w produkcji żyta.
13
Rośliny wysokobiałkowe
Zostanie utrzymane dodatkowe wsparcie dla producentów roślin wysokobiałkowych (groch, łubin
słodki, bób i bobik) w wysokości 9,5 €/t, co przy średnim plonie zbóż w UE na poziomie 5,85 t/ha
daje kwotę 55,57 €/ha. Otrzymywanie tej pomocy uwarunkowane byłoby produkcją tych roślin.
Pomoc byłaby wypłacana w ramach maksymalnej gwarantowanej powierzchni wynoszącej 1,4 mln ha
dla UE-15. Przekroczenie we wnioskach rolników powyższej powierzchni spowoduje proporcjonalną
redukcję indywidualnych powierzchni.
Ziemniaki na skrobię
W 2004/05 płatność dla producentów ziemniaków skrobiowych będzie na dotychczasowym poziomie
110,54 €/tonę skrobi, a od 2005/06 zostanie zmniejszona do 66,32 €/tonę skrobi. Różnica (44,22
€/tonę skrobi) zostanie włączona do systemu jednolitej płatności. Utrzymana zostanie cena minimalna
ziemniaków skrobiowych oraz refundacje produkcyjne dla skrobi.
Susz paszowy
Wsparcie bezpośrednie dla rolników – producentów surowca stanie się częścią JPG. Podstawą będą
dane „historyczne” dostaw dla przetwórstwa. Nadal będą obowiązywać kwoty narodowe na susz
paszowy.
Wsparcie dla przetwórstwa w sezonie 2004/05 wyniesie 33 €/t.
W 2008r. Komisja przedstawi raport, w którym, jeśli okaże się to konieczne, przedstawi dalsze
propozycje.
Rynek mleka
W celu zapewnienia stabilizacji gospodarstwom mleczarskim Rada zdecydowała się na przedłużenie
funkcjonowania systemu kwot mlecznych do 2014/15. Zaplanowany w AGENDZIE 2000 wzrost kwot
narodowych zostanie opóźniony o 1 rok, do 2006/07. Kwoty będą wzrastać o 0,5% rocznie w latach
2006/07-2008/09.
Cena interwencyjna masła zostanie obniżona o 25% (po 7% w 2004r., 2005r. i 2006r. oraz o 4% w
2007r.), co stanowić będzie dodatkową, 10% obniżkę w stosunku do tego, co przewidziano w
AGENDZIE 2000. Dla odtłuszczonego mleka w proszku obniżka wyniesie 15% (po 5% rocznie w
okresie 2004-2006) i będzie ona zgodna z ustaleniami AGENDY 2000.
Interwencyjne zakupy masła będą ograniczone do poziomu 70 tys. ton w 2004/05, 60 tys. ton w
2005/06, 50 tys. ton w 2006/07, 40 tys. ton w 2007/08 i 30 tys. ton od 2008/09. Powyżej tych limitów
zakupy będą mogły być prowadzone w oparciu o procedury przetargowe. Dla odtłuszczonego mleka w
proszku limit wynosi 109 tys. ton.
Cena docelowa na mleko zostaje zniesiona.
Tabela. Ceny interwencyjne masła i odtłuszczonego mleka w proszku oraz nowe płatności
bezpośrednie do mleka w euro/t
Wyszczególnienie
2003
2004
2005
2006
od 2007
Cena interwencyjna masła
3 282,00
3 052,30
Cena interwencyjna
odtłuszczonego mleka w proszku
2 055,20
1 952,40
Płatności do mleka (ogółem), w
tym:
-
11,81
-
- podstawowa
a
- dodatkowa
14
2 824,40
2 595,20
2 463,90
1 746,90
1 746,90
23,65
35,01
35,01
8,15
16,31
29,49
24,49
3,66
7,34
10,52
10,52
1 849,70
a
Płatność dodatkowa została obliczona przez podzielenie kwoty płatności dodatkowych przyznanych Polsce
(odpowiednio: 32 808 tys. euro w 2004 r., 65 796 mln euro w 2005 r. oraz 98 694 mln euro od 2006 r. przez
wysokość kwoty mlecznej w Polsce w poszczególnych latach.
Podstawa prawna: Rozporządzenie Rady (WE) 1782/2003 z 29.09.2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla
systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy
wsparcia dla rolników; Rozporządzenie Rady (WE) 583/2004 z 22.03.2004 r. , Rozporządzenie Rady (WE)
1787/2003 z 29.09.2003 r. zmieniające rozporządzenie (WE) 1255/99 w sprawie wspólnej organizacji rynku
mleka i przetworów mlecznych.
Wsparcie odnawialnych źródeł energii
Wprowadzony zostanie nowy program pomocowy, obejmujący wsparcie odnawialnych źródeł energii
(surowce do produkcji biopaliw oraz do produkcji biomasy do wytwarzania energii elektrycznej i
cieplnej). Warunkiem uzyskania pomocy będzie posiadanie przez rolnika kontraktu z przetwórcą.
Pomoc nie obejmie produkcji przetwarzanej w gospodarstwie rolnym. Wysokość wsparcia ustalono na
poziomie 45 €/ha. Pomoc będzie wypłacana na obszar maksymalnie 1,5 mln ha dla UE-15.
Przekroczenie we wnioskach rolników powyższej powierzchni spowoduje proporcjonalną redukcję
indywidualnych powierzchni. Obszar korzystający z powyższego programu pomocowego nie może
być wliczany do obszaru odłogowanego.
Do 31 grudnia 2006r. Komisja przedstawi Radzie raport nt. implementacji tego programu, w którym,
jeśli okaże się to konieczne, przedstawi dalsze propozycje.
2. Drugi etap reformy – sektor tytoniu, chmielu,
bawełny i oliwy z oliwek
22 kwietnia 2004 r. Rada Ministrów Rolnictwa UE przyjęła drugi pakiet reformy WPR w sektorach
tytoniu, chmielu, bawełny i oliwy z oliwek. Głównym celem zmian było ujednolicenie form wsparcia
w całym sektorze rolnym poprzez włączenie tych sektorów do systemu jednolitej płatności przyjętego
w Luksemburgu w czerwcu 2003 r. Chodzi także o osiągnięcie, podobnie jak w przypadku sektorów
objętych reformą z Luksemburga, zgodności celów z trwającymi negocjacjami w ramach WTO.
