WYROK Z DNIA 3 LUTEGO 2011 R., III AUa 5/11 Okresy, tak z tytułu

WYROK Z DNIA 3 LUTEGO 2011 R.,
III AUa 5/11
Okresy, tak z tytułu niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego, do którego
wnioskodawca nabył prawo w czasie pracy za granicą, jak również z tytułu różnic w czasie
pracy, nie powodowały, co w sprawie ma istotne znaczenie, przedłużenia zawartej na ściśle
określonych czas, umowy o pracę na eksporcie. Skutkowały jedynie, odpowiednio do
wymiaru nie udzielonego czasu wolnego od pracy oraz liczby dni niewykorzystanego urlopu
wypoczynkowego, przedłużeniem urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie pracy.
Tego typu urlop nie został wymieniony w katalogu sytuacji, które ustawodawca
zakwalifikował w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, do okresu składkowego tak w art. 6 ust. 2 ani nawet do
nieskładkowego w art. 7. Z tej przyczyny nie istnieje możliwość jego zaliczenia do rodzaju
prac uznanych za wykonywane w szczególnych warunkach.
art. 6 ust. 2 i art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).
Sędzia SA Irena Mazurek (przewodniczący)
Sędzia SA Marta Pańczyk-Kujawska (sprawozdawca)
Sędzia SA Urszula Kocyłowska
Sąd Apelacyjny w Rz. w sprawie z wniosku Mariana Ch. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. o emeryturę, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu
3 lutego 2011 r. apelacji wniesionej przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Rz. od wyroku Sądu Okręgowego w Rz. z dnia 10 listopada 2010 r.
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Uzasadnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. decyzją wydaną 29 grudnia 2009 r.
odmówił Marianowi Ch. przyznania prawa do emerytury, w obniżonym wieku, z tytułu pracy
w szczególnych warunkach. Na uzasadnienie tak określonego stanowiska, powołując przepis art.
184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, podniósł, że wnioskodawca na datę 1 stycznia 1999 r. wykazał łącznie okres
składkowy i nieskładkowy wynoszący 32 lata, 1 miesiąc i 15 dni, nie wykazał natomiast
wymaganego tym przepisem 15 letniego okresy pracy w szczególnych warunkach, wykazując
jedynie na tę datę 12 lat, 10 miesięcy i 20 dni tego rodzaju pracy którą wykonywał w RPRD
1
w okresie od 26 października 1971 do 29 czerwca 1984 r. i od 16 września – do 30 listopada
1985 r.
W podstawie prawnej poza wyżej powołanym przepisem prawa materialnego organ rentowy
powołał ogólnie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz. U Nr 8 z 1983 r., poz. 43 ze zm.).
W odwołaniu skierowanym do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Rzeszowie, od powyższej decyzji Marian Ch., nie kwestionując ustaleń organu rentowego
tyczących okresu jego pracy w szczególnych warunkach w RPRD podniósł, że organ ten pominął
jego zatrudnienie w ZEB w R.M., które to stanowiło „równorzędną pracę z wykonywaną
w RPRD, co odniósł do okresu od 2 grudnia 1985 r. do 31 grudnia 1990 r. i okresu od 1 stycznia
do 1 września 1991 r., kiedy to wykonywał pracę w charakterze palacza. Na okoliczność
charakteru wykonywanej pracy w spornych okresach wniósł o przeprowadzenie dowodu
z zawnioskowanych w odwołaniu świadków.
W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie
w uzasadnieniu przywołując tę samą argumentację jaką zawierała zaskarżona decyzja,
a odnosząc się do wskazanych w odwołaniu przez wnioskodawcę, dwu dalszych okresów pracy
w szczególnych warunkach stwierdził, iż nie istnieją podstawy do pozytywnego przesądzenia tej
spornej kwestii, a to z uwagi na fakt, że dołączone do wniosku dowody jak również
dokumentacja zawarta w jego aktach osobowych nie zawierają żadnych danych potwierdzających
pracę odwołującego w szczególnych warunkach w spornych okresach.
Rozpoznając odwołanie Sąd I instancji przeprowadził dowód z akt osobowych
wnioskodawcy prowadzonych przez następcę prawnego RPRD w Rz. oraz ZEB w G. M. oraz
z zeznań świadków Stanisława R., Władysława O. i wnioskodawcy w charakterze strony,
a ponadto z opinii biegłego ds. organizacji i zarządzania przemysłem oraz jej dwukrotnego
uzupełnienia, a następnie wyrokiem wydanym 10 listopada 2010 r., zmienił kwestionowaną
odwołaniem decyzję poprzez przyznanie Marianowi Ch. prawa do emerytury od dnia
21 października 2009 r. W uzasadnieniu Sąd wskazał, powołując się na treść wydanej przez
biegłego opinii oraz jej uzupełnienia, którą to uznał za w pełni miarodajny dowód ustalając, że
odwołujący Marian Ch. wykazał łącznie okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący
15 lat i 13 dni na dzień 1 stycznia 1999 r. stwierdzając, że na ten czasokres składają się
następujące okresy:
od 11 lipca do 15 października 1966 r. (3 miesiące i 5 dni),
od 26 października 1971 do 31 listopada 1985 r. (14 lat, 1 miesiąc i 5 dni),
od 1 stycznia do 30 stycznia 1991 r. (1 miesiąc),
luty 1991 (3 dni),
od 1 października 1996 r. do 30 kwietnia 1977 r. (7 miesięcy).
