Kazimierz Parfianowicz Leon Stanisław Pinecki: „Być i

Kazimierz Parfianowicz
Leon Stanisław Pinecki:
„Być i pozostać Polakiem przysiągłem mojej matce u łoża śmierci i tego dotrzymam”*
Urodziłem się Polakiem,
w polskim duchu byłem wychowany1
Te słowa Leona Stanisława Pineckiego (1892-1949), słynnego siłacza i zapaśnika, mają moc
oświadczenia pod przysięgą. Okoliczność złożenia jej u łoża umierającej matki wyklucza kłamstwo,
mistyfikację czy zmyślenie. Potwierdza ją wierność L. S. Pineckiego, przez całe życie, swojej
polskości, mimo przeciwności losu.
Analiza dokumentów nie pozwala wątpić w jej prawdziwość. W archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie (pow. Międzyrzecz, obecnie woj. lubuskie), w księdze zmarłych, obejmującej
lata 1887-1974, pod rokiem 1895, opatrzony numerem 140, znajduje się następujący wpis (w
rubrykach): 25 grudnia 1895, godz. 7m [łac. matutina = rano] w Stołuniu zmarła Catharina Pinecka
*
Słowa Leona Pineckiego w podaniu do Konsulatu Polskiego w Berlinie o zezwolenie na powrót do Polski i
przyznanie obywatelstwa polskiego. Berlin, sierpień 1946. Kopia (przebitka przez kalkę) maszynopisowa w
posiadaniu Amelii i Stanisława Piotrowskich w Warszawie (siostra Stanisława Piotrowskiego, Helena, ur. 13 V
1907 r. w Warszawie, zmarła 12 III 1979 w szpitalu w Torzymiu, pochowana w Łagowie Lubuskim, była żoną
Leona Pineckiego: ślub w Urzędzie Stanu Cywilnego w Sulęcinie w r. 1948. Tekst podania w języku
niemieckim (Leon Pinecki mówił po polsku i znał wówczas język polski tylko w mowie). Cytowany fragment w
języku polskim w tłumaczeniu z języka niemieckiego: Dass Ich Pole sein und bleiben solle, habe Ich von
meiner Mutter auf dem Sterbebett erhalten und werde es such halten.
Uwaga: miejsca przechowywania cytowanych dokumentów podaję według stanu z lat 1984-1986.
1
Słowa Leona Pineckiego w: „Prośba Pineckiego Leona o przyznanie Obywatelstwa Polskiego. Do Starostwa
Powiatowego Ref. Społ. Polityczny w Sulęcinie”, Łagów 22 XII 1947 r.; podanie w języku polskim. Kopia
(przebitka maszynopisowa) w posiadaniu Amelii i Stanisława Piotrowskich w Warszawie.
n [łac. nata = urodzona] Jench, lat 39, zamężna. Rodzice: Andreas Jench, Barbara Gomuła. Przyczyna
śmierci: suchoty. Zawiadomił o śmierci: mąż.2 Rubryka „data pogrzebu” nie została wypełniona.3
Akt zgonu podaje realia ze szczegółami. Opiszmy je: jest 25 grudnia 1895 roku, poranek święta
Bożego Narodzenia, zima, godzina 7 rano – jeszcze ciemno. Katarzyna Pinecka, z domu Jęchówna,
umiera w Stołuniu na suchoty – gruźlicę. Ma zaledwie 39 lat. Wieczór wigilijny, gdy cała rodzina
tradycyjnie gromadzi się u stołu, to ten wieczór skupia jej męża i dzieci, i niewątpliwie jej siostrę,
Matyldę Jęch, u jej łoża.4 Katarzyna zapewne kaszle, zapewne ma gorączkę, jest bardzo słaba. Czuje
zbliżający się kres. Wszyscy modlą się, ale i składają sobie nawzajem życzenia, i, by spełnić tradycję,
2
Związek małżeński rodzice Leona Stanisława Pineckiego zawarli w r. 1885. Dnia 10 lutego odbył się ich ślub
w Urzędzie Stanu Cywilnego w Pszczewie (Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta małżeństw gminy
Pszczew z lat 1884-1885, nr 6/1885.
