2012 PL - Europa.eu

Transkrypt

2012 PL - Europa.eu
ISSN 1831-0923
POMOC ROZWOJOWA
UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ
DOSTĘPU DO WODY PITNEJ
I PODSTAWOWEJ INFRASTRUKTURY
SANITARNEJ W KRAJACH
AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ
PL
2012
Sprawozdanie specjalne nr 13
EUROPEJSKI
TRYBUNAŁ
OBRACHUNKOWY
Sprawozdanie specjalne nr 13
2012
POMOC ROZWOJOWA
UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ
DOSTĘPU DO WODY PITNEJ
I PODSTAWOWEJ INFRASTRUKTURY
SANITARNEJ W KRAJACH
AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ
(przedstawione na mocy art. 287 ust. 4 akapit drugi TFUE)
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luksemburg
LUKSEMBURG
Tel. +352 4398-1
Faks +352 4398-46410
E-mail: [email protected]
Internet: http://eca.europa.eu
Sprawozdanie specjalne nr 13
2012
Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).
Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012
ISBN 978-92-9237-837-0
doi:10.2865/12699
© Unia Europejska, 2012
Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła.
Printed in Luxembourg
3
SPIS TREŚCI
Punkt
SKRÓTY
I–IVSTRESZCZENIE
1–12
WPROWADZENIE
1–7
SEKTOR WODY PITNEJ I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ: OSIĄGNIĘCIA I WYZWANIA
8–12
POLITYKA UE I POMOC FINANSOWA DLA SEKTORA
8–10
STRATEGIE W ZAKRESIE WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ
11–12FINANSOWANIE
13–16
ZAKRES KONTROLI I PODEJŚCIE KONTROLNE
17–53UWAGI
17–40URZĄDZENIA ZOSTAŁY ZAINSTALOWANE, JEDNAK POTRZEBY BENEFICJENTÓW W WIĘKSZOŚCI
PRZYPADKÓW NIE ZOSTAŁY ZASPOKOJONE W ZADOWALAJĄCY SPOSÓB, A TRWAŁOŚĆ JEST ZAGROŻONA
17–20
OGÓLNIE UJMUJĄC, URZĄDZENIA ZOSTAŁY ZAINSTALOWANE ZGODNIE Z PLANEM I FUNKCJONOWAŁY
21–23POTRZEBY BENEFICJENTÓW W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW NIE ZOSTAŁY ZASPOKOJONE W ZADOWALAJĄCY
SPOSÓB
24–40W PRZYPADKU WIĘKSZOŚCI PROJEKTÓW REZULTATY I KORZYŚCI NIE BĘDĄ TRWAŁE W PERSPEKTYWIE ŚREDNIOI DŁUGOTERMINOWEJ, O ILE NIE ZOSTANIE ZAPEWNIONE FINANSOWANIE ZE ŹRÓDEŁ INNYCH NIŻ OPŁATY
41–53BRAK ROZWIĄZANIA WAŻNYCH KWESTII DOTYCZĄCYCH TRWAŁOŚCI MIMO KOMPLEKSOWYCH PROCEDUR
ZARZĄDZANIA
43–44PROCEDURY KOMISJI W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI OBEJMOWAŁY ICH TRWAŁOŚĆ W SPOSÓB
KOMPLEKSOWY
45–53JEDNAKŻE W ZNACZĄCEJ LICZBIE PRZYPADKÓW KOMISJI NIE UDAŁO SIĘ ROZWIĄZAĆ ISTOTNYCH KWESTII
DOTYCZĄCYCH TRWAŁOŚCI REZULTATÓW
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
4
54–62
WNIOSKI I ZALECENIA
54–61WNIOSKI
62ZALECENIA
ZAŁĄCZNIK I
—DOSTĘP DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ (KRAJE AFRYKI
SUBSAHARYJSKIEJ): ZAKONTRAKTOWANE KWOTY W LATACH 2001–2010
ZAŁĄCZNIK II
—ODSETEK POPULACJI KORZYSTAJĄCEJ ZE ŹRÓDEŁ WODY NIEUZNAWANYCH
ZA BEZPIECZNE I NIEULEPSZONEJ INFRASTRUKTURY SANITARNEJ
(SZACOWANY ZASIĘG)
ZAŁĄCZNIK III
— WYKAZ PROJEKTÓW I PROGRAMÓW OBJĘTYCH KONTROLĄ
ZAŁĄCZNIK IV
— OCENA SKONTROLOWANYCH PROJEKTÓW
ZAŁĄCZNIK V
— OCENY KOŃCOWE
ODPOWIEDZI KOMISJI
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
5
SKRÓTY
CRIS: wspólny systemi nformacyjny Relex (Common Relex Information System)
DG ds. Rozwoju i Współpracy – EuropeAid: Dyrekcja Generalna ds. Rozwoju i Współpracy – EuropeAid
EFR: Europejski Fundusz Rozwoju
EUWI: europejska inicjatywa na rzecz wody
IGAD: Międzyrządowy Organ ds. Rozwoju
JMP: Wspólny Program Monitoringu WHO – UNICEF
MCR: milenijne cele rozwoju
Państwa AKP: państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku
ROM: monitorowanie pod kątem wyników
SADC: Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju
UNICEF: Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (United Nations Children’s Fund)
WHO: Światowa Organizacja Zdrowia
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
6
STRESZCZENIE
I.
