LEŚNE ŚCIEŻKI EDUKACYJNE

LEŚNE ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Leśne Arboretum w Kudypach
18
Około 8 km od Olsztyna, w rozwidleniu drogi z Olsztyna do Gietrzwałdu i do Uniszewa, dzięki inicjatywie członków Polskiego Towarzystwa Leśnego, w latach 90. stworzono Leśne Arboretum Warmii
i Mazur. Arboretum, czyli ogród botaniczny skupiający głównie kolekcje drzew i krzewów, założono
w starym lesie, na pow. 7,54 ha. Poza pełnieniem funkcji badawczej oraz ochrony rzadkich gatunków,
arboretum służy też celom edukacyjnym, turystycznym i rekreacyjnym.
Ma ono dwa podstawowe działy: flora polska i kolekcja drzew i krzewów obcego pochodzenia. Spośród
flory krajowej zgromadzono tu drzewa, krzewy i krzewinki należące do 118 gatunków, podgatunków
i odmian geograficznych. Ponadto zgromadzono tu bardzo liczne formy uprawne różnych gatunków np.
buk pospolity w odmianach: purpurowej, stożkowatej, strzępolistnej, zwisającej, zwisającej purpurowej, żółtolistnej. Bogata jest też kolekcja roślin zielnych, w tym rzadkich, chronionych i zagrożonych
zanikiem.
W części kolekcyjnej, zgromadzono drzewa i krzewy ok. 700 gatunków i odmian, pochodzących w 50%
z Azji Wschodniej i częściowo Środkowej, w 30% z USA i Kanady, w 20% z różnych części Europy.
O bogactwie i różnorodności kolekcji niech świadczy fakt, że np. są tu 33 gatunki i odmiany klonów,
28 irgi, 32 suchodrzewów, po 16 gatunków i odmian jodły, kaliny i berberysu, po 15 sosny, jałowca,
i brzozy. W Kudypach zobaczyć można takźe m.in.: choiny kanadyjskie, cyprysiki japońskie, różne
gatunki żywotników, metasekwoje chińskie, kilka gatunków magnolii, hortensji, kalin, dereni, oczarów,
surmii, metasekwoje itd. Wszystko to w przepięknej scenerii ponad dwustuletniego starodrzewu dębowo-sosnowego, w pofalowanym terenie, urozmaiconym bagienkami, ozdobionym mostkami, ławami
zadaszeniami, tablicami informacyjnym ułatwiającymi samokształcenie, odpoczynek i rekreację.
Przy Nadleśnictwie Kudypy działa Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, którego część stanowi arboretum. Dysponuje on salą wykładową na 80 osób, 40-osobową izbą edukacyjną, biblioteką, małym amfiteatrem, czterema ścieżkami przyrodniczymi. Z Ośrodka korzysta wielu chętnych, od przedszkolaków
poczynając, na studentach Uniwersytetu Warmii i Mazur oraz Uniwersytetu Trzeciego Wieku, turystach
krajowych i zagranicznych kończąc.
Kontakt: .tel. +48 89 527 90 90
http://lp.olsztyn.rdlp.gov.pl/kudypy/main.htm
Zimowit jesienny
Hortensja bukietowa
Kontakt: Leśnictwo Szast tel. +48 87 423 53 96
LEŚNE ŚCIEŻKI EDUKACYJNE
Leśne ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne
W województwie warmińsko-mazurskim istnieje 38 nadleśnictw. Każde z nich zorganizowało co najmniej jedną ścieżkę dydaktyczną. Do najciekawszych należy niewątpliwie, urządzona na terenie Nadleśnictwa Pisz Ścieżka Edukacyjna w Leśnictwie Szast, przebiegająca wśród powalonych przez wichurę drzewostanów. W dniu 4 lipca 2002 r. podczas trwającego 15 min. huraganu, w Puszczy Piskiej
uszkodzeniu uległo kilkadziesiąt tysięcy hektarów lasu. W samym tylko Nadleśnictwie Pisz huragan
poważnie uszkodził drzewostany na pow. 12000 ha, w tym kilka tys. ha zniszczył doszczętnie. 445 ha
zniszczonego lasu w Leśnictwie Szast (nomen omen, po mazursku szast znaczy wichura) uznano za
las ochronny i pozostawiono bez jakiejkolwiek ingerencji. Naukowcy założyli tu powierzchnie badawcze, aby zbadać procesy związane z rozkładem drewna i odtwarzaniem się lasu na pohuraganowej powierzchni. Ścieżka edukacyjna biegnie po długim (120m), wysokim (2,5m) drewnianym pomoście,
zakończonym wieżą widokową.
