Narodziny przeżuwacza

hodowla
BYDŁO. Czynniki wpływające na efektywność odchowu cieląt
Narodziny
przeżuwacza
Odchów zdrowych i prawidłowo rozwiniętych cieląt, przeznaczonych do reprodukcji stada podstawowego decyduje o sukcesie hodowlanym i ekonomicznym hodowcy bydła mlecznego. O sukces w tym zakresie należy zadbać jeszcze przed
wycieleniem się krowy. Wymaga to stworzenia optymalnych
warunków utrzymania, zapewniających prawidłowe żywienie
krowy w okresie zasuszenia, właściwy przebieg porodu oraz
umiejętne odpojenie cieląt siarą.
Podstawowym celem odchowu cieląt jest odpowiednie tempo wzrostu,
ekonomika żywienia i dobry stan
zdrowia. Dlatego kontrola przyrostów dobowych jałówek oraz ocena
ich kondycji i stanu zdrowia jest
podstawą prawidłowego odchowu
materiału reprodukcyjnego.
W pierwszym okresie życia cieląt, do 90 dnia życia (masa ciała
ok. 100 kg) przyrosty dobowe
kształtować się będą na poziomie
600-700 g. W tym okresie należy
zadbać o dobrą zdrowotność cieląt,
aby uchronić je przed biegunkami i zapaleniem płuc. Zakłada się,
że dwumiesięczne cielę powinno
podwoić swoją masę urodzeniową.
Trzy okresy żywienia
Ze względu na rodzaj podawanej
paszy, wyróżnia się trzy okresy,
żywienia: siarą i mlekiem matki
(od urodzenia do 7 dnia życia),
mlekiem lub jego zamiennikami ze
wzrastającym udziałem pasz stałych (od 8 do około 50 dnia życia)
oraz wyłącznie paszami stałymi.
Od 2. tygodnia życia cielętom należy podawać mieszankę startową
(28-30% białka), a mleko pełne
zastąpić preparatem mlekozastępczym. Zaleca się, aby siano łąkowe
podawać dopiero w drugim miesiącu życia.
Od odsadzenia
do zacielenia
W drugim okresie życia, od odsadzenia do zacielenia, czyli do wieku około 15 miesięcy (masa ciała
360-400 kg), następuje intensywny
wzrost i rozwój zwierząt. Do końca
trzeciego miesiąca życia wzrost cieliczki jest równomierny. Od 4. do 10.
miesiąca życia jałówek, wzrost gruczołu mlekowego jest nieproporcjonalnie większy (3-4 razy) niż wzrost
pozostałych narządów. Rozwój pozostałych tkanek jest równomierny
i proporcjonalny. Przyrosty dzienne
ok. 700-800 g są uznawane w tym
okresie za optymalne.
Zbyt obfite żywienie, zwłaszcza kiszonką z kukurydzy, powoduje powstawanie większej ilości komórek
tkanki tłuszczowej, kosztem tkanki
gruczołowej wymienia. Jałówki rasy
phf powinny być inseminowane
/kryte w wieku około 15 miesięcy
przy masie ciała 360-400 kg, wysokości w kłębie 123-127 cm i kondycji ok. 3,0 punktów bonitacyjnych
BCS.
fot. Edward Krajewski
Od pokrycia
do ocielenia
Podstawowym celem odchowu cieląt jest odpowiednie tempo wzrostu, ekonomika
żywienia i dobry stan zdrowia
04/2011 twój doradca ROLNICZY RYNEK
Trzeci okres w odchowie, od pokrycia do ocielenia, czyli do wieku
około 24 miesięcy (średnia masa
ciała tuż przed ocieleniem wynosi ok. 560-580 kg, a po wycieleniu
520-540 kg). W ostatnim okresie
wychowu jałówek przyrosty dobowe powinny wynosić 800-850 g,
wysokość w krzyżu ok. 143-145 cm,
ocena kondycji w okresie wycielenia
powinna wynosić 3,25-3,50 punktów w skali BCS.
29
hodowla
Na efekty odchowu cieląt mają
wpływ następujące czynniki:
 wybór najlepszych buhajów
do zacielenia krów i jałówek,
 koszty żywienia, gdzie istota problemu sprowadza się do ilości skarmianego mleka pełnego,
 stosowanie w żywieniu preparatów witaminowych i stymulatorów
wzrostu,
 wielkość dziennych przyrostów
masy ciała, które zależą od płci,
przyjętego systemu żywienia i obranego kierunku wychowu (na reprodukcję bądź na użytkowanie
mięsne),
 sezon urodzenia cieląt,
 optymalne warunki zoohigieniczne w budynkach inwentarskich,
 fachowa obsługa zwierząt.
