Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym
Transkrypt
Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym
Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym 15. SKRĘCANIE PRĘTÓW O PRZEKROJU KOŁOWO SYMETRYCZNYM I PROSTOKĄTNYM 15.1. Naprężenia i odkształcenia Ze skręcaniem pręta pryzmatycznego mamy do czynienia wówczas, gdy układ sił zewnętrznych po jednej stronie jego przekroju poprzecznego redukuje się do momentu, którego płaszczyzna działania jest styczna do przekroju, a wektor jest równoległy do osi pręta. Moment ten M s nazywamy momentem skręcającym. Naszym zadaniem będzie przede wszystkim wyznaczenie macierzy naprężeń i odkształceń w dowolnym punkcie pręta. Zagadnienie skręcania prętów pryzmatycznych daje się rozwiązać prostymi metodami wytrzymałości materiałów tylko w przypadku prętów o kołowo symetrycznym przekroju poprzecznym. Rozważmy więc, pokazany na rys. 15.1 pręt pryzmatyczny o kołowym przekroju poprzecznym, którego pole jest równe A, określony w układzie osi (X, Y ,Z) w którym oś X jest osią pręta a dwie pozostałe są osiami głównymi centralnymi jego przekroju poprzecznego. Materiał pręta jest liniowo sprężysty o stałych materiałowych E oraz ν. v (1, 0 , 0 ) Z Y Z Y Ms Ms τ xy σx Ms X I τ xz X II I A A x x Rys. 15.1 Postawione zadanie rozwiążemy postępując według kilkakrotnie już stosowanego algorytmu. Po dokonaniu myślowego przekroju pręta na dwie części, odrzuceniu części II i przyłożeniu do części I układu sił wewnętrznych rozważymy trzy komplety równań tzn. równania równowagi, geometryczne i fizyczne. Równania równowagi wynikające z twierdzenia o równoważności odpowiednich układu sił wewnętrznych i zewnętrznych w tym przypadku przyjmą postać: σ x dA = 0 , ∫∫ τ xy dA = 0, ∫∫ A A ∫∫ − τ xy z + τ xz y dA = M s ( x ), A ( ) ∫∫ τ xz dA = 0, A ∫∫ σ x z dA = 0, A ∫∫ − σ x y dA = 0. (15.1) A Równania geometryczne sformułujemy w oparciu o przypuszczony obraz deformacji pręta. Przyjęte założenia o własnościach materiału pręta, małych przemieszczeniach i zasada 198 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym płaskich przekrojów pozwalają przyjąć obraz jego deformacji po obciążeniu pokazany na rys. 15.2. Narysowana na powierzchni zewnętrznej pręta siatka prostopadłych do siebie linii po Z r ρ γ A γr ϕ (x ) X x l B B’ ϕ (l ) dx dϕ ( x ) Ms(x) τ τr dx Rys. 15.2 przyłożeniu momentu skręcającego deformuje się tak, że linie równoległe do osi pręta przechodzą w linie śrubowe a linie prostopadłe do osi pręta pozostają do niego prostopadłe. Można więc opisać mechanizm deformacji jako obroty wokół osi pręta płaskich kołowych. nie deformujących się przekrojów przy nie zmieniających się między nimi odległościach, zatem odkształcenia liniowe włókien równoległych do osi układu odniesienia są równe zeru: ε x = ε y =ε z = 0 , oraz γ yz = 0 . Kąt o jaki obracają się poszczególne przekroje nazywać będziemy kątem skręcenia i oznaczymy go ϕ ( x ) . Dla dalszej analizy deformacji pręta wytnijmy z niego element o dowolnie małej długości dx (patrz rys. 15.2). Przyrost kąta skręcenia na tym odcinku oznaczmy przez dϕ ( x ) . Z rys.15.2 odczytujemy, że na pobocznicy zachodzą zależności: dϕ ( x ) BB ' = dx γ r i BB ' = dϕ ( x ) r zatem γ r = r , dx gdzie: γ r - odkształcenie kątowe na pobocznicy pręta. Jeśli dalej przyjmiemy, że zależności zauważone na pobocznicy spełnione są również wewnątrz pręta to możemy napisać: γ =ρ dϕ ( x ) dx (15.2) gdzie: γ - odkształcenie kątowe w punkcie o promieniu wodzącym ρ dwóch prostopadłych do siebie włókien, z których jedno jest równoległe do osi pręta a drugie prostopadłe do promienia wodzącego. Po wprowadzeniu pojęcia jednostkowego kąta skręcenia określonego wzorem: dϕ ( x ) θ (x ) = , (15.3) dx 199 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym w miejsce zależności (15.2) dostajemy: γ = ρ θ (x ) . (15.4) Z równań fizycznych Hooke’a otrzymujemy: ν ε x + 1 − 2ν ε x + ε y + ε z E ν εx +ε y +εz σy= εy + 1 +ν 1 − 2ν σx = σz = E 1 +ν E 1 +ν ( ) ( ) → σ x =0 → σ y =0 ν ε z + 1 − 2ν ε x + ε y + ε z → σ z = 0 τ yz = G γ yz ( ) → τ yz = 0 oraz τ = G γ = Gρθ ( x ) (15.5) Z Kierunek wektora tych ostatnich naprężeń stycznych τ , jest prostopadły do promienia wodzącego punktu ρ a jego zwrot jest taki, że kręci względem środka tak samo jak obciążający przekrój moment skręcający. Jak widać z rys. 15.3 naprężenia styczne w rozważanym punkcie, równoległe do osi układu odniesienia, można wyrazić poprzez naprężenie styczne τ wzorami: τ z τ xz τ xy ρ α Y y