W Urzędzie Stanu Cywilnego w Międzychodzie znajduje się wtóropis tej księgi): Murarz Johann August
Piniecki, wyznania katolickiego, urodzony 10 lipca 1860 r. w Kulkau, zamieszkały w Kulkau, syn zmarłego w
Kulkau robotnika Franza Pinieckiego i jego żony Magdaleny Waber, zamieszkałej w Kulkau, i Catharina Jęch
(Jench), wyznania katolickiego, urodzona 11 listopada 1856 r. w Stalun i zamieszkała w Stalun, córka zmarłego
w Neuhöfchen ceglarza Andreasa Jęcha i zmarłej w Stalun jego żony Barbary Gomuła. Kulkau to wieś
Kuligowo w pobliżu Stołunia (niespełna 5 km w stronę Międzyrzecza), Stalun to Stołuń, Neuhöfchen to Nowy
Dworek (ok. 14 km na południe od Międzyrzecza).
Świadkowie: mistrz stolarski Ignatz Klemke, lat 41, zamieszkały w Pszczewie i mistrz krawiecki Johann
Eberstein, lat 48, zamieszkały w Pszczewie.
Podpisy zaślubionych: Johann Pinetzki i Katarzyca Pinetzki geb. Jęh i świadkowie. Podpis zaślubionej
bardzo niezdarny, imię z literą „c” zamiast „n”, nazwisko panieńskie zapisane przez „h” zamiast przez „ch”. Pan
młody podpisuje się Pinetzki , mimo, iż w tekście aktu urzędnik stanu cywilnego, [Wojciech] Krupski, zapisał
jego nazwisko: Piniecki.
We wtóropisie tego aktu (w Urzędzie Stanu Cywilnego w Międzychodzie) w odpisie autografu panny młodej
urzędnik skorygował jej podpis i napisał: „Katarzyna Pinetzka geb. Jęch”.
Ślub kościelny został zawarty w świątyni parafialnej w Pszczewie 11 lutego 1885 r. (Archiwum parafii
rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber copulatorum 1868-1896/97”, nr 9/1885). W zapisie ślubu, udzielonego
przez proboszcza, ks. Marchwińskiego, czytamy: Joannes Piniecki, iuvenis (łac. młodzieniec, kawaler), lat 25,
murarz, Kuligów i Catharina Jęch, virgo (łac. dziewica, panna), lat 28, Stołuń, oboje katolicy. Świadkowie:
August Fischbock, murarius (łac. murarz), Kuligów i Ludov[icus] Weber, operarius (robotnik), Szarcz. Tutaj i
nazwisko pana młodego i nazwisko panny młodej i nazwy miejscowości zostały zapisane w ich polskim
brzmieniu. Dodajmy, że Leon Pinecki, w powojennych dokumentach polskich, miał wpisaną matkę z
nazwiskiem panieńskim w wersji Jensz.
3
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Księga zmarłych 1887-1974”, nr 140/1895.
4
Katarzyna z mężem i dziećmi i jej siostra Matylda mieszkały w tym samym domu w Stołuniu, na co wskazuje
zapisanie Jana Pineckiego z rodziną w „Spisie ludności parafii w Pszczewie 1/I 1888” (stan na 1 I 1888 r.) (w
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie) pod numerem 67 i Matyldy Jęch, wraz z członkami jej
rodziny, pod numerem 66 (zob. przyp. 12 i 14). Dom Jęchów to budynek murowany z czerwonej cegły, dziś
zasiadają do wigilijnego stołu. Zapewne śpiewają kolędy ze ściśniętymi gardłami, przez łzy.