Dokonując oceny prawnej sprawy Sąd przywołał treść przepisu art. 32 ust 1, 46 ust. 1 i 184 ust.
1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
2
a ponadto § 1 ust. 2 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze stwierdzając, że Marian Ch. spełnił wszystkie warunki przewidziane
w art. 184 powołanej ustawy emerytalno – rentowej i dlatego przysługuje mu prawo do
dochodzonej emerytury. Powyższe uzasadnia zmianę zaskarżonej decyzji w sposób opisany
w wyroku, w podstawie prawnej to którego rozstrzygnięcia, Sąd dodatkowo powołał przepis art.
47714 § 2 k.p.c.
Wyrok powyższy apelacją do Sądu II instancji zaskarżył pozwany ZUS Oddział w Rz.
zarzucając, iż jego wydanie nastąpiło z naruszeniem prawa materialnego, przy wskazaniu na art.
184 ust. 1, w zw. z art. 32 i 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz ogólnie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, a ponadto prawa procesowego przy wskazaniu na art. 233 §
1 k.p.c., wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania względnie uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W uzasadnieniu apelujący zarzucił
przedwczesność ustalenia Sądu I instancji dotyczącego uznania za okres pracy w szczególnych
warunkach okresu, kiedy Marian Ch. korzystał z dni wolnych po powrocie z pracy wykonywanej
za granicą. Przedwczesność tego rodzaju ustalenia wynika zdaniem strony pozwanej, z faktu
braku ustaleń dotyczących sposobu obliczenia ekwiwalentu wypłacanego wnioskodawcy z tytułu
tychże wolnych dni to jest czy został on wypłacony na jego rzecz w dewizach, czy też
w złotówkach. Od tego bowiem ustalenia uzależniona jest kwestia oskładkowania tego rodzaju
wynagrodzenia a w ślad za tym ewentualna kwalifikacja tego rodzaju okresu jako okresu pracy
w szczególnych warunkach. Powyższe uzasadnia zgłoszone w apelacji wnioski.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest uzasadniona, lecz z innych przyczyn aniżeli podane w jej pisemnych
motywach, stąd zgodnie z zawartym w niej wnioskiem skutkuje zmianę kwestionowanego nią
wyroku poprzez oddalenie odwołania.
W pierwszej kolejności, na wstępie, należy zwrócić uwagę, iż uprawnienie do
dochodzonej przez Mariana Ch. emerytury, w obniżonym wieku, z tytułu pracy w szczególnych
warunkach, mogło być oceniane wyłącznie w oparciu o przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. w Dz. U. Nr 153
z 2009 r., poz. 1227 ze zm. ), z uwagi na datę jego urodzenia – 16 października 1949 r. Oznacza
to, iż do dnia 1 stycznia 1999 r. musiał on spełnić między innymi warunek łącznego okresu
składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat, a ponadto wykazać, do tej daty
15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.
Poza sporem jest, że na wyżej oznaczoną datę, odwołujący legitymuje się okresem
składkowym i nieskładkowym wynoszącym 32 lata, 1 miesiąc i 15 dni. Ostatecznie spór dotyczy
dwóch okresów po zakończeniu przez Mariana Ch. pracy na kontrakcie za granicą, a mianowicie:
3
od 15 lipca do 17 sierpnia 1985 r. (29 dni) z tytułu niewykorzystanego urlopu
wypoczynkowego do którego nabył prawo w czasie pracy na tzw. budowie eksportowej,
a za który został mu wypłacony ekwiwalent pieniężny oraz
od 19 sierpnia do 14 września 1985 r. (24 dni) z tytułu różnic w czasie za granicą, za
który również przysługiwał ekwiwalent pieniężny.
Sąd I instancji okres powyższy, w ślad za opinią biegłego potraktował jako okres pracy
w szczególnych warunkach a organ rentowy, na co zwrócono uwagę wyżej ustalenie to uznał za
przedwczesne, ostatecznie z tej przyczyny, iż nie zostało poprzedzone ustaleniem czy pobrane
ekwiwalenty z tytułu wyżej oznaczonych tytułów podlegały oskładkowaniu.