W poszczególnych sektorach uwzględniono specyficzne uwarunkowania. W przypadku sektora
tytoniowego - brak społecznego uzasadnienia wysokiego wsparcia kierowanego do produkcji
kojarzącej się z ryzykiem dla zdrowia konsumentów oraz niewspółmiernie wysokie wsparcie w
stosunku do ponoszonych przez producentów kosztów.
Elementy wspólne dla wszystkich sektorów
Producenci sektorów będą objęci systemem jednolitej płatności i tym samym zostaną włączeni w
pozostałe elementy nowego systemu wsparcia bezpośredniego, m.in. cross-compliance oraz
dyscyplinę finansową.
Jednolita płatność będzie obliczana na bazie historycznej produkcji (2000-2002).
Charakterystyczną cechą reformy tych sektorów jest umożliwienie elastycznego podejścia państwom
członkowskim, czego przejawem jest przede wszystkim możliwość pozostawienia części płatności w
formie związanej z produkcją. W przypadku sektora tytoniowego możliwość taka dotyczy tylko
okresu przejściowego do roku 2010.
Oddzielenie części lub całości płatności od produkcji (tytoń od 2010 r.) oznacza, że kwoty płatności
„oddzielonych” zasilą krajowe koperty płatności bezpośrednich wprowadzone w ramach reformy z
2003 r. i odpowiadające kwotom wsparcia bezpośredniego w okresie bazowym.
Możliwość zachowania sektorowej koperty finansowej, w ramach której państwo członkowskie
posiada elastyczność w zakresie wykorzystania środków oznacza, że państwo członkowskie może
15
skoncentrować pomoc na poszczególnych regionach w celu umożliwienia ich restrukturyzacji oraz
przeciwdziałania porzucaniu gruntów rolnych w regionach słabo rozwiniętych.
Postanowienia reformy umożliwiają także wsparcie dostosowań do nowych warunków ze środków
programu rozwoju wsi w szczególności w odniesieniu do regionów specjalizujących się w kierunkach
produkcji objętych reformą.
2.1. Sektor tytoniu
W latach 2006 – 2009, 40% płatności bezpośrednich do tytoniu będzie wypłacane w formie
oddzielonej od produkcji, tj. w formie jednolitej płatności. Pozostałe 60% w formie związanej z
produkcją, czyli tak jak dotychczas. Po tym czteroletnim okresie przejściowym, począwszy od 2010 r.
wsparcie dla tytoniu będzie w pełni oddzielone od produkcji,, tj. 50% dotychczasowych płatności
zasili jednolitą płatność (JPG lub JPR), a pozostałe 50% zostanie wykorzystane na wparcie
programów restrukturyzacyjnych w ramach polityki rozwoju wsi.
W Polsce do 2008 r. będzie stosowana jednolita płatność obszarowa (JPO) oraz uzupełniające krajowe
płatności bezpośrednie w wysokości wynikającej z limitów dopuszczalnych przez Traktat Akcesyjny
(55%,60%, 65% itd.). Począwszy od 2009 r. zamiast JPO stosowana będzie jednolita płatność
regionalna (JPR), podobnie jak w pozostałych krajach UE (za wyjątkiem krajów, które wybiorą opcję
JPG). Zachowanie płatności specyficznych dla producentów tytoniu, umożliwiających utrzymanie
podobnych warunków konkurencji, jak w przypadku producentów w innych krajach UE, będzie
możliwe poprzez przyznanie producentom tytoniu tzw. dodatkowych praw do płatności (entitlements)
ze środków rezerwy krajowej. Wysokość tej rezerwy może być ustalona przez kraj członkowski w
zależności od potrzeb. Polska, podobnie jak pozostałe nowe kraje członkowskie jest zwolniona z
przekazania 50% płatności na programy restrukturyzacyjne.
2.2. Sektor chmielu
Począwszy od 2005 r. płatności bezpośrednie dla chmielu (minimum 75%) zostaną włączone do
systemu jednolitej płatności. Całkowite oddzielenie płatności od decyzji produkcyjnych (decoupling)
gwarantuje utrzymanie stabilnego poziomu wsparcia dla producentów, niezależnie od rozwoju sytuacji
rynkowej. Państwa członkowskie mają możliwość utrzymania do 25% pomocy związanej z produkcją
w celu zachowania produkcji w regionach szczególnie wrażliwych. Istnieje jeszcze możliwość
uzależnienia wypłaty tej płatności od przynależności producenta do grupy. Kraje członkowskie mogą
wykorzystać jednoroczny okres przejściowy i do końca 2005 r. stosować płatności bezpośrednie w
obecnej formie.
16
3. Analiza reformy WPR z perspektywy Polski
Tabela 2. Ocena reformy WPR z perspektywy Polski
Wyszczególnienie
Oddzielenie płatności
od decyzji
produkcyjnych
(decoupling)
WPR - stan
dotychczasowy
Płatności w sektorze
produkcji roślinnej
powiązane z
wymogiem
prowadzenia
określonych upraw.
Premie zwierzęce
powiązane z
wymogiem
produkcji wołowiny
lub mleka.
Częściowe
rozdzielenie
płatności i decyzji
produkcyjnych w
wyniku ich
powiązania z
historyczną bazą plonem
referencyjnym i
limitem premii
zwierzęcych w
przeliczeniu na
gospodarstwo .
Zreformowana WPR
Ocena zreformowanej WPR z perspektywy Polski
Jednolita płatność na gospodarstwo (JPG) lub jednolita
płatność regionalna (JPR), obejmująca większość
dotychczasowych płatności specyficznych dla kierunku
produkcji.
Kraje członkowskie mogą pozostawić do 25% obecnych
płatności w sektorze upraw polowych, jako płatności
specyficznych dla tych kierunków produkcji.
Ponadto, mogą pozostawić do 50% płatności
specyficznych w sektorze owiec i kóz.
W sektorze wołowiny także istnieje możliwość
wyłączenia z nowego systemu część płatności
specyficznych (do 40-100% w zależności od rodzaju
premii).
Poza tym, w ramach tzw. rezerwy krajowej, można
wyłączyć z nowego systemu do 10% płatności na
wsparcie dodatkowe dla sektorów ważnych z punktu
widzenia ochrony środowiska lub poprawy jakości i
marketingu.
Następujące płatności (ważniejsze pozycje) nie wejdą do
systemu jednolitej płatności:
• płatność dodatkowa dla wysokobiałkowych (55,57
€/ha),
• płatność na len i konopie dla przetwórców,
• ziemniaki na skrobię (płatność dla przetwórcy),
• susze paszowe (33 €/t dla przetwórców),
• nasiona.