Afryka Subsaharyjska ma zaległości w osiąganiu milenijnych celów rozwoju w zakresie dostępu do wody
pitnej i infrastruktury sanitarnej. Kontrola miała na celu
ocenę, czy Komisja zarządza pomocą rozwojową UE
na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w Afryce Subsaharyjskiej w sposób
pozwalający uzyskać skuteczne i trwałe rezultaty.
II.
Trybunał zbadał próbę 23 projektów, na które przeznaczono znaczącą część pomocy skierowanej do tego
regionu, w sześciu krajach, aby ocenić, czy zakładane
rezultaty projektów zostały uzyskane oraz czy miały
one szansę być trwałe.
III.
Główne ustalenia kontroli są następujące:
— — Ogólnie mówiąc, urządzenia zostały zainstalowane
zgodnie z planem i funkcjonowały.
— — Jednakże tylko w ramach niespełna połowy skontrolowanych projektów uzyskano rezultaty zaspokajające potrzeby beneficjentów.
— — Z zasady w zbadanych projektach preferowano
wykorzystanie standardowej technologii i materiałów dostępnych na poziomie lok alnym: pod
względem technicznym projekty te były trwałe.
— — W przypadku większości projektów rezultaty i korzyści nie będą trwałe w perspektywie średnioi długoterminowej, o ile nie zostanie zapewnione
finansowanie ze źródeł innych niż opłaty. Przeszkodą mogą być także uchybienia instytucjonalne
(słaba zdolność operatorów w zakresie eksploatacji zainstalowanych urządzeń).
— — Procedury zarządzania projektami obowiązujące
w Komisji obejmują trwałość w sposób kompleksowy, jednak Komisja nie cz yni odpowiedniego
użytku z tych procedur, aby zwiększyć prawdopodobieństwo, że projekty przyniosą trwałe korzyści.
IV.
Trybunał zaleca, aby w wielu kwestiach Komisja lepiej
wykorzystywała istniejące procedury, tak aby zmaksymalizować korzyści osiągane za pomocą wydatków UE
na rozwój w tym obszarze i sektorze.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
7
WPROWADZENIE
SEKTOR WODY PITNEJ I INFRASTRUKTURY
SANITARNEJ: OSIĄGNIĘCIA I WYZWANIA
1.
Poprawa dostępu do wody pitnej i infrastruktury sanitarnej jest podstawowym elementem osiągnięcia milenijnych celów rozwoju (MCR) 1 .
Czysta woda pitna i infrastruktura sanitarna przyczyniają się do wzrostu
gospodarczego oraz ograniczania ubóstwa, głównie poprzez lepszy stan
zdrowia publicznego 2 oraz wspierają inne cele rozwojowe, w tym równość płci oraz bezpieczeństwo żywnościowe i wyżywienie.
2.
Sektor y te przedstawiają pewne szczególne wyz wania. Instalowane
systemy muszą być zrównoważone pod względem środowiskowym
i nie powodować ani degradacji zasobów wodnych, na przykład przez
nadmierne wykorzystanie, ani szkód dla środowiska będących efektem
nieodpowiedniej infrastruktury sanitarnej oraz systemu odprowadzania
ścieków.
3.
Poprawa warunków sanitarnych zwykle wymaga zmian w we wzorcach
zachowań, a zatem zależy od kampanii uświadamiających na temat higieny mających spowodować ogólną akceptację społeczną oraz stosowanie tych wzorców w praktyce. W szczególności na obszarach wiejskich
odpowiedzialność za zadania operacyjne, drobne naprawy i zarządzanie
finansami z reguły spoczywa nie na stałej agencji, ale na ludności lokalnej, która potrzebuje zarówno szkolenia, jak i wsparcia w ustanawianiu
odpowiednich instytucji.
