odwoływanie ramy obliczenia rekompensaty

Sygn. akt III AUa 826/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 października 2015 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Barbara Mazur
Sędziowie:
SSA Małgorzata Gerszewska
SSA Bożena Grubba (spr.)
Protokolant:
sekr.sądowy Angelika Judka
po rozpoznaniu w dniu 28 października 2015 r. w Gdańsku
sprawy A. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
o rekompensatę
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 19 marca 2015 r., sygn. akt IV U 1513/14
oddala apelację.
SSA Bożena Grubba SSA Barbara Mazur SSA Małgorzata Gerszewska
Sygn. akt III AUa 826/15
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 1 września 2014 r. ZUS Oddział w T. – powołując się
na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst
jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) – przyznał ubezpieczonemu A. G. emeryturę od dnia 31 sierpnia 2014 r.,
tj. od miesiąca ukończenia przez niego wieku 65 lat i 5 miesięcy. W tej samej decyzji organ rentowy wskazał, że
podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z
uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca
poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej
wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia,
dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. ZUS Oddział w T. wskazał, że kwota składek
zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 88.186,32 złotych, kwota zwaloryzowanego
kapitału początkowego wynosi 345.814,33 złotych, średnie dalsze trwanie życia wynosi 209,80 miesięcy, zaś wyliczona
kwota emerytury wynosi 2.068,64 złotych. Organ rentowy wyjaśnił ponadto, że wysokość emerytury została obliczona
zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (88.186,32 złotych + 345.814,33 złotych) : 209,80 =
2.068,64 złotych.
Ubezpieczony złożył odwołanie od wymienionej wyżej decyzji. W uzasadnieniu wskazał, że organ rentowy winien mu
przyznać emeryturę wraz z rekompensatą za pracę
w szczególnych warunkach, z jego obliczeń wynika, że wartość kapitału początkowego wynosi 20 lat, 3 miesiące i 8 dni,
a ponadto wniósł, żeby ZUS wyliczył mu emeryturę mieszaną dla porównania z emeryturą z urzędu w celu wybrania
korzystniejszego wariantu.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w zaskarżonej decyzji i jednocześnie wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazał, że na skutek wniosku
ubezpieczonego z dnia 29 sierpnia 2014 r. o ustalenie emerytury
w sposób mieszany organ rentowy decyzją z dnia 16 września 2014 r. ustalił, że wysokość emerytury ubezpieczonej
ustalonej na podstawie art. 53 ustawy z dnia o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi
1.904,52 zł, na podstawie art. 26 ww. ustawy – 2.068,64 zł i na podstawie art. 183 ww. ustawy 2.035,81 zł.
W piśmie z dnia 28 października 2014 r. ubezpieczony wskazał, że organ rentowy niesłusznie nie zaliczył mu
do okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, co
skutkowało nie przyznaniem mu rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach.
W piśmie z dnia 10 grudnia 2014 r. organ rentowy wskazał, że nie przyznał ubezpieczonemu prawa do rekompensaty
za pracę w szczególnych warunkach, gdyż nie udokumentował on 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.
Wskazał,
iż uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresy
od 17 listopada 1967 r. do 21 kwietnia 1969 r. oraz od 26 kwietnia 1971 r. do 3 lutego 1984 r. i że łącznie wykazał on 14
lat, 2 miesiące i 13 dni wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Wskazał, iż nie zaliczył mu okresu odbywania
zasadniczej służby wojskowej
od 22 kwietnia 1967 r. do 8 kwietnia 1971 r.
Sąd Okręgowy w Toruniu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 marca 2015 r.
zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy A. G. prawo do rekompensaty zgodnie z wnioskiem z dnia 29
października 2014 r. (sygn. akt IV U 1513/14).
Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.
A. G. urodził się (...) Nigdy nie pobierał świadczeń emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w warunkach
szczególnych.
W dniu 29 sierpnia 2014 r. A. G. wystąpił do ZUS Oddziału w T.
z wnioskiem o emeryturę. Na formularzu wniosku zaznaczył, że wnosi o przyznanie emerytury wraz z rekompensatą.