W przypadku chmielu i tytoniu KE proponuje włączenie
płatności do tych produktów do nowego systemu w
późniejszym okresie.
Pozytywne konsekwencje systemy jednolitej płatności to:
• bardzo istotne uproszczenie dzięki czemu nowy system jest
bardzo zbliżony do systemu płatności obszarowych, na jaki
zdecydowała się Polska jeszcze w czasie negocjacji akcesyjnych.
Wprowadzenie systemu uproszczonego w UE od 2005 roku
oznaczałoby, że Polska nie musi ponosić kosztów pełnego IACS,
koniecznego w dotychczasowym systemie standardowym
płatności bezpośrednich.
• Płatności oddzielone od bieżącej produkcji nie stymulują do
nadmiernej intensyfikacji produkcji i tym samym mają niewielki
zniekształcający wpływ na warunki handlu międzynarodowego.
Dzięki temu mogą być klasyfikowane na forum WTO jako
dopuszczalna forma wspierania dochodów rolniczych. W tym
sensie oddzielenie płatności od produkcji chroni WPR przed
krytyką państw trzecich i znacząco poprawia pozycję
negocjacyjną UE w toczących się negocjacjach WTO nad
liberalizacją handlu i polityki rolnej.
• Oddzielenie płatności od kierunków produkcji zwiększa orientację
pro-rynkową sektora i pozostawia rolnikom większą swobodę w
zakresie dostosowań struktury produkcji do wymagań i potrzeb
rynku. Ma to fundamentalne znaczenie dla polskiego rolnictwa z
uwagi na możliwości specjalizacji produkcji i handlu na
jednolitym rynku po akcesji do UE. Oznacza to poprawę
efektywności ekonomicznej sektora i pełniejsze wykorzystanie
szans związanych z integracją europejską.
Nowy system płatności budzi także pewne obawy i krytykę:
• Przyjęta koncepcja częściowego oddzielenia płatności od
produkcji (możliwość pozostawienia części płatności w
dotychczasowej formie), zwiększa co prawda elastyczność WPR,
jednak de facto oznacza jej częściową renacjonalizację.
Możliwość stosowania przez kraje członkowskie części płatności
w formie związanej z produkcją może budzić obawy o
przejrzystość warunków konkurencji w ramach jednolitego rynku.
17
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
Zreformowana WPR
• Wyrażana jest także wątpliwość natury etycznej, czy
gospodarstwa powinny uzyskać płatności bez konieczności
prowadzenia produkcji. Trzeba jednak pamiętać, że chociaż
otrzymywanie jednolitych płatności nie byłoby związane z
obowiązkiem produkcji, to byłoby uwarunkowane utrzymaniem
ziemi w dobrzej kulturze rolnej w połączeniu z przestrzeganiem
wymogów ochrony środowiska, a także innych w ramach zasady
współzależności (cross-compliance). Wzmocnienie tej funkcji
wsparcia rolnictwa znalazło swój wyraz poprzez wprowadzenie
obowiązkowego systemu kontroli przestrzegania przez
gospodarstwa tych zasad (zasada współzależności - crosscompliance). Podejście to jest zgodne z długookresowym
dążeniem do wspierania wielofunkcyjnego charakteru rolnictwa
europejskiego.
Modulacja (obniżenie
płatności
bezpośrednich z
równoczesnym
przesunięciem środków
do II filaru)
Dyscyplina finansowa
Dobrowolne
ograniczenie
płatności
bezpośrednich do
20%.
Zaoszczędzone
środki pozostają w
kraju i są
przeznaczone na
instrumenty
towarzyszące (II
filar WPR). Obecnie
stosowana tylko w
Wielkiej Brytanii
Obligatoryjne, stopniowe zmniejszanie płatności
bezpośrednich (o 3% w 2005r., o 4% w 2006r. i o 5% od
2007r.).
Gospodarstwa otrzymujące do 5 000 € płatności rocznie
otrzymają dodatkowe płatności, w pełni rekompensujące
im zastosowane obniżki (de facto gospodarstwa te nie
będą objęte modulacją).
Nowe kraje członkowskie będą wyłączone z modulacji
do czasu osiągnięcia przez nie poziomu płatności UE-15.
Każde państwo członkowskie, w którym została
zastosowana modulacja, otrzyma z powrotem co
najmniej 80% środków uzyskanych w wyniku
zastosowania tego instrumentu (Niemcy 90%).
Z uwagi na objęcie gospodarstw otrzymujących do 5 tys. € płatności
rocznie dodatkowymi płatnościami rekompensującymi modulację, dla
większości polskich gospodarstw modulacja nie oznaczałaby
zmniejszenia przychodów z płatności. Otrzymałyby one bowiem
płatności dodatkowe. W roku 2013, kiedy płatności osiągną pełen
poziom, około 95% polskich gospodarstw otrzymałoby płatności
dodatkowe. Dla porównania w UE – 15 dodatkowe płatności otrzyma
niecałe 78%.
Zastosowanie mechanizmu modulacji w UE-15 pozwoli na szybsze
zmniejszenie różnic w intensywności wsparcia bezpośredniego między
dotychczasowymi krajami członkowskimi a Polską w okresie
dochodzenie do pełnych płatności.
Istnieje obawa, że ograniczenie płatności dla dużych gospodarstw
pogorszy ich konkurencyjność i będzie prowadzić do ich sztucznego
podziału na mniejsze gospodarstwa. Jednak należy pamiętać, że z
uwagi na decoupling, płatności te w coraz mniejszym stopniu mają
charakter wsparcia produkcji, a w większym są instrumentem
wspierania dochodów rolniczych.
Nie funkcjonuje
Mechanizm
dyscypliny
finansowej
zostanie
uruchomiony od 2007r. Działanie tego mechanizmu
polegałoby na redukcji płatności bezpośrednich, w
przypadku, kiedy prognozy wydatków na finansowanie
WPR przekroczą próg wydatków równy limitom
przyjętym w Berlinie, pomniejszonym o 300 mln €.
Nowe kraje członkowskie będą wyłączone z dyscypliny
Mechanizm dyscypliny finansowej został wprowadzony
jako
zabezpieczenie przed powiększaniem w przyszłości budżetu rolnego.
Był on popierany przez te kraje UE, które są płatnikami netto do
budżetu UE.
