Scenariusz godziny wychowawczej z elementami gender Anna Wiater

Scenariusz godziny wychowawczej z elementami gender
Anna Wiater- Doradztwo zawodowe (nauczyciel przedmiotów zawodowych)
Temat: Stereotypy, uprzedzenia, dyskryminacja- jak z tym walczyć?
Grupa docelowa: III klasa gimnazjum
Cele:
-wprowadzenie pojęć płeć biologiczna (ang. sex) oraz płeć kulturowa (ang. gender),
-uzmysłowienie młodzieży różnicy pomiędzy płcią biologiczną i społeczno-kulturową,
-uwrażliwienie na istnienie stereotypów płci,
-zwiększenie wśród uczniów i uczennic świadomości istnienia nierówności płci,
--analiza własnych stereotypów i uprzedzeń,
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne.
Pomoce: markery, arkusze papieru, samoprzylepne karteczki
Formy zajęć: dyskusja, burza mózgów, praca indywidualna, praca grupowa
Po zakończeniu zajęć uczniowie potrafią:
-rozróżnić pojęcia pleć biologiczna i płeć społeczno-kulturowa,
-omówić na przykładach, czym są stereotypizacja, uprzedzenia, dyskryminacja,
-zastosować w praktyce sposoby przełamywania stereotypów.
Przebieg zajęć
Przywitanie i wprowadzenie, zapoznanie z tematem zajęć.
Ćwiczenie 1. Uwielbiam gotować i oglądać mecze piłki nożnej − 20 minut
Każdy uczeń wymienia trzy rzeczy:
- coś typowego dla swojej płci, co lubi robić;
- coś typowego dla swojej płci, czego nie lubi robić;
- coś typowego dla płci przeciwnej, co lubi robić.
Gdy już cała klasa opowie o sobie i swoich zainteresowaniach można przeprowadzić krótką
dyskusję o tym, jakie są społeczne oczekiwania wobec kobiet i mężczyzn, oraz że te
oczekiwania i wyobrażenia często nie odzwierciedlają prawdy o nas.
Czas trwania 10min.
Ćwiczenie 2. „Co myślimy o sobie nawzajem?”
Chłopcy i dziewczęta wykonują to ćwiczenie oddzielnie, w osobnych 4-6 osobowych
grupach. Każda grupa otrzymuje dwa arkusze papieru. Grupy chłopięce arkusze z napisami:
na pierwszym „Chłopcy o sobie. Jacy jesteśmy?”, na drugim „Chłopcy o dziewczętach. Jakie
jesteście?”. Grupy dziewczęce arkusze z napisami: na pierwszym „Dziewczęta o sobie. Jakie
jesteśmy?”, na drugim „Dziewczęta o chłopcach. Jacy jesteście?”. Każdy arkusz jest
podzielony na dwie kolumny. Lewa kolumna nosi tytuł „Pozytywnie”, prawa „Negatywnie”.
Poinformuj uczniów, że ich zadaniem jest wpisanie na otrzymanych arkuszach papieru
przymiotników, które najlepiej, najtrafniej charakteryzują grupę, do której przynależą i grupę
o płci przeciwnej. Na prace przeznacz 10-15 min.
Arkusze zawieś na ścianach i rozpocznij dyskusję podsumowującą ćwiczenie
Pytania pomocnicze:
- Czy układając listy przymiotników mieliście
wspólne wyobrażenie, jaka jest
charakteryzowana grupa, czy też wasze wyobrażenia i przypuszczenia się różniły?
- Jak dziewczęta wypowiadają się o sobie? Raczej pozytywnie, czy negatywnie? A jak mówią
o chłopcach?
- Jak chłopcy charakteryzują swoją płeć? A jak dziewczęta?
- Których przymiotników jest więcej, pozytywnych czy negatywnych?
Czy przymiotniki wiernie charakteryzują każdą dziewczynę/każdego chłopca w klasie,
w szkole, na osiedlu?
Czy dziewczęta scharakteryzowały własną płeć w sposób wyidealizowany, a chłopców w
sposób negatywny?
Czy chłopcy scharakteryzowali własną płeć w sposób w wyidealizowany, a dziewczęta w
sposób negatywny?
Czy są na listach przymiotniki, które można uznać za obraźliwe i krzywdzące?
Czy charakterystykę poszczególnych grup można nazwać stereotypową?
Czy i w jaki sposób nasze wyobrażenia o płci przeciwnej kształtują zachowania wobec niej?