Katarzyna towarzyszy im z łóżka. O północy w kościele parafialnym w Pszczewie, odległym o 7 km,
zaczyna się Msza-Pasterka. Ale wszyscy zostają w domu: matka-chora, ojciec-czuwający, ciotkaskupiona na siostrze, dzieci-małe, pewnie już zasypiają. Nad ranem Katarzyna woła męża i dzieci,
prosi o gromnicę. Wszyscy klękają w u jej łoża, modlą się. Katarzyna żegna się z nimi. I zobowiązuje
swoje dzieci: 10-letnią córkę Marię Annę i jej mającego 3 lata i 8 miesięcy i 20 dni syna Leona do
wierności polskości: „…być i pozostać Polakiem przysiągłem mojej matce u łoża śmierci…”. Męża
Katarzyna prosi o zachowanie polskości nazwiska: Piniecki, a nie „Pinetzki”, jak zostało
zgermanizowane, siostrę Matyldę prosi o pomoc w opiece nad dziećmi.
Pogrzeb odbył się po Świętach, zapewne 27 grudnia, który w owym roku wypadał w piątek. Mamy
o nim wiadomość w znajdującej się w tymże archiwum parafialnym „Księdze (…) dochodu i
rozchodu kassy kościoła katolickiego w Pszczewie…”. Pod rokiem 1895, oznaczony numerem 168,
pod datą 25 grudnia, jako dniem śmierci, wpisano:
Katarzyna Pinecka, p[ogrzeb]. Stołuń.
z pokładnego:
tal. 1
z dzwonnego:
sgr. 2, fen. 25
z offerty:
tal. 1
extraordinaria:
sgr. 50
summa ogólna:
sgr. 4, fen. 75.5
To najwyższy koszt spośród wszystkich pogrzebów zapisanych na tejże stronicy: 6 pozostałych
opłacono kwotami: 1,25; 1,75; 29; 3; 3,50; 4,50. Na poprzedniej stronie , obejmującej numery 133160, pod tymże rokiem 1895, są zapisane znacznie kosztowniejsze pochówki: 11 sgr.; 12 sgr.; 12,50
sgr.; 13,50 sgr. Ale są na niej też dwa pogrzeby z opłatą tylko po 0,50 fen.
W tym zestawieniu pogrzeb Katarzyny Pineckiej należy raczej do średnio-skromnych pogrzebów i
świadczy o kondycji finansowej rodziny Jana Pineckiego.
Jest jeszcze jeden akt zgonu Katarzyny: w aktach ówczesnego Urzędu Stanu Cywilnego gminy
Pszczew. W księdze zmarłych z lat 1895-1897, pod numerem 147 z r. 1895, 6 jest dokument
sporządzony w języku niemieckim i przedstawia rzeczywistość w zaborze niemieckim.
Oto stawia się osobiście murarz Johann Pinetzki, zamieszkały w Stalun, i oznajmia, że Catharina
Pinetzki urodzona Jensch, lat 39, wyznania katolickiego, zamieszkała w Stalun, urodzona w Stalun,
oznaczony nr. 40 (informacja od Marianny Łuki, z domu Górnej, zamieszkałej w Stołuniu, potwierdzona też
przez inne osoby w Stołuniu).
5
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Księga tycząca się dochodu i rozchodu kassy kościoła
katolickiego w Pszczewie, poczynająca się od dnia 1 lipca 1861 aż do dnia … 1875 [recte 1874 – przyp. K. P.] i
od 1890 do 1903, rękopis , nr 168/1895.
6
Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, „Akta zgonów gminy Pszczew 1895-1897”, nr 147/1895.
zaślubiona z oznajmującym, córka robotnika Andreasa Jenscha i jego ślubnej żony o imieniu i
nazwisku rodowym nieznanym (…), zmarła w jego mieszkaniu w Stalun 25 grudnia 1895 roku o
godzinie 7 przed południem (…). [Podpisani własnoręcznie:] Johann Pinetzki i urzędnik stanu
cywilnego. Podpis Jana Pineckiego nie jest „wyrobiony”, widać w nim „opór materii” człowieka
biegłego w murowaniu, a nie w pisaniu.
Na szerokim marginesie tego aktu została dokonana następująca adnotacja, również w języku
niemieckim:
Zgodnie z postanowieniem Królewskiego Sądu Krajowego w Międzyrzeczu z
18-go stycznia 1898 zostało zaznaczone, że oznajmujący i zmarła mają nazwisko nie
Pinetzki ale Piniecki.