Podobnie jak w przypadku modulacji, wykluczenie z redukcji
gospodarstw najmniejszych (do 5 tys. €) jest rozwiązaniem korzystnym
dla Polski z uwagi na przewagę takich gospodarstw w Polsce – objęcie
18
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
Zreformowana WPR
finansowej do czasu osiągnięcia przez nie poziomu
płatności UE-15.
takim mechanizmem redukcji po roku 2013 oznaczać będzie dla Polski
znacznie mniejsze ograniczenie krajowej koperty płatności niż w
większości innych krajów rozszerzonej UE.
Zupełne wyłączenie Polski z tego mechanizmu w pierwszych latach
członkostwa (w przypadku jego zastosowania w latach 2007-2013)
oznaczałoby szybsze zrównanie poziomu wsparcia bezpośredniego
(okres przejściowy) z poziomem większości producentów UE objętych
taką redukcją. Zrównanie nastąpi w okresie krótszym niż ustalone w
negocjacjach 10 lat,
Zasada
współzależności
(cross-compliance)
Nie jest
obowiązkowa.
Zasada współzależności określa wymogi (w zakresie
ochrony środowiska, zdrowotności ludzi, zwierząt i
roślin, identyfikacji i rejestracji zwierząt, notyfikacji o
chorobach zwierzęcych, dobrostanu zwierząt), jakie będą
musieli spełniać beneficjenci płatności oraz kary za
nieprzestrzeganie tych wymogów.
Gospodarstwa będą objęte kontrolą na miejscu. Próba
ma zawierać co najmniej 1% gospodarstw
otrzymujących płatności.
25% środków z nałożonych kar będzie mógł zatrzymać
kraj członkowski.
Mleko
Kwoty mleczne do
2008r.
Stopniowa redukcja
cen
interwencyjnych o
15% począwszy od
2005/06.
Kwoty mleczne utrzymane do 2014/15. W latach
2006/07-08/09 będą wzrastać o 0,5% rocznie.
Zmniejszenie cen interwencyjnych na masło o 25%
(o 7% rocznie w latach 2004-2006 i o 4% w 2007r.) i
OMP o 15% (o 5% rocznie w latach 2004-06).
Cena docelowa zostaje zniesiona.
19
Standardy, od spełnienia których uzależniono teraz uzyskiwanie
pełnych płatności, de facto funkcjonują już od pewnego czasu, ale nie
są obowiązkowe. Nowym elementem jest system kontroli
przestrzegania tych standardów i możliwość nakładania kar za ich nie
przestrzeganie. Motywy stojące za tym elementem reformy są
następujące: (i) wiele gospodarstw unijnych nie przestrzega tych
standardów; (ii) ich spełnienie stanowić może ważny czynnik
legitymizujący nowe płatności ogólnospołecznej opinii (oprócz
rolników także podatników i konsumentów) w sytuacji, kiedy nie są już
one związane z wymogiem produkcji.
W polskich warunkach koszty wprowadzenia systemu kontroli mogą
być znaczące z uwagi na dużą liczbę gospodarstw i tym samym dużą
liczebność proponowanej próbki. Ponadto poniesienie wysokich
kosztów nie byłoby w pełni uzasadnione w okresie uzyskiwania
niepełnych płatności (phasing-in). Z tych powodów strona polska
wystąpiła w czasie szczytu w Luksemburgu o wprowadzenie okresu
przejściowego na ten system kontroli do czasu uzyskania pełnych
płatności. W wyniku podjętych decyzji mechanizm współzależności
(cross-compliance) będzie obowiązywał w Polsce dopiero po przejściu
z systemu jednolitej płatności obszarowej (SAPS) na system jednolitej
płatności regionalnej (JPR), czyli najpóźniej w roku 2009.
Wynegocjowane przez Polskę kwoty produkcji łącznie z rezerwą
pozwolą na kontynuowanie restrukturyzacji sektora jedynie w
najbliższych latach. W dłuższym okresie mogą mieć jednak
restrykcyjny charakter, nie uwzględniają bowiem potencjału produkcji i
przewag komparatywnych Polski w tym sektorze, co strona Polska
bardzo mocno podkreślała w negocjacjach akcesyjnych.
Limitowanie produkcji mleka traci powoli sens, z uwagi na
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
Redukcji podlega
także cena
docelowa mleka.
Płatności
wzrastające z 5,75
€/t w 2005/06 do
17,24 €/t 2007/08;
płatność dodatkowa
do tony lub na ha
pastwisk w ramach
kopert krajowych.
Zwiększenie kwoty
mlecznej dla całej
UE o 2,39%.
Bydło
5 rodzajów premii:
specjalna premia
wołowa (byczki i
wolce), premia na
krowy mamki,
premia ubojowa
(bydło dorosłe i
młode), premia
ekstensyfikacyjna,
premia za ubój poza
sezonem.
Koperty krajowe na
uzupełnienie na
uzupełnienie premii.
Zreformowana WPR
Płatności bezpośrednie zostały ustalone w wysokości:
8,15 €/t w 2004r., 16,31 €/t w 2005r. i 24,49 €/t
począwszy od 2006r.; na dodatkowe płatności kraje
członkowskie otrzymały koperty krajowe. Płatności
zostaną włączone do nowego systemu od 2007r.
zaplanowane obniżki cen interwencyjnych masła i OMP. Redukcja
ceny interwencyjnej masła jest nawet większa niż pierwotnie to
zapisano w ramach Agendy 2000 (25% zamiast 15%). Oznacza to
dalsze przybliżenie unijnej ceny mleka do cen polskich sprzed akcesji, a
to z kolei - że kwotowanie produkcji ma coraz mniejsze uzasadnienie
ekonomiczne i stanowi czynnik ograniczający długookresowy rozwój
produkcji mleka w Polsce (zarówno pod względem poziomu, jak i
przemian strukturalnych i regionalnych). Szacuje się, że wprowadzenie
obniżek cen interwencyjnych na masło i mleko w proszku spowoduje
około 20% spadek ceny surowego mleka w UE.
Ponieważ redukcja cen interwencyjnych nastąpi przed zakończeniem
okresu stopniowego dochodzenia do pełnych płatności bezpośrednich w
nowych krajach członkowskich (phasing-in) UE-15 dążyła do ich
podporządkowania temu mechanizmowi. Podejście takie spotkało się z
krytyką ze strony Polski, co znalazło wyraz w deklaracji polskiej, jaka
została załączona do dokumentów podsumowujących szczyt w
Luksemburgu (Załącznik I).