Ścieżka Edukacyjna „Leśne Prawdy” w Nadleśnictwie Zaporowo
Ścieżkę tę, o długości 2,5 km, wytyczono w lesie nad Jeziorem Pierzchalskim, powstałym w wyniku
przetamowania rzeki, a wchodzącym w skład rezerwatu „Ostoja Bobrów na Rzece Pasłęce”. Na trasie ścieżki umieszczono 17 tablic informujących o ochronie zabytków archeologicznych, o ochronie
przyrody, o gospodarce leśnej, prezentujących i omawiających napotykane obiekty i zjawiska, a m.in.:
cmentarzysko kurhanowe sprzed 2500 lat; cykle życiowe drzewostanów leśnych; mieszkańcy lasu; zasady i sposoby ochrony lasu; las łęgowy; Jezioro Pierzchalskie, rezerwat przyrody, jego flora i fauna;
róże funkcje lasu; szkółka leśna. Na trasie ścieżki ustawione są ławy, stoły, wiaty, nadjeziorny pomost
i miejsce do rozpalania ogniska.
Kontakt: Nadleśnictwo Zaporowo tel. +48 55 243 94 66
http://lp.olsztyn.rdlp.gov.pl/zaporowo/main.htm
Opisy innych leśnych ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych można znaleźć na stronach internetowych m.in. :
www. olsztyn.lasy.gov. pl oraz www.bialystok.lasy.gov.pl
19
PARKI DZIKICH ZWIERZĄT
20
Parki dzikich zwierząt
Powyższa nazwa używana jest przez wielu turystów. Toteż pod takim tytułem zamieszczamy informacje
o kilku ośrodkach, w których można obejrzeć różne gatunki i rasy zwierząt dzikich, a także hodowlanych tzw. domowych.
Stacja Badawcza Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN w Popielnie
Na półwyspie, pomiędzy jeziorami; Śniardwy, Bełdany i Warnołty znajduje się zakład doświadczalny
PAN w Popielnie, znany przede wszystkim jako miejsce hodowli polskiego konika typu tarpan, wielu
zwierząt hodowlanych starych ras, żubroni, czyli mieszańców bydła domowego z żubrami, a także z hodowli bobra europejskiego do celów badawczych i reintrodukcyjnych. To dzięki naukowcom z Popielna, Warmia i Mazury mają obecnie liczną populację bobra – zwierzęcia które wytępiono tu pod koniec
XVIII wieku, i którego nie było w regionie przez prawie półtora stulecia. Wiele tych gryzoni z Popielna
trafiło na wolność. Ale w stacji nadal można obejrzeć przetrzymywane tu bobry i ekspozycje fotografii
prezentujących sceny z ich życia na wolności.
W 1956 r. las popielniański został przekazany PAN. 1600ha lasu ogrodzono, przeznaczając na terytorium wolnościowych tabunów konika polskiego. Obecnie żyją tu na wolności dwa tabuny koników
polskich, które odtworzyły zwyczaje dzikich koni i doskonale radzą sobie bez pomocy człowieka.
