psychologia inwestowania na rynkach finansowych. przeżytek czy po

PSYCHOLOGIA INWESTOWANIA NA RYNKACH FINANSOWYCH. PRZEŻYTEK CZY PONADCZASOWOŚĆ?
Jarosław Szeląg, Rafał Tereszkiewicz, Łukasz Kruk
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarzadzania w Rzeszowie
Streszczenie
Psychologia inwestowania to jedna z najistotniejszych dziedzin, jaką inwestor musi poznać zanim
zacznie inwestowanie na rynku. W każdej dziedzinie życia psychologia odgrywa bardzo dużą rolę.
Poznanie zasad panujących na każdym z osobna rynku, klasyczne podejście do inwestowania czy poznanie własnych predyspozycji to kilka elementów, które składają się na sukces. Bez opanowania własnej osobowości i charakteru osoba nie może podjąć się inwestowania. W niniejszej pracy zostaną
poruszone tematy dotyczące wpływu emocji i stresu na rynek oraz przykłady osób, które poddały się
systematyczności i dyscyplinie, a przez to osiągnęły sukces na rynkach finansowych.
The Psychology of Financial Markets. The anachronism or a classical?
Summary
Psychology of investing is one of the most important things that the investor must know before he
start play on the financial markets. In etery area of life psychology make a very big role. Learn the
rulet prevailing in each individual market, classics approach to investing is knowing our own
predisposition to some elements that make up the success. Without the mastery of their own
personality and charakter of the person Carnot undertake to Invest. In this paper will be topics on the
inpact of emotion and stress on the market and provides examples of people who under go
systematic and discipline and success in the financial markets.
36
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107,Nr 2 (22) 2015, s. 36-40
Psychologia inwestowania na rynkach finansowych. Przeżytek czy ponadczasowość?
Wprowadzenie
Psychologia inwestowania swymi korzeniami sięga do czasów starożytności zanim wykształcił się
pieniądz. Ludzie handlowali ze sobą na zasadzie barteru ustalając wartość rzeczy, która będzie dla
nich zadowalająca. Niestety, zdarzały się osoby, które te wartości zaniżały lub zawyżały powodując
przez to jedną ze stron stratną. Powszechne również były grabieże, rozboje, w których jedna ze stron
traciła wszystko. Z biegiem czasu doświadczeni handlarze zaczęli się zabezpieczać tworząc grupy dzisiejsze spółki. W ten sposób minimalizowali ryzyko utraty majątku i umożliwiali płynne rozwijanie
swojego biznesu. Wszystko to brzmi bardzo znajomo gdyż pomimo upływu czasu sytuacje te nadal
występują. Człowiek co prawda zmienił się, ale jego instynkty, strach i zachowanie nie uległy zmianie.
W każdej dziedzinie życia psychologia odgrywa ważna rolę. Wszędzie tam gdzie są pieniądze, pojawia
się strach a z drugiej strony chciwość. Możemy to również zauważyć na rynkach finansowych, w których ciągła walka popytu z podażą powoduje takie a nie inne zachowania inwestorów. Można zatem
zaznaczyć, że emocje, wytrzymałość psychiczna ludzi, predyspozycje psycho-fizyczne oraz cechy charakteru sprawiają, że rynek zachowuje się w określony sposób. Co więc takiego wpływa na zachowanie się ceny na wykresie i dlaczego psychologia odgrywa tutaj znaczącą rolę?
1. Inwestor inwestorowi nierówny1
Ile osób zajmujących się handlem na rynkach finansowych tyle sposobów i technik inwestowania.
Inwestorzy rywalizują między sobą w coraz to nowszych strategiach, automatach inwestycyjnych i
wszelkich innych rzeczach, by tylko złapać najlepsze okazje. Chodzi tu o zarobienie jak największych
pieniędzy w możliwie najkrótszym czasie. Jakie to naiwne, że inwestorzy opierają swoje decyzje na
analizach innych, rzekomo mądrzejszych ludzi, potwierdzając to sobie ich sukcesem. Przy tym zapominają o bardzo ważnej zasadzie, że każdy człowiek jest inny, inaczej reaguje na daną sytuację, widzi
co innego na wykresie. Każdym z osobna sterują emocje. Inwestorzy różnią się od siebie charakterem, osobowością i psychiką co wywiera bardzo duży wpływ na decyzje. Osoba, która jest z reguły
porywcza i zawzięta zupełnie inaczej podejdzie do inwestowania niż osoba spokojna, cicha i skromna.