1
Milenijne cele rozwoju
zostały ustanowione
w deklaracji milenijnej ONZ,
podpisanej we wrześniu 2000 r.
przez 189 krajów (http://
www.un.org/millennium/
declaration/ares552e.pdf )
i zakładającej uwolnienie
całej ludzkości od skrajnego
ubóstwa i różnego rodzaju
niedostatków do 2015 r. Cele
te odnoszą się do: eliminacji
ubóstwa i głodu, zapewnienia
powszechnego nauczania,
równości płci, zdrowia dzieci,
zdrowia matek, zwalczania
HIV/AIDS, zrównoważonego
środowiska, globalnego
partnerstwa dla rozwoju.
Dostęp do wody pitnej
i infrastruktury sanitarnej jest
ujęty w MCR 7 dotyczącym
ochrony środowiska
naturalnego, jednak stanowi on
kluczowy element osiągnięcia
wszystkich MCR.
2
Światowa Organizacja
Zdrowia (WHO) ocenia, że
6,3% zgonów na świecie
(8% w przypadku krajów
rozwijających się) można
zapobiec dzięki poprawie
dostępu do wody pitnej,
infrastruktury sanitarnej i higieny.
Większość zgonów, którym
można by zapobiec, to zgony
dzieci w krajach
rozwijających się.
3
4.
MCR obejmują konkretny cel (MCR 7, cel 7c) w zakresie dostępu do wody
pitnej i infrastruktury sanitarnej, w którym jest mowa o zmniejszeniu
o połowę (w stosunku do 1990 r.) liczby ludności niemającej stałego
dostępu do czystej wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej.
Wspólny program monitoringu (WPM) WHO/UNICEF ds. dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej jest mechanizmem ONZ do monitorowania
postępów w kierunku osiągnięcia MCR w zakresie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej.
5.
Według sprawozdania WPM z 2012 r. świat osiągnął cel w zakresie wody
pitnej, chociaż prawdopodobnie nie osiągnie celu w zakresie infrastruktury sanitarnej. Różnice między obszarami miejskimi a wiejskimi
są drastyczne: 79% ludności na świecie pozostającej bez dostępu do
bezpiecznej wody pitnej oraz 72% ludności bez dostępu do ulepszonej
infrastruktury sanitarnej to ludność żyjąca na obszarach wiejskich 3.
WPM UNICEF/WHO określa
źródło bezpiecznej wody pitnej
jako źródło chronione od zew­­
nętrznego skażenia, szczególnie
skażenia fekaliami. Według
WPM źródło bezpiecznej wody
pitnej to: woda doprowadzana
rurociągiem do mieszkania,
podwórza lub działki; publiczny
kran lub wodotrysk; studnia;
chroniona studnia głębinowa;
chronione źródło; zbiornik
z deszczówką. Ulepszona
infrastruktura sanitarna jest
określona jako infrastruktura,
która w sposób higieniczny
separuje ludzkie odchody
od kontaktu ludzkiego, np.:
toaleta z rezerwuarem lub
spłuczką ręczną połączona
z systemem kanalizacyjnym,
szambo, latryna, ulepszona
latryna z wentylacją, latryna
z płytą zabezpieczającą, toaleta
kompostująca (http://www.
wssinfo.org/definitions-methods/
introduction/).
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
8
6.
Wartości docelowe w zakresie wody pitnej i infrastruktury sanitarnej są
dalekie od osiągnięcia w Afryce Subsaharyjskiej. W 2010 r. 39% populacji
nie miało dostępu do źródła bezpiecznej wody pitnej, a 70% nie miało
dostępu do ulepszonej infrastruktury sanitarnej. Odpowiednie wartości
docelowe wynosiły 25% i 36%.
7.
Szacunkowe środki (ponad te już zaplanowane) konieczne, aby osiągnąć
MCR w zakresie wody pitnej i infrastruktury sanitarnej znacznie się różnią.
Bank Światowy oszacował lukę w finansowaniu w Afryce Subsaharyjskiej
(zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich) na 11,8 mld USD rocznie na lata 2011–2015 4. W deklaracji marsylskiej z marca 2012 r. 5 podaje
się z kolei kwotę 8 mld USD jako łączną dodatkową sumę, którą należy
uruchomić w latach 2012–2015, aby osiągnąć wartości docelowe dla
całego obszaru wiejskiego Afryki.
