1. Aktywność gospodarcza w I półroczu 2016 r.

1. Aktywność gospodarcza w I półroczu 2016 r.
W realizacji polityki gospodarczej kraju kluczowe znaczenie ma kształtowanie się wskaźników
obrazujących aktywność gospodarczą podmiotów. Publikacja danych za pierwsze półrocze jest okazją,
by porównać zmiany podstawowych parametrów po sześciu miesiącach na tle poprzednich lat
oraz w odniesieniu do krajów mogących stanowić grupę porównawczą w ocenie poziomu rozwoju
gospodarki.
Realny Produkt Krajowy Brutto w Polsce wzrósł o 3,1% w drugim kwartale 2016 r. w porównaniu do drugiego kwartału 2015 r. W ujęciu półrocznym tempo wzrostu PKB było niższe zarówno
w porównaniu z sytuacją sprzed roku (3,4%), jak i sprzed dwóch lat (3,3%).
Wynik ten na tle krajów grupy wyszehradzkiej jest stosunkowo dobry, przy stopie wzrostu
realnego PKB 3,73% na Słowacji, 2,59% w Czechach i jedynie 1,7% na Węgrzech (rys. 1.). Niepokojące są
jednak zmiany cykliczne PKB, zgodnie z którymi drugi kwartał 2016 r. potwierdza fazę spadkową cyklu
(rys. 2.).
Rysunek 1. Realny wzrost produktu krajowego brutto dla Polski, Czech, Węgier i Słowacji
w okresie 1 kw. 1994 r. – 2 kw. 2016 r.
Objaśnienie: Dane kwartalne, rok do roku, oczyszczone z sezonowości, dla Węgier dodatkowo uwzględnione dni
robocze.
Źródło: Na podstawie danych CEIC.
Rysunek 2. Zmiany cykliczne produktu krajowego brutto w Polsce w okresie 1 kw. 2002 r. – 2 kw. 2016 r.
13.0
12.9
12.8
12.7
.02
12.6
12.5
.01
12.4
PKB
Składnik niecykliczny PKB
Cykl PKB
.00
-.01
-.02
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
2016
Objaśnienia: Dane kwartalne, w cenach stałych, 2010 jako rok odniesienia, szeregi wyczyszczone z sezonowości i uwzględnione dni robocze, według ESA2010, w logarytmach naturalnych. Filtr asymetryczny
Christiano-Fitzgerald (I).
Źródło: Szacunki własne z wykorzystaniem danych GUS i oprogramowania eViews 8.
W pierwszym półroczu 2016 r. produkcja przemysłowa kształtowała się na poziome zbliżonym
do lat poprzednich, zaś wielkość sprzedaży detalicznej, po ubiegłorocznym załamaniu, wróciła do poziomu z roku 2014 (rys. 3.). Uwagę zwraca natomiast wyraźne załamanie produkcji budowlanej (spadek
o 11,9% r/r). Spadek produkcji jest widoczny zarówno w budowie obiektów inżynierii lądowej i wodnej
(o 17,0% r/r), robotach budowlanych specjalistycznych (o 11,2% r/r), jak i budowie budynków (o 7,7% r/r).
Tendencja ta jest niepokojąca, ponieważ wydaje się, że dynamika sektora, mimo oczekiwanego w kolejnych miesiącach przyspieszenia wykorzystania środków z nowej perspektywy unijnej, w całym 2016 r.
może pozostać ujemna.
Rysunek 3. Zmiany produkcji przesyłowej, budowlanej sprzedaży detalicznej w pierwszym
półroczu w latach 2014–2016 [% r/r]
Źródło: Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
W strukturze wydatkowej PKB negatywnym zjawiskiem jest utrzymujący się spadek udziału
inwestycji w PKB z ponad 22% (w okresie od 2 kwartału 2015 r. do 1 kwartału 2016 r.) do 21,5%
w drugim kwartale 2016 r. (rys. 4. i 5.). W I półroczu br. nakłady ogółem badanych przedsiębiorstw
wyniosły 49,4 mld zł i były (w cenach stałych) o 7,1% niższe niż przed rokiem. Nakłady na budynki
i budowle zmniejszyły się o 14,7%, nakłady na maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia obniżyły się
o 3,3%, natomiast na środki transportu wzrosły o 3,7%.
Rysunek 4. Dynamika nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w stosunku do analogicznego
okresu roku poprzedniego w %
Źródło: GUS, Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w okresie I–VI 2016 roku.