Ta pierwsza będzie chciała zarobić w najkrótszym czasie możliwie najwięcej. Druga osoba także liczyć
będzie na duże zyski oczywiście w dłuższej perspektywie czasu.
Stąd pojawia się prosty wniosek: aby inwestować należy najpierw poznać samego siebie, swoją osobowość, charakter oraz emocjonalność. Niestety, inwestorzy robią na odwrót. Na początku uczą się
od innych, przejmują ich sposób myślenia i strategie, podchodzą do inwestowania według rad mistrzów, a później wracają do początku ucząc się wszystkiego od nowa. O ile łatwiejsze byłoby inwestowanie gdyby każdy zechciał poznać dogłębnie sam siebie. Wystarczyłoby, żeby inwestor polegał na
sobie i swojej intuicji a statystyki wyglądałyby zupełnie inaczej.
1,2
Nofsinger J. R., Psychologia inwestowania, OnePress 2006, s. 207-230.
37
Psychologia inwestowania na rynkach finansowych. Przeżytek czy ponadczasowość?
2
2. Emocje jako determinanty decyzji inwestora
W świetle psychologii u każdego człowieka występuje wiele emocji. Możemy rozróżnić je jako pozytywne i negatywne. Jeśli jednak chodzi o inwestowanie to mamy tutaj do czynienia z czteroma nikczemnymi i destrukcyjnymi emocjami. Zalicza się do nich:
 Strach;
 Chciwość;
 Euforia;
 Pewność Siebie.
Pierwsza z wymienionych jest niszcząca dla każdego inwestora. Najgorzej działa na tych początkujących oraz zarządzających ogromnymi pozycjami. Z racji, że mają wiele do stracenia strach potęguję
ich obawy. W wyniku działania tej niepożądanej emocji rodzi się chciwość. Lęk przed utratą jest niwelowany chęcią zagarnięcia możliwie maksymalnej wartości z rynku. Długotrwałe działanie tych emocji
powoduje w człowieku pewnego rodzaju suche spojrzenie na wykres, przez co pod wpływem pewnych czynników takich jak: szczęście czy trafienie w trend udaje mu się wygrać transakcję. Pojawia się
euforia i szczęście z wygranej. Dłuższa passa prowadzi do bardzo negatywnie działającej emocji jaką
jest pewność siebie. Taki inwestor, który jest pewny swego zazwyczaj bardzo boleśnie odczuwa stratę
i przez dłuższy czas nie jest w stanie podnieść się z porażki, która w przypadku inwestowania na rynkach finansowych jest normalnością.
Pewność siebie może prowadzić do zaślepienia i wiary w strategię, która zawsze będzie działać. Jak za
chwilę się okaże taka rzecz nie istnieje.
3. Święty Graal pożądaniem inwestorów
3,4
Na rynkach finansowych bardzo często mówi się o posiadaniu strategii lub systemu, który daje nieograniczoną stopę zwrotu. Należy poddać wątpliwości taką wypowiedź. Pojawia się zatem mit słynnego Graala, który jest efektywną strategią na każdym rynku. Wiadomo, że jak coś jest uniwersalne
to zazwyczaj nie działa, albo jego działanie jest słabe. Czym są owe wspaniałe narzędzia, po których
zastosowaniu inwestor będzie osiągał nieokreśloną stopę zwrotu?
Pojawia się tutaj kilka narzędzi, a mianowicie:
-
wskaźniki - inwestor wierzy, że zastosowanie wskaźników i ich odpowiednia optymalizacja sprawi, że sygnały do składania zleceń będą pokrywać się z pewnością 100%. Nic bardziej mylnego.