Pomniejszenie koperty finansowej płatności bezpośrednich w Polsce z
tytułu objęcia dodatkowych (w stosunku do Agendy 2000) płatności
bezpośrednich do mleka mechanizmem phasing-in szacuje się w
okresie 2004-12 na 337 mln €. Konsekwencje tego dla producentów
mleka w Polsce będą jednak złagodzone w związku z objęciem
systemem jednolitej płatności obszarowej (SAPS) oraz uzupełniającymi
krajowymi płatnościami bezpośrednimi powierzchni paszowej
wykorzystywanej w produkcji mleka.
Premie „wchodzą” do nowego systemu płatności z tym,
że kraje członkowskie mogą wyłączyć z systemu część
płatności specyficznych (do 40-100% w zależności od
rodzaju premii).
20
Oddzielenie płatności od produkcji zwierzęcej zmniejszy w UE zachęty
do produkcji mięsa wołowego, ze względu na uniezależnienie
większości płatności od liczby zwierząt. Kraje, które obawiają się
takiego efektu mogą zachować część płatności w formie związanej z
produkcją.
W Polsce ww. efekt miałby jednak dużo mniejsze znaczenie niż w UE15 ponieważ akcesja spowoduje poprawę opłacalności wołowiny
poprzez wzrost i stabilizację cen oraz płatności bezpośrednie do
powierzchni UR wykorzystywanych do produkcji pasz. Ponadto będą
istniały duże możliwości wspierania specjalistycznej produkcji
zwierzęcej w ramach funduszy strukturalnych przeznaczonych na
wsparcie rolnictwa. Z polskiej perspektywy ważne są również efekty
pośrednie związane z uczestnictwem we wspólnym rynku.
Zmniejszenie zachęt do nadmiernie intensywnej produkcji wołowiny w
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
Zreformowana WPR
obecnych krajach członkowskich UE zwiększa szansę na rozwój
opłacalnego eksportu wołowiny z Polski.
Owce
Premia podstawowa
i dodatkowa na
obszarach LFA
Premie „wchodzą” do nowego systemu płatności z tym,
że kraje członkowskie mogą wyłączyć z systemu do 50%
premii.
Częściowe oddzielenie płatności od produkcji spowoduje obniżenie
wsparcia owczarstwa w UE-15, co powinno poprawić konkurencyjność
producentów polskich, zwłaszcza w sytuacji niepełnych płatności w
Polsce.
Zboża
Cena interwencyjna
101,31 €/t.
Płatność
bezpośrednia 63 €/t
mnożona przez plon
referencyjny zbóż.
Miesięczny wzrost
ceny interwencyjnej
o 0,93 €/t/miesiąc
przez 7 miesięcy.
Cena interwencyjna i płatność bezpośrednia pozostają na
niezmienionym poziomie.
Zastosowano 50% redukcję comiesięcznego wzrostu
ceny interwencyjnej zbóż do wysokości 0,465
€/t/miesiąc.
Płatność bezpośrednia „wchodzi” do nowego systemu.
Kraje członkowskie mogą pozostawić do 25% obecnych
płatności jako płatność specyficzną w sektorze upraw
polowych.
Przejście na system unijny interwencji rozpoczynający się dopiero w
listopadzie może prowadzić do kumulacji podaży na początku okresu
interwencji, dlatego ustalone utrzymanie comiesięcznego wzrostu cen
skupu (wbrew pierwotnej propozycji KE) pozwoli polskim
producentom na łagodniejsze przejście na nowy system skupu
interwencyjnego, tj. rozłoży bardziej równomiernie podaż w okresie
pożniwnym.
Polska opowiadała się bardzo zdecydowanie za utrzymaniem
interwencji na rynku żyta, ponieważ w polskich warunkach
klimatyczno-glebowych żyto jest jedną z ważnych upraw polowych (w
latach 1995/96 – 2000/01 żyto stanowiło 21% całkowitej produkcji
zbóż w Polsce). W ramach reformy zdecydowano jednak na wycofanie
interwencyjnego skupu żyta.
Oznacza to obniżenie cen żyta na poziomie UE w stosunku do
obecnych cen unijnych, kiedy to cena interwencyjna na żyto jest taka
sama jak dla pszenicy i innych zbóż. Można się spodziewać, że mimo
tego obniżenia, cena żyta w UE pozostanie zbliżona do obecnej ceny
żyta w Polsce.
W ramach rekompensaty za zniesienie interwencji, strona polska
proponuje zastosowanie w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich dodatkowego wsparcia dla regionów ONW, gdzie udział
żyta w strukturze produkcji rolnej jest szczególnie wysoki.
Żyto
Cena interwencyjna
101,31 €/t.
Likwidacja interwencyjnego skupu.
Kraje, w których produkcja żyta stanowi więcej niż 5%
całkowitej produkcji zbóż oraz więcej niż 50%
całkowitej produkcji żyta w UE, będą mogły zatrzymać
90% środków pochodzących z modulacji. Co najmniej
10% tych środków będzie musiało wesprzeć regiony
specjalizujące się w produkcji żyta.
Rośliny oleiste
Stawka 63 €/t
mnożona przez plon
Płatność „wchodzi” do nowego systemu.
Przyjęte zmiany nie powinny w zasadniczy sposób zmienić warunków
na Jednolitym Rynku dla polskich producentów rzepaku. Przewiduje
się, że w UE-15 produkcja oleistych będzie powoli rosła ze względu na
wzrost popytu na oleje jadalne i wzrost produktywności.
Rośliny
wysokobiałkowe
Dodatkowa płatność
9,5 €/t mnożona
Zachowanie dodatkowej płatności w wysokości 9,5 €/t
mnożonej przez plon referencyjny zbóż (jednakowy dla
Przyjęcie jednakowego plonu referencyjnego do obliczania dodatkowej
płatności, a nie jak dotychczas stosowanie plonów referencyjnych
21
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
przez plon
referencyjny UE-15.
Zreformowana WPR
całej UE). Oznacza to, że dodatkowa płatność w UE-15
wyniesie 55,57 €/ha. Płatność ta będzie wyłączona z
nowego systemu płatności.
specyficznych dla krajów członkowskich, jest korzystne z punktu
widzenia Polski. Plony te odzwierciedlają bowiem różnice w
historycznej produktywności i utrwalają różnice w intensywności
produkcji. W Polsce, z uwagi na niski plon referencyjny, dodatkowa
płatność obszarowa byłaby niższa niż w większości krajów UE-15.
Ziemniaki na skrobię
Stawka 110,54 €/t.
Cena minimalna w
wysokości
178,31 €/t.