Rys.15.3 τ xy = − τ sin α i τ xz =τ cos α a po podstawieniu (15.4) przyjmują postać: (15.6) τ xy = − Gθ ( x )z i τ xz = Gθ ( x ) y . (15.7) Wracamy do równań równoważności (15.1). Pierwsze, piąte i szóste z uwagi na zerowania się naprężeń normalnych są spełnione tożsamościowo. Równanie drugie ∫∫ τ xy dA = ∫∫ − Gθ (x )z dA = − Gθ (x )∫∫ z dA = 0 , A A A jest spełnione, bo całka to moment statyczny względem osi centralnej Y. Z analogicznego powodu spełnione jest trzecie równanie równoważności: ∫∫ τ xz dA = ∫∫ Gθ (x )y dA = − Gθ (x )∫∫ y dA = 0 . A A A Przejdźmy do równania czwartego: ∫∫ (− τ xy z + τ xz y )dA = M s (x ) A 200 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Podstawienie pod całkę zależności (15.7) i kolejne przekształcenia dają ∫∫ [Gθ (x ) z 2 ] + Gθ ( x ) y 2 dA = M s ( x ) ( ) Gθ (x )∫∫ z 2 + y 2 dA = M s (x ) → A A θ (x ) = M s (x ) G J0 gdzie: J 0 = ∫∫ y 2 + z 2 dA = ∫∫ ρ 2 dA to biegunowy moment bezwładności przekroju (15.8) ( ) A A poprzecznego względem jego środka ciężkości, a iloczyn GJ 0 nazywany jest sztywnością na skręcanie. Wstawiając (15.8) do (15.5) otrzymujemy wzór określający rozkład naprężeń stycznych w przekroju poprzecznym skręcanego pręta o przekroju kołowo-symetrycznym: τ= M s (x ) ρ. J0 (15.9) 14.2. Analiza stanu naprężenia i odkształcenia W rozważanym przypadku na płaszczyznach prostopadłych do osi układu odniesienia nie ma naprężeń normalnych a występujące w płaszczyźnie przekroju poprzecznego naprężenia styczne określone wzorem (15.9) są liniowo zależne od odległości od jego środka ciężkości. Zatem swą największą wartość osiągają one w punktach leżących na obwodzie: max τ = M s (x ) M (x ) r= s J0 W0 J0 r wytrzymałości) gdzie: W0 = (15.10) - wskaźnik wytrzymałości przy skręcaniu (lub biegunowy wskaźnik Rozkład tych naprężeń stycznych pokazany jest na rys.15.4 i jak już powiedziano wyżej ich kierunek jest prostopadły do wektora wodzącego punktu a zwrot taki, że kręcą one względem środka ciężkości tak samo jak obciążający przekrój moment skręcający. Kołowa symetria przekroju powoduje, że taki liniowy rozkład występuje na każdym odcinku przechodzącym przez środek przekroju poprzecznego. maxτ maxτ Rys. 15.4 Pokazuje to wyraźniej rys. 14.5, który może również ułatwić zrozumienie, że w omawianym przypadku w każdym punkcie pręta mamy do czynienia z płaskim stanem naprężenia (dokładniej z czystym ścinaniem) i że płaszczyzną tego stanu jest płaszczyzna prostopadła do przekroju poprzecznego i prostopadła do wektora wodzącego punktu. Naprężenia główne, z których jedno jest rozciągające a drugie ściskające o wartościach równych naprężeniom stycznym, nachylone są pod kątem 45° do osi pręta (rys.15.5). 201 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym max τ σ1= τ τ τ σ2= τ 45° 45° max τ σ2= τ σ1= τ Rys.14.5 Macierz odkształceń odpowiadającą wyznaczonym naprężeniom obliczamy korzystając ze związków fizycznych Hooke’a. Z zależności (15.3) i (18.8) wynika, że kąt skręcenia dwóch przekrojów odległych o x jest równy: x x 0 0 ϕ ( x ) = ∫ θ ( x ) dx = ∫ M s (x ) dx . G J0 (15.11) Stąd, całkowity kąt skręcenia pręta o długości l , obciążonego stałym momentem skręcającym M s ( x ) = M s , wynosi: ϕ= Ms l . G J0 (15.12) W tym miejscu warto zwrócić uwagę na zależność (15.11), pokazuje ona, że funkcja momentów skręcających podzielona przez sztywność na skręcanie GJ0 jest pochodną kąta skręcenia. 15.3. Energia sprężysta skręcanego pręta o kołowo symetrycznym przekroju Podstawienie wyrażeń określających elementy macierzy naprężeń do wzorów (8.18) pozwala na wyznaczenie gęstości energii sprężystej i energii sprężystej dla skręcanego pręta o kołowo symetrycznym przekroju poprzecznym: 2 τ2 1 +ν 2 1 M s (x ) Φ= τ xy + τ xz2 = = ρ , E 2G 2G J o i stąd energia sprężysta takiego pręta o długości l wynosi: ( ) 2 U = ∫∫∫ Φ dV = ∫∫∫ V V 2 l l M s2 ( x ) 1 M s (x ) 1 M s (x ) ρ dV = dx ρ dA = ∫ ∫∫ 2 G J o ∫ 2 G J o dx . 2G Jo 0 A 0 W przypadku pręta, którego przekrój poprzeczny zmienia się na jego długości, energia sprężysta jest równa: 202 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym n U =∑ i =1 li M si2 ( x ) ∫ 2GJ oi dx , 0 (15.13) gdzie sumowanie należy wykonać po wszystkich przedziałach charakterystycznych. 