ZDROWA BĄDŹ, NAŚWIĘTSZA KRÓLEWNO…

ZDROWA BĄDŹ, NAŚWIĘTSZA KRÓLEWNO…
M odlitwa-pieśń jest przekładem łacińskiej pieśni Ave sanctissima regina pocho­
dzenia czeskiego (zob. AH 1, 8). Tekst opublikował W. A. Maciejowski na podstawie
rękopisu nr 183 z Biblioteki Cesarskiej w Petersburgu, datując go na rok 1440. Zda­
niem M. Bobowskiego język i pisownia zabytku wskazują jednak na drugą połowę
XV wieku, zaś według A. B rücknera na połow ę tegoż stulecia. Nieco inny przekaz
modlitwy odnalazł Brückner w rękopisie Publicznej Biblioteki Petersburskiej (Lat.
I Q nr 304), pochodzącym z księgozbioru benedyktynów sieciechowskich.
Poniżej przytaczam tekst ogłoszony przez W. A. Maciejowskiego, Pamiętniki o dzie­
jach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian, t. 2, Petersburg 1839, s. 359-360.
Zdrowa bądź naświętsza krolewno, miłości Trojcej Świętej napełniona;
tobie rownia1 nie stworzył pirwej ani potem.
Ciebie Bog nad bogi, krol nad krolmi, a prze twe święte2 słodkości ju ­
noszej3 w twej młodości, jakoż to mile przyjął k sobie.
Dziwno jest zesłał anjoła k tobie z niebieskiego koru4, jenże rzekł:
„Zdrowaś panno miłości”. Słowem jeś poczęła, panną jeś została, gdyś
uwierzyła a gdyś rzekła: „Stań mi sie podług słowa twego”.
Zdrowaś, światłości oćcow świętych; tyś wykład5 na ty pisma prorocka
wybrana; tyś uliczka6, ktorąż jest widział Ezechiel.
Jakoż to Mojżeszow kierz7 gorzał a przy tem swą przyrodność8 zielo­
ności jim iał9; tak ty panną zostałaś, jak anjoł powiedał.
Aaronow kwitł jest pręt10 uwiądły przeciw swemu prawu 11, a takież
1 rownia – tu: nic równego.
2 prze twe święte – dla twej świętej.
3 junoszej – tu: dziewiczej, oblubieńczej.
z niebieskiego koru – z niebieskiego chóru.
wykład – objaśnienie; tu: wypełnienie.
uliczka – furtka (por. Ez 44, 2).
kierz – krzew (zob. Wj 3, 2).
przyrodność – naturę.
9 jimiał – zachował.
10 Aaronow kwitł jest pręt – zakwitła laska (kij) Aarona (zob. Lb 17, 23); pręt uwiądły – tu:
4
5
6
7
8
kij, laska.
11przeciw swemu prawu – wbrew swej naturze.
24
runo Gedeonowo dziwno z nieba zmokło1; taki-ś ty panno nigdyś męża
nie poznała, porodziłaś Jezu Krysta.
Zdrowa bądź Ester2 przespieczna3, żyda Mardocheja4 od śmierci zba­
wiła5, a przeto niezbedny jest Aman obieszon6.
Jakoż to Judyt Oloferna zabiła pysznego7, mieczem głowę ścięła, prze
lud Boży, ktoryż jest on chciał rad zagubić.
Salomon8 toż jest namocniej szy i krol, a tyś matuchna jego; on siedzi
na nawyższych niebiesiech, siedzisz podle jego; racz nas wspomionąci,
w swej pomocy mieci, ktorzyż cię wzywają, dziewice miłościwa. Amen.
1
runo Gedeonowo dziwno z nieba zmokło – cudowne zroszenie runa owczego położonego
przez Gedeona na klepisku (zob. Sdz 6 , 36-40) odczytywane było w wiekach średnich jako figu­
ra dziewiczego m acierzyństwa Maryi.
2
Ester – Estera, bohaterka starotesamentowej Księgi Estery, traktowana była w egzegezie
średniowiecznej m. in. jak o typ Maryi Orędowniczki, później także Niepokalanie Poczętej.
3 przespieczna – stała, niezmienna.
4 Mardocheja – Mardocheusza.
5 zbawiła – wybawiła, ocaliła.
6
U M aciejowskiego: nyebyedye jest Aman obieszon – zapewne pom yłka kopisty, zgodnie
bowiem z opowieścią biblijną Estera dem askuje niegodziwego Ham ana i doprowadza do jego
powieszenia (Bobowski rekonstruuje to m iejsce za wzorcem czeskim: „a przez cię nieszlachetny
jest Aman obieszon” ). Tutaj za Brucknerem : niezbedny – plugawy, szpetny.
7
Judyt Oloferna zabiła pysznego – Judyta zabiła pysznego Holofernesa (zob. Jdt 13, 1-10);
w tradycji średniowiecznej postać Judyty traktowana była jako uosobienie wszelkich cnót, nie­
kiedy także jak o prefiguracja Maryi.
8
Salomon – zgodnie z tradycja średniowieczną biblijny król Salomon występuje tutaj jako
typ Chrystusa Władcy.
25