Przywództwo polityczne - Instytut Nauk Politycznych UW

Instytut Nauk Politycznych UW
kierunek „politologia” – stacjonarne
Rok akademicki 2011/2012
KONWERSATORIUM
PRZYWÓDZTWO POLITYCZNE
(Wykaz zagadnień i literatury)
Cele konwersatorium:
Studenci powinni: zdobyć podstawową wiedzę z zakresu psychologii przywództwa politycznego; poznać
aparat kategorialny i umieć posługiwać się nim do opisu i wyjaśniania psychologicznych zjawisk i procesów
w obszarze przywództwa politycznego; stawiać tezy i hipotezy, rozpoznawać i wyjaśniać psychologiczne
mechanizmy wyłaniania i funkcjonowania przywódców politycznych i elit władzy we współczesnym świecie;
identyfikować modele przywództwa politycznego; formułować problemy badawcze na podstawie zalecanej
literatury; nabyć kompetencje i umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy w obserwacji i
analizie sceny politycznej, ale takŜe w kierowaniu zespołami ludzkimi.
Forma i metody zajęć:
• wprowadzenie i dyskusja nad teorią i metodologią badań przywództwa politycznego na podstawie
zaleconej literatury (metody aktywizujące);
• prezentacja modeli przywództwa politycznego (z wykorzystaniem środków multimedialnych)
Warunki zaliczenia przedmiotu (kryteria)
• udział w konwersatorium;
• napisanie pracy semestralnej (praca zespołowa lub indywidualna);
• prezentacja wyników pracy własnej na zajęciach;
Weryfikacja efektów kształcenia:
• ocena aktywności na zajęciach, w tym stopnia opanowania zalecanej literatury;
• kolokwium (część teoretyczno-metodologiczna zajęć);
• ocena prezentacji multimedialnych studentów i znajomości zalecanej literatury;
• zaliczenie końcowe na ocenę (test)
I. Polityka – władza – przywództwo
Zagadnienia:
Przywództwo w tradycji badawczej; współczesne kierunki badań nad przywództwem; etymologia
przywództwa; przywództwo i pojęcia bliskoznaczne (władza i przywództwo; przewodzenie a
sprawowanie władzy, przywództwo i elity i in.); podstawowe cechy przywództwa politycznego;
próba definicji przywództwa politycznego.
Zalecana literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
P. śukiewicz, Przywództwo polityczne. Teoria i praktyka, Warszawa 2011, s. 47-50; 69-82)
B. Kaczmarek, Przywództwo polityczne a przywództwo organizacyjne, w: T. Bodio (red.), Przywództwo
polityczne, „Studia Politologiczne”, INP UW, 2001, vol V.
U. Jakubowska, Czym jest przywództwo polityczne?, w: T. Bodio (red), Przywództwo polityczne, wyd.
cyt.; tejŜe autorki: Przywództwo polityczne, w: K. SkarŜyńska (red.), Psychologia polityczna, Poznań
1999.
T. Biernat, Józef Piłsudzki – Lech Wałesa. Paradoks charyzmatycznego przywództwa, Toruń 1999
(s. 14-24).
J. Nocoń, Elity polityczne, Toruń 2005.
J. Nocoń, A. Laska, Teoria polityki. Wprowadzenie, Warszawa 2005 (część trzecia).
K. Pałecki, Przywództwo jako kategoria teoretyczna i przedmiot oczekiwań społecznych, w: L. Rubisz,
K. Zuba (red.) Przywództwo polityczne…wyd. cyt.
M. G. Hermann, Elementy przywództwa, w: Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu
socjologii polityki, Wybór i opracowanie J. Szczupaczyński, Warszawa 1995, t 2.
II. Koncepcje przywództwa politycznego
Zagadnienia:
W poszukiwaniu paradygmatu; koncepcje przywództwa; podejścia badawcze; modele
przywództwa: naturalny, ewolucyjny, charyzmatyczny, partycypacyjny; decyzyjny, sytuacyjny,
2
motywacyjny, transformacyjny, transakcyjny, etosowo – transakcyjny, kulturowy, funkcjonalny,
autorytarny, klanowy i in.
Zalecana literatura:
1.
2.
T. Biernat, Józef Piłsudzki – Lech Wałesa…. wyd. cyt.,(część I – przegląd koncepcji przywództwa).
L. Kanarski, Przywództwo we współczesnych organizacjach, Warszawa 2005. (przegląd koncepcji
przywództwa; źródła przywództwa w wybranych koncepcjach – tabela s.108).