15.4. Wymiarowanie skręcanych prętów o kołowo symetrycznym przekroju Stan graniczny nośności wymaga aby największe naprężenia styczne w konstrukcji były mniejsze od naprężeń obliczeniowych przy ścinaniu Rt : max τ ≤ Rt W przypadku pręta o stałym przekroju poprzecznym na całej jego długości największe naprężenia styczne wystąpią w przekroju maksymalnego momentu skręcającego we wszystkich punktach na obwodzie i warunek stanu granicznego nośności przyjmie formę: max τ = max M s ≤ Rt W0 (15.14) Stan graniczny użytkowania nie dopuszcza zbyt dużego kąta skręcenia w konstrukcji i związany z nim warunek stawia wymóg, by największy jednostkowy kąt skręcenia był mniejszy od dopuszczalnego: max θ ≤ θ dop . W przypadku pręta pryzmatycznego wykonanego z jednego materiału największy jednostkowy kąt skręcenia wystąpi w przekroju maksymalnego momentu skręcającego i warunek stanu granicznego użytkowania przyjmuje postać: max M s ≤ θ dop . G J0 (15.15) 15.5. Przykłady Przykład 15.5.1. Wyznaczyć biegunowy moment bezwładności i biegunowy wskaźnik wytrzymałości dla przekroju kołowego i rurowego. Z Z Y O r rw rz d J0 = J y + J z = W0 = Y O π r4 2 = π d4 J0 = 32 J0 π r3 π d 3 = = r 2 16 π rz4 2 − π rw4 2 = π rz4 r 1 − w 2 rz 4 J 0 π rz3 rw 1 − W0 = = rz 2 rz 203 4 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Przykład 15.5.2.Wyznaczyć potrzebną średnicę pręta skręcanego obciążonego jak na rysunku ze względu na stan graniczny nośności i użytkowania jeśli Rt = 130 MPa, G = 80 GPa, θ dop = 0.3o /m. Po przyjęciu średnicy wyznaczyć wykres kątów skręcenia poszczególnych przekrojów względem przekroju A. D C B A 3 kNm 13 kNm 6 kNm X MSA 1.5 m 1.0 m 1.0 m Rozwiązanie Wykres momentów skręcających pozwoli określić maksymalny moment skręcający w konstrukcji. Aby go wyznaczyć wpierw wyliczymy moment skręcający w utwierdzeniu. Po przyjęciu jego zwrotu jak na rysunku warunek równowagi sił działających na pręt ma postać: ∑Mx = 0 ∑Ms = 0, lub inaczej co pokazuje fizyczną interpretację tego warunku: M SA + 6 − 13 + 3 = 0 → M SA = 4.0 kNm. Aby sporządzić wykres momentów skręcających wygodnie jest przyjąć lokalną umowę znakowania tych sił przekrojowych, która uwalniałaby nas od układu globalnego i informacji po której stronie przekroju dokonywana jest redukcja. Z podobnymi umowami mieliśmy już do czynienia - był to układ własny przekroju poprzecznego pręta przy znakowaniu sił poprzecznych i podłużnych czy też spody przy momentach zginających. Umowę znakowania momentów skręcających pokazuje poniższy rysunek ujemne momenty skręcające dodatnie momenty skręcające Przy tej umowie wykres momentów skręcających w rozważanym pręcie pokazuje rysunek poniżej: 13 kNm 6 kNm X 1.0 m 1.5 m 1.0 m 10.0 Ms(x) Nm 3.0 4.0 3 kNm D C B A ϕ Ax 204 0.475° 0.120° ° 0.567° 4 kNm Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Maksymalny moment skręcający max Ms = 10.0 kNm. Wyznaczenie średnicy pręta. Potrzebny wymiar ze względu na stan graniczny nośności: max M s maxτ = ≤ Rt W0 max M s → W0 ≥ Rt → π d3 10 * 10 3 ≥ 16 130 * 10 6 → d ≥ 7.23* 10 −2 m. Potrzebny wymiar ze względu na stan graniczny użytkowania: maxθ = max M s max M s π d 4 10 * 10 3 * 180 o ≤θ dop → J 0 ≥ → ≥ → d ≥ 12.49 * 10 −2 m. 9 GJ 0 G θ dop 32 80 * 10 * π * 0.3 W warunku stanu granicznego użytkowania θ dop podane w °/m należało wyrazić w 1/m a ponieważ 180° = π - stąd forma zapisu tego warunku. Przyjęto do wykonania d = 12.5 cm . Biegunowy moment bezwładności pręta przy takiej średnicy wynosi: J0 = π * 12.5 4 32 = 2396.84 cm4. Kąty skręcenia względem przekroju utwierdzenia wyznaczymy sumując kąty skręcenia poszczególnych przekrojów charakterystycznych względem siebie. Ponieważ we wszystkich przedziałach charakterystycznych momenty skręcające są stałe, to kąty skręcenia możemy liczyć według wzoru: ϕ= Ms l . G J0 Zatem: ϕ AB = ϕ BC − 4.0 * 103 * 1.0 180 o = − 0 . 0021 rd = − 0 . 0021 * = −0.120 o , 9 −8 π 80 * 10 * 2396.84 * 10 − 10.0 * 103 * 1.5 180 o = = −0.0078 rd = −0.0078* = −0.447 o , 9 −8 π 80 * 10 * 2396.84 * 10 ϕ CD = 180 o 3.0 * 10 3 * 1.0 = 0 . 0016 rd = 0 . 0016 * = 0.092 o , 9 −8 π 80 * 10 * 2396.84 * 10 ϕ AD = ϕ AB + ϕ BC + ϕ CD = −0.120 − 0.447 + 0.092 = −0.475 o . Obliczone kąty pozwalają narysować wykres kątów skręcenia, który został pokazany na rysunku wyżej. Przykład 15.5.3. Wyznaczyć maksymalne naprężenie styczne w przekroju poprzecznym dwustronnie zamocowanego pręta skręcanego o skokowo zmiennym przekroju kołowym jak na rysunku. Dane są: d, l, G oraz M. 205 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym 1.045 M 2.955 M 0.045 M Pręt jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalny gdyż do 3d d 2d MsE wyznaczenia dwóch reakcji w M 4M MsA postaci momentów skręcających w utwierdzeniach M sA i M sE X C A B E D