Stanowisko w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach

STANOWISKO NR 49/15/P-VII
PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ
z dnia 5 sierpnia 2015 r.
w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku
Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej po zapoznaniu się z projektem ustawy o
zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych
innych ustaw, przekazanym przy piśmie pana Piotra Warczyńskiego, Podsekretarza
Stanu Ministerstwa Zdrowia z dnia 10 lipca 2015 r., znak OZZ.0212.1.2015/AW(14),
zgłasza następujące uwagi do przedstawionego projektu.
1) Projekt w art. 1 pkt. 2 przewiduje nadanie nowego brzmienia art. 24 ust. 2
ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zwanej dalej Ustawą.
W ocenie Prezydium możliwość przetwarzania danych pacjentów przez
lekarzy i przedstawicieli innych zawodów medycznych powinna wynikać, tak
jak obecnie, ex lege bez konieczności udzielania odrębnego upoważnienia.
Założenie takie zamieszczono także w uzasadnieniu do projektu ustawy,
niemniej jednak brzmienie projektowanego art. 24 ust. 2 i 3 Ustawy budzi w
tym zakresie wątpliwości i może prowadzić do wniosku przeciwnego. Należy
zatem w sposób niebudzący wątpliwości zapisać, że przedstawiciele zawodów
medycznych przetwarzają dane pacjentów bez konieczności uzyskania
pisemnego upoważnienia, a konieczność uzyskania upoważnienia dotyczy
tylko osób wykonujących czynności pomocnicze w stosunku do procesu
udzielania świadczeń zdrowotnych. Niejasne są ponadto powody rezygnacji w
art. 24 ust. 2 Ustawy z przyznania lekarzom, pielęgniarkom i położnym
uprawnienia do uzyskiwania danych zawartych w dokumentacji medycznej i
pozostawienia im tylko prawa do przetwarzania tych danych. W uzasadnieniu
do projektu ustawy nie wskazano, czy chodzi tylko o dostosowanie
terminologii Ustawy do siatki pojęć stosowanych w ustawie o ochronie danych
osobowych, czy też zmiana ta pociąga za sobą konsekwencje merytoryczne.
Za
pozostawieniem wyraźnego
ustawowego
rozróżnienia
między
uprawnieniami lekarzy oraz pielęgniarek i położnych, a innymi grupami
pracowników podmiotu leczniczego mającymi mieć dostęp do danych
pacjentów, przemawia również wzgląd na ochronę tajemnicy lekarskiej. Nie
można bowiem na równi stawiać tajemnicy lekarskiej, za której naruszenie
lekarzowi grozi pociągnięcie do odpowiedzialności zawodowej i
odpowiedzialności karnej z tajemnicą służbową innych grup pracowników
podmiotów leczniczych.
2) Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej jest przeciwne przyznaniu Rzecznikowi
Praw Pacjenta prawa dostępu do dokumentacji medycznej pacjentów, które
1
3)
4)
5)
6)
7)
8)
jest przewidziane w art. 1 pkt 4 lit. b oraz pkt 5 projektu ustawy zmieniającej
art. 26 ust. 3 pkt 2 oraz art. 27 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku
Praw Pacjenta. Prezydium uważa, że jest to przykład niewystarczająco
uzasadnionego poszerzania kręgu osób i podmiotów mających prawo dostępu
do dokumentacji, co może uderzać w mające charakter podstawowy prawo
pacjentów do prywatności.
Projektowane w treści art. 1 pkt 5 brzmienie art. 27 ust. 2 Ustawy określające
katalog podmiotów uprawnionych do żądania wydania oryginału dokumentacji
medycznej prowadzonej w postaci papierowej, powinno umożliwiać także
organom odpowiedzialności zawodowej samorządów zawodowych zawodów
medycznych żądanie wydania oryginalnej dokumentacji medycznej.
Niezrozumiała jest treść art. 1 pkt 7 projektu, w zakresie proponowanego
brzmienia art. 29 ust. 2 Ustawy. Projektowany przepis mówi o zniszczeniu
dokumentacji medycznej w sposób uniemożliwiający identyfikację pacjenta.
