austrian case studies

Wydajność
energetyczna
zakontraktowana we
wspólnotach
budynków
Berlin
(Niemcy)
UJĘCIE OGÓLNE
Berlin jest historyczną stolicą Niemiec, miastem i
landem posiadającym własne prawo. Po zjednoczeniu
Niemiec, które zapoczątkowało rozwój i ożywienie
gospodarcze, Berlin stał się siedzibą rządu.
TŁO PROJEKTU
Idea „Partnerstwa energetycznego” („Energy Partnership”) powstała w latach 1994-5. Zarząd Senatu
powierzył jej rozwijanie Berlińskiej Agencji Energetycznej (Berlin Energy Agency), Spółce z o.o., w celu
stworzenia praktycznego jej modelu i sprawdzenia go w praktyce. „Partnerstwo energetyczne” jest
skutecznym modelem zawierania umów dotyczących energooszczędnych inwestycji (przy osiągnięciu
wskaźników wydajności). Został on opracowany w celu ochrony klimatu i realizowania celów polityki
energetycznej pomimo niewystarczających środków budżetowych, dzięki czemu możliwe staje się
poczynienie pewnych oszczędności.
W Berlinie powstała koncepcja stworzenia wspólnot budynków (pools) w taki sposób, aby zebrać rozmaite
budynki różniące się z punktu widzenia ich struktury użytkowej, materiałów konstrukcyjnych, wyposażenia
oraz możliwości uzyskania w nich oszczędności. Taka różnorodność opisu umożliwia kontrahentowi całkowite
oszacowanie opłacalności zrealizowania inwestycji w poszczególnych budynkach, tak aby nie zostały
pominięte obiekty pozornie mniej interesujące.
Finansowanie, planowanie i wdrażanie przedsięwzięć energooszczędnych w tych budynkach powierzono zgodnie ze specyfikacją przetargową - partnerom prywatnym (kontrahentom). Realizacja zobowiązań
kontraktowych obejmuje wykorzystanie istniejących możliwości wprowadzenia oszczędności energetycznych i
finansowanie środków niezbędnych do ich realizacji.
Za tworzenie wspólnot budynków (pools) i zarządzanie kontraktami odpowiedzialny jest kierownik projektu,
który przygotowuje dokumentację upewniając się np., że zawiera informacje wystarczające do oszacowania
wysokości redukcji kosztów energii, jest ekspertem pośredniczącym między dostawcą i klientem oraz ogólnie
nadzoruje projekt jako konsultant klienta. W Berlinie kierownikiem projektu jest Berlińska Agencja
Energetyczna, która ma doświadczenie w tym zakresie.
Energie Cités
2003
PODJĘTE DZIAŁANIA
Tworzenie projektów, dotyczących oszczędzania energii w budynkach i zarządzanie nimi dokonuje się
obecnie zgodnie z jasno określoną procedurą.
Po zdefiniowaniu koniecznych warunków technicznych, prawnych i organizacyjnych następuje wskazanie
odpowiednich obiektów, a podczas określania podstawowych danych dotyczących budynków oraz zużycia
w nich energii - tworzenie wspólnot budynków (pools).
Podczas spotkania organizacyjnego, w którym uczestniczą wszystkie strony zaangażowane w realizację
projektu, następuje zdefiniowanie zakładanych celów i ustalenie kalendarza działań. Zużycie energii i
poniesione koszty umożliwiają określenie kosztów podstawowych, w ramach których można dokonać
oszczędności oraz bardziej szczegółowo sprecyzować wymagania.
Poszukiwanie najlepszego kontrahenta (poza procesem zarządzania) dokonuje się w ramach przetargu na
poziomie europejskim charakterystycznym dla typowego gwarantowanego kontraktu dotyczącego
oszczędności energetycznych. Oferty są szczegółowo sprawdzane (doradztwo dotyczące ofert rynkowych
poprzedza procedurę negocjacyjną przystosowaną do VOL/A rozdz. 2). Po uzgodnieniu warunków kontraktu
należy postępować zgodnie z przewidzianymi w nim etapami.
Realizacja kontraktu
Przygotowanie:
- określenie zadań
- zebranie danych
technicznych i pogrupowanie
budynków we wspólnotach
(pools)
- weryfikacja potencjalnych
oszczędności
- sformułowanie celów
Oszczędności
Przetarg i wybór kontrahentów:
- ogłoszenie przetargu i kontakt
z kontrahentami
- przygotowanie i wynik przetargu
- negocjacje z uczestnikami
przetargu
- oferta kontrahenta
Faza realizacji:
- optymalizcja działań
- dowody oszczędności
- utrzymanie
Konrakt gwarantujący
oszczędność energii:
- przygotowawcza faza kontraktu
- szczegółowe planowanie
- wskaźnik do oszacowania
uzyskanych oszczędności
- projekt i finansowanie
- instalacja wyposażenia
- przekazanie praw własności
Główni partnerzy w kontrakcie
Zarząd Senatu ds. Planowania i Berlińska Agencja Energetyczna (Berlin Energy Agency) z pomocą firm
prawniczych sformułowały model kontraktu gwarantującego oszczędność energii na podstawie doświadczeń i
kontraktów proponowanych w pierwszej wspólnocie budynków (pool). Dzięki temu władze lokalne miały
możliwość wykorzystania sprawdzonej formy kontraktu.