Przypomnieć w tym miejscu wypadnie, że definicję ustawową „pracy w szczególnych
warunkach” zawiera art. 32 ust. 2 powołanej na wstępie ustawy emerytalno – rentowej z dnia
17 grudnia 1998 r. zgodnie z tym przepisem za pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach uważa się pracowników zatrudnionych na stanowiskach o znacznej szkodliwości dla
zdrowia i o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Pracę taką pracownik musi
wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy co wynika z zapisu zawartego w § 2 ust.
1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
Nr 8, poz. 43 ze zm.), nadal obowiązującego, z mocy zapisu zawartego w ust. 4 wyżej
omawianego art. 32.
Poza sporem w sprawie jest, że okres pracy wnioskodawcy wykonywanej za granicą na
podstawie terminowej umowy o pracę, która zakończyła się 13 lipca 1985 r., do tej daty został
uznany za okres pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ostatecznie
sporne okresy, tak z tytułu niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego, do którego Marian Ch.
nabył prawo w czasie pracy za granicą, jak również z tytułu różnic w czasie pracy, nie
powodowały, co w sprawie ma istotne znaczenie, przedłużenia zawartej na ściśle określonych
czas, umowy o pracę. Stanowiły one jedynie podstawę, stosownie do § 9 i 14 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków
pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego
i usług związanych z eksportem (Dz. U. Nr 51, poz. 330) wypłaty przez jednostkę kierującą
stosownych ekwiwalentów pieniężnych. Zaznaczenia wymaga w tym miejscu, iż omawiane
okresy zgodnie z treścią, obowiązującego w okresie objętym sporem kolejno § 7 ust. 4 i § 12 ust.
7, wyżej przywołanego rozporządzenia skutkowały jedynie, odpowiednio do wymiaru nie
udzielonego czasu wolnego od pracy oraz liczby dni niewykorzystanego urlopu
wypoczynkowego, przedłużenie urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie pracy. Tego typu
urlop nie został wymieniony w katalogu sytuacji, które ustawodawca zakwalifikował w ustawie
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, do okresu składkowego tak w art. 6 ust. 2 ani
nawet do nieskładkowego w art. 7.
Z tej przyczyny, zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie orzekającym w niniejszej
sprawie, nie istnieje możliwość jego zaliczenia do rodzaju prac uznanych za wykonywane
4
w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 marca 2007 r.
sygn. akt III AUa 2537/05 jak również tut. Sądu w sprawach oznaczonych sygn. III AUa 737/10
i III AUa 680/10, III AUa 53/09).
Wyżej poczynione uwagi w ocenie tut. Sądu orzekającego w sposób jednoznaczny
wskazują, wbrew sugestii strony pozwanej zawartej w apelacji, iż bez znaczenia pozostaje
kwestia ewentualnego oskładkowania pobieranych przez wnioskodawcę ekwiwalentów
pieniężnych w spornym okresie.
Na marginesie, końcowo należy zauważyć, że kwestia oskładkowania w pewnych
sytuacjach ekwiwalentów pieniężnych może mieć znaczenie w sporach dotyczących wysokości
podstawy wymiaru świadczeń, tak emerytalnych jak i rentowych natomiast, na co zwrócono
uwagę wyżej, pozostawać jednak będzie bez znaczenia jeśli sporem objęta będzie wysokość stażu
ubezpieczeniowego, a w konsekwencji, i tym bardziej jak w okolicznościach rozpoznawanej
sprawy, jeśli będzie on dotyczył rozmiaru okresu pracy w szczególnych warunkach.
Powyższe prowadzić więc musi do ustalenia, że wnioskodawca nie wykazał na datę
1 stycznia 1999 r. 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, co wynika
z matematycznej operacji polegającej na odjęciu od ustalonego przez Sąd I instancji okresu tego
rodzaju pracy wynoszącego 15 lat i 13 dni (w ślad za wyliczeniem w opinii uzupełniającej
biegłego – k. 67 – 68 akt sądowych) łącznego okresu wynoszącego 53 dni przypadającego po
zakończeniu wykonywania przez niego pracy w Iraku (13 lipca 1985 r.) na który to składają się
dni wolne z tytułu tak niewykorzystanego przed zakończeniem pracy za granicą, urlopu
wypoczynkowego jak i z tytułu różnic w czasie pracy, a z których to tytułów zostały wypłacone
stosowne ekwiwalenty.
Ustalenie powyższe w konsekwencji skutkować musi przyjęciem iż Marian Ch. nie
spełnia koniecznej przesłanki określonej w art. 184 przywołanej na wstępie ustawy emerytalno –
rentowej z 17 grudnia 1998 r. co uniemożliwia mu skuteczne ubieganie się o prawo do
dochodzonej emerytury.
W tym stanie rzeczy w wyniku uwzględnienia apelacji, należało orzec jak w wyroku
stosownie do przepisu art. 386 k.p.c.
5