Wskaźniki zawsze naśladują cenę, nigdy nie pokazują przyszłości. Zatem prognozy oparte na skuteczności wskaźnika są błędne. Można przypuszczać w jaki sposób zachowa się rynek. Nie powinno się jednak wierzyć w skuteczne jego działanie;
-
skuteczna strategia - kolejny mit, w który wierzy większość inwestorów. Są oni tak święcie przekonani o skuteczności swojego systemu, który potrafi działać na każdym rynku. Niestety jest to
3
4
Pring M. J., Psychologia inwestowania, Wolters Kluwer 2006, s. 21-33.
Nofsinger J. R., Psychologia inwestowania, dz. cyt., s. 27-34.
38
Psychologia inwestowania na rynkach finansowych. Przeżytek czy ponadczasowość?
niemożliwe aby jeden system działał na kilku rynkach z prostego powodu. Każdy rynek cechuje
się innymi zmiennymi. Na przykład rynek akcji jest wolniejszy niż FOREX, inwestorzy reagują tutaj
na klasyczną Analizę Techniczną. W przypadku rynku walutowego często zmiana ceny jest nieuzasadniona działaniem mechanizmów rynkowych. Główną rolę odgrywają tutaj automaty inwestycyjne oraz osoby bez doświadczenia. To powoduje bardzo intensywną zmianę tego rynku;
-
własne zdolności - kolejne przekonanie inwestorów o “talencie do inwestowania”. Prawda, są
osoby, którym bardzo dobrze idzie na giełdzie. Jednak od każdego inwestora giełda wymaga
zdolności obeznania rynku, analitycznego myślenia i poszerzania swojej wiedzy. Bez ciągłego
rozwoju inwestor nie może liczyć na systematyczne zarabianie. Łut szczęścia, który mu sprzyja
nie trwa wiecznie i nie będzie on w nieskończoność zarabiać.
Podane tutaj trzy przykłady obrazują, że tak naprawdę nic nie można poddać pewności. Inwestorzy
muszą chłodno patrzeć na rynek i wykorzystywać znajomość technik inwestowania. Pewność siebie
na rynkach finansowych jest krokiem do szybkiej porażki i zakończenia kariery związanej z inwestowaniem.
4. Systematyczność i dyscyplina kierunkiem ku osiąganiu sukcesów na rynkach finansowych
5
Ogromne majątki liczone w miliardach dolarów, wysokie stopy zwrotu i status społeczny inwestorów
pokazuje, że jest to nadal świat “niedostępny” dla zwykłego człowieka. Zauważyć przy tym jednak
należy, że osoby te dochodziły do takiego stanu przez kilkanaście lub kilkadziesiąt lat i dlatego posiadają bardzo duże doświadczenie oraz obycie z rynkami finansowymi. Są to pewnego rodzaju “mistrzowie” w inwestowaniu. O ich sukcesie jednak zdecydowały dwie ważne cechy: systematyczność i
dyscyplina.
Systematyczność jest cechą, która pojawia się u osób pracowitych i “pożądających mądrości”. Związana ona jest z ciągłym, żmudnych i regularnych powtarzaniem pewnych prac, schematów. Dzięki
owemu zabiegowi człowiek po pewnym czasie działa jakby z automatu. Systematyczność wypracowuje nawyk i przyczynia się do osiągania sukcesów w każdej dziedzinie życia. Na rynkach finansowych
jest szczególnie postrzegana jako główny motor sukcesu. Wiele się mówi o regularnej nauce inwestowania i systematycznym stosowaniu strategii. Ta oczywistość powoduje, że większość ludzi zamiast zarabiać traci bo zbyt pochopnie przyjmują tę wiadomość.
Obok systematyczności bardzo ważna jest dyscyplina. Tak jak w każdym biznesie brak dyscypliny powoduje powolny upadek przedsiębiorstwa tak na rynkach finansowych inwestor nie stosujący się do
zasad bardzo szybko odnosi porażkę. Dyscyplina pozwala osobom inwestującym na giełdzie zarabiać
stabilne zyski, założone dla konkretnej strategii. Przestrzeganie dyscypliny i bycie systematycznym to
główne czynniki sukcesu na rynkach finansowych.
5
Pring M. J., Psychologia inwestowania, dz. cyt., s. 79-86; s. 201-212.
39
Psychologia inwestowania na rynkach finansowych. Przeżytek czy ponadczasowość?
