Praca ze zdolnym przedszkolakiem

PREZENTACJE
Beata Pruszkiewicz
Praca
ze zdolnym
przedszkolakiem
W ostatnim czasie dużą uwagę zwraca się na dzieci
przejawiające wysoki poziom zdolności ogólnych lub też
posiadających zdolności w jakiejś dziedzinie. Wynika to
zapewne z zapotrzebowania społeczeństwa na ludzi o wybitnych zdolnościach.
Ale wybitne zdolności to nie jednostronne uzdolnienia językowe, muzyczne, sportowe czy artystyczne, lecz
ogólne predyspozycje umysłowe do osiągania ponadprzeciętnych wyników w różnych dziedzinach. Te predyspozycje to przede wszystkim dobra pamięć, duża zdolność koncentracji, szybkość reakcji a także cierpliwość podczas
wykonywania zadań. Dziecko wybitnie zdolne jest ciekawe świata i żądne wiedzy.
Jak dotąd psychologowie nie mogą rozstrzygnąć sporu
o to, czy zdolności są dziedziczne, czy są to raczej predyspozycje rozwojowe. Jedni uważają, że dziecko rodzi się
wszechstronnie uzdolnione z możliwością rozwoju we
wszystkich kierunkach, z potencjalną, wybitną inteligencją
i z zadatkami na rozwijanie wszelkiej twórczości oraz
z talentem społecznym. Twierdzą oni, iż zdolności warunkują czynniki genetyczne. Druga grupa psychologów twierdzi, że o rozwoju zdolności decyduje środowisko, w którym dziecko wzrasta oraz świadoma działalność dorosłych
w kierunku ich rozwoju. Z tej drugiej koncepcji wynika konieczność ukierunkowania pracy nauczyciela na stymulowanie rozwoju, wyzwalanie wrodzonych zdolności dziecka.
Jak je rozpoznać?
Psychologowie rozróżniają trzy rodzaje zdolności:
★ ogólne czyli inteligencja (najwyższy ich stopień określany jest mianem geniuszu); zalicza się do nich także spostrzegawczość, wyuczalność, wyobraźnię, zręczność i sprawność ruchową;
★ kierunkowe zwane także zdolnościami specjalnymi
lub uzdolnieniami (najwyższy ich stopień określany jest
mianem talentu), są to np. zdolności językowe, matematyczne, muzyczne, plastyczne, techniczne, organizacyjne,
sportowe;
★ twórcze rozumiane jako umiejętność znajdowania
wielu różnych i oryginalnych rozwiązań zadań i problemów.
W rozpoznaniu zdolnego dziecka ważna jest wnikliwa
obserwacja i wywiad z rodzicami. Dziecko zdolne:
8
★ zadaje dużo pytań, jest zainteresowane otaczającą rzeczywistością, jest spostrzegawcze,
★ łatwo zapamiętuje i uczy się nowych rzeczy,
★ szybko pojmuje złożone polecenia i pytania,
★ jest skoncentrowane i zafascynowane powierzonym
mu zadaniem,
★ chętnie podejmuje i wykonuje zadania umysłowe,
★ ma ciekawe i oryginalne pomysły,
★ szuka nowych rozwiązań starych pomysłów,
★ ma bogatą wyobraźnię,
★ potrafi wyrazić myśli i emocje w różnej formie: plastycznej, muzycznej, werbalnej.
Trzeba pamiętać, że wymienione wyżej indywidualne
cechy dzieci zdolnych są prawidłowościami i należy je
umiejętnie wspierać. Dziecko zdolne cechuje również indywidualność (inność). Świadczy o tym
★ nadpobudliwość intelektualna, przejawiająca się
przede wszystkim w ilości zadawanych pytań,
★ nadpobudliwość wyobrażeniowa polegająca na tym,
że dziecko tworzy swój wewnętrzny świat, ma „wewnętrznego przyjaciela”, siedzi i rozmyśla,
★ nadpobudliwość emocjonalna, najbardziej niepokojąca rodziców i nauczycieli, gdyż dziecko nadmiernie reaguje lub jest chwiejne emocjonalnie,
★ nadpobudliwość zmysłowo-sensoryczna, objawiająca się nadmierną ekspresją, skłonnością do uczuleń, reakcji skórnych na stres,
★ nadpobudliwość psychomotoryczna odbierana jako
brak skupienia.
Los dla zdolnego dziecka nie zawsze bywa łaskawy.