dysponujemy tylko jednym 2l 2l l l równaniem równowagi, tj. Dodatkowego ∑Ms = 0. równania należy, jak zawsze w Ms przypadku zadania statycznie niewyznaczalnego, poszukiwać w warunkach geometrycznych konstrukcji. W tym przypadku warunek geometryczny wynika z obustronnego zamocowania pręta, zatem kąt skręcenia skrajnych przekrojów jest równy zero co daje dodatkowe równanie w postaci ϕ AE = 0 . Przy założonych jak na rysunku, zwrotach momentów skręcających w utwierdzeniach równania te mają postać: • równanie równowagi ∑ M s = 0 → M sA + M − 4M + M sE = 0 , • równanie geometryczne ϕ AE = 0 → ϕ AB + ϕ BC + ϕ CD + ϕ DE = 0 , M sA 2l (M sA + M ) 2l (M sA + M − 4M ) l (M sA + M − 4M ) l + + + =0 GJ 0 AB GJ 0 BC GJ 0CD GJ 0 DE Biegunowy moment bezwładności na odcinku AB jest równy: π d4 J 0 AB = i jeśli oznaczymy go przez J 0 , to biegunowe momenty bezwładności na 32 pozostałych odcinkach pręta wynoszą: J 0 BC = J 0CD = 16 J 0 , J 0 DE = 81J 0 . Przy tych oznaczeniach równanie geometryczne przyjmuje postać: M sA 2l (M sA + M ) 2l (M sA + M − 4M ) l (M sA + M − 4M ) l + + + = 0, GJ 0 G * 16 J 0 G * 16 J 0 G * 81J 0 z którego wyliczamy M sA = 0.045M , a po wstawieniu do równania równowagi otrzymujemy M sE = 2.955M . Wykres momentów skręcających pokazany na rysunku i geometria przekrojów poprzecznych pręta pozwala sądzić, że największe naprężenia styczne wystąpią na odcinku CD w punktach na obwodzie przekroju poprzecznego i będą miały wartość: max τ = 2.955 M π (2d ) 32d 4 = 1.88 M d3 . 206 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Przykład 15.5.4. Wyznaczyć potrzebną średnicę pręta skręcanego, obciążonego jak na rysunku ze względu na stan graniczny nośności i użytkowania, jeśli Rt = 110 MPa, G = 80 MPa, θ dop = 0.3o /m. Po przyjęciu średnicy wyznaczyć wykres kątów skręcenia poszczególnych przekrojów względem przekroju A. 0.8 d d 20 kNm A X B 2m 3m 3 kNm/m C D 1m E 4m Rozwiązanie Pręt jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalny. Do wyznaczenia dwóch reakcji w postaci momentów skręcających w utwierdzeniach M sA i M sE dysponujemy jednym równaniem równowagi i jednym równaniem geometrycznym. 0.8 d d 20 kNm MsA A X B 2m C D 1m MsE E 4m 14.012 6.012 5.988 3m 3 kNm/m Ms kNm 3.3768 7.996 m ϕ AX 3.3346 9.2893 10 -3 rd Przy założonych jak na rys. zwrotach momentów skręcających w utwierdzeniach równania te mają postać: • równanie równowagi ∑ M s = 0 → − M sA + 20 − 3* 4 + M sE = 0 • równanie geometryczne 207 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym ϕ AE = 0 → ϕ AB + ϕ BC + ϕ CD + ϕ DE = 0 − M sA * 2 (− M sA + 20 )* 3 (− M sA + 20)* 3 (− M sA + 20 − 3* 4)* 2 + + + =0 GJ 0 AC GJ 0 AC GJ 0CE GJ 0CE W powyższym równaniu równowagi obciążenie, rozłożonym w sposób ciągły momentem skręcającym na odcinku DE zostało zastąpione równoważnym, skupionym w środku odcinka momentem skręcającym. π d4 Biegunowy moment bezwładności na odcinku AC jest równy J 0 AC = i jeśli oznaczymy 32 go przez J 0 , to biegunowy moment bezwładności na pozostałym odcinku pręta ma wartość J 0CE = π d4 π (0.8 d )4 − = 0.5904 J 0 . Po wykorzystaniu tej zależności i prostych 32 32 rachunkach równanie geometryczne przyjmuje postać: − 13.4688M sA + 188.7263 = 0 Z tych dwóch równań otrzymujemy: M sA = 14.012 kNm, M sE = 6.012 kNm. Równania momentów skręcających: 0 < x < 2 .0 m 2 .0 < x < 6 .0 m M s ( x ) = − M sA = −14.012 kNm, M s ( x ) = − M sA + 20 = 5.988 kNm 6.0 < x < 10.0 m M s (x ) = 5.988 − 3( x − 6); M s (6) = 5.988 kNm, M s (7.996) = 0 , M s (10) = −6.012 kNm. W miejscu zerowania się momentu skręcającego, tj. dla x = 7.996 m wystąpi ekstremum kąta skręcenia w tym przedziale. Wykres momentów skręcających pokazany jest wyżej. Wyznaczenie wielkości potrzebnej średnicy pręta. odcinek AC max Ms =14.012 kNm • stan graniczny nośności max M s max M s ≤ Rt → W0 ≥ W0 Rt • stan graniczny użytkowania max M s ≤ θ dop GJ 0 → J0 ≥ max M s G θ dop → → π d3 16 ≥ π d4 32 14.012 * 10 3 110 * 10 6 ≥ odcinek CE max Ms =6.012 kNm 208 → d ≥ 0.087 m, 14.012 * 10 3 * 180 o → d ≥ 0.136 m. 80 * 10 9 * 0.3* π Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym J0 = π d4 32 − π (0.8 d )4 32 = 0.5904 π d4 32 = 0.0580 d 4 , J0 = 0.1159 d 3 . d 2 • stan graniczny nośności W0 = max M s max M s 6.012 * 10 3 3 ≤ Rt → W0 ≥ → 0.1159 d ≥ → d ≥ 0.078 m, W0 Rt 110 * 10 6 • stan graniczny użytkowania max M s max M s 6.012 * 10 3 * 180 o ≤ θ dop → J 0 ≥ → 0.0580 d 4 ≥ → d ≥ 0.125 m. GJ 0 G θ dop 80 * 10 9 * 0.3* π Przyjęto do wykonania d = 0.14 m.. Biegunowy moment bezwładności na odcinku AC wynosi 3771 cm4 a na odcinku CE jest równy 2227 cm4 Równania kątów skręcenia względem przekroju A : 0 < x < 2 .0 m x ϕ Ax = ∫ 0 x M s (x ) − 14.012 * 10 3 dx = ∫ dx = −4.6447 * 10 −3 x; 9 −8 GJ 0 0 80 * 10 * 3771* 10 ϕ AB = −9.2893 * 10 −3 rd . 