3. James MacGregor Burnus, Władza przywódcza, w: Władza i społeczeństwo. Antologia…wyd.cyt., t. 1.
4. P. śukiewicz, Przywództwo polityczne…, wyd. cyt.; s. 53-63; s. 132-143.
5. J. Zdański, W poszukiwaniu optymalnego modelu przywództwa, w: A. Kasińska-Metryka (red.), Studia
nad przywództwem politycznym. Ustalenia metodologiczne i praktyka, Toruń 2011.
6. A. Borkowski, Modele przywództwa w naukach społecznych, „Prakseologia” 1998, nr 138.
7. Porębski L, Behawioralny model władzy, Kraków 1996.
8. K. Zuba, Przywództwo w teorii nauk politycznych, w: L. Rubisz, K. Zuba (red.) Przywództwo
polityczne…, wyd. cyt. (przegląd modeli przywództwa).
9. K. Przybył, Przywództwo sytuacyjne w polityce, w: W. Konarski, A. Durska, Sz. Bachrynowski (red.),
Kryzys Przywództwa we współczesnej polityce, Academica, Warszawa 2011;
10. T. Bodio (red.), Przywództwo, elity i transformacje w krajach WNP, Warszawa 2010, t 1;
11. T.Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne w krajach WNP, Warszawa 2010, t 2.
12. J. Ćwiek-Karpowicz, Rosyjska elita władzy centralnej w latach 2000-2008, Warszawa 2011.
III. Typy i style przywództwa politycznego
Zagadnienia:
Cywilizacyjne formy przywództwa; kryteria klasyfikacji typów przywództwa; typy przywództwa;
rodzaje i style przywództwa; funkcje przywództwa; przywództwo kompetencyjne; przywództwo:
między demokracją a totalitaryzmem; między autorytetem a przymusem, przemocą i strachem;
typy, format i style przywództwa w państwach transformacji ustrojowej.
Zalecana literatura:
1.
2.
3.
4.
A.Axelrod, Ch. Philips, Władcy, tyrani, dyktatorzy, Warszawa 2000.
T. Biernat, Józef Piłsudzki – Lech Wałesa….wyd. cyt.
B. Barber, Imperium strachu. Wojna, terroryzm i demokracja, Warszawa 2005.,
E. Canetti, Masa i władza, Warszawa 1996 (elementy władzy – s.322; rozkaz -s. 346; aspekty władzy –
s.444).
5. A. Chodubski, Cywilizacyjne formy przywództwa, w: L. Rubisz,K. Zuba (red.) Przywództwo
polityczne…wyd. cyt.
6. N. B. Enkelmann, Charyzma, Warszawa 2000.
7. K. Karwat, Charyzma i pseudocharyzma, T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne…wyd.cyt.; tegoŜ autora:
Wielkość – wybitność – przeciętność – mierność. Skala jakości polityków. „Studia Politologiczne 1996,
vol 1; Figuranctwo jako paradoks uczestnictwa, Warszawa 2004; Manipulacyjna funkcja przywództwa,
w: W. Konarski, A. Durska,Sz. Bachrynowski (red.), Kryzys Przywództwa…wyd.cyt.
8. L. Kanarski, Przywództwo…wyd. cyt.
9. Z Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa - Kraków 1998.
10. F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984 (strach, lęk, trwoga, obawa, zawiść – s.107 i nast.; jednostki
przywódcze, autorytet – 247 i nast.)
11. M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Warszawa 1984.
12. K. Zuba, Przywództwo w teorii nauk politycznych…wyd. cyt. (funkcje przywództwa – s 25 i nast.)
13. E.M. Marciniak, Kompetencje przywódcy politycznego (w:) T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne,
wyd. cyt. s. 97–110.
14. F. Gołembski, Odpowiedzialność przywódcy, T. Bodio (red). Przywództwo polityczne…wyd. cyt.
15. L. Kanarski, Przywództwo…wyd. cyt. (potencjał psychologiczny kompetencji przywódczych – 119 i nast.)
16. T. Klementewicz, Historia nie osądzi. Z problemów wartościowania jakości przywódców politycznych,
T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne…wyd. cyt.
17. W. Szostak, Przywództwo polityczne a „wodzostwo, w: A. Kasińska-Metryka (red.), Studia nad
przywództwem politycznym. Ustalenia metodologiczne i praktyka, Toruń 2011.
IV. Psychologiczna uwarunkowania przywództwa politycznego
Zagadnienia:
Osobowość i polityka; paranoja i inne rodzaje psychopatologii przywództwa; charyzma
i narcyzm; biografia i psychobiografia jako metody badawcze; biografie wybitnych przywódców
politycznych.
Zalecana literatura:
1.
