historia izraela

Rok akademicki 2015/2016, semestr letni
Wymagania do zaliczenia:
HISTORIA IZRAELA
Historia ROK I stopień I
dr hab. prof. US Piotr Briks
do zaliczenia semestru należy zdobyć co najmniej 30 punktów.
punkty można otrzymać za:

obecność i aktywność na zajęciach
(obecność +2, nieobecność 0 bez względu na powód nieobecności)

kolokwia i wejściówki w ciągu semestru

pracę pisemną lub prezentację multimedialną – 15 pkt – temat do konsultacji z
prowadzącym, termin do 21.05.2016 (prace oddane po tym terminie nie będą
uwzględniane) – prace można przygotowywać parami (w takim wypadku można
otrzymać maksymalnie 10 pkt na osobę).

kolokwium zaliczeniowe – maksymalnie 30 pkt – dla osób, które w ciągu semestru nie
nazbierają satysfakcjonującej ich liczby punktów.
w razie konieczności mój e-mail: [email protected]
ponadto proszę o przynoszenie na każde zajęcia atlasu historycznego regionu (lub map).
Wybrana bibliografia do historii Izraela
Alexander D. P., Przewodnik po Biblii, Warszawa 1995
Betz O., Riesner R., Jezus, Qumran i Watykan, The Enigma Press, Kraków 1996
Bright J., Historia Izraela, Warszawa 1994
Celler B., Powstanie państwa Izraela. Łódź 1996
Chojnowski A., J. Tomaszewski, Izrael. Warszawa 2001. Historia Państw Świata w XX
wieku.
Fuks M. i inni, Żydzi polscy, dzieje i kultura, Warszawa 1982;
Gądecki S., Archeologia biblijna, Gaudentium, Gniezno 1994
Gembala A., Historia starożytnego Wschodu, Warszawa 1958
Gilbert G., Atlas historii Żydów. Liszki 1998
Graetz H. "Historia Żydów", Kraków 1990;
Grant M., Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991
Klugman A., Izrael ziemia świecka Warszawa 2001
Krawczyk R., Starożytny Izrael: szkice z historii i kultury, Siedlce 2001
Masom C., Alexander P. (oprac.), Świat Biblii, Warszawa 1991
Mędala S., Muszyński H., Archeologia Palestyny w zarysie, Pelplin 1984
Milard A., Skarby czasów Biblii. Odkrycia archeologiczne rzucają nowe światło na Biblii,
Diogenes, Warszawa 2000
Murphy-O’Connor J., Przewodnik po Ziemi Świętej, Vocatio, Warszawa 1996
Parrot A., Biblia i świat starożytny, Warszawa 1968
Parrot A., Wśród zabytków Samarii i Judei, Warszawa 1971
Pellegrino Ch., Powrót do Sodomy i Gomory. Biblia w świetle archeologii, Wa-wa 1998
Perego G., Przewodnik po świecie Biblii, Częstochowa 2001
Pritchard J.B. (red.) Wielki Atlas Biblijny, W-wa 1994
Ricotti G. "Dzieje Izraela", Poznań 1956;
Rogerson J. "Świat Biblii", Warszawa 1996;
Rogerson J., Wielkie Kultury Świata: Świat Biblii, Warszawa 1996
Shanks H., Starożytny Izrael, Warszawa 2007
Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, praca
zbiorowa, przełożył ks. W. Chrostowski, Warszawa 1994
Stopniak F., U źródeł chrześcijaństwa. Archeologia, W-wa 1982
Volkmar F., Archeologia biblijna, Warszawa 2005
Warzecha J., Dawny Izrael, Warszawa 1995
Wojtaszczyk K.A. (red.), Współczesny Izrael, Warszawa 2001
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1987
Zieniewicz O. "Judaizm", Warszawa 1994
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2009
obcojęzyczna:
A. Mazar, Archaeology of the Land of the Bible, The Anchor Bible Reference Library, 1990
Dever William G., "Archaeology and the Bible: Understanding their special relationship", w:
Biblical Archaeology Review 16:3, maj/czerwiec1990
Dever William G., Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From? Wm. B.
Eerdmans Publishing Company, 2003.
Gilbert M., Israel. A History. Toronto 1998
Herman S.N., Israelis and Jews. The Continuity and Identity. New York 1970
Krupp M., Die Geschichte des Staates Israel. Von der Gründung bis Heute, Gütersloh 1999
Murphy-O'Connor J., Texts and Archaeology, 2008.