Jego zachowania społeczne są nieschematyczne, dlatego
też jest ono często źle rozumiane, odbierane przez otoczenie jako przemądrzałe a jego ponadprzeciętna wiedza
nie jest mile widziana. Niekiedy dzieci ukrywają swoje
zdolności, by nie wyróżnić się w grupie. Unikają zabaw
z rówieśnikami, wolą towarzystwo starszych od siebie
dzieci i osób dorosłych, nie ulegają autorytetom, chcą rozwiązywać ciągle nowe zadania, ale przy rutynowych szybko się nudzą, a wtedy sprawiają wrażenie niegrzecznych.
Źle znoszą porażki, nie potrafią zaakceptować własnego
braku racji. Mają skłonności do wybuchu gniewu i wahań
nastroju. Otwarcie też komentują słabości swoich rówieśników. Ich „szalone” pomysły, które realizują bez
względu na istniejące warunki spotykają się z brakiem
zrozumienia ze strony otoczenia. Sprawiają także wrażenie powierzchownych, gdyż interesują się wieloma zagadnieniami. Szybko się uczą, szybko działają, dlatego
są spostrzegane jako mało odpowiedzialne; zarzuca się
im lekceważący stosunek do powierzonych zadań i obowiązków.
Większość rodziców nie jest świadoma potencjału intelektualnego, jaki reprezentują ich dzieci a bez wsparcia
otoczenia i pozytywnych bodźców nie znajdą one odpowiednich wyzwań intelektualnych i rezygnują z poszukiwań. W stan przygnębienia i rezygnacji częściej popadają
dziewczynki. Starają się bowiem dostosować do obowiązujących norm, i aby zapewnić sobie akceptację środowiska, unikają wyróżniania się. Chłopcy natomiast łamią
wszelkie zasady i normy, i w różny sposób próbują zwrócić na siebie uwagę otoczenia. Zachowania takie mają negatywny wpływ na rozwój, sprzyjają nerwicom i obniżają
motywację do nauki.
PRZEGLĄD Edukacyjny 5 (62)
Stymulowanie rozwoju ucznia zdolnego
Wczesne rozpoznanie ponadprzeciętnych zdolności
u dziecka pozwala właściwie stymulować jego rozwój. Stawianie mu bowiem takich samych wymagań jak dzieciom
przeciętnie zdolnym, stwarza poważny dysonans między
jego potencjałem intelektualnym a praktycznymi możliwościami wykorzystania go.
Dzieci o szczególnych zdolnościach mają dużą wiedzę
w wybranych dziedzinach, bogate słownictwo. Wcześniej
niż rówieśnicy osiągają umiejętność formułowania zdań,
szybko zapamiętują fakty i spostrzegają związki przyczynowo-skutkowe, mają dobrze rozwinięty zmysł obserwacyjny, lubią zadawać trudne, czasem prowokacyjne pytania, wcześnie opanowują umiejętność czytania i pisania, są
samokrytyczne, stawiają sobie trudne do osiągnięcia cele.
Łatwiej nawiązują kontakty z osobami dorosłymi i starszymi kolegami niż z rówieśnikami. Praca z dzieckiem zdolnym jest bardzo trudna, dlatego nauczyciel powinien pamiętać o następujących zasadach:
★ pozwalać dziecku brać aktywny udział w zajęciu,
★ pozwalać popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,
★ nagradzać inicjatywę oraz dociekliwość,
★ zachęcać dziecko do odkrywania,
★ koncentrować nauczanie na wrodzonej potrzebie
dziecka do odkrywania,
★ nie narzucać dziecku wiedzy zbyt wcześnie, ponieważ może stracić orientację, a wtedy zrezygnuje z poszukiwań.
Mając na uwadze to, iż najwcześniej i najszybciej u dzieci uaktywniają się zdolności artystyczne, w działaniach
edukacyjnych i wychowawczych w mojej placówce wykorzystywane są odpowiednie style pracy i właściwe narzędzia, uaktywniające proces myślenia wychowanka i uzewnętrzniające jego zdolności. Przed dzieckiem zdolnym
stawiane są takie zadania, które prowokują do zadawania
pytań, rozwiązywania problemów, poszukiwania nowych
rozwiązań, które wyzwalają inwencję twórczą i ekspresję.
