Denys Kendzerskyy, Krzysztof Olbrycht

SAMOCHÓD U OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ
Denys Kendzerskyy, Krzysztof Olbrycht
Transport publiczny nie zawsze jest dostosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych.
Dlatego dla tych osób niepełnosprawnych, którzy mają własny samochód i mogą
prowadzić, jest to nieodzowny środek poruszania się. Koszty związane z zakupem,
używaniem, naprawami samochodu są wysokie i nie każdego na nie stać. Czy osoba
niepełnosprawna może zmniejszyć te koszty posługując się legalnymi metodami
przewidzianymi w prawie podatkowym?
Wyjazdy samochodem na zabiegi lecznicze
Zgodnie z ustawą o PIT (tj. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych) ulga przysługuje z
tytułu poniesienia wydatków na :
(cytat z ustawy): “używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby
niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu
osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które
nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne
zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty
2.280 zł.”
Ulga przysługuje jako odliczenie od dochodów podatnika. Jest to jednocześnie ulga limitowana maksymalna kwota odliczenia rocznego wynosi 2.280 zł.
Odpisywać można różne koszty związane z używaniem samochodu: takie jak koszty zakupu
paliwa, gazu, oleju, koszty przeglądów technicznych i napraw, składki na ubezpieczenie OC i inne.
Ulga przysługuje wyłącznie wtedy, gdy osoba niepełnosprawna dojeżdża na niezbędne zabiegi
rehabilitacyjne. Dlatego warto
odnotować daty wyjazdów i mieć dowód na to, że właśnie w tych dniach miały miejsce zabiegi
rehabilitacyjne.
Dokumenty wymagane w celu skorzystania z ulgi są następujące:
- tytuł własności lub współwłasności samochodu osobowego;
dokument o zaliczeniu osoby niepełnosprawnej do I lub II grupy inwalidztwa;
dokumenty o wydatkach: faktury zakupu paliwa, gazu, oleju, przeglądów, napraw
samochodu itp.;
udokumentowanie dat zabiegów leczniczych (np. zaświadczenie lekarza -rehabilitanta);
złożenie zeznania rocznego i rozliczenie w nim ulgi.
Z wyżej opisanej ulgi mogą skorzystać podatnicy- inwalidzi I lub II grupy. Może z niej skorzystać
również podatnik - osoba pełnosprawna, na której utrzymaniu jest inwalida I lub II grupy. Prawo
do ulgi ma też ten, kto utrzymuje niepełnosprawne dzieci do 16 lat, niezależnie od ich stopnia
inwalidztwa.
Kwestia “utrzymania” stała się przedmiotem analizy Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Lublinie, który wydał wyrok z dnia 12 lipca 2000 r.
W rozpatrywanym przez ten sąd stanie faktycznym podatnik chciał skorzystać
z ulgi na używanie samochodu w związku z przewozem swojej matki na zabiegi rehabilitacyjne
swojej matki, będącej inwalidką I grupy. Podatnik motywował, że utrzymuje swoją matkę.
Jednakże, sąd stwierdził, że “utrzymywać” to nie to samo, co sprawować opiekę nad członkiem
rodziny, lub pomagać jemu w trudnych sytuacjach życiowych. “Utrzymywać” oznacza - zapewniać
środki do życia, ponosić koszty związane
z czyimś wyżywieniem, mieszkaniem i innymi potrzebami. Natomiast z materiałów sprawy
wynikało, że matka podatnika posiada wystarczające dla swojego utrzymania dochody.
Zdaniem sądu, gdyby podatnik udowodnił, że faktycznie utrzymuje swoich rodziców, dopiero
wówczas pozwoliłoby to na skorzystanie z ulgi. Twierdzenia podatnika, że sprawował nad
rodzicami opiekę wcale nie prowadzą do wniosku, że podatnik ich utrzymuje. Dlatego NSA
stwierdził, że podatnik nie nabył prawa do odliczenia z tytułu ulgi rehabilitacyjnej.