Płatność dla
przetwórców
wynosi 22,25 €/t.
W 2004/05 płatność dla producentów ziemniaków
skrobiowych wyniesie 110,54 €/t. Od 2005/06 zostanie
zmniejszona do 66,32 €/t. Różnica (44,22 €/t) zostanie
włączona do systemu jednolitej płatności.
Utrzymana zostanie cena minimalna ziemniaków
skrobiowych oraz refundacje produkcyjne dla skrobi.
W stosunku do poprzednich propozycji reformy na rynku ziemniaków
skrobiowych, zakładających zniesienie ceny minimalnej przy
utrzymaniu kwot skrobiowych, obecną reformę należy oceniać
pozytywnie.
Susz paszowy
2 rodzaje płatności
– do suszu
suszonego na słońcu
i do suszu
suszonego
sztucznie.
Płatność zostanie rozdzielona pomiędzy rolników –
producentów surowca i producentów suszu. Płatność dla
rolników „wejdzie” do nowego systemu płatności.
Ponieważ rolnicy – producenci surowca do produkcji suszu paszowego
staną się beneficjentami wsparcia bezpośredniego, przyjęte zmiany
należy oceniać pozytywnie, zwłaszcza w kontekście stopniowego
dochodzenia do pełnych płatności.
Uprawy na cele
energetyczne
Uprawy na cele
nieżywnościowe na
obszarach
odłogowanych,
stawka 63 €/t
mnożona przez plon
Utrzymanie możliwości uprawy oleistych na cele
nieżywnościowe na obszarach odłogowanych.
Płatność 45 €/ha na odnawialne źródła energii
(wymagany kontrakt z przetwórcą). Maksymalny obszar
gwarantowany 1,5 mln ha dla UE-15.
Kraje członkowskie będą mogły pokryć do 50% kosztów
zakładania na gruntach odłogowanych wieloletnich
upraw z przeznaczeniem na produkcję biomasy.
W sytuacji, gdy Polska jest żywotnie zainteresowana produkcją
biopaliw, zwiększenie możliwości wsparcia ich produkcji poprzez
wprowadzenie nowej płatności i nowego obszaru wsparcia należy
oceniać pozytywnie.
Do roku 2008 Polska będzie wyłączona z reformy WPR w tym sektorze
z uwagi na stosowanie systemu SAPS oraz Uzupełniających krajowych
płatności bezpośrednich. Niemniej jednak koperta SAPS zawiera także
kwoty płatności z tytułu upraw tytoniu, w całości w formie oddzielonej
od produkcji.
Dzięki dużej elastyczności przyjętych rozwiązań od 2009 r., czyli od
momentu przejścia na system płatności regionalnej, będzie istniała
możliwość zastosowania płatności specyficznych dla producentów
tytoniu w formie tzw. dodatkowych praw do płatności (entitlements) ze
środków rezerwy krajowej – taka możliwość gwarantuje utrzymanie
konkurencyjności sektora w warunkach jednolitego rynku.
Wyłączenie nowych krajów członkowskich, w tym Polski, z obowiązku
Tytoń
22
Wyszczególnienie
WPR - stan
dotychczasowy
Zreformowana WPR
przekazania 50% kwot płatności do tytoniu na program
restrukturyzacyjny w ramach działań rozwoju wsi jest korzystnym
rozwiązaniem dla Polski. Ocena taka wiąże się z łatwiejszym
wykorzystaniem tych funduszy na wsparcie sektora poprzez instrument
dodatkowych praw do płatności w porównaniu z działaniami rozwoju
wsi. Dodatkowo te pierwsze dają możliwość adresowania pomocy
bezpośrednio do producentów tytoniu, natomiast te drugie dotyczą
regionów specjalizujących się w tej produkcji.
Pełne oddzielenie wsparcia od produkcji w tym sektorze oznacza, że w
długim okresie rozwój produkcji w poszczególnych krajach UE będzie
w głównej mierze determinowany poziomem kosztów. Uwzględniając
wysoką pracochłonność tego kierunku produkcji, a także tradycję tej
uprawy w Polsce można zakładać, że sektor ten w stosunku do
sektorów w pozostałych krajach UE charakteryzuje się względną
konkurencyjnością.
Znaczenie zmian w systemie wsparcia bezpośredniego wynikających z
reformy WPR w sektorze chmielu jest nieporównanie mniejsze dla tego
sektora niż w przypadku tytoniu. Wynika to z faktu, iż udział wsparcia
bezpośredniego w całkowitych przychodach z produkcji chmielu jest
rzędu kilku – kilkunastu %, natomiast w przypadku tytoniu 60 – 80%
(w warunkach cen unijnych).
Sektor produkcji chmielu w Polsce charakteryzuje się dużym
potencjałem w zakresie racjonalizacji kosztów (możliwość ich redukcji
poprzez zwiększanie skali). Ponadto istotnym impulsem dla rozwoju
tego sektora jest postępujący wzrost konsumpcji i produkcji piwa w
Polsce.
Po przejściu z SAPS na JPR w 2009 r. Polska będzie miała możliwość
stosowania specyficznego wsparcia dla tego sektora w formie
dodatkowych uprawnień do płatności, co daje możliwość zapobiegania
zagrożeniom konkurencyjnym na jednolitym rynku.
Chmiel
Źródło: Ocena własna.
23
4. Propozycje reform w sektorze cukru.
Propozycje dotyczące zmian na rynku cukru zostały przedstawione w formie trzech niezależnych
scenariuszy, które stanowić będą podstawę do dyskusji w UE nt. reformy.
Scenariusz I
W scenariuszu podstawowym proponuje się utrzymanie dotychczasowych instrumentów wsparcia na
rynku cukru i utrzymanie ich po 2006 r. Wsparcie to polegałoby na stosowaniu elastycznych kwot
produkcji przy równoczesnym utrzymywaniu cen interwencyjnych. Komisja przewiduje, że przy
dużym otwarciu rynku wewnętrznego UE, wynikającym z rosnących zobowiązań UE wobec swoich
partnerów handlowych obniżeniu uległyby realne (efektywne) taryfy celne, co wpłynęłoby na redukcję
cen wewnętrznych oraz redukcję kwot produkcyjnych.
Scenariusz II
Scenariusz przewiduje obniżenie cen wewnętrznych UE. W scenariuszu tym zakłada się, że
wewnętrzna cena rynkowa cukru zbliży się do poziomu cen importowych (światowych). W celu
złagodzenia skutków obniżenia cen dla producentów buraka cukrowego, proponuje się wprowadzenie
jednolitych płatności na gospodarstwo w tym sektorze.