Szybkie rozpoznanie ponadprzeciętnych zdolności
wychowanka pozwala wyjść naprzeciw jego potrzebom,
rozwinie, wspomoże i ukierunkuje zdolności dziecka, uaktywni jego potencjał intelektualny. Dlatego też należy:
★ stworzyć dzieciom zdolnym warunki do odkrywania,
eksperymentowania, poznawania, działania, przeżywania,
★ rozbudzać ciekawość poznawczą, działania twórcze
i samodzielność,
★ stwarzać sytuacje doskonalące pamięć, umiejętność
skupiania uwagi a także zdolność myślenia i logicznego
działania,
★ rozwijać u dziecka możliwości umysłowe, szczególnie do uczenia się matematyki,
★ tworzyć warunki, w których dziecko będzie mogło
rozwijać doświadczenia językowe, ze szczególnym
uwzględnieniem umiejętności czytania i pisania,
★ rozwijać ekspresję i twórczą postawę, wrażliwość na
piękno, wyobraźnię i muzykalność,
★ kształtować w dziecku wiarę we własne siły i możliwości.
Kółko plastyczne
Przykładem zaspakajania potrzeb edukacyjnych dzieci ponadprzeciętnych są zajęcia kółka plastycznego, którego pomysł utworzenia zrodził się w wyniku obserwacji
PREZENTACJE
wychowanków i dostrzeżenia ich szczególnych zdolności.
Stworzony przez jedną z nauczycielek program jest próbą
poszukiwania takich form i metod pracy z dziećmi, które
pozwalają wyzwolić twórczą aktywność wychowanków
a wiek przedszkolny wydaje się najlepszym momentem na
podjęcie wszelkich działań stymulujących rozwój postawy
twórczej, jest to bowiem czas intensywnego rozwoju wyobraźni dziecięcej.
Główne cele programu to:
★ rozwijanie u dziecka postawy i inwencji twórczej,
a tym samym pomysłowości oraz fantazji,
★ pogłębianie przeżyć emocjonalnych oraz rozwijanie
umiejętności ich ujawniania w działaniu twórczym,
★ wzbogacanie procesów poznawczych, wdrażanie do
samodzielnej i wnikliwej obserwacji otaczającego świata,
★ wzbudzanie zaufania we własne możliwości twórcze,
★ doskonalenie umiejętności posługiwania się wyszukanymi środkami plastyki,
★ kształtowanie umiejętności współdziałania z innymi
w procesie twórczości artystycznej,
★ kształtowanie zainteresowań dorobkiem kultury,
★ rozwijanie wyobraźni, zainteresowań i uzdolnień
plastycznych.
Wdrażanie programu ma korzystny wpływ na kształtowanie twórczej postawy wychowanków dzięki określonym procedurom osiągania celów, a więc:
★ organizowaniu sytuacji edukacyjnych sprzyjających
samodzielnemu zdobywaniu doświadczeń i poszukiwaniu
różnych rozwiązań,
★ stawianiu dzieci w sytuacjach problemowych: tematycznych i zadaniowych,
★ dostarczaniu wychowankom wrażeń, przeżyć, rozbudzaniu jego wyobraźni i fantazji,
★ inspirowaniu i wspieraniu indywidualnej i grupowej
aktywności plastycznej,
★ umacnianiu wiary dziecka we własne siły i możliwości osiągnięcia sukcesu,
★ wprowadzaniu niekonwencjonalnych technik i narzędzi plastycznych oraz zapewnieniu zmienności i różnorodności warunków pracy,
★ wprowadzeniu nowatorskich metod aktywizujących
dzieci.
W pracy koła wykorzystywane są przede wszystkim
techniki twórczego myślenia takie, jak:
★ burza mózgów, bo wpływa na motywy, rozwija ciekawość poznawczą przez nieskrępowane podawanie pomysłów, dotyczących określonego tematu, np. różne zastosowanie przedmiotów,
★ bricollage, ponieważ wpływa na rozwój umiejętności dokonywania skojarzeń, gdy zachęca do tworzenia nowej rzeczy lub dzieła artystycznego z wykorzystaniem zastanych elementów składowych,
★ technika podobieństw, której podstawą jest wyszukiwanie podobieństw między dwoma lub więcej, różnymi
przedmiotami, obiektami,
★ technika przekształceń, polegająca na modyfikacji
danego obiektu w element składający się na inny przedmiot
lub zjawisko,
★ analogia personalna, która polega na wczuwaniu się
w określony problem, identyfikowaniu się z danym zjawiskiem,
★ analogia fantastyczno-życzeniowa, polegająca na
łączeniu ze sobą bardzo odległych lub wykluczających się
zjawisk.