2 .0 < x < 5 .0 m x ϕ Ax = ϕ AB + ∫ 2 x M s (x ) 5.988 * 10 3 dx = ϕ AB + ∫ dx = 9 −8 GJ 0 80 * 10 * 3771 * 10 2 = −9.2893 * 10 −3 + 1.9849 * 10 −3 ( x − 2); ϕ AC = −3.3346 * 10 −3 rd 5 .0 < x < 6 .0 m x M s (x ) 5.988 * 10 3 dx = ϕ AC + ∫ dx = +∫ 9 −8 GJ 0 5 80 * 10 * 2227 * 10 5 x ϕ Ax = ϕ AC = −3.3346 * 10 −3 + 3.3610 * 10 −3 ( x − 5); ϕ AD = 0.0269 * 10 −3 rd 6.0 < x < 10.0 m x ϕ Ax = ϕ AD + ∫ 6 x M s (x ) [5.988 − 3(x − 6)]* 10 3 dx = dx = ϕ AD + ∫ 9 −8 GJ 0 6 80 * 10 * 2227 * 10 = −50.4496 * 10 −3 + 13.4643 * 10 −3 x − 0.8420 * 10 −3 x 2 ; 209 ϕ AE = −0.5421* 10 −6 rd ≈ 0 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Ekstremalny kąt skręcenia w tym przedziale: ϕ Ax (7.996) = 3.3768 * 10 −3 rd . Wykres kątów skręcenia względem przekroju A jest wyżej pokazany. Przykład 15.5.5. W skręcanym pręcie kołowym o średnicy d = 12 cm obciążonym jak na rys. wyznaczyć: wykres momentów skręcających, wykres kątów skręcenia poszczególnych 4 kNm przekrojów względem przekroju A oraz ekstremalne naprężenia główne i odkształcenia główne jeżeli stałe materiałowe A wynoszą E = 205 GPa, ν = 0.3 . 5 kNm/m X 10 kNm/m B 2m C 2m Rozwiązanie 5 kNm/m 4 kNm A X 10 kNm/m B 2m C Ms kNm 9.00 5.25 4.00 11.00 2m 2.9 m ϕ AX 5.815 9.584 7.061 2.232 10-3 rd Równania momentów skręcających: 0 < x < 2 .0 m 1 M s ( x ) = −4.0 − 2.5 x * x = −4.0 − 1.25 x 2 , 2 M s (0) = −4.00 kNm, M s (1) = −5.25 kNm, M s (2) = −9.00 kNm. 2 .0 < x < 4 .0 m M s ( x ) = −9 + 10( x − 2) = 10 x − 29 M s (2) = −9.00 kNm, M s (4) = 11.00 kNm, M s (2.9) = 0.00 kNm. Biegunowy moment bezwładności przekroju pręta wynosi: J 0 = 210 π * 12 4 = 2035.75 cm4. 32 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym E 205 * 10 9 Sztywność na skręcanie GJ 0 = J0 = 2035.75 * 10 −8 = 1.6051* 10 6 Nm2. 2(1 + ν ) 2(1 + 0.3) Równania kątów skręcenia względem przekroju A: 0 < x < 2 .0 m x ϕ Ax = ∫ 0 ( ) x M s (x ) − 4 + 1.25 x 2 * 10 3 dx = ∫ dx = − 2.492 x + 0.2596 x 3 * 10 −3 rd 6 GJ 0 1.6051* 10 0 ( ) ϕ Ax (1) = −2.232 * 10 −3 rd , ϕ Ax (2) = ϕ AB = −7.061* 10 −3 rd . 2 .0 < x < 4 .0 m x M s (x ) (10 x − 29)* 103 dx = 16.613 + 3.115 x 2 − 18.067 x * 10 −3 rd +∫ dx = ϕ AB + ∫ 6 GJ 0 2 2 1.6051* 10 x ϕ Ax = ϕ AB ( ) ϕ Ax (2) = ϕ AB = −7.061* 10 −3 rd , ϕ Ax (3) = −9.553 * 10 −3 rd , ϕ Ax (4 ) = ϕ AC = −5.815 * 10 −3 rd . Ekstremalny kąt skręcenia: ϕ Ax (2.9) = −9.584 * 10 −3 rd . Ekstremalne naprężenia główne i odkształcenia główne wystąpią w przekroju największego momentu skręcającego w dowolnym punkcie na obwodzie przekroju poprzecznego pręta. Z Jeśli wybierzemy punkt K , to przy przyjętym układzie współrzędnych, wystąpią w nim jedynie naprężenia styczne: τ xz = τ zx M 11.0 * 10 3 =− s =− = −32.420 MP. Wo π * 0.12 3 16 τ zx Y K τ xz X W wybranym punkcie występuje płaski stan naprężenia (czyste ścinanie) , który w płaszczyźnie stanu naprężenia (tzn. płaszczyźnie (X, Z)) jest reprezentowany przez macierz : − 32.42 0 Tσ = MPa. 0 − 32.42 Naprężenia główne mają wartości: σ max = σ min = σx +σz 2 σx +σz 2 2 + σ x − σ z 2 + τ xz 2 − σ x − σ y 2 = 32.42 MPa, 2 2 + τ xz = −32.42 MPa. a ich kierunki określają kąty : 211 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym tg α max = − τ xz = −1.0 σ z − σ max → α max = −45o , tg α min = − τ xz = 1.0 → α min = 45 o σ z − σ min Z 32.42 Z 32.42 min σ max = 32.42 X α min = 45 o 32.42 X σ min = 32.42 32.42 α max = 45 o max Wartości ekstremalnych odkształceń głównych wyznaczymy, korzystając z równań Hooke’a 32.42 (1 + 0.3)* 10 6 1 ε max = (σ max − νσ min ) = = 0.206 * 10 −3 , 9 E 205 * 10 ε min = 6 1 (σ min − νσ max ) = − 32.42 (1 + 0.39)* 10 = −0.206 * 10 −3 . E 205 * 10 Kierunki włókien, które mają ekstremalne odkształcenia liniowe (a odkształcenia kątowe są równe zero) pokrywają się z kierunkami naprężeń głównych. 