Legionella Dzień Wody
Transkrypt
Legionella Dzień Wody
Legionella species Legioneloza znajduje się na liście chorób zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych i zgłaszanych Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŜeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.). Obowiązek badania Legionelli species od 1 stycznia 2008 r. wprowadza rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Charakterystyka i występowanie Bakterie z rodzaju Legionella są to cienkie pałeczki Gram(-)ujemne o wymiarach 0,3-0,9 x 2,0-4,0 µm. Posiadają zdolność ruchu. Ich naturalnym rezerwuarem są wody śródlądowe i morskie, głównie w strefach przybrzeŜnych, gdzie często dochodzi do eutrofizacji wód. Licznie występują takŜe w glebie, gorących źródłach wody, a ponadto są wewnątrzkomórkowymi pasoŜytami pierwotniaków. Wyizolowano do tej pory 46 gatunków z rodzaju Legionella, wśród których zidentyfikowano serologicznie 70 grup. NamnaŜaniu bakterii Legionella sp. sprzyja temperatura wody od 20-45°C. Jest to temperatura optymalna do rozwoju bakterii. W temperaturze wody < 20°C oraz > 45°C - brak jest moŜliwości przeŜycia bakterii, a takŜe ich wzrost jest mało prawdopodobny. NamnaŜaniu bakterii sprzyjają równieŜ: środowisko tlenowe, osady, szlamy, zgorzeliny i materiał organiczny (czynniki odŜywcze). Nie stwierdzono przenoszenia się bakterii z człowieka na człowieka oraz moŜliwości zaraŜenia się drogą pokarmową, poprzez picie zanieczyszczonej wody. Sztucznym rezerwuarem tych bakterii są systemy ciepłej wody i urządzenia wentylacyjne. Bakterie te mogą kolonizować wewnętrzne części rur z ciepłą wodą, zbiorniki na ciepłą wodę, wieŜe chłodnicze, perlatory zaworów czerpalnych, głowice natryskowe pryszniców. Wymienione szczepy bakterii rozwijają się szczególnie silnie w źle zaprojektowanych instalacjach obiektów uŜyteczności publicznej. Kotłownie zapewniające przygotowanie ciepłej wody uŜytkowej wyposaŜa się w pojemnościowe, najczęściej pionowe podgrzewacze, niekiedy o duŜych pojemnościach. Mankamentem tego rozwiązania moŜe być nierównomierny rozkład i uwarstwienie temperatury podgrzanej wody. W dolnej i środkowej części takiego podgrzewacza temperatura bywa rzędu od + 35°C do + 40°C, co sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej. Wpływ na zdrowie człowieka Legionella species moŜe powodować u ludzi nietypowe zapalenie płuc, jak i gorączkę Pontiac. Szczególnie niebezpieczne dla człowieka są bakterie naleŜące do gatunku Legionella pneumophila. Legionella species przenosi się drogą oddechową, przez inhalację aerozoli zawierających bakterie lub cząsteczek pyłu powstałego w wyniku ich wyschnięcia. Kropelki mogą powstawać w wyniku rozpryskiwania wody na przykład w kabinach prysznicowych, wzburzania wody w pojemnikach, lub w zetknięciu z powierzchnią stałą. Niebezpieczne są wymiary kropel o średnicy 2,0 – 5,0 µm. Krople o średnicy > 5 µm zatrzymują się w gardle i nie docierają do oskrzeli, natomiast krople o średnicy < 2 µm, ze względu na wymiary bakterii nie mogą być jej nośnikiem. Postaci płucnej legionelozy towarzyszy suchy kaszel, zaburzenia w oddychaniu, temperatura powyŜej 40°C, zaburzenia świadomości. Śmiertelność wynosi 10-20% zachorowań. Gorączka Pontiac ma postać pseudogrypową i choruje na nią 90% naraŜonej populacji. Zgony nie występują. Metody zapobiegania występowaniu i namnaŜaniu Jedną z podstawowych zasad dostosowania instalacji ciepłej wody do działań zmniejszających ryzyko zakaŜenia bakteriami Legionella jest zapewnienie stałego