Co roku Popielno odwiedzane jest przez ok. 6 tys. turystów, którzy mogą oglądać zwierzęta hodowane
w stacji. W Popielnie otwarto także muzeum prezentujące dorobek oraz bieżące prace Stacji Badawczej
PAN. Wśród ekspozycji znajduje się interesująca kolekcja poroży jeleni mazurskich. Koniki polskie
typu tarpan można obejrzeć w stajni i na wybiegu. W muzeum prezentowane są fotografie tabunów wolnościowych i informacje o obyczajach dzikich koni. Botaniczna część ekspozycji prezentuje zespoły roślinne występujące w popielniańskim lesie. W samym lesie stworzono dwie ścieżki dydaktyczne. Jedna
wiedzie wzdłuż wschodniego, malowniczego brzegu Bełdan i obok zbiorowisk roślinnych, prezentując
zagadnienia z zakresu gospodarki leśnej. Druga ścieżka ukazuje proces zarastania i zaniku śródleśnego,
dystroficznego jeziora.
Kontakt: Stacja Badawcza Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt Pan w Popielnie
tel. +48 87 423 15 19
www.popielno.pl
Kontakt: Stacja Badawcza PAN w Kosewie Górnym tel. +48 89 742 43 80
www.kosewopan.pl
Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie
W Kadzidłowie ok. 3 km na północ od
Ukty znajduje się Park Dzikich Zwierząt,
gdzie można obejrzeć zwierzęta wielu gatunków: sarny, jelenie, łosie, daniele, dziki,
bobry, a nawet wilki, rysie, głuszce, jarząbki i cietrzewie.
PARKI DZIKICH ZWIERZĄT
Stacja Badawcza PAN w Kosewie Górnym
Usytuowana w przepięknym, pagórkowatym, śródjeziornym krajobrazie stacja zajmuje się badaniem
fizjologii rozrodczej i zachowania się jeleniowatych. W stacji obejrzeć można sarny, łosie, daniele, oraz
jelenie kilku gatunków pochodzących z różnych części świata. Stacja prowadzi działalność turystyczno-edukacyjną. Można tu podczas prelekcji dowiedzieć się wielu ciekawostek z życia dzikich zwierząt
i obejrzeć je z bliska.
Kontakt: tel. 48 87 425 73 65 (1.V -31. X), 48 87 425
73 66 (1.XI – 30. IV)
Schronisko dla Zwierząt w Leśnictwie Napromek
W kilku miejscach w nadleśnictwach, w parkach krajobrazowych, prowadzone są lecznice dla kontuzjowanych zwierząt. Nie wszystkie lecznice udostępniane są turystom, gdyż np. dziki bielik podczas
kuracji potrzebuje spokoju.
Na terenie Nadleśnictwa Olsztynek, przy leśniczówce Napromek istnieje azyl dla dzikich zwierząt,
gdzie można zobaczyć bażanty kilku gatunków, dziki, sarny, daniela i muflona.
Kontakt: Leśnictwo Napromek tel. +48 89 645 82 41
21
PARKI DWORSKIE I PAŁACOWE
22
Parki dworskie i pałacowe
W krajobrazie naszego regionu obok średniowiecznych zamków i kościołów, założeń architektonicznych miast i wsi, bardzo ważną rolę odgrywały pałace magnackie, dwory szlacheckie oraz towarzyszące
im zespoły folwarczne i parkowe. Często obszar całych dóbr miał świadomie kształtowaną kompozycję
przestrzenną z siedzibą rodową, folwarkiem, parkiem ze stawami, z cmentarzem właścicieli, z alejami
przydrożnymi i śródpolnymi szpalerami. Wiele z tych założeń uległo, niestety, dewastacji skutkiem
powojennej polityki, powodującej traktowanie ich jako ślad germański i przeżytek feudalizmu. Spośród
najlepiej zachowanych i odrestaurowanych, poznania warte są m.in. następujące parki:
Olsztyn Nagórki
Muzeum Przyrody na terenie zespołu pałacowo-parkowego
W pochodzących z poł. XIX w. budynkach byłego majątku ziemskiego Nagórki w Olsztynie, w otoczeniu zabytkowego parku mieści się Muzeum Przyrody. Jest ono oddziałem Muzeum Warmii i Mazur. Od
1956 r. w Muzeum W. i M. funkcjonował dział przyrody. W 2000 r. powołano Muzeum Przyrody, które
rozpoczęło swą działalność w wyremontowanej wozowni i w eklektycznym pałacyku. Pałac wyremontowano za pieniądze rządu szwedzkiego w ramach programu „Hallandzki model konserwacji zabytków
w Olsztyńskiem” (współpraca woj. olsztyńskiego ze szwedzką prowincją Halland).
