Nowy podział polityczny świata

Nowy podział polityczny świata
1. Europa pod koniec XIX wieku





Najsilniejsza jest Wielka Brytania; potężna gospodarka
i wielkie imperium kolonialne
II Rzesza Niemiecka też chce być mocarstwem,
szczególnie w Europie
Rosja bardziej skupia się na Azji
Francja nadszarpnięta wojną z Prusami ma problemy
ekonomiczne, wewnątrzpolityczne; ale kolonializm ma się
dobrze
Austro-Węgry coraz słabsze, ale nadal daje radę
2. Wojna rosyjsko-turecka 1877-1878
Rosja po wojnie krymskiej przechodzi reformy
wewnętrzne
 Próbuje też znów stać się ważnym graczem; 1873 r.
ustanawia „sojusz trzech cesarzy” – przymierze
Niemiec, Austro-Węgier i Rosji
1. Wzajemne konsultacji w spornych sprawach
2. Wzajemna pomoc w przypadku ataku państw trzecich



1875 r. wybuchło
antytureckie
powstanie w
Hercegowinie, 1876 r.
dołączyła Bułgaria,
Serbia, Czarnogóra
Europa chce pokojowo to
rozwiązać, żąda od
Turcji autonomii dla
Bułgarii, Bośni i
Hercegowiny;Turcja
jest na nie


Gdy Turcja zaczęła odnosić
sukcesy do wojny włączyła
się Rosja; podpisała z A-W
konwencję dającą jej
swobodę na Bałkanach w
zamian za okupację
Bośni i Hercegowiny
przez A-W
1877 atak rosyjski;
ostateczne pokonanie
Turków pod Płowdiwem
(1878r.) i podejście pod
Konstantynopol
Pokój w San Stefano 1878
1.
2.
3.

Rosja przyłącza
rumuńską część
Besarabii (Rumunia ma
dostać turecką Dobrudżę)
Powiększono teren
Serbii i Czarnogóry
Utworzono Księstwo
Bułgarskie (zależne od
Rosji)
Niezadowolenie z powodu
poszerzenia rosyjskich
stref wpływów na tym
terenie
Kongres berliński 1878

1.
2.
3.
4.
5.
Zmiany postanowień z San
Stefano
Rumunia, Serbia,
Czarnogóra dostały mniej
terenów, ale za to stały się
niepodległe
Bułgaria jest księstwem, ale
zależnym od Turcji, ale z
mniejszym terytorium
Bośnia i Hercegowina
oddane „tymczasowo” pod
panowanie A-W
W.Brytania zabiera Turcji Cypr
Francja może zająć Tunis


Rosja zbulwersowana
postawą Bismarcka;
wygarnia mu, że nie
pamięta, jak była
neutralna podczas
wojen z Austrią i
Francją
Rosja zmienia
politykę względem
Niemiec
3. Stany Zjednoczone



Alfred Thayer Mahan (oficer marynarki) napisał dzieło
Wpływ potęgi morskiej na historię; doktryna nawalizmu
(flota wojenna i handlowa ma ogromne znaczenie dla
rozwoju dobrobytu państwa)
1872 r. Amerykanie zaczęli budować bazy na
Pacyfiku
1878 r. zajęli Hawaje
Wojna z Hiszpanią



1895 r. na Kubie wybuchło powstanie przeciw
Hiszpanii, wsparte przez USA (bo Hiszpania krwawo
tłumili, a przy okazji zniszczyli USS „Maine”)
Wojna na Kubie i Filipinach
Okres zwycięstw Jankesów
1898 r. konferencja pokojowa w Paryżu
1. USA dostało Filipiny, Portoryko, Guam
2. Kuba jest niepodległa (ale faktycznie zależna od
USA)

Polityka otwartych drzwi w Chinach

Skoro Chinami już interesują się Brytyjczycy, Francuzi i
inni Amerykanie zaczęli głosić konieczność wprowadzenia
zasady wolnego handlu w tym kraju
Polityka prezydenta Theodora Roosevelta


1904 r. prezydent Theodor Roosvelt
uzupełnił doktrynę Monroe (z
1823r.) dodając, że
pierwszeństwo interwencji na
kontynencie Ameryki ma USA
Dyplomacja dolarowa –
przejmowanie najważniejszych
przedsiębiorstw Ameryki
Środkowej i uzależnienie
tamtejszych władz od pomocy USA;
gdy ktoś chciał się uniezależnić (np.
Nikaragua 1912r.) Amerykanie na
to nie pozwalali
4. Wojny burskie




Od XVII w. w Kraju
Przylądkowym kolonizacja
holenderska; potomkowie ich to
tzw. Burowie (chłopi, farmerzy)
od czasu Napoleona te tereny
przejmowali Anglicy i
zanglicyzowali
Stopniowa emigracja (ok. 14
tys. Burów) i utworzenie
republiki Natal (1839) i
Oranię (1854)
W 1842 r. Brytyjczycy zajęli Natal
więc Burowie idą sobie dalej i
tworzą Transwal