Pszczew, 9 lutego 1898
Urzędnik stanu cywilnego [podpis]
Sprawa brzmienia i pisowni nazwiska została więc wyjaśniona i ustalona. Nazwisko z formy
zgermanizowanej wróciło do formy polskiej i to nie w wersji Pinecki, ale Piniecki.
Drogę, jaką przebyło ukształtowało się, wyjaśniają zapisy, wraz z poprawkami i adnotacjami, w
Księdze ochrzczonych parafii pszczewskiej w latach 1850-1867 w Archiwum kościoła parafialnego w
Pszczewie, w akcie nr 170 z roku 1858.7 Jest to akt chrztu Anny Konstancji, urodzonej 11 listopada
1858 r. w Kuligowie, córki małżonków ślubnych Franciszka o nazwisku Pinieczek i Magdaleny z
domu Waber. Otóż w tym akcie naniesiono na jego marginesie następujące poprawki: „Pinieczek”
zostało później przekreślone i zmienione na „Piniecki”, po czym „Piniecki” zostało następnie
poprawione na „Pinetzki” – decyzją z 16 kwietnia 1903 r. nr 2330/03 II C, o czym mówi ów zapis na
marginesie, dokonany 23 kwietnia 1903 r. przez proboszcza pszczewskiego ks. Władysława Enna.
Ów Franciszek Pinieczek-Piniecki-Pinetzki to ojciec murarza w pobliskim Stołuniu – Jana Augusta,
i dziadek Leona Stanisława. Ten Franciszek, zapisany w urzędowym akcie zgonu w Urzędzie Stanu
Cywilnego w Pszczewie8 jako Franz Pinetzki, zamieszkały i zmarły w Kuligowie 28 lipca 1879 r.,
urodzony w Zbąszyniu,9 jak wynika z jego wieku (55 lat), urodził się w roku 1824, choć w dopisku w
księdze kościelnej zmarłych podano datę urodzenia 1 kwietnia 1826 r. i miejsce: Trzciel.10
7
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber baptisatorum 1850-1867”, s. 304, nr 170/1858.
8
Urząd Stanu Cywilnego w Międzychodzie, „Akta zmarłych gminy Pszczew”, rok 1879 cz. 1, nr 90.
9
Jest to wiadomość niepotwierdzona dokumentami: w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu , w księgach
metryk chrztów parafii rzymskokatolickiej w Zbąszyniu z lat 1817-1832 oraz w księdze metryk ślubów z lat
1817-1827 nazwisko Piniek-Pieniek-Pieniecki-Piniecki-Pinecki-Pinetzki nie występuje.
10
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber mortuorum 1855-1886”, s. 339, nr 97/1879.
W Trzcielu (ok. 19 km w linii prostej na płd.-wsch. od Stołunia, pow. Międzyrzecz, obecnie woj. lubuskie) w
XIX-XX w. są notowani liczni Pinieccy-Pineccy-Pinetzcy, a wśród nich Pinecki-Pinetzki, któremu w akcie
Postanowienie Królewskiego Sądu Krajowego w Międzyrzeczu z 18 stycznia 1898 r. o polskiej
pisowni nazwiska w formie Piniecki mówi nam o tym, co stało się u łoża umierającej o poranku
Bożego Narodzenia 1895 r. Katarzyny, w dokumentach niemieckich pisanej Pinetzki. Katarzyna
wyraziła wolę przywrócenia swej rodzinie polskiego brzmienia i pisowni nazwiska i jej małżonek tę
ostatnią wolę spełnił.
Nie na długo. Oto w akcie jego chrztu, w księdze ochrzczonych parafii pszczewskiej w latach 18501867, czytamy, 11 że Jan Augustyn Piniecki, urodzony 10 lipca 1860 r. w Kuligowie, syn małżonków
Franciszka Pinieckiego i Magdaleny Waber, decyzją z roku 1903, której sygnaturę wpisano na
marginesie tego aktu: „Pinetzki” Cfr. Rgr. B. von 28/3 1903 No 1844/03 II C”, ma nazwisko w wersji
„Pinetzki”.