Muzeum posiada 19 tys. eksponatów, głównie zbiory botaniczne, geologiczne i zoologiczne, w tym
kolekcję owadów oraz kręgowców, zwłaszcza ptaków i ssaków, z największymi spośród żyjących
w regionie. Muzeum gromadzi, opracowuje i eksponuje zbiory i prowadzi edukację i popularyzację
walorów przyrody Warmii i Mazur. Bardzo interesujące wystawy, prelekcje i tzw. lekcje muzealne cieszą się dużym zainteresowaniem wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. Tu dużo można się nauczyć
o najciekawszych przedstawicielach przyrody żywej i nieożywionej, oraz zobaczyć to, czego nie udało
się zaobserwować w terenie.
Muzeum Przyrody mieści się przy ul. Metalowej.
Zaprasza codziennie (z wyjątkiem poniedziałków i świąt), w okresie czerwiec-wrzesień w godz. 9.00 – 17.00,
od października zaś do maja w godz. 10.00-16.00.
Kontakt: Pałac w Łężanach tel. +48 89 755 42 28
Możliwość zwiedzania po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu.
Park Pałacowy w Galinach
Majątek Galiny od 1468 do 1945 r. należał do rodu Eulenburg. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się
ok. 10 km na południe od Bartoszyc, przy drodze Bartoszyce – Bisztynek. Usytuowany jest na wzniesieniu w zakolu rzeki Pisy. Neobarokowy zespół pałacowy, otoczony jest parkiem o kompozycji krajobrazowej. O uroku parku decyduje bardzo interesujący układ wodny, wykorzystujący wody Pisy, same jej
koryto jak i stworzone sztucznie, piętrzenia, kaskady, rozlewiska – stawy z zadrzewionymi wysepkami.
Przed elewacją parkową pałacu, na dużej polanie rosną pięknie ukształtowane solitery (egzemplarze
pojedyncze) i grupy starych drzew.
PARKI DWORSKIE I PAŁACOWE
Park Pałacowy w Łężanach
Zespół pałacowo-parkowy wraz z dużym folwarkiem usytuowany jest przy południowym brzegu Jeziora Legińskiego, przy drodze Biskupiec – Reszel. Przedwojennym jego właścicielem był kontradmirał niemiecki Reinhold Fischer. W centralnym miejscu założenia znajduje się neobarokowy pałac,
pochodzący z początku XX w. Znaczną część jego elewacji pokrywają pnącza winobluszczu, co dodaje
pałacowi i otoczeniu uroku i specyficznego kolorytu. Pałac otoczony jest ładnym, zadbanym, parkiem
krajobrazowym, w którym zachowały się oryginalne alejki i większość układu zieleni. Dobrze utrzymane trawniki okolone są odtworzonymi, ciętymi żywopłotami. W parku znajdują się stare drzewa
w postaci pojedynczo posadzonych tzw. soliterów, jak i malownicze grupy i kępy ponad 100-letnich
drzew (dębów, klonów, lip, modrzewi itd.) oraz skupiny pięknie kwitnących krzewów. We wschodniej
części parku znajduje się jar, którego dnem, w kierunku jeziora spływają wody strumienia. Jar ten odgradza park od leśnej części założenia. W niej, na wzgórzu znajdowało się mauzoleum rodu Fischerów,
obecnie pełniące rolę kaplicy.
23