15.6. Naprężenia styczne w skręcanym pręcie o przekroju prostokątnym Przy skręcaniu prętów o przekroju poprzecznym każdym innym niż kołowo symetrycznym, nie jest prawdziwe założenie jakoby przekrój płaski przed przyłożeniem obciążenia pozostał taki po obciążeniu i jego przemieszczenia polegały jedynie na obrocie wokół osi pręta. Swobodnemu skręcaniu takich prętów towarzyszy deplanacja (wypaczanie) ich przekroju poprzecznego, tzn. punkty przekroju poprzecznego mogą się swobodnie przemieszczać w kierunku równoległym do jego osi i naprężenia normalne w przekroju poprzecznym są równe zero. Otrzymanie ścisłych wyników dla takich przypadków wymaga użycia bardziej niż dotąd złożonych metod analizy matematycznej i niżej ograniczymy się jedynie do podania końcowych wyników ścisłego rozwiązania zagadnienia skręcania pręta o przekroju prostokątnym uzyskanych przez de Saint-Venanta w 1855 r. Rozkład naprężeń stycznych w skręcanym przekroju prostokątnym pokazany jest na rys.15.6. Należy przede wszystkim zauważyć, że naprężenia te są styczne do konturu i osiągają największą wartość w połowie dłuższego boku, a zerują się w narożach. Zwrot naprężeń jest taki, że kręcą względem środka tak samo jak obciążający moment skręcający. Wartości największych naprężeń stycznych oraz jednostkowego kąta podają wzory: 212 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Z max τ max τ = Ms α hb2 , (15.16) . (15.17) Y h θ = Ms G β h b3 b Rys. 15.6 Współczynniki α oraz β występujące we wzorach (15.16) i (15.17) zależą są od stosunku boków h/b (b jest z umowy krótszym bokiem) i podane są w tabelce poniżej h/b α β 1.0 1.5 1.75 2.0 2.5 3.0 4.0 6.0 8.0 10.0 ∞ 0.208 0.231 0.239 0.246 0.258 0.267 0.282 0.299 0.307 0.313 0.333 0.141 0.196 0.214 0.229 0.249 0.263 0.281 0.299 0.307 0.313 0.333 15.7. Przybliżony sposób wyznaczania naprężeń stycznych w skręcanych prętach o dowolnym przekroju Ten przybliżony sposób stosujemy najczęściej przy skręcaniu prętów cienkościennych. Pręty takie charakteryzują się niewielką grubością ścianki w stosunku do pozostałych wymiarów. Ze względu na kształt przekroju możemy je podzielić na profile otwarte i profile zamknięte (rys.15.7). Zajmiemy się każdym z tych rodzajów prętów oddzielnie a głównym naszym celem będzie wyznaczenie największych naprężeń stycznych w przekroju. profile otwarte profile zamknięte Rys. 15.7 Zaczniemy od profili otwartych. Pierwszym krokiem, który musimy dokonać w tym podejściu jest podział i aproksymacja całkowitego przekroju na części składowe, każda o przekroju prostokątnym (rys. 15.8). Dalej ten aproksymowany przekrój traktowany jest jako zbiór prostokątów, każdy obciążony jakimś swoim momentem skręcającym. Dla takiego przybliżonego przekroju przyjmiemy następnie założenia upraszczające: • suma momentów skręcających poszczególne prostokątne części składowe jest równa momentowi skręcającemu przyłożonemu do całego profilu • jednakowy jest jednostkowy kąt skręcania wszystkich poszczególnych elementów składowych. 213 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym b2 Rozważmy pokazany na rys.15.8 przekrój i podzielmy go trzy prostokątne elementy (zatem w dalszych wzorach n = 3) o wymiarach bixhi, gdzie szerokość bi jest mniejszym wymiarem danego prostokąta. Podział na elementy składowe w zasadzie jest dowolny ale wskazane jest „zdroworozsądkowe” podejście w tym zakresie. h3 b3 Ms b1 h1 Rys. 15.8 Dla każdego składowego „i-tego” elementu obowiązują zależności i rozkład naprężeń stycznych jak w prostokącie: τ max i max τ i = M si α i hi bi2 , θi = bi M si Gβ i hi bi3 hi Pierwsze założenie upraszczające daje równanie (możemy je nazwać równaniem równowagi): n M s = ∑ M si , (15.18) i =1 a drugie założenie upraszczające pozwala napisać zależności (możemy je nazwać geometrycznymi): θi = θ . (15.19) Ze wzorów dla prostokąta i zależności geometrycznych otrzymujemy związki : M s i = θ i Gβ i hi bi3 =θ Gβ i hi bi3 , które po wstawieniu do równania (15.18) dają zależność: n n i =1 i =1 M s = ∑ M s i = θ G ∑ β i hi bi3 , z której możemy wyznaczyć jednostkowy kąt skręcenia przekroju: θ= Ms GJ s (15.20) 3 gdzie: J s = ∑ β i hi bi3 (15.21) i =1 Wstawiając wyrażenie na jednostkowy kąt skręcenia (15.20) do wzoru na moment skręcający w „i-tym” prostokącie: M s i =θ Gβ i hi bi3 = Ms M Gβ i hi bi3 = s β i hi bi3 G Js Js a dalej do wzoru na naprężenia styczne, otrzymujemy wzór określający wielkość maksymalnych naprężeń stycznych w nim występujących: 214 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym M s βi bi . (15.22) J s αi Za maksymalne naprężenie styczne w przekroju uznajemy największe naprężenie ze wszystkich składowych prostokątów. Tablica wartości współczynników α oraz β pokazuje, że dla prostokątów, których wysokość h jest znacznie większa od szerokości b iloraz β i α i jest bliski jedności i gdy przekrój „składa” się właśnie z takich prostokątów to największe naprężenie styczne wystąpi w prostokącie o