Zniszczenie dokumentacji powinno uniemożliwiać odczytanie jakichkolwiek
informacji w niej zawartych, a nie tylko tych, które identyfikują pacjenta. Nie
jest zatem jasne, czy projektowany przepis dotyczy niszczenia dokumentacji,
czy też jej anonimizacji tj. poddania dokumentacji procesowi usunięcia
wszelkich danych umożliwiających
identyfikację pacjenta – tak
zanonimizowana dokumentacja mogłaby być przechowywana i przetwarzana
np. do celów statystycznych czy dydaktycznych. Projektowany przepis jest
nieprecyzyjny i pozostawia wątpliwości, czy dozwolone jest przechowywanie
zanonimizowanej dokumentacji medycznej.
Dostęp do dokumentacji medycznej w związku z procesem akredytacji
podmiotów wykonujących działalność leczniczą powinien być ograniczony
tylko do osób wykonujących odpowiedni zawód medyczny. Niedopuszczalna
jest sytuacja, w której dostęp do dokumentacji lekarskiej pacjenta uzyskałby w
powyższy sposób np. fizjoterapeuta (art. 1 pkt 4 lit. b projektu w zakresie
proponowanego brzmienia art. 26 ust. 3 pkt 8 Ustawy).
Przewidziane w art. 1 pkt 5 projektu, projektowane brzmienie art. 27 ust. 1 pkt
2 lit b oraz ust. 3 Ustawy, przewidujące udostępnienie dokumentacji
medycznej za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej powinno
wskazywać, że udostępnienie takie musi odbywać się z użyciem specjalnego
szyfrowania gwarantującego poufność i bezpieczeństwo transmisji danych
określonego w innych przepisach.
Przewidziana w treści art. 1 pkt 5 projektu zmiana brzmienia art. 28 ust. 1 i 4
Ustawy powinna zostać rozszerzona o zmianę treści ust. 3 tego przepisu.
Przepis art. 28 ust. 3 Ustawy określający kompetencje podmiotu udzielającego
świadczeń zdrowotnych do określenia wysokości opłat za udostępnianie
dokumentacji medycznej, odsyła do przepisu art. 27, który ma otrzymać nowe
brzmienie i uwzględniać zmiany wprowadzane w treści art. 27 Ustawy. Wobec
powyższego art. 28 ust. 3 powinien otrzymać brzmienie:
„3. 3. Opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej w sposób określony w
art. 27 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz pkt 2 lit. c i d ustala podmiot udzielający
świadczeń zdrowotnych.”.
Zastrzeżenia budzi przewidziane w projektowanym art. 28 ust. 4 Ustawy
2
obniżenie maksymalnej wysokości opłaty za wydanie kopii dokumentacji
medycznej do 0,5 zł. Obecnie opłata ta wynosi ponad 0,7 zł, a dla porównania
trzeba wskazać, że opłatę za wydanie kopii jednej strony z akt sądowych
ustalono na kwotę 1,0 zł. Niezrozumiałe jest, dlaczego sądy i prokuratury
mają pobierać 1 zł za jedną kopiowaną stronę, a lekarz 0,5 zł. Zbyt niska jest
także opłata za udostępnienie dokumentacji na elektronicznym nośniku
danych, przewidziana kwota 1,5 zł nie pokryje nawet zakupu nośnika, dla
porównania opłatę za wydanie na elektronicznym nośniku danych zapisu
dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy sądowej ustalono na
kwotę 15 złotych (art. 77 ust. 1a ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych).
9) Przewidziane w art. 1 pkt 6 projektu proponowane brzmienie art. 28 ust. 5
powinno wskazywać, że maksymalne kwoty opłat za udostępnianie
dokumentacji medycznej wskazane w ust. 4 są powiększane o kwotę podatku
VAT w sytuacji, w której odrębne przepisy przewidują konieczność naliczenia
takiego podatku.
