Przymusowy wykup

prawo kapitałowe
54
Przymusowy wykup
akcjonariuszy
w spółkach publicznych
Akcjonariusz spółki publicznej, który
pozyskał co najmniej 90 proc. głosów
w tej spółce, może wykupić pozostałych akcjonariuszy – bez ich zgody –
i uzyskać w niej stuprocentowy udział.
Piotr Letolc
ożliwość taką oferuje art. 82
ustawy o ofercie publicznej
i warunkach wprowadzania
instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, obwarowana jest
ona jednak koniecznością spełnienia
kilku surowych przesłanek podmiotowych i przedmiotowych.
Aby móc skorzystać z instytucji
przymusowego wykupu akcji przewidzianej w ustawie o ofercie konieczne
M
jest m.in. uzyskanie przez akcjonariusza wykupującego co najmniej 90
proc. głosów w danej spółce, dokonanie
ogłoszenia żądania sprzedaży akcji
w ustawowo określonym terminie oraz
– co ważne – dokonanie przez akcjonariusza wykupującego wpłaty zabezpieczenia ceny wykupywanych akcji.
Akcjonariusz przymierzający się
do wykupu musi osiągnąć limit posiadania co najmniej 90 proc. głosów
w spółce samodzielnie albo wraz z podmiotami od niego zależnymi lub wobec
niego dominującymi lub też wspólnie
z podmiotami będącymi stronami porozumienia dotyczącego nabywania
przez te podmioty akcji spółki publicznej lub zgodnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub prowadzenia
trwałej polityki wobec spółki. Ustawa
o ofercie nie przewiduje natomiast
żadnego limitu liczby akcjonariuszy,
którzy łącznie mieliby spełniać ww.
kryterium.
Przymusowemu wykupowi podlegają akcje wszystkich akcjonariuszy
nie będących akcjonariuszem uprawnionym do żądania wykupu zgodnie
z art. 82 ust. 1 ustawy o ofercie. Nie
może nastąpić zatem sytuacja, że któryś z akcjonariuszy mniejszościowych
zostanie przy wykupie pominięty. Jedynym częściowym wyjątkiem od zasady,
że przymusowy wykup dotyczy wszystkich akcjonariuszy mniejszościowych
stanowią tzw. akcje pracownicze, tj.
akcje które nieodpłatnie nabyli pracownicy prywatyzowanego przedsiębior-
| Prawo kapitałowe
stwa na podstawie przepisów ustawy
o komercjalizacji i prywatyzacji. Akcje
te bowiem nie mogą być przedmiotem
obrotu przed upływem 2 lat od zbycia
przez Skarb Państwa pierwszych akcji
na zasadach ogólnych (akcje zaś nabyte przez uprawnionych członków zarządu prywatyzowanej spółki będących jej
pracownikami – przed upływem 3 lat
od ich zbycia przez Skarb Państwa).
Ważne jest jednak to, że przymusowego wykupu można żądać w terminie
3 miesięcy od osiągnięcia lub przekroczenia progu 90 proc. głosów w spółce.
Jako że jest to termin zawity, po jego
upływie nie jest możliwe przystąpienie
do przymusowego wykupu.
Procedura przymusowego wykupu
Przymusowy wykup akcji winien być
ogłoszony i przeprowadzony za pośrednictwem podmiotu prowadzącego
działalność maklerską na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Z rozpoczęciem procedury przymusowego wykupu
wiążą się także określone obowiązki
informacyjne, bowiem nie później niż
na 14 dni roboczych przed rozpoczęciem całej procedury pośredniczący
w niej dom maklerski musi dokonać
zawiadomienia o zamiarze jego ogłoszenia Komisję Nadzoru Finansowego
(która nadzoruje całą transakcję) oraz
spółkę prowadzącą rynek regulowany,
na którym notowane są dane akcje, a jeżeli akcje spółki notowane są na kilku
rynkach regulowanych – wszystkie te
spółki. Do przedmiotowych zawiadomień podmiot pośredniczący załącza
informację na temat przymusowego
wykupu.
Przed ogłoszeniem żądania sprzedaży akcji w ramach przymusowego
wykupu podmiot wykupujący musi
jednak ustanowić zabezpieczenie w wysokości nie mniejszej niż 100 proc.
wartości akcji, które będą przedmiotem
przymusowego wykupu. Ustanowienie
zabezpieczenia winno być udokumentowane np. zaświadczeniem z banku lub
innej instytucji finansowej udzielającej
zabezpieczenia lub pośredniczącej
w jego udzieleniu. Co do zasady zabezpieczenie winno mieć charakter
pieniężny i być ustanowione w walucie,
w której będzie dokonany wykup.