I tak Jan Augustyn, jego córka Maria Anna i syn Leon Stanisław znów mieli nazwisko w wersji
zgermanizowanej. Maria Anna i Leon byli niepełnoletnimi, więc nie mieli w tej sprawie prawa
decyzji, a Jan zamieszkał w Berlinie, gdzie zapewne wymuszono na nim znów zniemczenie nazwiska.
Ale pytanie: czy wymuszono. W archiwum parafii Pszczew znajduje się „Spis ludności parafii w
Pszczewie 1/I 1888” (stan na 1 stycznia 1888 r.). W tym spisie, w części obejmującej ludność
katolicką Stołunia, pod numerem 6712 jest ujęty on i jego rodzina:
Pinecki Jan (chałupnik)
Liczba osób przystępujących do Sakramentów św.
2
[to znaczy on i jego żona Katarzyna z Jęchów]
Liczba dzieci niżej 6 lat
2
[to dwie córki Maria Anna i Marta Anna]
Obaj małżonkowie katolicy
ditto
[tzn. jest]
Mąż katolik
ditto
[tzn. jest]
Żona katoliczka
ditto
[tzn. jest]
metrykalnym, niewątpliwie celowo, skrajnie zgermanizowano nazwisko przekształcając je na Pinetzke
(Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Trzcielu, „Księga ochrzczonych 1884-1947”, s. 108, nr 33/1902: 8 VI
1902 r. urodził się w Tirschtiegel (Trzciel) i 15 VI 1902 r. został ochrzczony Johann; rodzice: Hieronymus
Pinetzke, mistrz stolarski i Florentine Marowski, małżonkowie. Ci sami małżonkowie w akcie metrykalnym
Urzędu Stanu Cywilnego zostali zapisani z nazwiskiem Pinetzki (Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta
Urzędu Stanu Cywilnego Trzciel, Księga urodzonych 1902, nr 60).
11
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber baptisatorum 1850-1867”, s. 349, nr 104/1860.
12
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Spis ludności parafii w Pszczewie 1/I 1888”, nr 67 w
„Spisie ludności katolickiej Stołunia”.
Jakiej narodowości: polskiej
niemieckiej
Ilość członków rodziny
3
1
4
I tu jest odpowiedź na zmianę nazwiska przez Jana Augustyna znów na Pinetzki: czuł się już
należącym do narodowości niemieckiej. Po śmierci żony spełnił jej wolę, przywrócił polskość
nazwisku i to w wersji Piniecki, ale już 5 lat później znów figurował i żył, i on i jego dzieci, jako
Pinetzki.
Mały Leon wraz z siostrą pozostał w Stołuniu pod opieką ciotki, siostry ich matki, Matyldy Jęch, 13
która wychowała go w duchu polskim14 i w obowiązku spełnienia przysięgi złożonej u łoża
umierającej matki. Śmierci matki i takiej przysięgi nie zapomina się. Taka przysięga pozostaje w
pamięci i zobowiązuje na całe życie. Leon Stanisław Piniecki-Pinetzki-Pinecki był jej wierny w miarę
możliwości i okoliczności. Gdy mógł, to występował w świecie i w przedwojennej Polsce jako Polak
Pinecki, i wrócił w 1947 r. do Polski, i umarł w Polsce jako Polak Leon Stanisław Pinecki.
Po śmierci żony Jan Piniecki zapewne przez jakiś czas przebywał w Stołuniu i następnie, ze
względów zarobkowych, wyjechał do Berlina, gdzie został zanotowany w roku 1910 jako Johann
Pinetzki, murarz, zamieszkały w dzielnicy Schöneberg przy ulicy Wartburgstrasse 12.15 W Stołuniu
pozostała Maria Anna z Leonem, a na cmentarzu parafialnym w Pszczewie mogiły ich matki i siostry
Marty Anny.16 Leon chodzi do szkoły podstawowej, uczy się w języku niemieckim; nauczanie religii
13
Informacja od Amelii i Stanisława Piotrowskich, Warszawa.
