Przyczyny brakowania

bydło opasowe
Przyczyny
brakowania
cieląt mięsnych, cz. I
Maciej Adamski, UP Wrocław
Bartosz Kłos, Blattini Polska
Często można usłyszeć od hodowców stwierdzenie – „Chcę mieć krowy mięsne, ponieważ
nie ma przy nich żadnej pracy. Krowy cielą się
same, baza paszowa nie musi być najwyższej
jakości i wartości, koszty budowy i eksploatacji budynków inwentarskich nie należą do wysokich”. Nic bardziej mylnego. Tu także, jak
w każdym podejmowanym przedsięwzięciu, należy wykazać się dużą wiedzą, zapałem i poświęceniem.
W hodowli bydła mięsnego podstawową zasadą jest
uzyskanie, w ciągu jednego roku od krowy jednego zdrowego cielęcia. Postaramy się pokrótce przedstawić newralgiczne punkty w odchowie cieląt ras mięsnych, które
wpływają na podwyższenie poziomu brakowania młodych zwierząt.
Efektywność i opłacalność tej gałęzi produkcji w znacznej mierze dotyczą okresu okołoporodowego.
Kondycja krów
Kondycję bydła mięsnego określa się w 5-punktowej
skali wg Edmondsona, gdzie poniżej 2 pkt. kondycja okre-
Hodowca Bydła 4/12
ślana jest jako słaba, 2-3 pkt., jako średnia a powyżej 3
pkt. określana jest już jako dobra. U krów mięsnych, po porodzie, dopuszczalny jest spadek masy ciała sięgający nawet 20%. Jest on wynikiem rozpoczęcia laktacji z wykorzystywaniem rezerw zgromadzonych we własnym ciele. Optymalny BCS w momencie wycielenia to 2,5-3 pkt.
W okresie wycieleń krowy powinny być dobrze umięśnione, ale nie otłuszczone, aby nie wystąpiły trudności
przy wycieleniu. Następnie aż do rozpoczęcia okresu pastwiskowego kondycja może spaść nawet do 1,5 pkt.
Okres ten jest dla krowy czasem odbudowania rezerw oraz
czasem ponownego zajścia w ciążę. Przy optymalnym zaopatrzeniu krowy w składniki pokarmowe na pastwisku,
nie ma ona problemu z powrotem do optymalnej kondycji, czyli 2,5-3 pkt. BCS, ani ze skutecznym pokryciem.
Poród
Już przed samym porodem należy zwrócić uwagę
na kondycję naszych krów. Jeżeli są zapasione, to możemy być niemal pewni, że dojdzie do komplikacji okołoporodowych. Dotyczyć to może samego porodu, czy też problemów zaraz po porodzie (zatrzymanie łożyska, wypadnięcie macicy, opóźniona regeneracja macicy). Im bliżej
do porodu, tym należy baczniej obserwować krowy.
Większej uwagi, a nierzadko również pomocy mogą potrzebować cielące się jałówki oraz pierwiastki. Należy jednak pamiętać, aby nie przyspieszać na siłę porodu (prze-
71
rywanie pęcherza z wodami płodowymi). Interwencja
hodowcy w pierwszej fazie porodu powoduje, że poród normalny staje się porodem ciężkim i może spowodować wystąpienie powikłań. Jeżeli poród i położenie płodu są normalne lub po usunięciu nieprawidłowości, mimo normalnych parć płód więźnie w drogach rodnych, wówczas należy udzielić krowie pomocy. Do tego
używamy zdezynfekowanych linek porodowych założonych tuż za stawami pęcinowymi cielęcia. Pamiętajmy, aby
ciągnąć wraz ze skurczami porodowymi krowy, umożliwiając jej, zademonstrowanie reakcji porodowych zbliżonych do naturalnych. Uchroni nas to przed powikłaniami
typu: wypadnięcie macicy, pęknięcie krocza lub uszkodzenie cielaka. Nie przeceniajmy również swoich umiejętności, w razie potrzeby wzywając lekarza weterynarii.
Jeżeli cielę po urodzeniu jest słabe lub opiło się wód
płodowych, należy podnieść je za tylne nogi lub przewiesić za pachwiny tylnych nóg głową w dół.