55
Szczegółowy sposób ogłaszania
informacji o zamiarze nabycia akcji
w drodze przymusowego wykupu
i szczegółowe warunki nabywania
akcji określa rozporządzenie Ministra
Finansów z 14 listopada 2005 r. w sprawie nabywania akcji spółki publicznej
w drodze przymusowego wykupu, które
zostało wydane na podstawie upoważnienia wskazanego w art. 82 ust. 7
ustawy o ofercie.
Ważne jest, że po ogłoszeniu żądania sprzedaży akcji nie jest już możliwe
odwołanie złożonej oferty.
poprzedzających ogłoszenie wezwania.
Nie jest możliwe jednak – jak to jest
przy wezwaniach – jakiekolwiek modyfikowanie ceny wykupu.
Pamiętać także należy, że zgodnie
z art. 82 ust. 2a ustawy o ofercie jeżeli
osiągnięcie lub przekroczenie progu
posiadania 90 proc. akcji spółki nastąpiło w wyniku ogłoszonego wezwania
na sprzedaż lub zamianę wszystkich
pozostałych akcji spółki, wówczas cena
przymusowego wykupu nie może być
niższa od ceny proponowanej w tym
wezwaniu.
Ustalenie ceny wykupywanych akcji
Czemu säuĔy przymusowy wykup?
Cenę przymusowego wykupu określa
się według zasad ustalania ceny przy
wezwaniach. Wobec tego cena wykupywanych akcji nie może być niższa
od średniej ceny rynkowej z okresu 6
miesięcy poprzedzających ogłoszenie
wykupu, w czasie których dokonywany był obrót tymi akcjami na rynku
głównym, albo średniej ceny rynkowej
z krótszego okresu – jeżeli obrót akcjami spółki był dokonywany na rynku
głównym przez okres krótszy niż 6
miesięcy. W sytuacji zaś gdy nie jest
możliwe ustalenie ceny w ten sposób
albo w przypadku spółki, w stosunku
do której otwarte zostało postępowanie
układowe lub upadłościowe – cena wykupywanych akcji nie może być niższa
od ich wartości godziwej.
Ponadto cena wykupywanych akcji
nie może być także niższa od najwyższej ceny, jaką za akcje będące przedmiotem wykupu podmiot obowiązany
do jego ogłoszenia, podmioty od niego
zależne lub wobec niego dominujące,
lub podmioty będące stronami zawartego z nim porozumienia, zapłaciły
w okresie 12 miesięcy przed ogłoszeniem wezwania, albo najwyższej wartości rzeczy lub praw, które podmiot
obowiązany do ogłoszenia wezwania
lub podmioty, o których mowa powyżej, wydały w zamian za akcje będące
przedmiotem wezwania, w okresie 12
miesięcy przed ogłoszeniem wezwania.
Oprócz powyższego cena akcji proponowana w ogłoszeniu o wykupie nie może
być również niższa od średniej ceny
rynkowej z okresu 3 miesięcy obrotu
tymi akcjami na rynku regulowanym
Przymusowy wykup akcji stosowany
jest najczęściej dla osiągnięcia któregoś z dwóch celów: albo usprawnienia
procesu decyzyjnego spółki, albo wyjścia z reżimu publicznego obrotu.
W tej pierwszej sytuacji skoro akcjonariusz dysponuje co najmniej 90
proc. akcji, pozostali akcjonariusze nie
mając zazwyczaj żadnego faktycznego
wpływu na funkcjonowanie spółki, często mogą jedynie utrudniać działania
akcjonariuszowi większościowemu.
Instytucja przymusowego wykupu
akcji stanowić może zatem wygodny
instrument ochrony akcjonariuszy
większościowych, pozwalający im na
usunięcie drobnych akcjonariuszy
nadużywających praw udziałowych,
czyli np. akcjonariuszy – szantażystów,
którzy zaskarżając uchwały walnego
zgromadzenia mogą blokować istotne
z punktu widzenia spółki przedsięwzięcia gospodarcze.
W tym drugim przypadku skupienie całości akcji danej spółki w jednym
ręku (czy też w ręku grupy działającej
na podstawie porozumienia) pozwala
kontrolowanej spółce opuścić rynek
regulowany co – obok znacznego obniżenia kosztów jej funkcjonowania
– pozwala uwolnić się od ciężarów związanych z koniecznością realizowania
rygorystycznej polityki informacyjnej.
Piotr Letolc
aplikant adwokacki w kancelarii
prawnej RKKW – KWAŚNICKI, WRÓBEL
& Partnerzy (www.rkkw.pl)