Dawid O. Sears,Leonie Buddy, Robert Jervis, Psychologia polityczna, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagielońskiego, Kraków 2008 (D. G. Winter, Osobowość a zachowania polityczne 101-133).
2
3
2.
M. Mankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata. MęŜowie stanu, demokraci i tyrani,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
3. A Chodubski, Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, T. Bodio (red.), Przywództwo
polityczne…wyd. cyt.
4. T. Bodio, Świadomość a zachowania polityczne, Warszawa 1987, wyd. drugie 1991.
5. Z. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 1998. (rozdział IV, Proces decydowania
emocjonalnego).
6. W. McKinely Runyan, Historie Ŝycia a psychobiografia, Warszawa 1992.
7. R. Robins, J. Post, Paranoja polityczna, Warszawa 1999.
8. A. Kępiński, Rytm Ŝycia, Kraków 2000 (Psychopatologia władzy, Z psychopatologii nadludzi i in).
9. Li Zhisui, Mao. Prywatne Ŝycie przewodniczącego, Warszawa 1996.
10. R. Stefoff, Saddam Husajn, Warszawa 2000.
11. A. Axelrod, Ch. Philips, Władcy, tyrani, dyktatorzy, LEKSYKON, Warszawa 2000.
12. A. Neumayr, Dyktatorzy i medycyna, Warszawa 1999.
13. P. śukiewicz, Przywództwo polityczne…, wyd. cyt.; s. 132- 172.
14. W. Szostak, Przywództwo polityczne a „wodzostwo”, w: A. Kasińska-Metryka (red.), Studia nad
przywództwem politycznym…wyd.cyt.
15. J. Potulski, Przywództwo narcystyczne jako specyficzna cecha wieku informacji, w: A. KasińskaMetryka (red.), Studia nad przywództwem politycznym…wyd.cyt.
16. J. Sielski, Wzory osobowościowe przywódców politycznych krajów WNP, w: Przywództwo, elity
i transformacje w krajach WNP, Warszawa 2010.
17. J. Fiszer, Władimir Putin – dlaczego zaufała mu cała Rosja? Specyficzne formy przywództwa
politycznego, w: T. Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne…wyd.cyt.
Prace wydane w ramach serii edytorskiej: „Galeria tyranów XX wieku” (i inne opracowania poświęcone
biografiom przywódców).
V. Magia marketingu politycznego – rywalizacja polityczna, mechanizmy
i instrumenty legitymizacji przywódców
Zagadnienia:
Mechanizmy rywalizacji politycznej w państwach demokratycznych; rola marketingu
politycznego; polityka bez „ideologii” – sztuka bycia wybranym; kreacja wizerunku przywódcy na
rynku politycznym; autoprezentacja; rola języka i mowy; perfidia i inne metody manipulacji
językowej mowa ciała; język i media; analiza stylów języka i mowy wybranych polityków na
polskiej scenie politycznej.
Zalecana literatura:
1.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
A. Antoszewski, Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach europejskich, Wrocław
2004; tegoŜ autora: Instytucjonalne uwarunkowania rywalizacji politycznej w państwach
proradzieckich, w: T. Bodio (red.), Przywództwo, elity i transformacje …wyd., cyt.
P. śukiewicz, Przywództwo polityczne…, wyd. cyt. (rozdz.6: Marketingowe aspekty przywództwa
politycznego).
A. Kasińska-Metryka, K. Kasowska-Pedrycz, Socjotechnika w polityce – wczoraj i dziś, Kielce 2009.
J. Sielski, M. Czerwiński, Partie polityczne – przywództwo partyjne, Toruń 2008.
T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem, cyt. wyd.
S. Filipowicz, Mit i spektakl władzy, Warszawa.
M. Urban, Mechanizmy legitymizacji przywódców politycznych w świetle teorii i praktyki marketingu
politycznego, „Studia Politologiczne…wyd. cyt.
E. Pietrzyk - Zieniewicz, Kreacja wizerunku przywódcy politycznego (style argumentacji), T. Bodio (red),
Przywództwo polityczne…wyd. cyt.
M. Karwat, Sztuka manipulacji politycznej, Toruń 1998; tegoŜ autora: O złośliwej dyskredytacji.
Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa, PWN 2007.
M. Cichosz, Autokreacja wizerunku polityka na przykładzie wyborów prezydenckich w III RP, Toruń
2003.
G.P. Maj (red.), Komunikacja marketingowa w czasach nieufności, Radom 2007.
Język a kultura, tom 11 – Język polityki a współczesna kultura polityczna, pod red. J. Anusiewicza
i B. Ścińskiego, Wrocław 1994 (artykuły: Co to jest język polityki; Wykorzystanie ironii w walce
politycznej; Przyklejanie etykietek, czyli o negatywnym określeniu przeciwnika).