W dniu 1 września 2014 r. organ rentowy z urzędu wydał zaskarżoną decyzję.
W okresie od dnia 17 listopada 1967 r. do 3 lutego 1984 r. ubezpieczony A. G. był zatrudniony w ramach stosunku
pracy, w pełnym wymiarze czasu pracy,
w (...) Przędzalni (...) w T.. W czasie zatrudnienia
u wymienionego wyżej pracodawcy ubezpieczony wykonywał – stale i w pełnym wymiarze czasu – pracę w warunkach
szczególnych, na następujących stanowiskach:
1) konserwatora – w okresie od dnia 17 listopada 1967 r. do dnia 21 kwietnia 1969 r.;
2) ślusarza – w okresie od dnia 26 kwietnia 1971 r. do dnia 14 maja 1973 r.;
3) nastawiacza maszyn – w okresie od dnia 15 maja 1973 r. do dnia 30 września 1973 r.;
4) ślusarza – w okresie od 1 października 1973 r. do 3 lutego 1984 r.
Praca na tych wszystkich stanowiskach – mimo iż różnie się one nazywały - polegała na tym samym: konserwacji
(smarowaniu olejem) i wykonywaniu drobnych napraw maszyn w ruchu na różnych wydziałach – czesalni wtórnej
i w zdwajalni.
W okresie od dnia 22 kwietnia 1969 r. do dnia 8 kwietnia 1971 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową.
Świadek W. G. pracował w (...)ie w latach 1971-1996
na stanowisku ślusarza.
Świadek L. K. pracował w (...)ie w latach 1965-2001
na stanowisku ślusarza remontowego.
Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o zeznania świadków: W. G. i L. K. i przesłuchania A. G. jako
strony oraz na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, zarówno znajdujących się
w aktach emerytalnych ubezpieczonemu, jak również zebranych w aktach osobowych A. G. z okresu jego zatrudnienia
w (...) Przędzalni (...) w T..
Sąd I instancji w pełni dał wiarę zeznaniom świadków W. G.
i L. K. co do charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę czynności
w trakcie zatrudnienia w (...)ie, gdyż zeznania te były spontaniczne, szczere,
a także wzajemnie zgodne i spójne. Świadkowie ci pracowali razem z ubezpieczonym
w spornym okresie i dlatego posiadali oni niekwestionowane rozeznanie w zakresie czynności wykonywanych przez
niego. Zeznania te były także zgodne z zeznaniami samego wnioskodawcy, które Sąd również uznał za wiarygodne
w całości, a ponadto znajdowały potwierdzenie w dowodach z opisanych powyżej dokumentów. Sąd nie dopatrzył
się żadnych przyczyn, aby odmówić tym dowodom waloru wiarygodności. Sąd miał także na uwadze okoliczność, że
organ rentowy także nie kwestionował, że zarówno przed jak i po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony
w (...)ie pracował w szczególnych warunkach.
Przechodząc do rozważań merytorycznych Sąd Okręgowy przypomniał,
że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było, czy A. G. spełnia warunki niezbędne do nabycia prawa do
rekompensaty, o której mowa w art. 21 ustawy z dnia
19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237, poz. 1656, ze zm.). Przepis ten określa ogólne warunki
do rekompensaty czyli - zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy - do odszkodowania za utratę
możliwości nabycia prawa
do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy
o szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej
(z powodu niespełnienia warunków ustawowych do nabycia tego prawa).
Z przepisu art. 21 ust. 1 powołanej ustawy wynika, iż rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, wynoszący
co najmniej 15 lat. Z kolei w myśl przepisu art. 21 ust. 2 ustawy rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła
prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS. Ustęp 1 komentowanego artykułu obejmuje zatem katalog przesłanek pozytywnych
warunkujących nabycie prawa do rekompensaty; natomiast ust. 2 wprowadza przesłankę negatywną wykluczającą
możliwość nabycia rekompensaty
przez ubezpieczonego. Przesłankę pozytywną oceniać należy przy tym w kontekście wymogów legitymowania się co
najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu
ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Chodzi w tym wypadku o pracę, o której mowa w art. 32, 33, 39, 40 i 50c cytowanej ustawy.