Scenariusz III
Trzeci scenariusz zakłada całkowitą liberalizację rynku cukru. Oznacza to, że system wsparcia
cenowego zostanie zlikwidowany, a kwoty zniesione.
5. Podsumowanie i wnioski
Przyjęta reforma WPR zasługuje na pozytywną ocenę zarówno z perspektywy unijnej, rolnictwa
europejskiego, jak i z perspektywy polskiej. Taka ocena wynika z zestawienia pozytywnych aspektów
przyjętego pakietu zmian WPR, jak i elementów budzących wątpliwości.
5.1. Elementy pozytywne
Elementy pozytywne:
1. Najważniejszym elementem reformy jest uproszczenie WPR. Uproszczenie to polega na
wprowadzeniu nowego systemu płatności bezpośrednich – jednolitej płatności na
gospodarstwo (JPG) lub jednolitej płatności regionalnej (JPR). Z uwagi na rozdrobnioną
strukturę agrarną polskiego rolnictwa (ale także innych krajów rozszerzonej UE), zmiana ta
oznacza niższe koszty funkcjonowania WPR, zarówno po stronie administracji, jak i rolników,
i poprzez to zwiększenie dostępności środków dla najmniejszych gospodarstw. Dla Polski
istotne jest to, że przejście z systemu jednolitej płatności obszarowej, jaki będzie stosowany w
Polsce przez pierwsze lata po akcesji, na nowy system unijny (JPR), będzie dużo łatwiejsze
niż przejście na obecnie funkcjonujący system standardowy.
2. Dzięki uproszczeniu i uniezależnieniu wsparcia od bieżących decyzji produkcyjnych (tzw.
decoupling) reforma prowadzi do silniejszego powiązania decyzji produkcyjnych rolników z
sygnałami płynącymi z rynku. Oznacza to lepsze, efektywniejsze wykorzystanie zasobów
produkcyjnych i tym samym poprawę konkurencyjności sektora. Podobny efekt będzie też
miało obniżenie cen na rynku mleka w zamian za wyższe płatności bezpośrednie i otwierającą
się możliwość powiększenia kwot produkcyjnych w najbliższej przyszłości lub nawet
całkowitego zniesienia kwotowania mleka w dalszej perspektywie. Przyczyni się to do
poprawy konkurencyjności unijnego rolnictwa na rynku światowym. Dla polskich rolników
zwiększą się możliwości wykorzystania szans w zakresie specjalizacji i handlu w ramach
jednolitego rynku.
24
3. Reforma nadała większą rangę kwestiom związanym z ochroną środowiska naturalnego,
bezpieczeństwa żywności i dobrostanu zwierząt. Służy temu: (i) zmniejszenie zachęt do
nadmiernie intensywnej produkcji poprzez oddzielenie płatności od decyzji produkcyjnych,
(ii) wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia dla gospodarstw dostosowujących się do
podwyższonych standardów w tym zakresie oraz (iii) uzależnienie wypłat pełnych płatności
bezpośrednich od przestrzegania przez gospodarstwa rolne szeregu wymogów w zakresie
ochrony środowiska naturalnego, bezpieczeństwa żywności i dobrostanu zwierząt (crosscompliance).
4. Przyjęte zmiany WPR wspierają wielofunkcyjny charakter rolnictwa europejskiego.
Chodzi tu nie tylko o oddzielenie wsparcia dochodów od bieżącej produkcji i uwarunkowanie
otrzymywania tego wsparcia od przestrzegania szeregu standardów, ale także o zwiększenie
środków na działania rozwoju wsi kosztem ograniczenia kwot płatności dla dużych,
intensywnych gospodarstw. Zwiększenie rangi rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do
polityki wsparcia produkcji rolnej nastąpi poprzez przesunięcie części środków z tzw. I filaru
WPR (płatności bezpośrednie) na działania w ramach tzw. II filaru (rozwój wsi) w ramach
modulacji.
5. Zastosowanie mechanizmu modulacji w UE-15 spowoduje pewne zmniejszenie różnic w
intensywności wsparcia bezpośredniego między krajami członkowskimi, z uwagi na
zastosowane kryterium (5 000 € płatności rocznie/gospodarstwo) faworyzujące kraje o gorszej
strukturze rolnej i mniejszej intensywności produkcji. Poza tym, część zaoszczędzonych
środków będzie podlegać redystrybucji na zasadach kohezji, także faworyzujących powyższe
kraje. W odniesieniu do Polski zastosowanie mechanizmu modulacji w UE-15 pozwoli na
szybsze zmniejszenie różnic w poziomie wsparcia bezpośredniego między dotychczasowymi
krajami członkowskimi a Polską w okresie dochodzenia do pełnych płatności.
5.2. Elementy budzące wątpliwości
Elementy budzące wątpliwości:
1. Reforma daje krajom członkowskim możliwość pełnego uproszczenia systemu płatności
bezpośrednich, ale jednocześnie umożliwia im odroczenie w czasie wprowadzenia nowego
systemu (do końca 2006r.), jak i daje możliwość wyłączenia części płatności z nowego
systemu i ich wypłaty na dotychczasowych zasadach, tzn. w powiązaniu z wymogiem
prowadzenia określonej produkcji. Takie elastyczne podejście było warunkiem uzyskania
zgody niektórych państw członkowskich na reformę WPR. Budzi to jednak wiele wątpliwości:
(i) w krajach, które się zdecydują na taki „mieszany” system, WPR będzie bardziej
skomplikowana niż dotychczas, (ii) umożliwienie zróżnicowania WPR w krajach
członkowskich (okres przejściowy na pełne wdrożenie, część płatności funkcjonująca na
obecnych zasadach) może zniekształcać warunki konkurencji na jednolitym rynku.
2. Zmniejszono znacznie zakres modulacji w stosunku do pierwotnych propozycji KE
(z maksymalnie 20% płatności do maksymalnie 5%). Znacznie osłabiono kryterium kohezji
przy podziale środków uzyskanych z modulacji poprzez: (i) zatrzymanie co najmniej 80%
środków w kraju, w którym te środki zaoszczędzono na płatnościach bezpośrednich; takie
podejście faworyzuje przede wszystkim kraje zamożne, o intensywnym rolnictwie; (ii)
zastosowanie niekorzystnego klucza podziału pozostałej części zaoszczędzonych na
płatnościach środków, wg którego faworyzowane są kraje o dużej powierzchni UR (Francja,
Niemcy), a mniejsze znaczenie ma poziom zatrudnienia w rolnictwie.