10)Przewidziane w art. 1 pkt 9 projektu, w zakresie proponowanego brzmienia
art. 30a ust. 2 pkt 3 Ustawy, rozwiązanie polegające na przekazaniu
dokumentacji medycznej do przechowywania okręgowym izbom lekarskim
oraz okręgowym izbom pielęgniarek i położnych, musi zostać uzupełnione o
zagwarantowanie finansowania realizacji tego zadania ze środków innych, niż
środki własne ww. samorządów zawodowych. Samorządy zawodów lekarzy,
lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych finansowane są ze składek swych
członków i nie do zaakceptowania jest nałożenie na te instytucje dodatkowych,
kosztochłonnych zadań, bez zapewnienia finansowania ich realizacji.
Zapewnieniu odpowiedniego finansowania przechowywania i przetwarzania
dokumentacji medycznej przez samorządy zawodowe powinno towarzyszyć
również umożliwienie pobierania przez te samorządy opłat za udostępnianie
tej dokumentacji, na zasadach analogicznych do regulacji przewidzianych w
treści projektowanego art. 28 Ustawy.
Należy również przewidzieć możliwość zawierania przez podmioty udzielające
świadczeń zdrowotnych, które zaprzestają tej działalności umowy o
przechowywanie dokumentacji medycznej z podmiotami zajmującymi się
archiwizacją
a
nie
tylko
udzielaniem
świadczeń
zdrowotnych.
Świadczeniodawca może mieć problem ze znalezieniem podmiotu
udzielającego świadczeń zdrowotnych zainteresowanego przechowywaniem
dokumentacji medycznej innego podmiotu.
Wątpliwości budzi wskazanie w treści projektowanego art. 30a ust. 2 pkt 3, iż
za przechowywanie i udostępnianie dokumentacji medycznej po śmierci
lekarza lub pielęgniarki wykonujących zawód w formie praktyki zawodowej
odpowiadają odpowiednio właściwa okręgowa izba lekarska albo okręgowa
izba pielęgniarek i położnych. Samorządy zawodowe nie otrzymują informacji
o śmierci swych członków w czasie rzeczywistym. Okres pomiędzy śmiercią
lekarza a uzyskaniem przez okręgową izbę lekarską informacji o tym fakcie
może niekiedy być długi. Rozważenia wymaga możliwość digitalizacji
3
dokumentacji medycznej przyjętej do przechowywania i udostępniania. Taki
ustawowo przewidziany proces umożliwiałby zniszczenie dokumentacji w
postaci papierowej, co ułatwiłoby przechowywanie, przetwarzanie tej
dokumentacji oraz zmniejszyło koszty tych procesów.
11)Przewidziane w treści art. 1 pkt 9 projektu proponowane brzmienie art. 30a
ust. 3 Ustawy umożliwiające żądanie przez organ prowadzący rejestr
podmiotów wykonujących działalność leczniczą wskazania przez podmiot
leczniczy, w wyznaczonym terminie, nazwy i siedziby podmiotu z którym
zawarta została umowa o przechowywanie dokumentacji medycznej powinien
wprost określać termin, w jakim żądanie to powinno zostać zrealizowane.
12)Przewidziane w treści art. 1 pkt 9 proponowane brzmienie art. 30a ust. 5
Ustawy nie przewiduje dalszych kroków jakie mają zostać podjęte wobec
dokumentacji medycznej, co do której nie można ustalić podmiotu
odpowiedzialnego za jej przechowywanie. Projektowany przepis art. 30a ust. 5
wskazuje jedynie, że o niemożności ustalenia podmiotu odpowiedzialnego za
przechowywanie wojewoda powiadamia właściwy oddział wojewódzki
Narodowego Funduszu Zdrowia.
13)Z treści art. 1 pkt 11 należy wykreślić zmianę lit. a tj. projektowane brzmienie
art. 31 ust. 1a Ustawy. Możliwość wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej
wobec odmowy wydania opinii lub orzeczenia lub odmowę wydania
skierowania na badania diagnostyczne jest niezasadna. Odmowa skierowania
na badania diagnostyczne istotna będzie dla pacjenta najczęściej w toku
korzystania ze świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Jak wynika
zaś z ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U.2015.581 z późn. zm.)