M. Krysińska, Jak politycy komunikują się z wyborcami. Analiza języka polityków na przykładzie
rozmów prowadzonych w telewizji polskiej oraz Internecie, Warszawa 2004.
Allan Pease, Język ciała. Jak czytać myśli ludzi z ich gestów,1997.
R.B. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańsk GWP 2001.
M.L. Knapp,J.A. Hall, Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wrocław 1997.
E. Thiel, Mowa ciała zdradza więcej niŜ tysiąc słów, 1992.
3
4
VI. Przywództwo w multikulturowym świecie globalizacji i transformacji
Zagadnienia:
Globalizacja i tradycyjna polityka; kryzys przywództwa tradycyjnego?; kontury postpolityki; zmiana natury
władzy; kryzys przywództwa politycznego?; przywództwo polityczne w świecie postępującej globalizacji i
rewolucji naukowo-technicznej i innych zmian cywilizacyjnych; kręgi kultury politycznej a typy
przywództwa; związek między reŜimem politycznym a przywództwem; cechy szczególne przywództwa w
reŜimach totalitarnych, autorytarnych i demokratycznych; reŜimy i modele przywództwa w wybranych
państwach
Zalecana lektura:
1. H. A Tofler, Zmiana władzy, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań; Budowa nowej cywilizacji. Poznań 1995.
2. 5. J. Staniszkis, Władza globalizacji, Warszawa 2003.
T. T. Bodio, Władza i transformacja, „Rocznik Nauk Politycznych”, Pułtusk, 2004. Bodio (red.), Przywództwo, elity
i transformacje krajów WNP, Warszawa 2010, t 1
3. J.Ćwiek-Karpowicz, Rosyjska elita władzy…wyd.cyt.
4. F. Fukuyama, Koniec człowieka, Kraków 2004.
9. B. Kaczmarek, Polityka a władza. Kryzys paradygmatu?, w: T. Klementewicz (red.), Współczesne teorie polityki –
od logiki do retoryki, „Studia Politologiczne” 2004, vol 8.
10. U. Beck, Władza i przeciwwładza w erze globalizacji, Warszawa 2005.
11. S. Michałowski, K. Kuć-Czajkowska, Przywództwo lokalne a kształtowanie demokracji partycypacyjnej, Wydawnictwo
Uniwersytetu Curie-Skłodowskiej, Lublin 2008.
12. A. śukowski (red.) Przywódcy i przywództwo we współczesnej Afryce, „Forum Politologiczne”, Olsztyn 2008.
13. T., Łoś-Nowak, Przywództwo w świecie globalnym, w: L. Rubisz, K. Zuba (red.) Przywództwo polityczne…wyd. cyt.
14. Sz. Kardaś, Rola elit politycznych w konfliktach na obszarze WNP (na przykładzie armeńsko-azerbejdŜańskiego sporu
o Górski Karabach), w: T. Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne…wyd.cyt.
15. P.J. Sieradzan, Czerwono-brunatni, Sojusz radykalizmu lewicy i prawicy w Rosji współczesnej, seria Władza,
przywództwo, elity, Warszawa 2010;
16. śukiewicz, Przywództwo polityczne…, wyd. cyt. (rozdz.5: Instytucjonalne uwarunkowania przywództwa politycznego;
rozdz.7: Przywództwo polityczne w poszczególnych kręgach kulturowych);
17. A. Chodubski, Cywilizacyjne formy przywództwa, w: L. Rubisz, K. Zuba (red.) Przywództwo polityczne…wyd.cyt.;
18. P. Załeski, Tradycyjna kultura polityczna w badaniach nad transformacją w krajach WNP, w; T. Bodio (red.),
Przywództwo i elity…wyd. cyt.;
19. A. Wierzbicki, Przywództwo i elity krajów WNP w perspektywie badań etnopolitycznych w transformacji systemowej
(na przykładzie państw WNP), w: T. Bodio (red.), Przywództwo, elity i transformacje…wyd.cyt.;
20. T. Bodio, Wyjaśnienie cywilizacyjne w badaniach transformacji państw Azji Centralnej, w: Przywództwo, elity
i transformacje…wyd.cyt.;