Jednocześnie komentowany przepis w ust. 2 wyraźnie zastrzega, że prawo do rekompensaty nie przysługuje osobom,
które nabyły prawo do emerytury przyznawanej
na zasadach wynikających z powołanej ustawy (por. B. Gudowska (red.), K. Ślebzak Ustawa o emeryturach
pomostowych. Komentarz C.H.Beck, wydanie 1, 2013 r.) Jak wyjaśnia przy tym Trybunał Konstytucyjny,
przedmiotowa rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1
stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze. Jest zatem uzasadnione, że ustawa obejmuje wyłącznie pracowników, którzy przed 1
stycznia 1999 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze, gdyż tylko tym
pracownikom takie prawo
do wcześniejszej emerytury mogło przysługiwać. Osoby, które nie legitymują się co najmniej 15-letnim okresem pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
nie mogły w sposób uzasadniony oczekiwać, że nabędą prawo do rekompensaty. Takie oczekiwanie nie miało bowiem
podstawy we wcześniej obowiązującym stanie prawnym
(por. uzasadnienie do wyroku z dnia 25 listopada 2010 r., K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9,
poz. 109).
W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nakazywał przyjąć, iż A. G. spełniał przesłanki
pozytywne art. 21 ust. 1 ustawy, wykazując się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Bezspornym jest,
że ubezpieczony
w okresach zatrudnienia w (...)ie od 17 listopada 1967 r. do 21 kwietnia 1969 r.
i od 26 kwietnia 1971 r. do 3 lutego 1984 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych
i łącznie wykazał on 14 lat, 2 miesiące i 13 dni wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
Wykonywał on tam pracę polegającą na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń
na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, która
należy do stanowisk pracy, na których wykonywane są prace
w szczególnych warunkach. Jest ona wymieniona w wykazie A Dział XIV „Prace różne”
pod poz. 3, załącznika nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
(Dz. U. 1983 r., Nr 83, poz. 43). Ponadto jest ona wymieniona w załączniku nr 1
do Zarządzenia nr 17 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego dnia 7 lipca 1987 r.
w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MP.ChiL z dnia
3 sierpnia 1987 r.), w Wykazie A Dział XIV „Prace różne” pod poz. 25 pkt 1.
Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bezspornie wynika,
że wnioskodawca w (...)ie w od 17 listopada 1967 r. do 21 kwietnia 1969 r.
i od 26 kwietnia 1971 r. do 3 lutego 1984 r. pracował na stanowiskach: konserwatora, ślusarza i nastawiacza maszyn,
która polegała na konserwacji (smarowaniu olejem) i wykonywaniu drobnych napraw maszyn w ruchu w czesalni
wtórnej i w zdwajalni.
Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż aby uznać, że ubezpieczony wykonywał pracę
w warunkach szczególnych polegającą na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń
na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, należy
najpierw ustalić, czy na wydziałach, gdzie pracował ubezpieczony, pracowali pracownicy również wykonujący prace
w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwolił udzielić twierdzącej
odpowiedzi na to pytanie. Na wydziałach, na których pracował ubezpieczony, pracowały osoby wykonujące prace
wymienione w wykazie A Dział VII „W przemyśle lekkim”
pod poz. 1 „Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie”, załącznika nr 1
do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. 1983 r., Nr 83, poz. 43),
a ubezpieczony był narażony na szkodliwe czynniki na równi z osobami tam zatrudnionymi.
Jeżeli chodzi o okres odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej od dnia 22 kwietnia 1969 r. do
dnia 8 kwietnia 1971 r. (1 rok, 11 miesięcy i 17 dni), to Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zgodnie z art. 120 ust. 1 ustawy
z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1967 r.,
nr 44, poz. 220 ze zm.), obowiązującym w czasie pełnienia przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej, czas
odbywania zasadniczej służby wojskowej wlicza się pracownikowi
do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby
podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem go do służby.