realizacja prawa do świadczeń wymagających skierowania (art. 32, 33, 33a,
57, 58, 59) odbywa się na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia
zdrowotnego, ustawa nie daje więc podstaw do finansowania świadczeń na
podstawie skierowania Komisji Lekarskiej o której mowa w art. 31 ust. 2
Ustawy. Orzeczenie Komisji będzie więc mogło odnieść skutek jedynie
wówczas gdy zostanie następnie uwzględnione przez lekarza uprawnionego
do wystawienia skierowania. Nie można jednak w żadnym razie uznać, że
orzeczenie Komisji ma być dla lekarza wiążące. Treść art. 4 ustawy o
zawodach lekarza i lekarza dentysty ustanawia suwerenność lekarza w
zakresie metod diagnozowania i leczenia, a dodatkowo to lekarz, a nie
Komisja, ponosi odpowiedzialność majątkową za realizację świadczeń
finansowanych ze środków publicznych, zatem w przypadku uznania przez
Narodowy Fundusz Zdrowia (odmiennie od Komisji Lekarskiej) braku wskazań
medycznych do wystawienia skierowania.
14)Niezrozumiałe jest przewidziane w art. 1 pkt 11 lit. d projektu uchylenie
przepisu art. 31 ust. 3 Ustawy przewidującego konieczność wskazania przy
wnoszeniu sprzeciwu od treści opinii lub orzeczenia lekarskiego przepisów
prawa, z których wynikają obowiązki lub prawa pacjenta, na które wpływ ma ta
opinia lub orzeczenie.
15)Niezrozumiałe jest przewidziane w art. 1 pkt 11 lit. g projektowane brzmienie
art. 31 ust. 7a Ustawy. Projektowany przepis stanowi, iż orzeczenie Komisji
4
Lekarskiej stanowi podstawę realizacji praw lub obowiązków pacjenta
określonych w art. 31 ust. 1. Podstawę realizacji tych praw lub obowiązków
przewidują przepisy odrębnych ustaw, orzeczenie Komisji Lekarskiej może być
natomiast traktowane jako opinia lub orzeczenie lekarskie wydana do celów
rozstrzygnięcia o prawach lub obowiązkach pacjenta przewidzianych w tych
odrębnych przepisach.
16)Zastrzeżenia budzi przewidziana w art. 1 pkt 13 projektu zmiana art. 46 ust. 4
Ustawy polegająca na odstąpieniu od zasady, że jeden z zastępców
Rzecznika Praw Pacjenta powinien posiadać wykształcenie wyższe w
dziedzinie nauk medycznych i tytuł zawodowy magistra lub równorzędny.
Eliminacja czynnika profesjonalnego, tj. osób z wykształceniem medycznym, z
grona zastępców Rzecznika Praw Pacjenta z całą pewnością nie będzie
służyła dobru pacjentów.
17)Przewidziane w treści art. 1 pkt 15 projektowane brzmienie art. 53 ust. 1 pkt 2
Ustawy jest niezrozumiałe w zakresie, w jakim wskazuje, iż wystąpienie do
podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, organu, organizacji lub
instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw pacjenta, nie może
naruszać niezawisłości sędziowskiej.
18)Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej negatywnie ocenia przewidziane w
treści art. 1 pkt 30 projektu brzmienie art. 68 ust. 2 Ustawy wprowadzające
kolejny rodzaj sankcji możliwych do nakładania na podmioty udzielające
świadczeń zdrowotnych. Działalność Rzecznika Praw Pacjenta powinna być
zorientowana na edukację, budowanie wzorców standardów postępowania
zgodnego z prawami pacjenta, a nie na działalność quasi prokuratorską.
19)Przewidziane w treści art. 2 projektu, w zakresie proponowanego brzmienia
art. 97 ust. 3 pkt 13 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, odesłanie do art. 30a ust.
8 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, powinno odsyłać do
art. 30a ust. 5 tej ustawy.
20)Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej po raz kolejny podkreśla, że
przewidziany w rozdziale 13a system dochodzenia odszkodowań za zdarzenia
medyczne jest wadliwy, oparty na niewłaściwych założeniach i nie spełnia
pokładanych w nim nadziei. Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej postuluje
ponadto, aby przedłużyć vacatio legis dla wejścia w życie obowiązku zawarcia
przez szpitale umowy obowiązkowego ubezpieczenia z tytułu zdarzeń
medycznych.
5