POLITYKA UE I POMOC FINANSOWA DLA SEKTORA
4
Tabela 8.7, Sudeshna
Ghosh Banerjee i Elvira
Morella, Africa’s Water and
Sanitation Infrastructure:
Access, Affordability, and
Alternatives (Infrastruktura
wodna i sanitarna w Afryce:
dostęp, przystępność, alter­
natywy), Bank Światowy,
2011.
5
Deklaracja Konferencji na
temat inicjatywy dostępu do
wody pitnej i infrastruktury
sanitarnej na obszarach
wiejskich oraz afrykańskiego
funduszu wodnego,
Marsylia, 14 marca 2012 r.
(http://www.afdb.org/fihttp://
www.afdb.org/fileadmin/
uploads/afdb/Documents/
Generic-Documents/RWSSIAWF%20Conference%20
Declaration%20Final%20
14%20Mar%202012.pdf ).
6
STRATEGIE W ZAKRESIE WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ
8.
9.
Pomoc rozwojowa UE na rzecz dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej jest oparta na komunikacie Komisji z 2002 r. w sprawie zarządzania
zasobami wodnymi 6 i wspierana rezolucją Rady z dnia 30 maja 2002 r.
na temat zarządzania zasobami wodnymi w krajach rozwijających się 7 .
Znaczenie kwestii wody w pomocy rozwojowej UE zostało ponownie
podkreślone w konsensusie europejskim w sprawie rozwoju z 2005 r. 8
W komunikacie Komisji z 2002 r. stwierdzono, że jednym z głównych celów pomocy rozwojowej jest zaopatrzenie wszystkich ludzi, w szczególności tych najuboższych, w wodę pitną dobrej jakości oraz odpowiednie
środki usuwania nieczystości.
COM(2002) 132 wersja
ostateczna, Polityka
gospodarki wodnej w krajach
rozwijających się i priorytety
współpracy UE w zakresie
rozwoju.
7
Dokument Rady 9696/02.
8
Pkt 80 i 81 konsensusu
europejskiego w sprawie
rozwoju (Dz.U. C 46
z 24.2.2006), woda (wraz
z energią) stanowi jeden
z dziewięciu obszarów
priorytetowych polityki
rozwojowej UE.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
9
10. W związku z tym komunikatem na światowym szczycie w sprawie zrównoważonego rozwoju, który odbył się w 2002 r. w Johannesburgu, UE
ogłosiła inicjatywę na rzecz wody (EUWI) mającą prz ycz ynić się do
osiągnięcia MCR w zakresie wody pitnej i infrastruktury sanitarnej (zob.
ramka 1).
FINANSOWANIE
11. UE przekazuje środki na finansowanie inwestycji dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej za pomocą programów tematycznych i geograficznych (krajowych i regionalnych) 9 . Ponadto UE zapewnia fundusze
w kontekście operacji pomocy humanitarnej.
12. Z systemu informacji o działaniach zewnętrznych – Wspólnego Systemu
Informacji Relex (CRIS) – wynika, że wydatki na inwestycje dostępu do
wody i infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej w latach 2001–2010 wyniosły 1010 mln euro (zob. załącznik I). Jednakże,
ponieważ środki na te inwestycje wpisują się również w inne sektory
pomocy, takie jak rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo, środowisko,
zdrowie i edukacja, łączna kwota wsparcia zapewnianego przez Komisję
jest wyższa.
9
Europejskie Fundusze
Rozwoju (EFR) dla krajów AKP,
a w ramach finansowych na
lata 2007–2013 instrument
finansowania współpracy
na rzecz rozwoju dla
Azji i Ameryki Łacińskiej,
europejska polityka
sąsiedztwa dla krajów
sąsiadujących.
RAMKA 1
CELE INICJATYWY UE NA RZECZ WODY
EUWI ma na celu:
— — wzmocnienie politycznego zobowiązania do działania i nadanie większego znaczenia zagadnieniom związanym z wodą i warunkami sanitarnymi w kontekście starań na rzecz zmniejszenia ubóstwa;
— — promowanie lepszych sposobów zarządzania wodą (poprzez wzmocnienie zdolności instytucjonalnych
i parterstw publiczno-prywatnych);
— — poprawa koordynacji i współpracy w realizacji interwencji związanych z infrastrukturą wodną i sanitarną;
— — zachęcanie do współpracy regionalnej i subregionalnej w zakresie zarządzania wodą oraz
— — katalizowanie dodatkowego finansowania.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
10
ZAKRES KONTROLI I PODEJŚCIE KONTROLNE
13. W trakcie kontroli oceniono, czy pomoc rozwojowa UE na rzecz dostępu
do wody pitnej i infrastruktury sanitarnej w sześciu krajach subsaharyjskich, wybranych ze względu na wartość pomocy spośród 10 najważniejszych beneficjentów, prowadzi do uzyskania trwałych rezultatów.
