część humanistyczna 2010 bis

KOD UCZNIA
EGZAMIN WSTĘPNY DLA KANDYDATÓW DO GIMNAZJUM AKADEMICKIEGO
W ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH
14.05.2010
JĘZYK POLSKI
I – Przeczytaj uwaŜnie fragment opowiadania Pawła Huellego Winniczki, kałuŜe, deszcz… oraz
wykonaj zadania pod tekstem.
PAWEŁ HUELLE
Winniczki, kałuŜe, deszcz…
Frankowi Rossetowi
[1.] Na początku był deszcz. Padał od kilku dni i nieopodal kościoła Zmartwychwstańców
woda wyŜłobiła głębokie kanały, którymi płynęły z lasu patyki, źdźbła trawy i małe szyszki.
Lubiłem stać w tym miejscu.
[2.] Co roku zapach lata przychodził od strony morza. Bryza niosła ze sobą woń
rozwieszonych sieci i smak soli, który czuć było na wargach, a teraz lato ukazywało swoje
odmienne, być moŜe ukryte oblicze. Nad ziemią krąŜyła niewidoczna zawiesina, w której panował
Ŝywioł płodności. Zapach pleśni, grzybów, Ŝywicy i nieznanych ziół unosił się nad kałuŜami jak
gęsty wywar, powracał z kaŜdą falą deszczu, wypełniał ogrody i ulice, a rozbuchana zieleń mogła
lada chwila rozsadzić zwilgotniałe mury kamienic, z których od lat odpadał tynk, ukazując czasami
strzępy niezrozumiałych napisów.
[3.] Wyjmowałem z kieszeni przygotowane drewienka. Najpierw na wodę spływała „Santa
Maria”, potem „Magellan”, „Kapitan Grant”, „Nautilus”, między nimi przemykał niszczyciel
„Burza” z czasów ostatniej wojny, a wreszcie na zakończenie wodowania puszczałem do strumyka
okręt flagowy „Trynidad”, którego nazwa nie pochodziła ani z ksiąŜek, ani z opowieści marynarzy.
„Trynidad” wyraŜał nieokreśloną tęsknotę za ciepłem tropikalnych mórz, za blaskiem
hiszpańskiego złota, a takŜe zapachem mandarynek, które co parę lat pojawiały się w naszym
mieście przed BoŜym Narodzeniem, kiedy do portu zawijał statek z Grecji albo Portugalii. (…)
[4.] Statki płynęły coraz szybciej, woda niosła je poprzez wiry, przez wodospady i spienione
katarakty, biegłem więc za nimi w dół aŜ do miejsca, gdzie potok rozlewał się szeroko, nie syczał
juŜ i nie bulgotał, a moja armada wpływała na szerokie i spokojne wody. KałuŜe miały tu barwę
ciemnej zieleni i tylko czasem, gdy niebo zaciągało się mocniej niŜ zwykle, ta zieleń przechodziła
w brąz i wtedy jasne kadłuby „Santa Marii” czy „Nautilusa” odcinały się od tła jak poziome,
widoczne z daleka kreski.
[5.] Brodziłem po kałuŜach jak Bóg pochylony nad światem. Wyspy, zatoki, przylądki,
cyple i sekretne przesmyki zmieniały swój kształt nieustannie. Niejednokrotnie znana z atlasu linia
norweskiego fiordu czy kształt szwedzkiego wybrzeŜa pojawiały się tutaj jakby odrysowane z
pamięci, by w parę chwil potem ulec tajemniczym przemianom. Lądy rozpadały się w
okamgnieniu, szkiery i mielizny zaczynały nowe szlaki Ŝeglugi, a w miejsce dawnych archipelagów
powstawały nowe, o liniach tak fantastycznie powikłanych, Ŝe ich finezji i subtelnego piękna nie
oddałaby Ŝadna mapa. Pośród nich odnajdowałem teraz okręty. Niektóre kołysały się na wodzie,
1
inne osiadały na mieliznach i tylko „Trynidad”, jakby w jego nazwie zawierało się wezwanie do
najdalszych podróŜy, pomykał środkiem rozlewiska, tam gdzie niewidoczny prąd znosił kadłub
okrętu ku krańcom świata. Było to miejsce niebezpieczne. Woda huczała na cementowym progu i
wszystko, nawet małe kamienie i grudki Ŝółtej gliny, wsysał potęŜny wir kanalizacyjnej studzienki.
Jej Ŝeliwny dekiel zanurzony pod wodą prowadził do podziemnego świata. Tam, gdzie nie dociera
blask dnia i gdzie labirynt pieczar i oślizgłych ścian, wypełniony szumem i sykiem, przypomina
piekło. Woda chlupotała w kaloszach, a ja w ostatniej chwili wyławiałem „Trynidad”, ratując
przypadkowych podróŜnych przed katastrofą. Czasem był to złocisty Ŝuk wczepiony w kadłub,
czasem pająk lub mrówka; zanosiłem więc niedoszłych rozbitków na suchy ląd i wędrowałem pod
górę, pod sam kościół, gdzie z rozpiętym nad głową parasolem przechadzał się między drzewami
proboszcz, odmawiając brewiarz.
[6.] Byłem samotny i szczęśliwy.