I oczywiście, siara jak najszybciej, jak najwięcej
i jak najczęściej.
kości niż te, stosowane w żywieniu krów mlecznych. Najczęściej żywimy kiszonką z traw, sianem z późnych pokosów, słomą. W zależności od dostępności można stosować
również odpady z przemysłu rolno-spożywczego – młóto,
wysłodki, itp. Przy niewystarczającym poziomie energii oraz
ilości i jakości białka w paszy objętościowej, braki te można pokryć stosując dodatek niewielkiej ilości paszy treściwej (1-2 kg/dzień). Ma to miejsce głównie w okresach,
w których zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest
wyższe, tj. w szczycie laktacji (2 mies. po wycieleniu), dla
utrzymania wydajności, gdy cielęta potrzebują mleka;
w okresie krycia oraz w ostatnim okresie ciąży (w celu zapewnienia dobrej jakości siary i dobrej zdrowotności cieląt).
Wa˝na jest odpowiednia kondycja
krów, która w póêniejszym czasie pozwoli na korzystanie z rezerw organizmu. Przy du˝ych niedoborach składników w dawkach pokarmowych oraz
złej kondycji krów mo˝e wystàpiç obni˝enie masy ciała cielàt przy urodzeniu, ni˝sza produkcja mleka dla cielàt
oraz pogorszenie wyników rozrodu.
Dawki pokarmowe dla matek powinny być uzupełnione brakującymi składnikami mineralnymi. Zaleca się stosowanie mieszanek mineralnych lub lizawek solnych
z udziałem mikroelementów. W późnym okresie ciąży i we
wczesnej laktacji należy stosować dodatek witaminy
A (40 000 j.m./dzień). Mieszanki mineralne powinny zawierać odpowiedni poziom soli (najlepiej jodowanej).
Żywienie krów
Żywienie krów można podzielić na dwa okresy: letnie i zimowe. Letnia dawka opiera się głównie o zielonkę pastwiskową. W ciągu roku, dobrze przygotowane pastwisko jest w stanie pokryć do 65% paszy przeznaczonych dla krowy i cielęcia. W założeniu dobre pastwisko
powinno umożliwić krowie produkcję mleka na poziomie
zapewniającym odchowanie zdrowego cielęcia, zagwarantować matce możliwość odbudowania rezerw po porodzie oraz umożliwić jej ponowne zacielenie. W razie gorszej jakości pastwiska, należy cielęta dokarmiać paszą treściwą i sianem.
Żywienie zimowe krów opiera się prawie wyłącznie
na paszach objętościowych. Zazwyczaj są one gorszej ja-
72
Żywienie cieląt
Najważniejszym celem w odchowie cieląt ras mięsnych
jest szybka zmiana cielęcia w przeżuwacza, zapewnienie optymalnego tempa wzrostu i zdrowotności. Nieprawidłowe żywienie młodych przeżuwaczy powoduje zaburzenia w ich wzroście i rozwoju doprowadzając do niepotrzebnego podwyższenia kosztów odchowu i wczesnego brakowania.
Po wycieleniu cielę pozostaje ze swoją matką aż
do momentu odsadzenia, czyli do 7-8 miesiąca życia. W tym
czasie oprócz mleka matki, sukcesywnie wprowadza sie
do diety pasze stałe. Najważniejszą w odchowie cieląt jest
siara, czas i sposób pobrania jej przez oseska. Po przyjściu
Hodowca Bydła 4/12
na świat cielę pozbawione jest swoistej ochrony przed bakteriami i wirusami. Dlatego obowiązkiem hodowcy jest dopilnowanie, aby cielę wstało i jak najszybciej pobrało siarę od matki. Siara jest dla cieląt „eliksirem życia”, które zaopatruje je w niezbędne składniki pokarmowe i substancje odpornościowe. Siara zawiera przeciwciała (immunoglobuliny) i czynniki uzupełniające system odpornościowy,
które zapewniają rozległą ochronę przeciw szerokiemu spektrum drobnoustrojów nadając odporność pasywną. Powinna ona chronić cielę do momentu rozwinięcia się własnego systemu immunologicznego (ok. 3-4 tyg.). Cielę pierw-
Po wycieleniu ciel´ pozostaje
ze swojà matkà a˝ do momentu
odsadzenia, czyli do 7-8 miesiàca ˝ycia.