Kontrola skoncentrowała się na dwóch następujących pytaniach:
a)
Czy planowane rezultaty projektów finansowanych przez UE zostały
osiągnięte i czy są one trwałe?
b)
Czy Komisja podjęła odpowiednie działania, aby zapewnić trwałe
rezultaty w zakresie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej?
14. W trakcie kontroli oceniono, czy projekty spełniały warunki techniczne,
finansowe i instytucjonalne niezbędne do zapewnienia ich trwałości.
W miarę możliwości badano także, czy projekty zapewniły oddziaływanie
na poziomie społecznym i środowiskowym 10.
15. Prace kontrolne przeprowadzono między lutym a grudniem 2011 r. Obejmowały one szczegółowe badanie finansowanych przez UE projektów
w zakresie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej w sześciu krajach
beneficjentach: Angoli, Beninie, Burkina Faso, Ghanie, Nigerii i Tanzanii
(zob. załącznik II). Kontrole w Burkina Faso, Nigerii i Tanzanii przeprowadzono między kwietniem a lipcem 2011 r.
16. Kontrola objęła badanie próby 23 projektów i programów finansowanych
na podstawie umów zawartych w ramach 7., 8. i 9. Europejskiego Funduszu Rozwoju, w tym pierwszego Funduszu Wodnego AKP–UE (finansowanego z 9. EFR) oraz finansowanych z budżetu ogólnego UE. Łączny
koszt tych umów wyniósł ponad 400 mln euro, a 49% tych środków było
finansowanych przez UE. W załączniku III przedstawiono wykaz wszystkich projektów i programów objętych kontrolą.
10
Zgodnie ze stanowiskiem
Komisji wyrażonym
w COM(2002) 132 wersja
ostateczna: Strategiczne
podejście do trwałego
dostępu do zasobów
wodnych i zarządzania nimi
łączy kwestie sektorowe
i przekrojowe i obejmuje
wszystkie aspekty trwałości.
trwałość gospodarczą,
społeczną i środowiskową [...].
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
11
UWAGI
URZĄDZENIA ZOSTAŁY ZAINSTALOWANE, JEDNAK
POTRZEBY BENEFICJENTÓW W WIĘKSZOŚCI
PRZYPADKÓW NIE ZOSTAŁY ZASPOKOJONE
W ZADOWALAJĄCY SPOSÓB, A TRWAŁOŚĆ JEST
ZAGROŻONA
OGÓLNIE UJMUJĄC, URZĄDZENIA ZOSTAŁY ZAINSTALOWANE
ZGODNIE Z PLANEM I FUNKCJONOWAŁY
17. W efekcie wizyt Trybunału oraz analizy sprawozdań wykazano, że odpowiednie urządzenia na potrzeby dostępu do wody zostały zainstalowane w przypadku wszystkich projektów. W niektórych przypadkach
oryginalne plany zostały dostosowane pod kątem ilości, specyfikacji
technicznych, lokalizacji oraz harmonogramu, tak aby dopasować się do
warunków lokalnych stwierdzonych w trakcie realizacji (zob. załącznik IV
i ramka 2).
Ujęcie wody w szkole w Kilolo – Tanzania
© Europejski Trybunał Obrachunkowy
18. W momencie kontroli dostępne były informacje (z delegatur UE lub
w efekcie inspekcji kontrolerów Trybunału) o aktualnym funkcjonowaniu:
— — urządzeń do zaopatrzenia w wodę w 18 z 23 projektów;
— — infrastruktury sanitarnej w 10 z 17 projektów obejmujących komponent sanitarny.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
12
RAMKA 2
ZMNIEJSZANIE RÓŻNIC: POPRAWA DOSTĘPU DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ
W MIASTECZKACH NIGERII
Projekt „Zmniejszanie różnic” przyczynił się do zapewnienia czystej wody i infrastruktury sanitarnej w 12 miasteczkach stanu Jigawa, na północy Nigerii. W ramach projektu sfinansowano budowę prostych systemów
zaopatrzenia w wodę (studnie oraz sieć wodna), które w momencie wiz yty kontrolnej (lipiec 2011 r.) były
w dobrym stanie i funkcjonowały poprawnie. Ponadto przy użyciu materiałów dostępnych na poziomie lokalnym budowano przydomowe toalety.