P. Huelle, Winniczki, kałuŜe , deszcz… [w:] tegoŜ, Opowiadania na czas przeprowadzki, Kraków 2007, s. 30 – 32.
1. Jaki typ narracji występuje w powyŜszym fragmencie?
…………………………………………………………………………………………………
2. Kiedy toczy się akcja opowiadania?
…………………………………………………………………………………………………
3. Z akapitu [2.] wypisz przykład porównania i uosobienia. Wyjaśnij sens drugiego środka
stylistycznego (zinterpretuj wypisane uosobienie).
a) Porównanie:
…………………………………………………………………………………… ….……
b) Uosobienie:
…………………………………………………………………………………………….
…………………………......................................................................................................
..............................................................................................................................................
4. Rzeczownik wyzwoliciel pochodzi od słowa wyzwolić. Odpowiedz, od jakich słów pochodzą
występujące w tekście wyrazy:
a) niszczyciel :…………………………………………………………………
b) zawiesina :…………………………………………………………………
5. Co upodabnia bohatera opowiadania do Boga? WskaŜ dwie cechy i uzasadnij podobieństwa.
Cecha
Uzasadnienie:
2
6. Czym róŜni się „Trynidad” od pozostałych okrętów z zabawy bohatera? Podaj dwie róŜnice.
a) …………………………………………………………………………………………………
…………………………………...............................................................................................
b) …………………………………………………………………………………………………
……………………………….................................................................................................
7. We fragmencie opowiadania znajduje się opis podziemnego świata niebezpiecznego dla
statków chłopca. Napisz opowiadanie z elementami opisu, w którym przedstawisz
wymyśloną przygodę „Trynidadu” rozgrywającą się w tym miejscu.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
3
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
II – Przeczytaj kilkakrotnie poniŜszy tekst literacki i wykonaj związane z nim polecenia.
ZBIGNIEW HERBERT
Krzesła
KtóŜ pomyślał, Ŝe ciepła szyja stanie się poręczą, a nogi skore do ucieczki i radości
zesztywnieją w cztery proste szczudła. Dawniej krzesła były to piękne, kwiatoŜercze zwierzęta.
Zbyt łatwo jednak dały się oswoić i teraz jest to najpodlejszy gatunek czworonogów. Straciły upór i
odwagę. Są tylko cierpliwe. Nikogo nie stratowały, nikogo nie poniosły. Na pewno mają
świadomość zmarnowanego Ŝycia.
Rozpacz krzeseł objawia się w skrzypieniu.
1. Tekst Zbigniewa Herberta jest utworem poetyckim. Podaj dwie cechy róŜniące go od
typowych liryków.
a) …………………………………………………………………………………………
b) …………………………………………………………………………………………
2. Wymień jedną cechę tytułowego bohatera, która jest wspólna z jego wizerunkiem
dawnym (z przeszłości) przedstawionym w utworze.
……………………………………………………………………………………………
3. Uzasadnij, dlaczego – zdaniem podmiotu lirycznego – krzesła miałyby mieć poczucie
zmarnowanego Ŝycia. Na podstawie utworu sformułuj dwa argumenty.
a) …………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
b) …………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
4. „Rozpacz krzeseł objawia się w skrzypieniu”. Jak inaczej, Twoim zdaniem, mogłaby
wyraŜać się rozpacz krzeseł? Podaj jeden przykład.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………................................................................................................................
4
HISTORIA
1. Określ wydarzenia, jakie miały miejsce za panowania następujących władców:
Mieszko I ……………………………………………………………………………………………………….
Bolesław Chrobry ………………………………………………………………………………..……………..
Kazimierz Wielki………………………………………………………………………………………………..
Władysław Jagiełło ……………………………………………………………………………………………..
Jan III Sobieski …………………………………………………………………………………………………
Stanisław August Poniatowski…………………………………………………………………………………
2. Z rozsypanki wybierz władców z kolejnych dynastii panujących w Polsce:
Władysław Jagiełło, Bolesław Chrobry, Jan III Sobieski, Zygmunt I Stary, Władysław Łokietek, Zygmunt
II August, Henryk Walezy, Stanisław August Poniatowski.
Piastowie:………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….
Jagiellonowie:…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………….
Królowie elekcyjni:…………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………….
3. Wyjaśnię pojęcia/wydarzenia:
Konstytucja …………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
Gród ……………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………
Bitwa pod Racławicami ……………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………………………………
Powstanie Warszawskie……………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
4. Wymień pozytywne i negatywne działania (cechy polityki wewnętrznej i zagranicznej) króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego:
Pozytywne:
a)…………………………………………………………………………………………………………………
b)………………………………………………………………………………………………………………...
c)…………………………………………………………………………………………………………………
Negatywne:
a) ………………………………………………………………………………………………………………..
b)…………………………………………………………………………………...……………………………
c)…………………………………………………………………………………….………………………….
5. Uporządkuj w kolejności chronologicznej style w architekturze:
secesja, renesans, gotyk, klasycyzm, romański, barok
a)…………………………………………………………………………
b)………………………………………………………………………..
c)………………………………………………………………………..
d)………………………………………………………………………..
e)………………………………………………………………………..
f)…………………………………………………………………………
5