W tym czasie oprócz mleka matki,
sukcesywnie wprowadza sie do diety
pasze stałe.
szą porcję siary powinno pobrać już w pierwszej godzinie
życia. Dość często w stadach mięsnych dochodzi do przypadków, że jałówki (częściej) lub krowy (rzadziej) po porodzie porzucają potomstwo. Trzeba wtedy taką sztukę złapać i uwiązać oraz umożliwić cielęciu napicie się siary.
W przypadkach, gdy cielę jest zbyt słabe, aby samodzielnie wstać i podejść do krowy, należy zdoić krowę z siary
i własnoręcznie napoić cielę z butelki lub wiadra zaopatrzonego w smoczek. Okres siarowy trwa krótko, bo ok. 3-5
dni, ale ma ogromne znaczenie dla przeżycia i dalszego odchowu cielęcia.
Po okresie siarowym, młode najczęściej bez najmniejszych problemów zaczynają ssać mleko z wymienia krowy. W pierwszym tygodniu życia ssie mleko do 8
razy na dobę (po 8-12 minut). Częstotliwość ssania maleje wraz z wiekiem. Pobierane mleko może być utrzymane przez cielę aż dom momentu odsadzenia.
W celu przyspieszenia rozwoju przewodu pokarmowego, głownie żwacza młodego cielęcia, należy wprowadzić do dawki dziennej pasze stałe. Mleko jest bogate w białko, ale nie zawiera włókna, dlatego należy
do dawki wprowadzić gniecione ziarna zbóż (jęczmień,
owies), dodatkowo wzbogacone o całe ziarna (kukurydza). Nie należy zapominać o sianie (dobrej jakości) podawanym ad libidum. Obowiązkowe jest zapewnienie
zwierzętom stałego, najlepiej swobodnego dostępu
do świeżej wody. Tak skomponowana dawka podawa-
Hodowca Bydła 4/12
na już od 2 tygodnia życia, wpływa na zmianę funkcjonowania jelita cienkiego poprzez skrócenie kosmków jelitowych, zmianę ich motoryki, wzrost głębokości krypt
oraz inicjowanie sekrecji kolejnych enzymów trawiennych.
Podawanie pasz stałych wpływa także na przyspieszenie zasiedlania mikroflory w żwaczu, jego rozwój i podjęcie trawienia pasz objętościowych. To za sprawą pasz
stałych dochodzi do rozwoju pojemności żwacza, jego
mięśniówki oraz brodawek żwaczowych, a procesy fermentacji skrobi, w wyniku których powstają lotne kwasy propionowy i masłowy są stymulatorami wzrostu kosmków żwaczowych i błony śluzowej przedżołądków.
Żywienie takie jest optymalne do wieku 2 miesięcy. Wtedy to bowiem, do tej pory zwężony otwór żwaczowo-czepcowy uniemożliwiający przechodzenie całych ziaren
zbóż, bez wcześniejszego strawienia, rozszerza się. W kale obserwuje się całe niestrawione ziarna. Jest to moment,
w którym należy zacząć ziarna gnieść lub grubo śrutować,
dodatkowo uzupełniając dawkę w pasze białkowe.
Aby dokarmianie cieląt paszami stałymi sprawdziło
się w praktyce, należy im wydzielić kojec, do którego nie
będą miały dostępu krowy. Będą one mogły w spokoju
pobrać paszę stałą, siano i świeżą wodę oraz w razie konieczności wypocząć. Takie warunki można im również
zapewnić (w razie potrzeby) przy słabych pastwiskach.
U dwumiesięcznych cieląt intensywność przeżuwania jest już podobna jak u dorosłych przeżuwaczy. Jest
to najlepszy moment wyjścia na pastwisko. Cielęta będą nadal korzystały z mleka maki, ale również zaczną pobieranie traw, czyli najtańszej paszy. Pozwoli to na sukcesywne eliminowanie dokarmiania drogimi paszami stałymi (nieodzowne na słabych pastwiskach). W stadach
towarowych mleko matki i dobre pastwisko są wystarczające dla prawidłowego wzrostu i rozwoju cieląt.
73