Zaliczając okres odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych, Sąd I instancji
miał
na względzie również wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r. (III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/108, M. P.
Pr. 2007/8/434, LEX nr 244005) i z dnia 25 lutego 2010 r. (II UK 219/09, LEX nr 590248), w których wyraźnie
wskazano, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U.
z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia,
który wynosił wówczas 30 dni zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy
z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Taka sytuacja miała
miejsce w niniejszej sprawie. Wnioskodawca po 18 dniach
po zakończeniu odbywania służby wojskowej wrócił do pracy na to samo stanowisko pracy – osoby zajmującej się
bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń na oddziałach będących
w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie – które zresztą organ rentowy
uznał za pracę w szczególnych warunkach i tym samym okres ten można mu zaliczyć do stażu pracy w warunkach
szczególnych. Zdaniem Sądu art. 120 ust. 1 ustawy stanowi regulację szczególną do przepisów normujących
przyznawanie wcześniejszej emerytury, ponieważ stanowi wyjątek od zasad zaliczania okresów pracy do pracy
w szczególnych warunkach. Celem tej regulacji było umożliwienie uwzględniania odbywania obowiązkowej służby
wojskowej mężczyznom, którzy z tego powodu musieli czasowo
i obligatoryjnie zaprzestać wykonywania pracy zawodowej.
Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, iż po uwzględnieniu 14 lat, 2 miesięcy i 13 dni okresów uznanych przez organ rentowy
i okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej
od dnia 22 kwietnia 1969 r. do dnia 8 kwietnia 1971 r. (1 rok, 11 miesięcy i 17 dni), ubezpieczony wykazał łącznie 16 lat
i 2 miesiące pracy w warunkach szczególnych. Oznacza to, iż spełnił on przesłankę pracy w warunkach szczególnych w
rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a tym samym spełnił pozytywną przesłankę do uzyskania
uprawnienia do rekompensaty w myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.
W sprawie jednocześnie brak było negatywnych przesłanek przyznania prawa
do przedmiotowej rekompensaty w świetle art. 21 ust. 2 ww. ustawy, albowiem ubezpieczony nie pobiera świadczeń
emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w warunkach szczególnych; decyzją z dnia 1 września 2014 r. przyznano
ubezpieczonemu prawo do emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym.
Reasumując powyższe ustalenia faktyczne i prawne, Sąd Okręgowy zobowiązany był uwzględnić odwołanie A. G.,
przyznając ubezpieczonemu prawo
do rekompensaty w myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wobec spełnienia przesłanek pozytywnych
do przyznania tego prawa przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. G. prawo do rekompensaty
zgodnie z wnioskiem z dnia 29 sierpnia 2014 r., o czym orzeczono na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c.
Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 21
ust. 1 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez przyjęcie, że wnioskodawca spełniał przesłanki
pozytywne określone w tym przepisie, wykazując się 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych
Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania.
W uzasadnieniu apelacji podniesiono, iż okres odbywania zasadniczej służby wojskowej nie podlega uwzględnieniu
przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach do ustalenia prawa do rekompensaty, o której mowa w
przepisach art. 21-23 w/wym. ustawy. Na przeszkodzie uwzględnieniu okresu odbywania służby wojskowej
do stażu pracy w szczególnych warunkach przy ustalaniu prawa do rekompensaty stoi przepis art. 21 ww. ustawy,
zgodnie z którym rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej
15 lat.
W przypadku wnioskodawcy warunek posiadania 15 - letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach nie został spełniony. Odwołujący wykazał 14 lat, 2 m-ce i 13 dni okresów pracy w
szczególnych warunkach. Definicja pracy w warunkach szczególnych
i pracy w szczególnym charakterze zawarta jest w przepisie art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. W związku
z tym, że okres odbywania zasadniczej służby wojskowej nie jest okresem pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, brak jest podstaw by uwzględnić ten okres przy ustalaniu prawa wnioskodawcy do
rekompensaty określonej
w przepisach w art. 21 w/wym. ustawy.