3. Negatywnie należy ocenić likwidację interwencyjnego skupu żyta. W Polsce żyto ma ok.
22% udział w powierzchni zasiewów zbóż.
5.3. Objęcie Polski reformą WPR
Przyjęcie zmian WPR w okresie między podpisaniem Traktatu Akcesyjnego, a jeszcze przed
uzyskaniem członkostwa oznacza konieczność przeniesienia tych decyzji do acquis w zakresie w
25
jakim dotyczą one nowych krajów członkowskich, zgodnie z art. 23 Traktatu Akcesyjnego. Już w
czasie szczytu w Luksemburgu strona polska zidentyfikowała obszary, gdzie takie dostosowania będą
istotne, co znalazło wyraz w polskiej deklaracji dołączonej do tekstu podsumowującego wyniki
szczytu. Chodzi tu o następujące postulaty (załącznik1):
-
Wyłączenie nowych płatności bezpośrednich do mleka z tytułu obniżek ceny interwencyjnych
w tym sektorze z mechanizmu stopniowego dochodzenia do pełnych płatności bezpośrednich
(phasing-in);
-
Rekompensaty dla polskich producentów żyta za zniesienie interwencji na tym rynku
(podobnie jak dla producentów z Niemiec)8;
-
Możliwości zastosowania w nowych krajach członkowskich okresu przejściowego na
wprowadzenie zasady współzależności (cross-compliance) do czasu zakończenia okresu
przejściowego na dochodzenie do pełnych płatności bezpośrednich.
8
W celu złagodzenia skutków wycofania interwencyjnego skupu żyta, strona polska przedstawiła w
nowym projekcie Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich propozycję zwiększenia stawek płatności ONW na
obszarach o wysokim udziale żyta w zasiewach.
26
Załącznik I. Stanowisko Polski (Reforma WPR –
końcowy kompromis Prezydencji, 26 czerwca 2003 – DS
223/03)
Regulacje rynkowe – rynek mleka
Polska podtrzymuje swoje stanowisko, że rekompensata za obniżenie ceny interwencyjnej masła
powinna być taka sama zarówno w przypadku obecnych, jak i nowych państw członkowskich. Dla
Polski nie do przyjęcia byłoby objęcie tej rekompensaty mechanizmem phasing-in. Zastosowanie tego
mechanizmu znacząco pogorszyłoby pozycję konkurencyjną polskiego rolnictwa wobec państw
Piętnastki.
Regulacje horyzontalne – modulacja
Polska podtrzymuje swoje stanowisko, że powinna mieć możliwość wyboru co do uczestniczenia w
mechanizmie modulacji od 2007r. Zasady modulacji nie powinny różnić się od zasad stosowanych w
wobec obecnych państw członkowskich. Istotne jest zachowanie zasady kohezji podczas podziału
środków przesuniętych w rezultacie modulacji do II filaru (rozwój wsi).
Polska w pełni popiera stanowisko Austrii, Finlandii i Luksemburga przedstawione w deklaracji
Radzie Unii Europejskiej i Komisji. Wg tego stanowiska podział środków pochodzących z modulacji
pomiędzy państwa członkowskie, wg zasad podanych w art. 12 nie powinien stanowić precedensu dla
przyszłej alokacji środków wg Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/99 oraz kolejnych rozporządzeń.
Wyżej wymieniona kwestia alokacji środków dotyczy tylko funduszy pochodzących z modulacji w
latach 2004–06.
Regulacje rynkowe – żyto
Polska podtrzymuje swoje stanowisko, że po zaniechaniu interwencji na rynku żyta wszyscy
producenci żyta w UE-25 powinni uzyskać odpowiednia kompensację finansową. Z uwagi na
szczególne uwarunkowania glebowe i klimatyczne, produkcja żyta w Polsce stanowi jedno z
głównych źródeł dochodu dla polskich rolników. Ewentualne zaniechanie interwencji powinno być
rozłożone w czasie i powinno mu towarzyszyć rosnące wsparcie alternatywnych sposobów
wykorzystania żyta. Strona polska uważa, że rozwiązania mające na celu rekompensatę zaniechania
interwencji na rynku żyta nie mogą prowadzić do dyskryminacji producentów polskich w stosunku do
producentów z UE-15. Ilość żyta produkowanego w Polsce jest porównywalna z produkcją w
Niemczech – największym producencie żyta w UE-15.
Likwidacja skupu interwencyjnego byłaby bardzo dotkliwa dla polskich rolników, szczególnie w
regionach o słabych ziemiach, ze względu na brak innej uprawy o równie niskich wymaganiach
glebowych, która mogłaby zastąpić żyto. Likwidacja interwencji spowoduje obniżenie cen rynkowych
żyta a w konsekwencji spadek dochodów rolniczych. Spadek cen będzie szczególnie dotkliwy w
regionach, gdzie żyto ma duży udział w produkcji rolnej. Wycofanie się z produkcji żyta mogłoby
doprowadzić do zwiększenia powierzchni odłogów, a w efekcie miałoby niekorzystny wpływ na
środowisko naturalne i utrzymanie wiejskiej powierzchni produkcyjnej.
Jednolita płatność na gospodarstwo – użytkowanie ziemi (art. 53 propozycji Komisji)
Polska podtrzymuje swoje stanowisko popierające elastyczne podejście wobec objęcia gruntów pod
owocami i warzywami jednolitą płatnością na gospodarstwo. Decyzja o objęciu bądź nie produkcji
owoców i warzyw tą płatnością powinna być pozostawiona w gestii państwa członkowskiego.
Regulacja horyzontalna – zasada współzależności (cross-compliance)
Polska podtrzymuje swoje stanowisko, że nowe państwa członkowskie powinny mieć możliwość
uzyskania okresu przejściowego dla wprowadzenia zasady współzależności. Okres przejściowy
powinien trwać do momentu uzyskania pełnych płatności bezpośrednich.
27

Reforma WPR_nowa

Transkrypt

Podobne dokumenty

nowa Unia Europejska – nowa WPR

Biuletyn Nr 9 - Europe Direct

M. Święcicki, Wspólnej Polityce Rolnej - dziękujemy, Liberte

WPR potrafiła się zmieniać

Czy Wspólna Polityka Rolna UE przetrwa przegląd budŜetu UE?