Zaskakującym czynnikiem jest natomiast stabilizacja udziału konsumpcji w PKB, pomimo
uruchomienia przez rząd kilku instrumentów wspierających popyt konsumpcyjny. Przypuszcza się, że reakcja
konsumpcji będzie wyraźniejsza w kolejnych kwartałach 2016 r. Niemniej jednak w sferze przedsiębiorstw
dominują negatywne nastroje dyskontujące oczekiwania związane ze wzrostem obciążeń podatkowych
i pozapodatkowych prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Zjawiska te wskazują, że w gospodarce
będzie utrwalać się coraz wyraźniejszy rozdźwięk pomiędzy stroną konsumpcyjną i inwestycyjną, co jest
zagrożeniem dla budowania trwałych, nie obciążających budżetu państwa, podstaw wzrostu gospodarki.
Rysunek 4. Strona wydatkowa produktu krajowego brutto w Polsce w okresie 1 kw. 2002 r. – 2 kw. 2016 r.
Objaśnienia: PKB i jego składowe w cenach stałych, 2010 rok odniesienia, szeregi wyczyszczone
z sezonowości i uwzględnione dni robocze, według ESA2010.
Źródło: Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, baza CEIC.
Oczekiwania przedsiębiorców dotyczące przyszłej sytuacji makroekonomicznej Polski są
negatywne i utrzymują się w całym okresie od stycznia 2016 r. do sierpnia 2016 r. (rys. 5., po prawej),
Żaden z krajów grupy wyszehradzkiej nie miał we wskazanym okresie tak stabilnych, pesymistycznych
nastrojów przedsiębiorców. Niemniej jednak w każdym z krajów nastroje przedsiębiorców uległy
pogorszeniu od początku 2014 r. (rys. 5., po lewej).
Rysunek 5. Indeks ufności gospodarczej dla Polski, Czech, Węgier i Słowacji w okresie od lipca
2006 r. do sierpnia 2016 r.
15
10
5
0
-5
sty, lut, mar, kwi, maj, cze, lip, sie,
2016 2016 2016 2016 2016 2016 2016 2016
Polska
Węgry
Czechy
Słowacja
Objaśnienia: Ufność gospodarcza (Business Confidence), zmiany r/r, oczyszczone z sezonowości.
Źródło: Na podstawie danych CEIC.
W odniesieniu do długookresowych podstaw wzrostu gospodarczego w Polsce bardzo
negatywnym zjawiskiem jest bardzo niska stopa oszczędności krajowych brutto. Wynosiła ona na koniec
drugiego kwartału 22%, przy podobnym poziomie na Słowacji i znacznie wyższych wynikach na Węgrzech
i w Czechach (rys. 6.).
Rysunek 6. Stopa oszczędności krajowych brutto dla Polski, Czech, Węgier i Słowacji w okresie
1 kw. 1995 r. – 2 kw. 2016 r.
35
30
25
Czechy_sa
W ęgry_sa
Polska_sa
Słowacja_sa
20
15
2015 1
2016 1
2014 1
2013 1
2012 1
2011 1
2010 1
2009 1
2008 1
2007 1
2006 1
2005 1
2004 1
2003 1
2002 1
2001 1
2000 1
1999 1
1998 1
1997 1
1996 1
1995 1
10
Objaśnienia: Kwartalne stopy oszczędności krajowych brutto wyczyszczone z sezonowości metodą
Census X–13.
Źródło: Na podstawie danych CEIC.
Podsumowując, w I półroczu 2016 r. zarysowały się w Polsce tendencje zagrażające budowaniu
trwałych podstaw wzrostu, nieobciążających finansów państwa. Są nimi przede wszystkim spadek
inwestycji oraz niska stopa oszczędności. Jednocześnie dane notowane dla gospodarki do czerwca br. nie
ujawniają jeszcze pozytywnych impulsów popytowych rządowych programów gospodarczych. Wzrost ten
powinien nastąpić w II połowie roku na skutek zwiększania poziomu konsumpcji indywidualnej.
Dla wyraźnego przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego do poziomu zakładanego w ustawie
budżetowej, który warunkuje realizację programu gospodarczego bez nadmiernego zadłużania państwa,
potrzebny jest jednak ponowny wzrost inwestycji realizowanych w przedsiębiorstwach.
Piotr Lis, Joanna Mazurkiewicz