obiegu wody ciepłej oraz uzyskanie temperatury ciepłej wody uŜytkowej w punkcie czerpalnym nie niŜszej niŜ 55°C i nie wyŜszej niŜ 60°C. Instalacja taka powinna umoŜliwiać przeprowadzanie jej okresowej dezynfekcji termicznej przy temperaturze wody nie niŜszej niŜ 70°C - zgodnie z §120 ust. 1, 2 i 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.). NaleŜy nadmienić, Ŝe bakterie Legionella w temperaturach wyŜszych niŜ +60°C, nie tylko się nie namnaŜają, ale i szybko giną. Dezynfekcja termiczna polega na okresowym podwyŜszeniu temperatury wody ciepłej do 70-80°C (minimalna temperatura w odległych punktach 60°C). NamnaŜaniu bakterii Legionella species zapobiega równieŜ przeprowadzanie okresowej - chemicznej lub termicznej dezynfekcji instalacji ciepłej wody. Dezynfekcja chemiczna moŜe być prowadzona: - podchlorynem sodu (hiperchlorowanie szokowe - do otrzymania stęŜenia chloru wolnego między 20-50 mg/l, czas kontaktu: 1-2 godziny). - hiperchlorowanie ciągłe - do otrzymania w punktach uŜytkowania stałego stęŜenia wolnego chloru między 1-3 mg/l) albo dwutlenkiem chloru (do otrzymania stęŜenia dwutlenku chloru w instalacji między 0,2 – 0,4 mg/l). Konieczne jest takŜe dokonywanie przeglądu stanu instalacji ciepłej wody. Instalacja powinna być utrzymywana w czystości, naleŜy zlikwidować tzw. „ślepe odcinki instalacji”, aby nie dopuszczać do zastoin wody. Ponadto naleŜy zapobiegać procesom korozji i tworzenia się złogów oraz utrzymywać w czystości zawory, krany, natryski oraz prysznice itp. Wszystkie powyŜsze czynności mają charakter prewencyjny, zapobiegający namnaŜaniu się bakterii w instalacjach ciepłej wody. W celu monitorowania stanu instalacji wodnych naleŜy przeprowadzać systematyczne badania polegające na wykrywaniu bakterii z rodzaju Legionella. Pobieranie, przechowywanie i transport próbek wody do badań Próbki wody mogą być pobierane wyłącznie przez personel przeszkolony w zakresie pobierania i postępowania z próbkami wody. Pobieranie próbek gorącej wody naleŜy wykonywać zachowując szczególną ostroŜność. NaleŜy uŜywać: rękawic i okularów ochronnych zabezpieczających przed poparzeniem oraz unikać wdychania aerozoli. Próbki wody powinno pobierać się ze szczególną starannością, gwarantując zachowanie jałowych warunków. Zdjąć z kurka wszystkie dodatkowe urządzenia (wkładki przeciwrozpryskowe, perlatory, filtry, rurki przedłuŜające). Kurki i końcówki przewodów naleŜy umyć detergentem, osuszyć i zdezynfekować najlepiej przez opalenie płomieniem. Transport próbek powinien się odbywać w temperaturze 6-18ºC, najlepiej 8ºC. Próbki naleŜy chronić przed ciepłem i światłem słonecznym. Czas transportu powinien być moŜliwie jak najkrótszy, badania najlepiej jest rozpocząć w ciągu 24h (maksymalnie 72h) od chwili pobrania. Legionella na terenie woj. zachodniopomorskiego W woj. zachodniopomorskim prowadzone są badania ciepłej wody uŜytkowej w kierunku wykrywania bakterii Legionella sp. w obiektach uŜyteczności publicznej (domy dziecka, domy pomocy społecznej, ośrodki wczasowe, sanatoria, hotele, internaty) oraz w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej (szpitale, zakłady opiekuńczo-lecznicze). Próbki wody pobierane są zgodnie z § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Punkty poboru próbek wody ciepłej zlokalizowane są w miejscu wypływu ciepłej wody ze zbiornika lub najbliŜszym punkcie czerpalnym, w punkcie czerpalnym najdalej połoŜonym od zbiornika ciepłej wody, w miejscu powrotu wody do podgrzewacza i przynajmniej w jednym wybranym punkcie pośrednim (ich liczba zaleŜy od wielkości systemu). Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania zaleŜą od wyników badania bakteriologicznego i zostały szczegółowo omówione w załączniku nr 7 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.), co przedstawia poniŜsza tabela: Liczba Legionella sp. w 100 Ocena skaŜenia ml <100 <102 >100 102 - 103 >1.000 103 – 104 >10.000 >104 Postępowanie Badanie brak / znikome System pod kontrolą - nie wymaga Po 1 roku lub po 3 podjęcia specjalnych działań. latach2) średnie JeŜeli większość próbek jest Po 4 tygodniach, jeŜeli pozytywna, naleŜy sieć wodną uznać wynik badania nie za skolonizowaną przez pałeczki ulegnie zmianie, naleŜy Legionella, znaleźć przyczynę przeprowadzić (dokonać przeglądu technicznego czyszczenie i sieci, sprawdzić temperaturę wody) i dezynfekcję, powtórzyć podjąć działania zmierzające do badanie po 1 tygodniu, redukcji liczby bakterii. Dalsze następnie po 1 roku działania (czyszczenie i dezynfekcja) zaleŜą od wyniku następnego badania wysokie Przystąpić do działań Po 1 tygodniu od interwencyjnych jw., włącznie z czyszczenia i czyszczeniem i dezynfekcją systemu - dezynfekcji, następnie woda nie nadaje się do pryszniców. co 3 miesiące3) bardzo wysokie Natychmiast wyłączyć z eksploatacji Po 1 tygodniu od urządzenia i instalacje wody ciepłej czyszczenia i oraz przeprowadzić zabiegi ich dezynfekcji, następnie czyszczenia i dezynfekcji. co 3 miesiące3) 2) jeŜeli w kolejnych badaniach w odstępstwach rocznych stwierdzono <100jtk/100ml jeŜeli w kolejnych w dwóch badaniach wykonanych w odstępstwach h trzech miesięcy stwierdzono <100jtk/100ml, to następne badanie moŜna wykonać za rok 3) Prowadzony przez państwową inspekcję sanitarną monitoring jakości ciepłej wody uŜytkowej wykazał występowanie bakterii Legionella sp. w znacznych ilościach w obiektach uŜyteczności oraz szpitalach. W 2010 r. nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęto jakość wody ciepłej w 141 obiektach uŜyteczności publicznej i zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej. Pobrano łącznie 1111 próbek wody, z czego w 296 próbkach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej wartości bakterii Legionella sp. Pod szczególnym nadzorem organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest jakość wody ciepłej uŜytkowej w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej. Do dnia 31.12.2010 r. wykonano w ramach nadzoru badanie ciepłej wody uŜytkowej na obecność bakterii Legionella sp. w 24 szpitalach. Pobrano łącznie 302 próbki wody ciepłej w szpitalach, z czego w 115 próbkach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej liczby bakterii Legionella sp. określonej w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.) Uzyskane wyniki badań ujawniły występowanie bakterii Legionella sp. w znacznych ilościach. W 14 szpitalach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej normy określonej w ww. rozporządzeniu, co stanowi 58,3 % obiektów (na koniec 2009 r. było 61,1 %). W przypadku występowania bakterii Legionella sp. w ilościach powyŜej 1000 jtk/100ml zakazywano korzystania z ciepłej wody pod prysznicami oraz nakazywano doprowadzenie ciepłej wody do właściwej jakości. W związku z powyŜszym wydano w sumie 14 decyzji administracyjnych. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe powyŜsze działania doprowadziły do poprawy jakości wody ciepłej, gdyŜ kolejne badania próbek wody nie wykazywały juŜ przekroczeń dopuszczalnej wartości bakterii Legionella sp.