Postępowanie
z cielną krową
Wychów cieląt rozpoczyna się
od prawidłowego postępowania
z zacielonymi jałówkami i krowami.
Należy pamiętać, że gromadzenie
immunoglobulin (Ig) w surowicy
i siarze krów zaczyna się ok. 4 tygodnie przed porodem i trwa aż do wycielenia, dlatego okres zasuszenia
powinien wynosić ≥ 30 dni. Dzięki
istnieniu receptorów IgG1 jest ona
gromadzona w wydzielinie gruczołu mlekowego na drodze aktywnego
wybiórczego transportu z krwi przez
wydzielniczy nabłonek gruczołowy.
Ponadto ważna jest dwutygodniowa
adaptacja krów do miejsca (obora
lub porodówka), w którym odbędzie
się poród. Krowy przekazują noworodkom przeciwciała przeciwko tym
drobnoustrojom, z którymi zetknęły się w okresie przedporodowym.
Znaczna część immunoglobulin ze
spożytej siary jest wchłaniana przez
nabłonek jelita cienkiego w czasie
kilkunastu pierwszych godzin życia.
Dzięki temu cielę nabywa odporności biernej na okres pierwszych 3-5
tygodni życia, aż do czasu przejęcia
tych funkcji przez własny układ immunologiczny.
Zaleca się, aby hodowcy bydła
30
fot. Jolanta Markowska
Efektywność
wychowu cieląt
Hodowcy bydła mlecznego powinni zasuszać krowy ok. 8 tygodni przed
przewidywanym terminem porodu
mlecznego ze szczególną troską
i starannością:
 prowadzili dokładną ewidencję dat zabiegów inseminacyjnych,
numerów i nazw buhajów użytych
do kojarzenia, zdrowia i wydajności
mlecznej,
 prowadzili program zdrowotny
stada: diagnoza ciąży, profilaktyka (kontrola masy ciała, wysokości w kłębie/krzyżu oraz kondycji
w skali BCS),
 prowadzili program żywienia stada krów uwzględniający dodatek dla
krów młodych, dla krów cielnych
w ostatnim trymestrze ciąży oraz
właściwe żywienie przygotowawcze
jałówek i krów,
 zasuszali krowy ok. 8 tygodni
przed przewidywanym terminem
porodu, w tym okresie powinny one
przebywać w grupie krów zasuszonych do 3 tygodni przed wycieleniem, a potem w grupie przejściowej
- ostatnie 3 tygodnie do porodu.
Zdrowe cielę
O zdrowotności cieląt, w początkowym okresie ich odchowu, decyduje częstotliwość pojenia siarą,
a następnie warunki mikroklimatyczne i sanitarne obory. Głównymi
przyczynami zachorowań i padnięć
noworodków są m.in.: niewłaści-
we żywienie krów wysokocielnych,
nieprawidłowo
przeprowadzony
poród, błędy w technice żywienia
cieląt, zaburzenia w przekazywaniu
odporności biernej oraz złe warunki zoohigieniczne (m.in. wilgotna
ściółka, przeciągi, gwałtowna zmiana pasz).
Zabiegi pielęgnacyjne hodowca
może wykonać sam lub powierzyć je
krowie. Kiedy tylko sznur pępowiny
się przerwie, cielęciu należy usunąć
śluz z nozdrzy i pyska, aby mogło
swobodnie oddychać. Najlepiej
uczyni to matka, łącząc czyszczenie z masażem. Jeśli krowa tego nie
uczyni, hodowca wyciera noworodka do sucha czystą, lnianą ściereczką
lub wiechciem miękkiej słomy.
Sznur pępowiny przerywa się zwykle samoczynnie, jeśli nie, należy go
odciąć emaskulatorem w odległości
ok. 10 cm od brzucha, wycisnąć
z niego krew, podwiązać i zdezynfekować 1-2% fioletem gencjany
(pioktaniną). Tak opatrzony kikut
pępowiny po 2 tygodniach odpada. Gdy cielę zaczyna się podnosić
(ok. 0,5-1,0 godz. po porodzie),
należy je przystawić do krowy lub
odłączyć cielę od matki, przenieść
do kojca i podać świeżo wydojoną
siarę przez smoczek z wiadra (z butelki) lub przy użyciu sondy.
04/2011 twój doradca ROLNICZY RYNEK
hodowla
Siarą i mlekiem
O skuteczności absorpcji przeciwciał zawartych w siarze przez
cielęta, oprócz jej wartości immunologicznej, decyduje czas podania
noworodkowi siary po porodzie,
ilość, temperatura i sposób pojenia
siarą, sezon urodzenia cieląt oraz
rasa, wiek, zdrowie i jakość żywienia matki.