14
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Spis ludności (…) 1/I 1888”, w nim „Spis ludności
katolickiej Stołunia”; pod nr 66:
Jęch Matylda, chałupn[iczka]
osób narodowości polskiej
4
ilość członków rodziny
4
[…]
Matylda Jęch, panna, córka małżonków Andrzeja Jęcha i Barbary z domu Gomuła, starsza siostra
Katarzyny Pineckiej – matki Leona, urodzona ok. r. 1851, zmarła (przyczyna śmierci: żołądek) w Stołuniu, w
wieku 58 lat, 17 czerwca 1909 r. (Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Księga zmarłych 18871974” nr 63/1909); „Księga tycząca się dochodu i rozchodu kassy kościoła …”, o. c., rok 1909, pozycja 97:
opłata za jej pogrzeb, wraz z pokładnym – miejscem na cmentarzu, wyniosła 13,75 marki.
Nazwisko rodowe natki Leona uległo odpolszczeniu i germanizacji, od formy Jęch, przez Jench do Jensch
(zob. przypis 16). Matylda konsekwentnie zachowuje swoje nazwisko w formie Jęch.
15
16
Berliner Adressbuch 1910 […], Erster Band, s. 2120.
Maria Anna urodziła się w Stołuniu 26 XII 1885 r. Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber
baptisatorum 1880-1887”, nr 223/1885: ojciec zapisany: Joannes Piniecki, matka: Catharina Jęch. Urząd Stanu
Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta urodzonych gminy Pszczew, rok 1885, nr 218; rodzice Johann Pinetzki i
Katarzyna Pinetzka z domu Jensch (wtóropis tej księgi w Urzędzie Stanu Cywilnego w Międzychodzie).
w języku polskim poza kościołem jest surowo zabronione. Poznaje język polski tylko w mowie, bo w
domu i w większości domów w Stołuniu mówi się po polsku. W latach 1904-1905 Leon przygotowuje
się do pierwszej spowiedzi i pierwszej komunii św. W spisie dzieci przygotowujących się ze Stołunia
jest wyieniony w grupie uczących się w języku niemieckim; jest podana data jego urodzenia: 4.4.
[18]92 r. Został zapisany jako Piniecki Leo, ale naniesiono poprawkę na „Pinetzki”. 17 Jako małoletni,
półsierota, pozostający w Stołuniu bez ojca, Leon Pinecki otrzymał opiekuna prawnego. Był nim,
serdecznie zaprzyjaźniony z jego rodzicami, Stanisław Wachowiak,18 robotnik katolik, urodzony 19
IV 1859 r. w Koninie pow. Buk, zmarły w Stołuniu 14 XII 1936 r. 19 żonaty z Michaliną Bomblewską,
urodzoną w Stołuniu 26 IX 1859 r.20 , zmarłą 24 IV 1937 r. w Stołuniu.21 Matyldzie Jęch, zastępującej
mu matkę, i im, Leon zawdzięczał swoją formację: bycie Polakiem, poczucie godności polskiej i
wierność polskiej mowie.
Na cmentarzach pszczewskich, przykościelnym i położonym za miastem, nie ma śladu po grobie
Katarzyny Pineckiej, matki Leona i jego siostry Marty Anny. Wydaje się mało prawdopodobne, by
Jan Pinecki, murarz, a potem jego syn Leon, dobrze przed II wojną światową sytuowany materialnie,
mieszkający w Łagowie (Lubuskim), gdzie prowadził hotel i restaurację, nie zadbali o postawienie
żonie-matce i córce-siostrze pomnika nagrobnego.
Leon miał jeszcze jedną siostrę, Martę Annę. Urodziła się 30 VIII 1887 w Stołuniu, zmarła tamże 11 VI 1895
r.: Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Liber baptisatorum 1880-1887”, nr 158/1887: ojciec
Johannes Piniecki, matka Catharina Jąch. Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Księga zmarłych
1887-1974”, nr 56/1895: przyczyna śmierci: suchoty. Rodzice: Joannes Pinecki, Catharina Jench. Pogrzeb 14 VI
1895 w Pszczewie. O śmierci zawiadomili rodzice. Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta urodzonych
gminy Pszczew, rok 1887, nr 133: oświadczenie o urodzeniu się Marty Anny złożyła osobiście Matylda Jęch.