W ramach projektu osiągnięto więcej niż tylko dostarczenie
infrastruktury. Poza pomocą lokalnej społeczności w okreś­
leniu jej potrzeb i oczekiwań związanych z realizacją projektu, projekt miał także spowodować długotrwałe zmiany
we wzorcach zachowań. Stowarz yszenia konsumentów
wody uczestniczyły w dyskusjach na temat technicznych
specyfikacji systemów zaopatrzenia w wodę i sanitarnych,
z uwzględnieniem potrzeb konsumentów oraz były odpowiedzialne za bieżącą eksploatację systemów. Otrzymały
one wsparcie z państwowej agencji ds. wody i infrastruktury
sanitarnej na konieczne naprawy i konserwacje.
Projekt przyniósł pozytywny wpływ na życie społeczności
lokalnych. Miasteczka w widoczny sposób pozbyły się problemu załatwiania przez mieszkańców potrzeb fizjologicznych na wolnym powietrzu oraz nastąpił spadek chorób
przenoszonych przez wodę.
W momencie kontroli podobnymi projektami objętych było
ponad 100 miasteczek.
Pawilon zaopatrzenia w wodę, Jigawa – Nigeria
© Europejski Trybunał Obrachunkowy
DOSTĘP DO WODY I INFRASTRUKTURY
SANITARNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH
W STANIE CROSS RIVER W NIGERII
Beneficjent dotacji przedłożył raport okresowy w dniu 7 czerwca 2011 r. Raport ten obejmuje cały okres realizacji
(1 stycznia 2005 – 31 grudnia 2010 r.). Według raportu główne produkty projektu zostały zrealizowane zgodnie
z wnioskiem projektowym oraz umową o dotację, z dwoma głównymi wyjątkami: a) zmniejszenie do 16 liczby
naprawionych studni (120 w umowie) oraz b) zaniechanie budowy centrów sanitarnych i latryn. W celu zrównoważenia obniżki liczby naprawionych studni, beneficjent dotacji zbudował 15 dodatkowych nowych studni.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
13
19. W 10 z 18 projektów, w zakresie których informacje były dostępne, zainstalowane urządzenia do zaopatrzenia w wodę były utrz ymywane
w czystości i dobrym stanie i funkcjonowały. W siedmiu projektach odnotowano niewielkie uchybienia mające częściowo wpływ na projekt,
a w przypadku jednego projektu stwierdzono poważne uchybienia (zob.
ramka 3).
20. Z 10 projektów obejmujących komponent sanitarny, w zakresie których
dostępne są informacje, pięć zakończyło się powodzeniem, w dwóch
przypadkach zbudowana infrastruktura nie funkcjonowała lub była w nieodpowiednim stanie, a w trzech pozostałych przypadkach stwierdzono
drobne uchybienia (zob. załącznik IV).
Program dostępu do wody i infrastruktury
sanitarnej w miasteczkach – Nigeria
© Europejski Trybunał Obrachunkowy
RAMKA 3
DOSTĘP DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH
W REGIONIE PÓŁNOCNYM GHANY
Według końcowego sprawozdania z oceny projektu pompy ręczne zostały zainstalowane na obszarach narażonych na regularne zalewanie, podatnych na skażenie i okresowo niedostępnych.
Jeżeli chodzi o studnie naprawione w East Gonja i West Mamprusi, w następstwie przeprowadzonej w 2010 r.
kontroli weryfikacyjnej zgłoszono następujące problemy:
ο ο W East Gonja z 17 studni poddanych inspekcji pięć nie funkcjonowało, a trzy nie były użytkowane oraz
ο ο W West Mamprusi z siedmiu studni poddanych inspekcji nie funkcjonowała jedna.
W wyniku pierwszej wizyty przeprowadzonej w 2009 r. zgłoszono, że z siedmiu wybranych do inspekcji studni
w dwóch dystryktach nie odnaleziono jednej, a trzy były w złym stanie.
Ponadto z 40 studni poddanych inspekcji w dystrykcie West Gonja w kontekście kontroli technicznych i finansowych projektu przeprowadzonych w 2009 r., nie funkcjonowały trzy.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
14
POTRZEBY BENEFICJENTÓW W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW NIE
ZOSTAŁY ZASPOKOJONE W ZADOWALAJĄCY SPOSÓB
21. Potrzeby beneficjentów określone w projektach zostały wyraźnie zaspokojone jedynie w dwóch z 23 skontrolowanych projektów, a w dalszych
sześciu prz ypadkach zostały zaspokojone, lecz odnotowano drobne
uchybienia. W pozostałych prz ypadkach odnotowano poważniejsze
uchybienia (zob. załącznik IV i ramka 4).