Noworodkom zaleca się podanie
pierwszej porcji siary w ilości ok.
2,0 dm3 (do 5% masy ciała cielęcia),
w ciągu 1-2 godzin po porodzie,
a następne 2,0 dm3 w ciągu kolejnych
6-8 godzin. Dobowa dawka siary
powinna wynosić ok. 4,0-6,0 dm3.
Cielę powinno przebywać w kojcu indywidualnym do 2 miesięcy.
W pierwszych dniach jest pojone
siarą, a następnie mlekiem pełnym
matki. Około drugiego tygodnia
życia, cielętom podaje preparat
mlekozastępczy. Wcześniej systematycznie zmniejsza się ilość mleka, zwiększając udział preparatu
mlekozastępczego w diecie. Zmiana
żywienia musi odbywać się powoli.
Kukurydza zamiast siana
Wskutek działania lotnych kwasów tłuszczowych (propionowego
i masłowego), będących efektem
fermentacji skrobi (ziarna kukurydzy) następuje intensywny wzrost
brodawek żwacza. Cielę szybko staje się przeżuwaczem. Kwas octowy,
produkt rozkładu włókna zawartego w sianie, takiego pozytywnego
wpływu na żwacz nie posiada. To
jest powód, dla którego nie zaleca się wczesnego podawania siana
do dawki pokarmowej cieląt.
Cielę staje się
przeżuwaczem
Cielęta w wieku dwóch miesięcy
przeprowadza się do zadaszonych
kojców grupowych. Wtedy można
im podawać siano łąkowe dobrej
jakości oraz niewielkie ilości kiszonki z kukurydzy. Ściółkę należy
wymieniać 2-3 razy w tygodniu.
Należy zadbać, aby podłoże było
suche, zwłaszcza zimą. W wieku
3 miesięcy i później zwierzęta powinny otrzymywać mieszankę
pełnoporcjową TMR. Sześciomiesięczne jałówki utrzymuje się grupowo w budynku, najlepiej na głębokiej ściółce, z okólnikiem, żywione nadal TMR-em z udziałem
siana.
Podawanie mieszanki treściwej
z ziarnem kukurydzy i owsa przyśpiesza zmiany we wzajemnych
proporcjach poszczególnych części
żołądka cielęcia. Ponadto następuje szybszy rozwój anatomiczno-czynnościowy przedżołądków
i przyśpieszenie trawienia mikrobiologicznego w żwaczu. Ziarno
kukurydzy działa drażniąco na błonę śluzową żwacza, wydłużają się
brodawki żwaczowe (zwiększa się
powierzchnia chłonna). W efekcie
umożliwia to większe wchłanianie
do krwiobiegu produktów fermentacji powstających w żwaczu lotnych kwasów tłuszczowych. Są one
źródłem energii dla zwierzęcia.
fot. Joanna Maciejewska
Cielęta, które przebywają w klatkach poza oborą, około 10-12 dnia
życia powinny otrzymywać do korytka mieszankę treściwą - prestarter
z ziarnem kukurydzy i owsa. Te nie-
wielkie ilości mieszanki treściwej
pobierane przez cielę stymulują rozwój brodawek żwacza. Dwutygodniowe cielęta pobierają 0,2-0,3 kg
takiej mieszanki, czterotygodniowe
około 0,6 kg, a dwumiesięczne zjadają już 1,5 kg. Cielęta muszą stać
na podłożu obficie zaścielonym
słomą oraz mieć dostęp do wody
w podgrzewanych
poidłach.
Preparat mlekozastępczy podaje
się w wiaderkach przez okres około
7 tygodni. Starsze cielęta nie są już
odpajane zamiennikiem mleka.
Cielęta muszą stać na podłożu obficie zaścielonym słomą oraz mieć dostęp do wody
w podgrzewanych poidłach
04/2011 twój doradca ROLNICZY RYNEK
Siano łąkowe w kojcu
Podsumowanie
O sukcesie w odchowie cieląt decyduje żywienie zasuszonych krów,
warunki utrzymania, przebieg porodu oraz postępowanie z krową
i noworodkiem po porodzie. W celu
racjonalnego odchowania jałówek
do remontu stada należy stosować
żywienie intensywne od momentu
ich urodzenia do uzyskania dojrzałości rozpłodowej tak, aby w wieku
ok. 15 miesięcy uzyskały pożądaną
masę ciała (360-400 kg). Po skutecznym zacieleniu ich żywienie
powinno być bardziej ekstensywne.
Jednocześnie należy zadbać o ich
prawidłowy rozwój i kondycję.
prof. nadzw. Marian Kuczaj
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,
Tadeusz Orlański
DODR we Wrocławiu
31