Murphy-O'Connor J., The Holy Land: An Oxford Archaeological Guide From Earliest Times
ot 1700, 5th Edition 2008.
Okresy archeologiczne w Palestynie (do Bizancjum)
Epoka kamienia
~1 mln. – 4.500*
Paleolit
Mezolit
1 mln. – 15.000
15.000 – 8.300
Neolit
8.300 – 4.500
Chalkolit
4.500 – 3.150
Epoka brązu
Wczesny b.
Średni b.
3.150 – 1.200
3.150 – 2.200
2.200 – 1.550
Późny b.
Epoka żelaza
1.550 – 1.200
1.200 – 586
Wczesne ż.
1.200 – 1.020
Średnie ż.
1.020 – 922
Późne ż.
922 – 721/586
(okres używania narzędzi kamiennych)
kultura przedjaskiniowa i jaskiniowa; rozpalanie ognia
zbieractwo; narzędzia; początki rolnictwa; pierwsze
silosy
pierwsze osiedla i miasta (Jerycho?); rolnictwo;
ceramika; udomowienie zwierząt; irygacja; kult
płodności (?).
domy; miasta; świątynie, zdobnictwo; przedmioty z
miedzi
fortyfikacje; świątynie; pałace
migracje Amorytów; czas patriarchów (Abraham,
Izaak, Jakub, Józef?); Hyksosi;
dominacja Egiptu; miasta-państwa; plemiona Habiru;
pierwsze alfabety (Egipt, Kanaan i Synaj); okres
przebywania preizraelitów w Egipcie (?); Mojżesz (?),
monoteizm (?); początek zdobywania Kananu
(Jozue?)
rozpowszechnienie się znajomości obróbki żelaza
powszechny kryzys w regionie M. Śródziemnego,
inwazja Ludów Morza; Filistyni, okres Sędziów,
początek piśmiennictwa bibl. - pieśń Debory
okres monarchii (wg danych biblijnych): Saul (10201000), powstanie państwa Izrael, Dawid (1000-965),
zdobycie Jerozolimy (stolica); Salomon (965-922),
budowa I. Świątyni, złota epoka polityczna, kulturalna
i ekonomiczna; prorocy; literatura bibl.
po śmierci Salomona rozpad (?) państwa na królestwo
północne – Izrael i południowe – Judę. 19 królów
Izraela – Samaria stolicą. 721 podbicie Izraela przez
Asyrię. 20 królów Judy. 586 Zburzenie Jerozolimy
przez
Nabuchodonozora,
1. okres
wystąpień
proroków.
Okres bab. i perski
586 – 332
do 538 deportacja babilońska. Dekret Cyrusa.
od 538 dominacja perska, powrót do Izraela, 516 poświęcenie II Świątyni, Zorobabel, Ezdrasz, Nehemiasz
Okres hellenistyczny
332 – 63
332 – Aleksander Wlk. i jego podboje.
301-198 panowanie Ptolemeuszy; 198-167 panowanie
Seleucydów; 167-141 powstanie Machabeuszy; 164
oczyszczenie Świątyni
152-37 królestwo Hasmonejskie, odnowienie życia
rel., Sanhedryn, pow. sekty esseńczyków (Qumran?).
Okres rzymski
-63 – 324
Okres bizantyjski
324 – 637
37 – 4 BC. Herod Wlk. (względna niepodległość), po
jego śmierci władzę obejmują: Filip, Antypas,
Archelaos.
66-73 I. Powstanie i zburzenie Jerozolimy (70)
spisanie Miszny, potem Gemary – w sumie – Talmud
132-135 Powstanie Bar Kochby i ostateczna klęska.
Na ruinach Jerozolimy powstaje Aelia Capitolina.
pielgrzymka św. Heleny, budowa pierwszych świątyń
chrześcijańskich
* Datacja w publikacjach różni się niekiedy znacząco. O niektórych z podanych wydarzeń dowiadujemy się wyłącznie z Biblii (brak
potwierdzenia z innych źródeł lub dowodów archeologicznych)
Okresy historii Izraela (po Bizancjum)
do opracowania
Akko
Jerozolima
Ammon
Jerycho
Anatolia
Jezioro Galilejskie
Asyria
Jordan (rzeka)
Aszkelon
Jordania
Babilon
Kafamaum
Baszan/Golan
Kanaan
Beer Szeba
Konstantynopol
Bet Szean
Kraj Medów
Betlejem
Lakisz
Bizancjum
Liban
Cezarea Filipowa
Morze Martwe
Cezarea Nadmorska
Macedonia
Chaldea
Masada
Charan
Megiddo
Chasor
Mezopotamia
Damaszek
Milet
Dan
Moab
Edom
Modin
Egipt
Nazaret
Ejlat
Negew
Eufrat (rzeka)
Niniwa
Fenicja
Palestyna
Filistea
Persja
Galilea
Pustynia Judzka
Gaza
Qumran
Geraza (Dżerasz)
Samaria (Sebastija)
Góra Ebal
Smyrna
Góra Garizim
Sychem (Nabulus)
Góra Karmel
Sydon
Góra Tabor
Synaj
Hajfa
Syria
Hebron
Szilo
Hermon
Tel Amarna
Idumea
Tel Awiw
Izrael
Tel Balata (Sychem)
J. Galilejskie
Tyberiada
Jaffa
Tyr
Jarmuk (rzeka)
Ugarit
(obecnie:
Ras
Szmra
w
Syrii)