22. Z dwoma wyjątkami jednostki administrujące infrastrukturą nie prowadziły regularnych kontroli sprawdzających, czy woda spełnia minimalne standardy jakości wymagane do spożywania jej przez ludzi (zob.
ramka 5).
23. Trudności w organizowaniu regularnych analiz oraz ryzyko skażenia były
najczęstszymi przeszkodami w osiągnięciu tych standardów 11 . Dlatego
też obsługiwana przez te systemy ludność często otrzymuje ścisłe zalecenie gotowania wody przez jej spożyciem lub wykorzystaniem do
przygotowywania pożywienia.
11
Stare rurociągi wodne oraz
niedostatecznie chronione
źródła wody to czynniki,
które w największym
zakresie przyczyniają się
do skażenia dostarczanej
wody. Nawet w przypadku
nowej infrastruktury, jeżeli
nie wykorzystuje się systemu
rurociągów, proces transportu
i przechowywanie wody
w warunkach domowych
zwiększają ryzyko skażenia.
W PRZYPADKU WIĘKSZOŚCI PROJEKTÓW REZULTATY I KORZYŚCI NIE
BĘDĄ TRWAŁE W PERSPEKTYWIE ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWEJ,
O ILE NIE ZOSTANIE ZAPEWNIONE FINANSOWANIE ZE ŹRÓDEŁ INNYCH
NIŻ OPŁATY
24. Trybunał ocenił techniczną, finansową i instytucjonalną trwałość skontrolowanych projektów i – w miarę możliwości – ich oddziaływanie pod
kątem społecznym i środowiskowym, za pomocą analizy dokumentacji
technicznej i inspekcji projektów (zob. pkt 14 i załącznik IV).
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
15
RAMKA 4
PROGRAM DOSTĘPU DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ W MIASTECZKACH
W NIGERII
Program obejmował budowę studni, pomp i sieci dystrybucji w 24 miasteczkach w stanach Adamawa, Delta
i Ekiti.
Plany zakładały zasilanie pomp siecią elektryczną, jednak ostatecznie zasilanie to prawie nie istnieje. Chociaż
zainstalowano awaryjne agregaty, zakup odpowiedniej ilości oleju napędowego niezbędnej do ich regularnego funkcjonowania jest zbyt kosztowny. W rezultacie instalacje, chociaż są w dobrym stanie, w momencie
kontroli funkcjonowały tylko okazyjnie. Potencjalni użytkownicy nadal korzystali zatem z poprzednich źródeł
wody, a program mający na celu zapewnienie wiarygodnego źródła bezpiecznej wody pitnej praktycznie nie
przyniósł żadnych korzyści.
PROGRAM ZAOPATRZENIA W WODĘ W OŚRODKACH REGIONALNYCH, FAZA I, TANZANIA
W Mwanzie początkowo planowana budowa oczyszczalni ścieków została przesunięta do fazy II, chociaż realizacja komponentu zaopatrzenia w wodę została już zakończona.
RAMKA 5
JAKOŚĆ WODY W ANGOLI I TANZANII
W mieście Tombwa w Angoli jednostka odpowiedzialna za zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę zadeklarowała, że analizy wody są przeprowadzane codziennie; jednak kontrolerom nie przedstawiono żadnych
dowodów takich analiz.
Woda dostarczana do podmiejskich obszarów Luandy była poddana obróbce chemicznej w stacji uzdatniania
wody przed dystrybucją, a według raportów spełniała ona kryteria sugerowane w wytycznych WHO. Jednakże
sieć wodociągowa była narażona na częste awarie, które zwiększały możliwość skażenia wody w trakcie dystrybucji do użytkowników.
Na obszarach wiejskich w przypadku projektu zaopatrzenia w wodę 10 wsi w Północnej Prowincji Uige nie
prowadzono żadnych analiz z powodu trudności logistycznych w dotarciu do zlewni wodnej.