9
PREZENTACJE
Oprócz zajęć kółka plastycznego prowadzonego przez
nauczycielki, wychowankowie mają możliwość kontaktu
ze specjalistami z różnych dziedzin działalności twórczej
podczas zajęć tanecznych, zajęć prowadzonych metodą
Orffa, rytmiki, zajęć lingwistycznych. Dzieci mają możliwości sprawdzania swoich umiejętności w różnego rodzaju konkursach na terenie przedszkola i poza nim . W ten
Barbara Rybińska
NAD
UCZNIOWSKIMI
WIERSZAMI
Każdy nauczyciel odczuwa niemałą satysfakcję ze swojej pracy, jeśli w jego klasie są uczniowie zdolni, wykazujący bogatą wyobraźnię. Swobodna twórczość poetycka
uczniów pozwala na poznanie ich świata potrzeb i marzeń.
Ponadto przyczynia się do wzbogacenia słownictwa i płynnego wyrażania myśli.
W I Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w klasie III d
nauczyciel polonista pomaga młodzieży w rozbudzaniu
postaw twórczych.
Polskie serca pokrzepcie, dumne
We własnym kraju, ojczyźnie.
Zostają same...
Francuzi, Anglicy odwróceni plecami,
Nie patrzący w kierunku polany...
...Polska znikła
Lecz Polacy dalej żyją.
Ostatnia wojna, tragizm września, przewidywany
w katastroficznych wizjach, był mobilizującym momentem. Cały kapitał patriotyzmu wybuchł nie tylko w działaniu ruchu oporu, ale i konspiracyjnej twórczości literackiej. Dlatego tak celne wydaje się nam powiedzenie C. K.
Norwida „Ojczyzna jest to wielki – zbiorowy – obowiązek”.
sposób dzieci rozwijają swoje zainteresowania, robią coraz większe postępy, czerpiąc z nauki satysfakcję i motywację do większej aktywności.
Beata Pruszkiewicz
Przedszkole Miejskie 115 w Łodzi
Z głośnego, agresywnego świata przenieśmy się do
świata nostalgicznego, lepszego i cieplejszego. Wiersz „Senna wiśnia czyli miłość ludzka” jest wyrazem głębokiego
uczucia dwojga młodych ludzi. Każdy może sobie wyobrazić spotkanie:
„Stało się to w noc wiśniową
Ludzkiej duszy odnową
Cicho nad jeziorkiem słowik śpiewa
Wiesz, twa uroda mnie olśniewa...”
Autor nie wstydzi się głosu swego serca, chociaż tak
naprawdę nie wiemy czy sam odczuwał tę fascynację, zauroczenie kimś mu bliskim. Ukazuje emocje i koloryt
świata kwitnących wiśni. Obok filozoficznej zadumy nad
przemijaniem, ulotnością i zmiennością świata Młody
Autor ujawnia swój podziw i pokorę wobec całego stworzenia. Raj, w którym rządzi Bóg jest idealny. Krótki moralitet Kacpra przedstawia opis nieba...
„Jest dokładne, czyste bezgraniczne, jak magiczny sen,
z którego już człowiek nie chce się zbudzić...
Kto na nie zasługuje?
Ci, którzy otrzymują „wielką polisę”.
Co się stało? Czas kiedyś nie gnał jak szalony. Współczesnego człowieka otacza twarda skorupa, która niczego
nie przepuszcza, człowiek stał się wygodny.
„Już nie wystarcza kołderka
i kubek czekoladowego mleka?
Patrzysz na swój światowy odbiornik
Czy to tragedia, czy komedia.
– Mijają dni, a ty się wpatrujesz
Nie czujesz, że swój los marnujesz...”
/Do leniucha współczesnego/
Wiersze Kacpra powstały na przestrzeni kilku lat. Jak
sam mówi „pisanie to przyjemność, czas, by się odprężyć,
zrelaksować”. Dobrze, że młodzi ludzie starają się zgłębić
naturę człowieka, poznać świat we wszystkich jego barwach.
Może należy im zaufać?
Barbara Rybińska
Od redakcji!
W „Przeglądzie Edukacyjnym” nr 4/2007 zamieszczony został artykuł „Ślady przeszłości – uczniowie adoptują zabytki – Wielokulturowość Łodzi”, podsumowujący działania uczniów Gimnazjum 31 w ramach programu CEO. Za autorkę publikacji redakcja uznała panią Małgorzatę Pelisiak, która była opiekunem projektu.
Z przyjemnością – bo miło jest promować twórczych uczniów – informujemy, że artykuł napisała uczennica klasy II f
Aleksandra Tarasiuk. Obie panie serdecznie przepraszamy i życzymy dalszych tak udanych działań.
10