Głównymi elementami kontraktu gwarantującymi oszczędności energetyczne są:
• przewidziana przez niemieckie prawo gwarancja ze strony wykonawcy określająca planowany
poziom oszczędności;
• wybrane przez kontrahenta opcje dotyczące obsługi technicznej i konserwacji istniejącego sprzętu;
• opcje dotyczące rodzaju i zakresu inwestycji zrealizowanych przez kontrahenta, wybrane ze względu
na jakość, kompatybilność i okres zużywalności komponentów technicznych;
• deklaracja, że właścicielami podjętej inwestycji od momentu jej zrealizowania zostaną właściciele
budynków (w sytuacji, gdy kontrahent staje się niewypłacalny, klient może wykorzystywać własne
środki finansowe).
Energie Cités
2003
Podział odpowiedzialności i ryzyka
Kontrakt ma charakter typowej umowy o efekt energetyczny - EPC (Energy Performance Contracting). Na
wykonawcy spoczywa cała odpowiedzialność za działanie sprzętu technicznego, a zatem to on ponosi ryzyko
ewentualnych napraw. Ponadto gwarantuje klientowi minimalny próg oszczędności energii i przejmuje
finansowe ryzyko możliwych zmian bankowych stóp procentowych.
Klient ze swej strony zapewnia wykonawcy wiarygodne podstawy do obliczeń podczas całego okresu trwania
kontraktu, dostosowując roczne koszty energii (bazowe) do możliwych zmian klimatycznych, użytkowania
budynku oraz cen energii. To oznacza, że jeśli na przykład wzrasta użytkowanie obiektu, klient będzie musiał
ponieść wszelkie dodatkowe koszty związane ze wzrostem zużycia energii.
Nadwyżki w oszczędnościach energii są rozdzielane zgodnie z określonym w kontrakcie stosunkiem
procentowym, który może na przykład być korzystny dla klienta, aby motywować użytkowników do zachowań
respektujących oszczędzanie energii, także ze względu na poniesione koszty. W przypadku gdy
oszczędności okażą się mniejsze od przewidywanych, zastosowanie znajdują postanowienia gwarancji.
Jednakże w żadnym wypadku rachunek klienta nie wzrasta.
Charakterystyka wspólnot budynków (pools).
Kontrakty trwające od 12 do 14 lat, zostały zawarte dla 10 wspólnot budynków (pools), liczących w sumie
ponad 318 obiektów. Dla różnych budynków zawarto rozmaite kontrakty. Potencjalne oszczędności są
odmienne dla poszczególnych obiektów, ale dla większości redukcja kosztów energii waha się od 5% do
60%. Dotychczas partnerzy zainwestowali w oszczędzanie energii 24,5 mln euro, większość w pierwszym
roku trwania kontraktu. Berlin już oszczędza 5,9 mln euro rocznie.
Niektóre typowe wspólnoty (pools)
Pankow – 4. wspólnota budynków
Grupę tę utworzono w 1998 r. w berlińskiej dzielnicy Pankow dla miejscowych szkół. Oprócz środków
technicznych umożliwiających zmniejszenie zużycia energii, wykonawca oferuje także działania mające na
celu wzrost świadomości i motywacji użytkowników do oszczędzania energii.. Woźni odbywają odpowiednie
szkolenia, a dla uczniów organizowane są gry i konkursy.
Friedrichshain – 9. wspólnota budynków
Berlińska dzielnica Friedrichshain także przystąpiła do porozumienia EPC (Energy Performance Contracting)
mając na uwadze budynki szkolne. Pierwszeństwo dano automatycznemu systemowi kontroli ogrzewania
w poszczególnych pomieszczeniach. Pojedyncze regulatory są programowane zgodnie z rozkładem zajęć,
a ich działanie jest kontrolowane centralnie.
Budynki
Podstawowe koszty
Pierwotne zużycie energii
Czas trwania
Zakończenie kontraktu
Inwestycja
Gwarantowane
oszczędności
Oszcędności uzyskane
przez zleceniodawcę
Udział kienta
w oszczednościach
przekraczających
gwarancję
Wykonawca
Liczba
Mln euro/rok
4. wspólnota
budynków
(pool 4)
55
2,075
9. wspólnota
budynków
(pool 9)
30
1,091
11. wspólnota
budynków
(pool 11)
41
1,285
MWh/rok
49.513
21 952
37 140
Lata
kEuro
14
01.03.14.
1,771
10
01.10.11
939
12
01.06.14
920
12 wspólnota
budynków
(pool 12)
11
4,871
57 141 (plus 637 km3
wody na rok)
10
01.10.12.