największej szerokości. Zajmijmy się teraz największymi naprężeniami stycznymi w przekroju poprzecznym profili zamkniętych i w dodatku tylko jednokomorowych (rys.15.9). max τ i = Z τ h(s) δ1 ds Y τ1 dA τ2 Ms dx δ2 s dx X Rys. 15.9 W tym przypadku założeniem upraszczającym będzie przyjęcie, że naprężenia styczne rozkładają się równomiernie na grubości ścianki. Ponieważ naprężenia styczne na dwóch do siebie prostopadłych płaszczyznach są sobie równe, to warunek równowagi wyciętego dowolnie małego elementu pręta dowodzi: ∑X =0 → τ 1δ 1 dx − τ 2δ 2 dx = 0 → τ 1δ 1 = τ 2δ 2 , że iloczyn grubości ścianki i panujących w tym miejscu naprężeń stycznych jest stały τ δ = const Z kolei z twierdzenia o równoważności układów sił zewnętrznych i wewnętrznych wynika: M s = ∫τ (s )δ (s ) ds h(s ) = τδ ∫ h(s ) ds . Rys.15.9 pokazuje, że h(s ) ds 2 = dA , zatem: M s = τδ 2∫∫ dA = 2τ δ A 0 A gdzie: A 0 - pole obszaru ograniczonego linią środkową ścianki. Możemy więc napisać zależność: τ= Ms 2δ A 0 (15.23) z której wynika, że maksymalne naprężenia styczne wystąpią w miejscu w którym grubość ścianki jest minimalna i wynoszą: 215 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Ms . (15.24) 2 A 0 min δ Wyznaczmy teraz jednostkowy kąt skręcenia takiego pręta. W rozdziale 8 stwierdziliśmy, że w przypadku obciążeń statycznych w konstrukcji wykonanej z materiału sprężystego praca sił zewnętrznych jest równa energii sprężystej układu. Zatem dla pręta o rozważanym przekroju i jednostkowej długości obciążonego momentem skręcającym M s możemy napisać: maxτ = 1 τ2 M s θ = ∫∫∫ dV . 2 2 G V Podstawiając do powyższej zależności wzór (15.23) i uwzględniając geometrię przekroju poprzecznego pręta, otrzymujemy: M s2 1 Msθ = ∫ dA , 2 8 Gδ 2 A 20 ale dA = δ ds , więc ostatecznie, po prostym przekształceniu, dostajemy: Ms ds θ= . (15.25) 2 ∫ 4 G A0 δ Wzory (15.24) i (15.25), określające przybliżone wartości maksymalnych naprężeń stycznych i jednostkowego kąta skręcenia dla profili zamkniętych nazywane bywają wzorami Bredta. 15.7.1. Przykłady Przykład 15.7.1.1. Wyznaczyć największe naprężenie styczne w przekroju poprzecznym szyny kolejowej pokazanej na rys. skręcanej momentem o wartości Ms = 1.0 kNm. 68 68 13 9 40 1 40 13 135 71 2 24 wymiary w mm 17 3 114 114 Rozwiązanie Po aproksymacji przekroju trzema prostokątami jak na rysunku potrzebujemy wyznaczyć współczynniki α i oraz β i dla każdego z nich. Interpolując wartości podane w tabelce otrzymujemy: prostokąt 1: h1 b1 = 68 40 = 1.70 → α 1 = 0.237 , β 1 = 0.210 prostokąt 2: h2 b2 = 71 13 = 5.50 → α 2 = 0.295, β 2 = 0.295 prostokąt 3: h3 b3 = 114 17 = 6.70 → α 1 = 0.302 , β1 = 0.302 3 J s = ∑ β i hi bi3 = 0.210 * 6.8 * 4.0 3 + 0.295 * 7.1* 1.33 + 0.302 * 11.4 * 1.7 3 = 112.91 cm4. i =1 216 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Największe naprężenie styczne wystąpi w prostokącie 1 (ma największą szerokość) i przyjmujemy, że jest to największe naprężenie styczne w rozważanym przekroju max τ = max τ 1 = M s β1 1* 10 3 0.210 b1 = 4 * 10 − 2 = 31.39 * 10 6 N/m2 = 31.39 MPa. −8 J s α1 0 . 237 112.91* 10 Przykład 15.7.1.2. Zbadać jaki wpływ na wielkość największego naprężenia stycznego w przekroju poprzecznym skręcanym momentem Ms ma sposób jego aproksymacji prostokątami w dwóch pokazanych na rysunku przekrojach. a a 4a 5a a a 5a a a a 4a Rozwiązanie Pierwszy przekrój. Podział na trzy prostokąty a a 1 2 Współczynniki α i = 0.208 , β i = 0.141 3 J s = ∑ β i hi bi3 = 3 * 0.141 a 4 = 0.423 a 4 a a i =1 3 max τ = Ms β Ms M 0.141 b= a = 1.6026 3s 4 Js α 0.423 a 0.208 a Podział na dwa prostokąty a a 1 a a Współczynniki α 1 = 0.246 , β 1 = 0.229 , α 2 = 0.208 , β 2 = 0.141 2 J s = ∑ β i hi bi3 = 0.229 * 2a * a 3 + 0.141 a 4 = 0.599 a 4 i =1 2 max τ 1 = M s β1 Ms M 0.229 b1 = a = 1.5541 3s 4 J s α1 0.599 a 0.246 a max τ 2 = M s β2 Ms M 0.141 b2 = a = 1.1317 3s 4 Js α2 0.599 a 0.208 a Jeśli przyjąć pierwszy podział za „miarodajny” to procentowy błąd wynikający z drugiego podziału wynosi 100 (1.6026 − 1.5541) 1.6026 = 3.03 % Drugi przekrój. 217 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Podział na trzy prostokąty Współczynniki: α 1 = β 1 = 0.314 , α 2 = α 3 = 0.282 , β 2 = β 3 = 0.281 2 5a 4a 5a a 3 a a 1 J s = ∑ β i hi bi3 = 0.314 * 12a * a 3 + i =1 + 2 * 0.281* 4a * a = 6.016 a 4 3 4a max τ 1 = M s β1 Ms Ms 0.314 b1 = a = 0 . 