W podsumowaniu zwróć uwagę, że na arkuszach pojawiły się pewne z góry przyjęte
wyobrażenia, uogólnienia, uproszczona charakterystyka dziewcząt i chłopców. Takie
uogólnienia, uproszczenia potocznie nazywa się stereotypami.
Pytania do dyskusji
Co to jest stereotyp? Jakie są elementy składowe stereotypu?
W rozmowie z uczniami wykorzystaj poniższe definicje.
Stereotyp: pogląd uproszczony, pozbawiony racjonalnego uzasadnienia, przekazywany w
ramach tradycji czy obyczaju, przeważnie artykułowany w mowie potocznej, często w formie
nieuzasadnionego uogólnienia. Większość stereotypów dotyczy rozmaitych grup społecznych
oraz narodowości, na przykład: kobiet, osób niepełnosprawnych, osób starszych,
mieszkańców krajów sąsiadujących (dla Polski będą to Rosjanie, Niemcy i – rzadziej –
Czesi); Żydów, kolorowych (zwłaszcza „Czarnych”, ale również Azjatów, Indian i in.).
Stereotyp to jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej grupy oraz
równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja innych grup lub zbiorowości.
Przykłady stereotypów: wszystkie blondynki są głupie, wszyscy imigranci to lenie.
Stereotypizacja to czynienie użytku z wiedzy dotyczącej stereotypów w trakcie
spostrzegania jakiegoś konkretnego człowieka.
Ćwiczenie 3 Wybierz jedną osobę. Podziel klasę na dwie drużyny. Osoba wybrana na
początku kolejno odczytuje z kartki z instrukcją opinie.
„Gry językowe”
Kobiety rodzą dzieci, mężczyźni nie.
Małe dziewczynki są delikatne i łagodne, chłopcy ostrzy i żądni przygód.
Wszyscy w okularach są dziwni.
Kobiety do karmienia niemowląt używają piersi, mężczyźni butelek.
W starożytnym Egipcie mężczyźni zostawali w domu, a kobiety prowadziły rodzinne
interesy. Kobiety dziedziczyły majątki, mężczyźni nie.
Wszyscy Niemcy to faszyści.
Każdy człowiek z nadwagą z pewnością ma słabą wolę.
Wszyscy chudzi to niejadki.
Wszyscy Polacy są uczciwi.
Wszystkie osoby urodzone pod znakiem Barana są uparte.
Kobiety są mniej sprawne intelektualnie od mężczyzn.
Ludzie ortodoksyjnie wierzący boją się samodzielnie podejmować decyzje.
Kobiety mają piersi.
Zadaniem pozostałych osób jest możliwie szybkie odgadnięcie, czy kolejno czytane opinie są
stereotypowe. Osoba, która pierwsza trafnie powie, czy to stereotyp, czy nie, zdobywa punkt
dla swojej grupy.
Wspólnie z grupą przedyskutuj te stereotypy. Czy mogą doprowadzić do przemocy? Dlaczego
lepiej ich unikać? Czy nam jest miło, kiedy słyszymy o samych sobie stereotypowe opinie?
Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad możliwymi strategiami przeciwdziałania
stereotypom. Na dużej kartce papieru lub na tablicy zostaje stworzona lista możliwych
działań, które pomogą obalać takie stereotypowe przekonania.
Wyobrażenia na temat jakiejś grupy kształtuje nastawienie do niej. Jeśli mieszkańcy jakiegoś
kraju uważają, że wszyscy emigranci to lenie, to czy będą ich chętnie zatrudniać i przyjaźnie
witać? Nie.
Czy szef przekonany, że człowiek otyły ma słabą wolę, powierzy mu zadanie wymagające
dyscypliny i wytrwałości? Nie. Nastawienie wynikłe z uproszczonych wyobrażeń utrudnia, a
nawet uniemożliwia zbudowanie wyważonej opinii lub sprawiedliwej oceny.
Ćwiczenie 4
Od stereotypu do dyskryminacji
Cel: Przekazanie informacji dotyczących zależności między stereotypami, uprzedzeniami i
dyskryminacją; uświadomienie szkodliwości stereotypów – tego, że mogą prowadzić do
dyskryminacji. Wielu osobom wydaje się, że stereotypy nikomu nie szkodzą, i to, że mamy w
głowie jakiś pogląd na temat blondynek czy kibiców, jest w porządku.
Tymczasem takie przekonania prowadzą do dyskryminacji – gorszego traktowania osób, na
temat których mamy stereotypowe poglądy.