Organ rentowy podniósł, że z chwilą powołania pracownika do odbycia służby wojskowej następuje zawieszenie
wzajemnych praw i obowiązków stron stosunku pracy. Stosunek pracy nadal trwa, jednak pracownik zwolniony jest
z obowiązku świadczenia pracy, a zakład pracy z wypłacania mu wynagrodzenia. W okresie nieświadczenia pracy
pracownik nie jest narażony na uciążliwości wynikające z rzeczywistego wykonywania pracy
w szczególnych warunkach, a tym samym okres ten nie wpływa na szybszą utratę jego zdolności do zarobkowania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja pozwanego organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących
koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.
Przypomnieć należy, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było, czy A. G. spełnia warunki niezbędne do nabycia
prawa do rekompensaty, o której mowa
w art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237,
poz. 1656, ze zm.).
We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych
ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z
przepisu art. 233 k.p.c.,
nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby
uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.
W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne
i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich
szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5
listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS
z 1999 r., z. 24, poz. 776).
Stosownie do treści art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (j.t. Dz. U. z 2015 r.
poz. 965 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący
co najmniej 15 lat. Przepis ust. 2 art. 21 cyt. ustawy stanowi natomiast, że rekompensata
nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS.
W celu rozstrzygnięcia, czy A. G. jest uprawniony do rekompensaty z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych
konieczne było zatem ustalenie, czy legitymuje się on 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy
w szczególnym charakterze
w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz czy nie nabył prawa do emerytury na podstawie przepisów
ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Druga z wyżej wymienionych przesłanek nie była przedmiotem kontrowersji między stronami niniejszego
postępowania. Bezspornie bowiem ubezpieczony nie pobiera świadczeń emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w
warunkach szczególnych. Decyzją z dnia
1 września 2014 r. przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.
Organ rentowy kwestionował natomiast okoliczność posiadania przez wnioskodawcę 15-letniego stażu pracy w
warunkach szczególnych. ZUS zaliczył ubezpieczonemu 14 lat,
2 miesiące i 13 dni okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, podważając jedynie możliwość zakwalifikowania
to tego okresu również okresu służby wojskowej, którą A. G. odbywał od dnia 22 kwietnia 1969 r. do dnia 8 kwietnia
1971 r. Organ rentowy nie kwestionował w szczególności ustalenia, iż ubezpieczony zarówno przed powołaniem
do zasadniczej służby wojskowej, jak i po jej zakończeniu wykonywał pracę w warunkach szczególnych, jak również,
że swój powrót do pracy po zakończeniu odbywania służby zgłosił w terminie 18 dni.
Mając na względzie, iż stan faktyczny nie był między stronami sporny, Sąd Apelacyjny, jak już wyżej wskazano, nie
widzi potrzeby ponownego przytaczania w całości prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego, które podziela i przyjmuje
za własne. Konieczne jest natomiast odniesienie się do kwestionowanej przez organ rentowy subsumcji ustaleń
faktycznych Sądu
I instancji pod normę art. 21 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stoi bowiem na
stanowisku, iż okres odbywania zasadniczej służby wojskowej nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu okresu pracy
w szczególnych warunkach
do ustalenia prawa do rekompensaty, o której mowa w przepisach art. 21-23 ustawy
o emeryturach pomostowych, albowiem rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat, a okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, wobec definicji pracy w
szczególnych warunkach zawartej w art. 3 ustawy o emeryturach pomostowej, za takowy uznać nie można.
Sąd Apelacyjny przychyla się do stanowiska Sądu I instancji, zgodnie z którym okres służby wojskowej dla żołnierza
zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia),
który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby
w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych
warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych charakterze (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r., II UK 215/09 OSNP 2011
nr 15-16, poz. 219, z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, LEX
nr 585739, z dnia 24 maja 2012 r., II UK 265/11, LEX nr 1169836, z dnia 17 maja 2012 r.,
I UK 399/11, LEX nr 1211140).