1662 J s α1 6.016 a 4 0.314 a3 max τ 2 = M s β2 Ms M 0.281 b2 = a = 0.1656 3s 4 Js α2 6.016 a 0.282 a Podział na cztery prostokąty Współczynniki α = β = 0.290 są takie same dla wszystkich 2 5a 1 a 4a 5a 4 a a 3 czterech prostokątów 4 4a J s = ∑ β i hi bi3 = 4 * 0.290 * 5a * a 3 = 5,80 a 4 i =1 Maksymalne naprężenie styczne w każdym prostokącie będzie równe max τ = Ms β M s 0.290 M b= a = 0.1724 3s 4 Js α 5.80 a 0.290 a Procentowy błąd wynikający z różnej aproksymacji prostokątami w tym przypadku wynosi 100 (0.1724 − 0.1662) 0.1724 = 3.60 % Te dwa przykłady dowodzą (choć zapewne nie jednoznacznie), że dowolny ale “rozsądny”podział przekroju na składowe prostokąty ma niewielki wpływ na wartość największego naprężenia stycznego w przekroju. Przykład 15.7.1.3. Wyznaczyć jak zmienią się największe naprężenia styczne i jednostkowy kąt skręcenia w rurze skręcanej momentem Ms po jej przecięciu na pobocznicy równolegle do jej osi. MS 0.8 dz dz Rozwiązanie 218 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym W przypadku rury nie rozciętej mamy do czynienia ze skręcaniem przekroju kołowo symetrycznego. Ścisłe rozwiązanie tego zagadnienia daje największe naprężenia styczne w dowolnym punkcie na obwodzie o wartości: Ms , W0 max τ = a jednostkowy kąt skręcenia wynosi: θ= Ms . GJ 0 Biegunowy moment bezwładności i biegunowy wskaźnik wytrzymałości w rozważanym przypadku są równe: J0 = πd z4 (1 − 0.8 ) = 0.05796 d 32 4 4 , W0 = J0 = ( ) π d z4 1 − 0.8 4 32 = 0.1159 d z3 . dz 2 dz 2 W przypadku rozciętej rury zastosujemy przybliżone rozwiązanie aproksymując przekrój prostokątem o wymiarach b = 0.1 d z oraz h = π * 0.9 d z = 2.827 d z b h 0.8 dz dz Największe naprężenia styczne i jednostkowy kąt skręcenia w przekroju prostokątnym wynoszą: max τ = Ms α b2h , θ= Ms . Gβ b 3 h W rozważanym przypadku dla h b = 2.827 0.1 = 28.27 , współczynniki α = β = 0.333 . Stąd największe naprężenia styczne po rozcięciu rury wzrastają: 0.1159 d z3 0.333 * (0.1d z ) * 2.827 d z 2 = 12.312 razy, a jednostkowy kąt skręcenia wzrasta: 0.05796 d z4 0.333 * (0.1d z ) * 2.827 d z 3 = 61.568 razy. 219 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym Przykład 15.7.1.4. Porównać wartości maksymalnych naprężeń stycznych jednostkowego kąta skręcenia obliczone według wzorów ścisłych i przybliżonych wzorów Bredta, w skręcanej rurze o różnej grubości ścianki. R r MS Rozwiązanie Potrzebujemy wyznaczyć pewne charakterystyki geometryczne rury o promieniu zewnętrznym R i wewnętrznym r występujących we wzorach określających poszukiwane wielkości. Grubość ścianki: δ = R − r = R (1 − η ) , gdzie : η = r R . Biegunowy moment bezwładności: J 0 = π R4 2 Biegunowy wskaźnik wytrzymałości: W0 = (1 − η ). 4 π R3 2 (1 − η ). 4 2 2 πR R+r (1 + η )2 . Pole obszaru ograniczonego linią środkową ścianki: A 0 = π = 4 2 ds π R (1 + η ) π (1 + η ) Całka po linii środkowej ścianki: ∫ = = . R (1 − η ) δ (1 − η ) Maksymalne naprężenia styczne obliczone według wzorów otrzymanych z rozwiązania zagadnienia skręcania prętów kołowo symetrycznych wynoszą: M maxτ s = s , W0 Maksymalne naprężenia styczne obliczone według przybliżonych wzorów dla cienkościennych profili zamkniętych są równe: Ms maxτ B = , 2 A 0 min δ Stosunek naprężeń wyznaczonych według wzorów przybliżonych i ścisłych wynosi: κ= ( ) ( ( )( ) ) ( ) maxτ B 1−η 2 1+η 2 1−η 4 1+η 2 = = = (1 + η ) maxτ S (1 − η )(1 + η )2 1 − η 2 (1 + η ) Wykres zależności współczynnika κ od η jest niżej pokazany. 1 0,75 0,5 0,25 0 0 0,25 0,5 r/R 0,75 Wyliczmy minimalną wartość współczynnika κ. 220 1 Adam Bodnar: Wytrzymałość Materiałów. Skręcanie prętów o przekroju kołowo symetrycznym i prostokątnym ( ) dκ 2η 1+η2 = − = 0 → η 2 + 2η − 1 = 0 → η = 0.4142 . 2 dη 1 + η (1 + η ) Stąd minimalna wartość κ wynosi: 1 + 0.4142 2 min κ = = 0.8284 (1 + 0.4142) Maksymalne naprężenia styczne obliczone przybliżonym wzorem Bredta w skręcanej rurze, są niższe od ścisłych a największy procentowy błąd wynosi: (1-0.8284)*100% = 17.14%. Jednostkowy kąt skręcenia według wzorów otrzymanych z rozwiązania zagadnienia skręcania prętów kołowo symetrycznych jest równy: M θS = s . G J0 Jednostkowy kąt skręcenia według przybliżonego wzoru Bredta wynosi: Ms ds . θB = 2 ∫ 4G A 0 δ Stosunek jednostkowych kątów skręcenia wyznaczonych według wzorów przybliżonych i ścisłych jest równy: ( ) ( ) ( ) ( ) θB 2 1−η 4 2 (1 − η )(1 + η ) 1 + η 2 2 1+η2 κ1 = = = = . θ S (1 − η )(1 + η )3 (1 − η )(1 + η )3 (1 + η )2 Zależności współczynnika κ 1 od η pokazuje poniższy wykres. 2 1,5 1 0,5 0 0 0,25 0,5 0,75 1 r/R Zatem obliczenia jednostkowego kąta skręcenia, przybliżonym wzorem Bredta, dają wyniki większe od dokładnych. 221