21. A. śukowski, Przywódcy południowoafrykańscy dwóch epok: Jan Smuts i Nelson Mandela, w: W. Konarski,
A. Durska,Sz. Bachrynowski (red.), Kryzys Przywództwa…wyd.cyt.
22. P. Załęski, Kultura polityczna Azji Centralnej, Warszawa 2011.
Opracowania na temat przywództwa politycznego w przestrzeni proradzieckiej wydane w serii edytorskiej
„Władza, elity, przywództwo” (Warszawa 2010-2011) oraz „Współczesna Azja Centralna” (m.in.: P. Załęski,
Elity władzy politycznej Kazachstanu, Warszawa 2006; T. Bodio,
P. Załęski, Elity władzy w Azji
Centralnej. Tradycja, modernizacja, etnopolityka, Warszawa 2008; T. Bodio, T. Mołdawia, Konstytucje
państw Azji Centralnej, Warszawa 2007
VII- XV. Modele przywództwa politycznego (studium przypadków)
(rekonstrukcja, diagnoza i prognoza rozwoju współczesnych modeli w wybranych
państwach: praca w zespołach i prezentacje multimedialne efektów badawczych)
4
5
Przywództwo polityczne
(tematyka i wymogi prezentacji prac multimedialnych )
Tematyka wiodąca : Modele przywództwa politycznego
(zakres: modele przywództwa politycznego w wybranych państwach;
współczesnych modeli przywództwa politycznego - podobieństwa i specyfika)
osobliwości
Wskazówki metodyczne:
1.
Podstawowe zadanie: próba rekonstrukcji i opisu modelu przywództwa politycznego w
wybranym kraju.
2.
Prace będą pisane i prezentowane przez zespół (3-4-5 osób).
3.
Preferowane metody badawcze: analiza systemowa, metoda neoinstytucjonalna, decyzyjna,
biograficzna, porównawcza, statystyczna, behawioralna, psychohistoryczna, normatywna,
etnograficzna itp.
4.
Prezentacja badań – zgodnie z klasycznymi kanonami (struktura, wstęp, rozdziały,
podsumowanie, bibliografia, aneksy). Zwrócić uwagę na kondensację tekstu, wykorzystanie
badań empirycznych, tekstów źródłowych, korzystać z technik graficznych przy budowaniu
modeli.
5.
W pracy naleŜy dąŜyć do wykorzystania oryginalnych materiałów. NaleŜy unikać
powierzchowności w analizie i prezentacji tematyki badawczej, dane precyzyjnie
dokumentować (źródło informacji itp.).
6.
W strukturze pracy naleŜy uwzględnić następujące zagadnienia:
• krótka historia przywództwa politycznego – podłoŜe kulturowe, psychohistoryczne (prototypy
przywództwa, ewolucja itp.). Socjopolityczne, psychologiczne i kulturowe uwarunkowania
współczesnego modelu przywództwa;
• konstytucyjne (stanowione i zwyczajowe) podstawy modelu przywództwa politycznego
(przywództwo w systemie podziału władzy (relacje, zakres praw i obowiązków, pozycja
formalna i nieformalna przywódców, przywileje, konwenanse i zwyczaje konstytucyjne i
pozakonstytucyjne);
• mechanizmy legitymizacji przywództwa politycznego (formalne i nieformalne mechanizmy
wyłaniania przywódców, promocja przywódcy w procesie legitymizacji itp.);
• specyfika metod i technik marketingowych stosowanych w kampaniach wyborczych i
kreowaniu wizerunków przywódców politycznych;
• rodzaj i styl przywództwa politycznego (klasyfikacja i opis na podstawie istniejących
typologii przywództwa);
• cechy psychologiczne przywódców (cechy ------myślenia politycznego, osobowość -narcyzm,
charyzma itp.);
• opozycja polityczna (kontrelity, partie polityczne, organizacje legalne i nielegalne, programy,
konkretne działania, forma walki politycznej i rozstrzygania sporów politycznych itp.);
• przywództwo polityczne w optyce grup społecznych danego kraju (kompetencje,
skuteczność, etyka, patologie, poparcie społeczne - opinie, komentarze, badania empiryczne
itp.);
• przywództwo polityczne w ocenie społeczności międzynarodowej;
• próba budowy modelu przywództwa.
Inne uwagi:
1. Przedmiotem prac (po uprzednim uzgodnieniu z prowadzącym) mogą być takŜe wybrane
aspekty przywództwa politycznego (przywództwo – kultura polityczna; przywództwo –
klany polityczne; styl sprawowania władzy przez konkretnych przywódców; przywództwo
i rewolucje aksamitne, przywództwo i problemy demokratyzacji itp.). Prace składane są
w formie pisemnej i elektroniczne.
2. Tematyka prac oraz podział na zespoły – w uzgodnieniu z prowadzącym zajęcia
3. Prace naleŜy złoŜyć w postaci drukowej i elektronicznej.
5