Podkreślenia wymaga przy tym, iż art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wyraźnie stanowi, że
rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma co najmniej
15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odwoływanie się zatem przez pozwany organ rentowy
przy wykładni art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych do definicji pracy w szczególnych warunkach z art.
3 tejże ustawy należy uznać za chybione.
Powracając do meritum Sąd odwoławczy wskazuje, że również powiększony skład Sądu Najwyższego w uchwale z dnia
16 października 2013 r., II UZP 6/13 (LEX nr 1385939) podzielił przytoczony powyżej pogląd, stwierdzając, że: „Czas
zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r.
o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44,
poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego
przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w
związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej)”.
W uzasadnieniu tego stanowiska, wyrażono m.in. pogląd, że podstawy zaliczenia okresu służby wojskowej do okresu
pracy w warunkach szczególnych (szczególnym charakterze), należy poszukiwać nie tylko w przepisach normujących
prawo do świadczeń, a więc obecnie w ustawie emerytalnej i rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), ale w tym zakresie znajdą zastosowanie również
przepisy normujące służbę wojskową, tj. ustawa z dnia
21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz. U. Nr 44, poz. 220 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze do
niej, w tym zwłaszcza rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień
żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.), które regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza,
który
w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie.
W myśl § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia
w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym
zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy
na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika,
że - pod warunkiem w nim wskazanym - okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich
samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt
1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej
uważany był
za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym
przepisie.
Przepis art. 108 ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony został nieznacznie zmieniony z dniem 1 stycznia 1975
r. przez art. X pkt 2 lit. c ustawy z dnia 26 czerwca
1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy, Dz. U. Nr 24, poz. 142 ze zm.) i zgodnie
z jego nowym brzmieniem, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wliczał się pracownikowi do
okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby
podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.
Poważniejsza zmiana nastąpiła w brzmieniu przepisów ujętym w tekście jednolitym (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111).
Zmianie uległa numeracja poszczególnych jednostek redakcyjnych ustawy, a także brzmienie niektórych przepisów.
W myśl art. 120 ust. 1, pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby
wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy,
w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych.
Jednocześnie pracownikowi, który podjął pracę lub złożył wniosek o skierowanie do pracy po upływie trzydziestu dni
od zwolnienia ze służby wojskowej, czas odbywania służby wliczał się do okresu zatrudnienia tylko w zakresie wymiaru
urlopu wypoczynkowego i wysokości odprawy pośmiertnej oraz uprawnień emerytalno-rentowych (art. 120 ust. 3).
(...). Pomimo kolejnych, licznych zmian redakcyjnych ustawy
o powszechnym obowiązku obrony, w dalszym ciągu obowiązywało zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy "wliczanie"
okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych.
Zostało ono usunięte dopiero
z dniem 21 października 2005 r. (por. wyrok SN z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, LEX nr 1660824).
Reasumując, stwierdzić należy, że skoro art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wprost odwołuje się do
pojęcia okresu pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach
z FUS i jednocześnie nie ma wątpliwości, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej
w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu – spełnionych przez
ubezpieczonego A. G. –
do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku
z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej; § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze), to okres obywania zasadniczej służby
wojskowej
przez A. G. od dnia 22 kwietnia 1969 r. do 8 kwietnia 1971 r. (1 rok,
11 miesięcy i 17 dni) prawidłowo został zaliczony przez Sąd I instancji do stażu pracy
w warunkach szczególnych.
Powyższe nakazuje zaś przyjąć, iż A. G. legitymuje się wszystkimi przesłankami warunkującymi przyznanie
rekompensaty, o której mowa w art. 21 – 23 ustawy o emeryturach pomostowych.
W tym stanie rzeczy, działając na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego, jak
w sentencji wyroku.
SSA Bożena Grubba SSA Barbara Mazur SSA Małgorzata Gerszewska