1.
1867 r. na terenie republik
burskich odkryto diamenty,
duuużo diamentów; więc
Brytyjczycy zajęli je i włączyli do
swojej Kolonii Przylądkowej
1880 r. wybuchło powstanie
(pod wodzą Paula Krugera)
Burowie znali teren, walczyli o
swoje, mięli dobre oddziały i
wygrali
1881 r. koniec I wojny burskiej
Burowie mają autonomię i
samorząd, ale musza
formalnie uznawać
zwierzchnictwo WB


Kopalnie złota i diamentów
powodują napływ
Brytyjczyków (tzw.
uitlanders)
1895 r. do Transwalu wchodzą
ochotnicy z oddziałów
Kompani
Południowoafrykańskiej;
Burowie szybko reagują;
oddziały się poddają; Londyn
zaprzecza, że coś na ten
temat wie (bajka stara jak
świat)
II wojna burska 1899-1902

Burowie zaczęli się zbroić (m.in.
u Niemców), jednocześnie żądali
od Brytyjczyków jasnej deklaracji
nieingerowania w ich sprawy

11 października 1899 r.
wychucha II wojna burska;
plan polegał na zajęciu Natalu
przez Burów i zamuszenie WB
do rozmów
Mimo pierwszych sukcesów,
Burów pokonano pod
Paaderbergiem, potem
zajęto Transwal i Oranię



Walki partyzanckie
Brytyjczycy tworzą obozy
koncentracyjne, złapanych
partyzantów od razu zabijano,
ich farmy palono
1902 r. kapitulacja
1. Orania i Transwal stały się
koloniami WB

1910 r. połączono je z Krajem
Przylądkowym i Natalem i
powstał Związek Afryki
Południowej

5. Powstanie bokserów w Chinach





1.
2.
3.
Powstanie przeciw słabej władzy
cesarskiej i dominacji Europy
Na dodatek klęski żywiołowe
Członkowie organizacji „Pięść w imię
sprawiedliwości i pokoju”
propagującej sztuki walki chwytają za
broń
Głównie płn. Chiny; 1900 r. bokserzy
opanowali Pekin, ale wsparcie
oddziałów 8 mocarstw
Traktat pokojowy 1901r.
Chiny płacą wysoką kontrybucję
Chiny nie mogą importować
broń
Rosja dostaje Mandżurię
6. Wojna rosyjsko-japońska 1904-1905
Nowe mocarstwo azjatyckie – Japonia




Pełna izolacja do poł. XIX w.
Władza dyktatorska szogunów, a
cesarz jest tylko „ceremonialną”
głową państwa
1854r. pod naciskiem USA
zgadzają się na zawarcie umowy
handlowej; z czasem też inne kraje
zażyczyły sobie kontaktów
handlowych z Japonią
1868 r. tzw. rewolucja Meji;
modernizacja kraju, obalenie
szogunatu, industrializacja, edukacja
szolna dzieci i młodzieży, rozbudowa
przemysłu, rozbudowa armii i floty
wojennej




Mimo kryzysy car Mikołaj II
nie dokonuje reform;
sposobem na kryzys miała być
wojna
Mandżuria (cz. Chin)
graniczy z Rosją i Japonią; i
jedno i drugie państwo ma na
nią ochotę
Rosjanie rozbudowują i
umacniają bazę marynarki
wojennej Port Arthur
Japończycy nie chcą wojny, a
Rosjanie tak; odrzucają
propozycję podziału stref
wpływów



Jeśli już ma być wojna, to
Japonia woli to rozstrzygnąć
szybko, zanim wojsko rosyjskie
się przetransportuje
Luty 1904 r. początek
działań wojennych; Japonia
atakuje Port Arthur,
niszczy w dużym stopniu
Eskadrę Oceanu
Spokojnego
Rosjanie, z powodu lodu, nie
mogą wyruszyć z portu
we Władywostoku



Kwiecień 1904 r.
zdobyty Port Arthur
Flota Bałtycka musi
opływać Afrykę, bo
Brytyjczycy będący w
sojuszu z Japonia nie
wyrazili zgody na
przeprawę przez Kanał
Sueski
Rosja ma same porażki,
dodatkowo w
Petersburgu wybucha
rewolucja



Pod Mukdenem
porażka Rosji
W maju 1905 r. (w
końcu) dociera Flota
Bałtycka, ale zmęczona
podróżą (od października
1904r.) ulega
Japończykom w bitwie
pod Cuszimą w maju
1905r.
Rosja przegrywa
Pokój w Portsmouth wrzesień 1905
1.
2.
3.
4.
Demilitaryzacja
Mandżurii
Japonia może
dzierżawić półwysep
Liaotung z bazą
morską w Port Arthur
Japonia może sobie
wziąć Koreę (tak się
stało w 1910r.)
Japonia ma płd. część
Płw. Sachalin