Rodzice: Johann Pinietzki i Katarzyna Pinietzka (wtóropis tej księgi w Urzędzie Stanu Cywilnego w
Międzychodzie). Tamże, Akta zgonów gminy Pszczew, lata 1895-1897, nr 59/1895: zmarła: Martha Pinetzki.
Rodzice: Johann Pinetzki i Catharina urodzona Jensch. Podpis zawiadamiającego: Johann Pinetzki.
17
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Dzieci do I spowiedzi św., do I Komunii św. od 1882-
1907 [urodzone od 1866 do 1894], założył X [Ksiądz] Enn”, rękopis, strony nienumerowane; w tekście: „Dzieci
przygotowujące się do I spowiedzi i I Komunii św. 1903-04-05”: Stołuń, i tu zapisany Leo Piniecki; poprawione
na Pinetzki. Data dzienna jego urodzenia się we wszystkich innych dokumentach: 6 kwietnia.
18
Informacja od Elżbiety i Feliksa Stefaniaków zamieszkałych w Stołuniu na Wybudowaniu.
19
Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta zgonów gminy Pszczew, 1934-1938, nr 33/1936. Archiwum
parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, Księga zmarłych 1887-1974, nr 30/1936.
20
Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta Urzędu Stanu Cywilnego gminy Pszczew, Księga małżeństw
1887, nr 8/1887, ślub 8 II 1887 r., i tu data jej urodzenia.
21
Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Księga zmarłych gminy Pszczew 1934-1938, nr 13/1937.
Taki pomnik niewątpliwie był i na pewno był opatrzony napisem w języku polskim z nazwiskiem w
wersji Piniecka. I właśnie dlatego przestał istnieć.
Zacytujmy kronikę parafialną parafii Pszczew (założoną i spisaną przez ks. Władysława
Dubaniowskiego, proboszcza pszczewskiego od 1 IX 1945 r. do 30 XI 1960 r.), zapis pod rokiem
192622:
Od tego roku parafią zarządzał proboszcz ks. Maksymilian Krug, 23 który przeniósł się
tu z Polski, z Kościana. Za jego rządów usuwano powoli z kościelnego życia język polski,
napisy polskie z Drogi Krzyżowej, wreszcie za rządów hitlerowskich język polski i Polaków
usunięto całkowicie.
Pozrywano z grobowców przy kościele tablice nagrobkowe polskie, zaś na cmentarzu
zbezczeszczono 178 grobowców, zastępując pomniki polskie niemieckimi. Pomniki polskie
porąbane leżą dotychczas za cmentarzem. Około 11 pomników z napisami polskimi uratowały
rodziny polskie.
Wśród uratowanych nie było nagrobka z mogiły matki i siostry Leona Pineckiego.
Lublin – Puławy 2014
22
Archiwum parafii rzymskokatolickiej w Pszczewie, „Kościół paraf[ialny] św. Marii Magdaleny w Pszczewie.
Kronika”, s. 17-18.
23
Ks. Maksymilian Krug, proboszcz pszczewski, urodzony w Poznaniu, zmarł w Pszczewie, w wieku 77 lat, 29
maja 1945 r. (Urząd Stanu Cywilnego w Międzyrzeczu, Akta zmarłych Urzędu Stanu Cywilnego w Pszczewie
1945, nr 32).
Na podstawie materiałów archiwalnych z kwerendy przeprowadzonej przez Kazimierza Parfianowicza w
latach 1984-1986, udostępnionych Krystynie Kamińskiej, został przez nią opublikowany cykl artykułów
poświęconych Leonowi Stanisławowi Pineckiemu: „Ziemia Gorzowska” R. VIII, 1987, nr 31, 32, 33, 34, a
wśród nich „Zapomniany Mistrz (cz. III)”: „Przyrzekłem matce, że nie wyrzeknę się polskiej mowy”, „Ziemia
Gorzowska”, nr 33 (14 VIII 1987), s. 4.