Przebieg ćwiczenia:
Na początku ćwiczenia uświadamiamy uczennicom i uczniom wskazane poniżej rozróżnienie
między stereotypem, uprzedzeniem i dyskryminacją jako składnikami jednej postawy.
–Stereotyp to zestaw opinii na temat jakiejś osoby lub grupy osób formułowany tylko na
podstawie jednej cechy. Należy tu zwrócić uwagę na poznawczy charakter stereotypu –
wyraźnie odróżnić myśli, opinie, przekonania od emocji i zachowań związanych z grupą
społeczną, której dotyczy stereotyp).
–Uprzedzenie (termin ten występuje tu jednocześnie jako nazwa całej postawy i jednego z jej
składników) dotyczy sfery uczuć, emocji, jakie żywimy w stosunku do jakiejś osoby lub
grupy osób na podstawie jednej cechy; właściwe są mu np. strach, lęk, litość, złość.
–Dyskryminacja dotyczy zachowania, a więc działania lub powstrzymania się od niego, w
stosunku do jakiejś osoby lub grupy tylko na podstawie jednej cechy.
Przebieg ćwiczenia: Dzielimy grupę na 4 mniejsze zespoły. Każdej z nich jedną z grup
społecznych, wobec których społeczeństwo najczęściej posługuje się stereotypami. Nazwy
takich grup przygotuj na kartkach i poproś uczennice oraz uczniów, żeby pracowali cicho, tak
żeby żaden z zespołów nie wiedział, nad jakimi stereotypami pracują pozostałe.
Zadaniem każdego zespołu będzie wypisanie na arkuszach papieru, jaki jest stereotyp
dotyczący danej grupy (można tu wskazać, że chodzi o wygląd zewnętrzny, typowe cechy,
zachowania), jakie żywi się wobec tej grupy uprzedzenia, czyli jakie uczucia budzi ta grupa w
innych ludziach, oraz jakie przejawy dyskryminacji ją dotykają: jak zachowują się ludzie
wobec jej przedstawicieli.
Przy przekazywaniu polecenia do tego ćwiczenia warto zwrócić uwagę, że nie chodzi w nim o
to, żeby uczniowie opisywali własne przekonania, a zatem własne stereotypy dotyczące
jakiejś grupy, ale takie, które funkcjonują w społeczeństwie.
Zastrzeżenie to da młodzieży poczucie bezpieczeństwa i pozwoli „wyłączyć” cenzurę która
funkcjonowałaby, gdyby osoby uczestniczące w ćwiczeniu miały świadomość czy choćby
wrażenie, że chcemy sprawdzić, jakie stereotypy mają w swoich głowach.
Czas zadania: 10 minut
Omówienie ćwiczenia.
Pytamy młodzież, czy łatwo/trudno było wypisać stereotypy – często pada odpowiedź, że to
było łatwe zadanie, co stanowi dowód na to, że stereotypy bardzo mocno funkcjonują w
naszej kulturze i przytoczenie ich nie stanowi żadnego problemu. Zwracamy uczniom uwagę
na to, że najczęściej nie znamy żadnej osoby, która należałaby do opisywanej przez stereotyp
grupy społecznej i zachowywała się czy wyglądała w sugerowany przez stereotyp sposób.
Zatem stereotypy nie pochodzą z naszego własnego doświadczenia, przyswajamy je na ogół
w oderwaniu od rzeczywistej wiedzy o grupach, których dotyczą. Można także (w odniesieniu
do sytuacji w konkretnej klasie) podkreślić, że scenki przedstawiające stereotypy dotyczące
określonych grup społecznych są zwykle bardzo jednoznaczne i łatwe do odgadnięcia, co też
pokazuje, jak jednoznaczne i szablonowe są stereotypy.
Podsumowanie lekcji:
Burzenie muru stereotypów jest czasochłonne i pracochłonne,ale warto nad tym pracować.
Jak się dziś przekonaliśmy pod wpływem stereotypu zmniejszają się nasze możliwości
życiowe,
dlatego nie pozwólcie, aby stereotypy ograniczyły Wasze szanse życiowe. Nie dajcie się
zaszufladkować. W życiu należy kierować się wyłącznie własną wiedzą a nie stereotypami.
Konspekt opracowano na podstawie poradnika dla nauczycielek i nauczycieli pt.”Równa
szkoła-edukacja
wolna
od
dyskryminacji”autorstwa
Ewy
Majewskiej,
Ewy
Rutkowskiej,Małgorzaty Jonczy-Adamskiej, Anny Wołosik.oraz Gender - kulturowa
tożsamość płci. Podręcznik dla trenerów, Amnesty International, Warszawa 2005.