iskierki

Opisany obrządek
ciałopalenia, naczynia i róż−
nego rodzaju przedmioty o−
raz stosowana ornamentyka
dawały możliwość hipotety−
cznego odtworzenia ówcze−
snego systemu wierzeń. Wy−
daje się, że skupiał
się on przede
wszystkim wokół
kultu Słońca, któ−
rego odpowiedni−
kiem na ziemi był
ogień. Prawdopodo−
bnie wierzono w o−
czyszczającą rolę o−
gnia, który wy−
zwalając duszę z cia−
ła umożliwiał jej
kierowanie się wraz
z płomieniami i dy−
mem ku Słońcu.
Występowanie w
sztuce symboliki
związanej ze słoń−
cem i ogniem na−
silało się od schyłku
młodszej epoki kamienia −
neolitu (początek II tysiąc−
lecia p.n.e.) i osiągnęło apo−
geum w połowie epoki brązu
(około 1200−1000 lat p.n.e.).
Do symboliki kultu Słońca
zaliczyć można motywy
krzyży lub ornamenty gwia−
ździste spotykane w zdo−
bnictwie naczyń lub na in−
nych przedmiotach (np. ka−
miennych toporach).
Z systemem wierzeń
można także wiązać figurki
zwierząt. Na przykład po raz
pierwszy tak licznie, właśnie
w kulturze łużyckiej, pojawił
się motyw ptaka. Wśród róż−
nych przedstawień ptaków
trudno określić, jaki gatunek
przedstawiają poszczególne
wyobrażenia. Wydaje się jed−
nak, że ich twórcom chodziło
raczej o całkowicie zrozu−
miały symbol ptaka, a nie
wizerunek ptaka jakiegoś
konkretnego gatunku, będą−
cy swoistym “odtworze−
niem” przyrody. Na przykład
grzechotki w kształcie pta−
ków mogły pełnić rolę in−
strumentów muzycznych w
obrzędach kultowych lub za−
biegach magicznych. Do dzi−
siaj w plemionach o żywej
tradycji (np. w Afryce, Au−
stralii) w trakcie rytualnych
ceremonii używane są przede
wszystkim instrumenty per−
kusyjne, a wśród nich grze−
chotki. Innym potwierdze−
niem funkcji takiej figurek
ptaków jest umieszczenie ich
na wózkach brązowych, któ−
rych rola kultowa jest o−
czywista. Motyw ptaka był
bardzo rozpowszechniony w
różnych późniejszych reli−
giach i wierzeniach. Współ−
występowanie z figurkami
byka i kozła−barana wiążą go
z kultem płodności, lecz
większość mitów astralnych
i kosmicznych oraz częste
podobieństwo do ptactwa
logią solarną i księżycową −
w tym ostatnim przypadku
podkreśla się podobieństwo
rogów do sierpa księżyca.
Jak widać rekon−
strukcja religii społeczeństw,
które znamy jedynie z
odkryć archeolo−
gicznych, jest za−
daniem
nie−
łatwym − należy
zdawać
sobie
sprawę, że ma ona
jedynie wartość
hipotezy. Pod−
kreślić więc na−
leży antropomor−
fizację wyobra−
żeń bóstw oraz
narastanie prze−
wagi kultu solar−
nego, którego
bóstwa często by−
ły utożsamiane z
bóstwem naczel−
nym. Wierzono
niami plastycznymi, które wówczas w kontynuację ży−
wiązać można z systemem
ówczesnych wierzeń, są na−
czynia w kształcie rogu byd−
lęcego (tura, wołu, byka lub
Ubieg³oroczna pelekozła?). Przedstawienia takie
należałoby łączyć z rozpo− ryna wodza zosta³a wzbowszechnionym od neolitu gacona o nowe elementy.
kultem byka jako symbolu Doszyto aplikacjê ze skópłodności, lub też z mito− ry symbolizuj¹ce ko³a i
wodnego, co łączy się z po−
daniem o barce słonecznej
ciągniętej przez ptactwo wod−
ne, stały się podstawą do
powszechnego przekonania o
związku z kultem solarnym.
Innymi przedstawie−
cia po śmierci wynikającą z
ponownych narodzin i zmar−
twychwstania.
W życiu ówczesnych
społeczeństw większość dzia−
łań człowieka związana była
ściśle z ówczesnym syste−
mem magiczno−wierzenio−
wym, co powodowało, że ma−
gia była zjawiskiem społecz−
nym. Prawdopodobnie każ−
dej czynności praktycznej
podporządkowany był okreś−
lony sens symboliczny. Zre−
sztą magia przeżywa się do
dziś nawet w społeczeństwach
cywilizowanych, czego do−
wodem są liczne materiały
etnograficzne. Trzeba więc
wrócić do źródeł, prześledzić
śmigły lot ptaka, zachwycić
się potęgą drzew spinających
niebo z ziemią, posłuchać
plusku biskupińskiego jezio−
ra i poczuć podmuchy wiatru
z dawnych opowieści.
ANNA GROSSMAN
iskierki
s³oñce. Jak dowiedzieliœmy siê nieoficjalnie, wódz
Aleksander Bursche ma
te¿ nowy garnitur.
(wa)