6,7
5. Psychologia tłumu
Temat ten dotyczy punktu w psychologii inwestowania, który związany jest bezpośrednio z samymi
inwestorami. Wszędzie tam, gdzie ogół ludzi zajmujących się podobną rzeczą zostają wypracowane
schematy, zasady i zachowania. Terminy te tworzą jedną całość: określony tłum postępujący zgodnie
w wyznaczonym kierunku. Zdarzają się oczywiście osoby, które nie podążają za ogółem. Ci zazwyczaj
skazani są na porażkę. Umiejętność podążania za tłumem opanowali najlepsi inwestorzy, którzy
w chwilach załamania potrafią odłączyć się od niego i zabezpieczyć swoje aktywa.
W klasycznej Analizie Technicznej występuje słynna zasada: “Nie graj przeciwko trendowi. Trend jest
twoim przyjacielem”. Należy przy tym rozumieć, że “ślepa” wiara w podążanie za wszystkimi jest samobójstwem na rynkach finansowych. Mądry i doświadczony inwestor jest w stanie przewidzieć zakończenie trendu, a w efekcie zaprzestania grania w przeciwnym kierunku odwrotnie tak jak to robią
tłumy. Ogromnym problemem jeżeli chodzi o psychologię ogółu jest również wiara w guru stojącego
na czele tłumu. Wszyscy inwestujący uważają, że osoba ta zna się na rzeczy i powierzają jej swoje
inwestycje nie opierając się na zdrowym rozsądku. Przykładem, który dobitnie ukazuje sytuację ślepego podążania z tłumem jest rok 2008. W czasie tym wielkie fundusze inwestycyjne, hedgingowe
namawiały do inwestowania w rynek akcji. Nikt nie mówił, że należy się zabezpieczyć w aktywach
niskiego ryzyka, a jedynie mnożyć pieniądze w chwili ekspansji gospodarczej. Jak się okazało w niedługim czasie wiele osób utraciło swoje oszczędności a posiadający ogromne kapitały stracili wszystko. Stąd prosta rada: “Podążaj za tłumem, ale gdy to konieczne odłącz się od niego”.
Podsumowanie
Psychologia inwestowania pomimo upływu lat nadal jest aktualna. Chociaż rozwinęły się automatyczne systemy transakcji giełdowych to wielu inwestorów i instytucji inwestuje manualnie. Można to
określić specjalizacją, w której ludzie staja się ekspertami z doświadczeniem i ogromnym dorobkiem
w postaci pieniędzy. Dzięki systematyczności i dyscyplinie owi eksperci mogli dojść do poziomu, który
dla większości ludzi nigdy nie zostanie osiągnięty. Należy przy tym pamiętać, że inwestowanie to nie
gra, a ciężka praca wymagająca ogromnego wysiłku i poświęcenia. Niestety, nie każdy może być inwestorem. Odpowiadają za to osobiste predyspozycje, które już na początku pokazują jaką człowiek
jest istotą. Emocje, wytrzymałość psychiczna to główne motory napędowe rynków finansowych powodujące określony ruch cen. Nic nie dzieje się bez przypadku, za wszystko odpowiedzialny jest człowiek. Dlatego jak długo będzie on działał po presją tak efekt jego zamierzeń będzie pokazywał rynek.
Oczywiście z biegiem czasu wszystko zostanie zdyskontowane, tak jak w naturze: silniejszy wygra a
słabszy przegra.
Bibliografia:
1.
2.
3.
6
7
Murphy J. J., Analiza techniczna rynków finansowych, WIG PRESS 1999
Nofsinger J. R., Psychologia inwestowania, OnePress 2006
Pring M. J, Psychologia inwestowania, Wolters Kluwer 2006
Nofsinger J. R., Psychologia inwestowania, dz. cyt.
Murphy J. J., Analiza techniczna rynków finansowych, WIG PRESS 1999, s. 34-40.
40
Psychologia inwestowania na rynkach finansowych. Przeżytek czy ponadczasowość?
4.
5.
https://strefainwestorow.pl/artykuly/psychologia_inwestowania/umiesz_liczyc_licz_na_siebie
http://www.gazetatrend.pl/artykuly/256-psychologia-inwestowania-wywiad
41