7,926
%
24,2
19,67
22
33,54
%
7,1
3,46
2,42
6,71
%
80
90
rok 1= 90
rok 2= 75
rok 3= 50
30
Johnson
Controls
ARGE/MVV/
WFM
SFW
Landis and Staefa
(L/S), Siemens BT
Steglitz Zehlendorf – 11. wspólnota budynków
W tej dzielnicy zmniejszono zużycie energii w 41 budynkach (głównie w szkołach i przedszkolach) o 22%
przede wszystkim dzięki zmianie ogrzewania z węglowego i olejowego na gazowe. Kilka budynków
sprzedano i dzięki temu, kiedy tylko pojawiła się taka możliwość, do tej grupy włączono inne – kontrakt
uwzględniał taką ewentualność dopuszczając pewną elastyczność.
Energie Cités
2003
Berlin – 12. wspólnota budynków (baseny publiczne)
Do najbardziej zyskownej wspólnoty należy 11 publicznych basenów. Planowane oszczędności wynoszą
33,5% w okresie 10 lat. Około 50% podstawowych kosztów wiąże się ze zużyciem wody, a zatem największe
oszczędności można uzyskać dzięki bardziej ekonomicznemu gospodarowaniu wodą oraz ponownemu jej
wykorzystywaniu – uzdatnianiu.
Rozpowszechnienie informacji
Mając na swoim koncie udane inwestycje w Berlinie, Agencja pomagała, jako konsultant, realizować
energooszczędne inwestycje w dwóch miastach w Słowenii w ramach programu TRANSFORM
(finansowanego przez Reconstruction Loan Corporation). W mieście Kranj stworzono wspólnotę 14
budynków, dla któych zawarto 15-letni kontrakt z firmą Styrian District Heating Company, mający
zaowocować redukcją kosztów energii o 15,1%.
ZDOBYTE DOŚWIADCZENIA
Stworzenie mechanizmu umożliwiającego tworzenie wspólnot budynków (pools) ma wiele zalet i przynosi
oczywiste korzyści ekonomiczne:
• zmniejszenie wydatków związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem przetargu, a także
z wcześniejszym gromadzeniem koniecznych informacji;
• redukcję kosztów poszczególnych inwestycji w każdym z budynków dzięki transakcji hurtowej, co
umożliwia wykonanie większej ilości prac w każdym z nich;
• redukcję kosztów administracyjnych, ponoszonych w związku z realizacją kontraktów w każdym
z obiektów;
• uświadomienie klientom możliwości decydowania o kosztach energii, dzięki utworzeniu specjalnej
jednostki mającej za zadanie promowanie tego procesu;
• ułatwienie przeprowadzania przetargów, co umożliwia składanie lepszych ofert;
• gwarantowanie bezpieczeństwa, dzięki temu że wykonawcy łatwiej jest negocjować długoterminowe
finansowanie i kontrakty na dostawę energii.
Korzyści te są bardziej lub mniej dostrzegalne we wszystkich procedurach tworzenia specjalnych jednostek
promujących umowy o efekt energetyczny, włącznie z tymi w Sustainable Peterborough i Graz. Stanowią one
niewątpliwie skuteczną odpowiedź na problemy w promowaniu inwestycji energooszczędnych spowodowane
liberalizacją rynku.
WNIOSKI DLA POLITYKÓW
Kluczową kwestią jest aktualnie poparcie trwałej i znaczącej instytucji, takiej jak np. samorząd lub zakład
użyteczności publicznej oraz rozsądne dofinansowywanie i inwestowanie w tworzenie takich jednostek. Taka
pomoc finansowa jest konieczna na kilka lat przed tym, zanim możliwe stanie się samofinansowanie tego
procesu. Ponadto nie jest łatwo ustalić, jaki powinien być stopień dofinansowania. W Kanadzie wsparcie ze
strony sektora publicznego poprzez kontrakty okazało się niezbędne do uruchomienia procedur zawierania
umów o efekt energetyczny. Natomiast w Berlinie Agencja ma zabezpieczenie w kontraktach dla władz
lokalnych. Rząd mógłby okazać się pomocny łagodząc ograniczenia dotyczące zarówno samorządów, jak i
instytucji sektora prywatnego oraz przewidując gwarancje bezpieczeństwa.
Energie Cités
2003
DODATKOWE INFORMACJE
Senatsverwaltung für Stadtentwicklung
Klaus KIST
Postfach
DE-10173 BERLIN
Tel: +49 30 90 25-2470
Fax: +49 30 90 25 2509
E-mail: [email protected]
Berliner Energieagentur GmbH
Freidrich BRÜNE
Rudolfstr. 9
DE-10245 BERLIN
Tel: +49 30 29 33 30 36
Fax: +49 30 29 33 30 99
E-mail: [email protected]
Niniejsze studium zostało przygotowane przez Energie-Cités jako część Zadania 9 w ramach
International Energy Agency DSM Implementing Agreement, Municipalities and Energy Efficiency
in a Liberalised System, dzięki współpracy z Berliner Energieagentur GmbH.
Tłumaczenie przy wsparciu Francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Energie Cités
2003