Przystosowanie samochodu dla potrzeb osoby niepełnosprawnej
Druga ulga przysługuje podatnikom w postaci odliczenia od ich dochodów wydatków na
dostosowanie samochodu osobowego dla potrzeb osoby niepełnosprawnej. Ustawa używa przy tym
sformułowania: “wydatki na cele przystosowania pojazdów mechanicznych do potrzeb
wynikających
z niepełnosprawności osoby” (art.26.ust.7a.pkt2. Ustawy o PIT).
Jednym z rodzajów “pojazdów mechanicznych” jest z pewnością samochód osobowy, dlatego w
ramach ulgi można odpisać od dochodu wydatki na przystosowanie samochodu osobowego dla
potrzeb osób niepełnosprawnych.
Z ulgi może skorzystać osoba niepełnosprawna, jak również osoba pełnosprawna, która
wychowuje niepełnosprawne dziecko lub ma na utrzymaniu inwalidę.
Dokumentacja niezbędna w celu skorzystania z ulgi to:
dowód własności samochodu (dowód rejestracyjny, umowa sprzedaży);
dowód poniesionych wydatków (rachunki, faktury itp.);
dowód niepełnosprawności osoby (orzeczenie o niepełnosprawności lub decyzja o przyznaniu
renty z powodu niezdolności do pracy, renty socjalnej lub szkoleniowej);
złożenie zeznania i rozliczenie ulgi.
Zakup samochodu
Organa skarbowe jak również orzecznictwo sądowe restrykcyjnie interpretują omawiane przepisy.
W ramach powyższej ulgi wolno odpisać od dochodu tylko wydatki na prace dostosowujące
samochód dla potrzeb inwalidy, natomiast nie wolno odpisać kosztów zakupu samochodu
inwalidzkiego, tj. już fabrycznie przystosowanego do potrzeb niepełnosprawnej osoby.
Zgodnie z kilkoma orzeczeniami NSA zakup samochodu inwalidzkiego nie podlega odliczeniu od
dochodu w ramach tej ulgi (wyroki NSA z dnia 26 października 1993 r., wyrok NSA z dnia 9
czerwca 1994 r., wyrok NSA z dnia 30 marca 1994 r.). Odliczać można wydatki poniesione nie na
zakup samochodu,
ale na przystosowanie już istniejącego pojazdu. Zgodnie z sądowymi orzeczeniami, można odliczać
od dochodów podatnika koszty zakupu określonych części samochodowych lub koszty przeróbki
samochodu. Przykładowo, przeróbka polegająca na umieszczeniu pedałów gazu, hamulca czy
sprzęgła na wysokości kierownicy w celu umożliwienia obsługi ręcznej dla inwalidy. Dobrą
wiadomością jest to, że przepisy prawa nie określają wyczerpującego lub zamkniętego katalogu zakresu prac, które mogą być wykonane w celu przystosowania samochodu dla potrzeb osoby
niepełnosprawnej. Mogą to być różne prace, byleby spełniały swoją rolę, polegającą na
przystosowaniu samochodu dla potrzeb osoby niepełnosprawnej.
W późniejszym wyroku z 1999 r. NSA w Łodzi można przeczytać: “Kupno pojazdu przeznaczonego
dla osób niepełnosprawnych nie jest równoznaczne
z przystosowaniem pojazdu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności”, dlatego nie wolno
kosztu zakupu samochodu odliczać w ramach ulgi.
Orzeczenia te były wydawane na tle poprzedniego stanu prawnego i dotyczyły już nie
obowiązującego przepisu § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.03.1995 r.
w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. Nr 35, poz. 173 ze zm.). Jednakże wydane orzeczenia zachowały swoją aktualność z tego
względu, że identyczny
w swym brzmieniu przepis istnieje obecnie w ustawie o PIT (art.26.ust.7a.pkt.2.).