W Tanzanii projekt zaopatrzenia w wodę wsi w Njombe mógł liczyć na wsparcie lokalnego laboratorium w zakresie analiz wody, chociaż testy jakościowe były prowadzone nieregularnie. Jednakże lokalni rolnicy posadzili
niedawno niedaleko zlewni wodnej jęczmień, wykorzystując chemiczne nawozy i pestycydy. Lokalne laboratorium nie dysponowało sprzętem do wykrywania tego rodzaju skażenia, a próbki wody musiały być wysyłane do
stolicy, co oznaczało długi okres oczekiwania na rezultaty tych analiz oraz większe koszty.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
16
TRWAŁOŚĆ TECHNICZNA
25. Ogólnie w skontrolowanych projektach preferowano wykorzystanie standardowych technologii i materiałów dostępnych na poziomie lokalnym
zarówno w przypadku komponentu zaopatrzenia w wodę, jak i sanitarnego. W szczególności w przypadku projektów na obszarach wiejskich
(15 z 23 projektów) budowano łatwe do utrzymania studnie, studnie
głębinowe wyposażone w pompy ręczne do zaopatrzenia w wodę oraz
promowano budowę tanich modeli toalet z wykorzystaniem materiałów
dostępnych na poziomie lokalnym.
12
Rezolucja Rady na temat
zarządzania zasobami
wodnymi w krajach
rozwijających się, Polityka
i priorytety współpracy UE
na rzecz rozwoju (9696/02
z 7 czerwca 2002 r.), pkt 7.
13
Chociaż kwestia ta dotąd
nie została uwzględniona
w stanowiskach na temat
polityki rozwojowej UE
w zakresie dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej,
stosowanie kombinacji opłat,
podatków oraz – do celów
inwestycji kapitałowych –
transferów kapitałowych
jest przedmiotem dyskusji,
np. w Managing Water for All
(Zarządzanie zasobami
wodnymi w interesie
wszystkich) (Organizacja
Współpracy Gospodarczej
i Rozwoju, 2009).
Ujęcie wody – Burkina Faso
© Europejski Trybunał Obrachunkowy
TRWAŁOŚĆ FINANSOWA
26. Po zakończeniu projektu korz yści z projektów dotyczących dostępu
do wody i infrastruktury sanitarnej są zapewnione jedynie wtedy, gdy
gwarantowane są dochody na pokrycie kosztów funkcjonowania, w tym
rutynowej konserwacji, a także koniecznych napraw. W odpowiednim
czasie urządzenia muszą zostać wymienione lub naprawione. W 2002 r.
Rada stwierdziła, że ceny usług wodnych powinny zapewniać trwałość
finansową, ale dodała, że spełnienie podstawowych potrzeb osób ubogich i najsłabszych wymaga opracowania odpowiednich systemów opłat
i systemów poboru 12 . Polityki krajowe i lokalne w krajach partnerskich
różnią się, a z powodów praktycznych i politycznych powszechnie stosuje się podatki, transfery kapitałowe oraz opłaty 13.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
17
27. Projekty obejmują plany zapewnienia trwałości po zakończeniu projektu,
a zatem powinny zawierać analizy dostępnych na poziomie lokalnym
możliwości finansowania, a także ryzyka (np. że finansowanie ze środków
rządowych może ustać bądź też że okoliczności wymuszą większe nakłady). Praktycznym przeszkodom dla ustalania opłat i ich poboru można
zaradzić w szczegółowej analizie oraz na przykład poprzez zapewnienie
szkolenia w ramach realizacji projektu.
28. W przypadku zainstalowanych systemów dostępnych było niewiele dokumentów finansowych, w szczególności odnoszących się do projektów na
obszarach wiejskich. Trybunał przeanalizował całą dostępną dokumentację (np. rejestr poboru opłat i wyciągi bankowe) i w miarę możliwości
przedyskutował sytuację finansową z jednostkami odpowiedzialnymi za
administrowanie systemami oraz z beneficjentami końcowymi projektów.
29. Tylko w czterech z 23 badanych projektów opłaty były ustalone na poziomie pozwalającym pokryć bieżące koszty. Bez zapewnienia dostępu
do podatków i transferów kapitałowych trwałość pozostałych projektów
jest niepewna. Jak wyjaśniono w trzech kolejnych punktach, na wysokość
opłat miały wpływ następujące czynniki:
a)
postrzegana zdolność populacji beneficjentów do płacenia za usługę;
b)
odrzucenie opłat za wodę w przekonaniu, że rząd powinien zapewnić wodę bezpłatnie oraz
c)
nieskuteczne fakturowanie i pobór opłat.
30. W dwóch projektach na obszarach wiejskich w Burkina Faso (regionalny
program energii słonecznej, faza II oraz samozarządzanie zasobami wody
pitnej i infrastrukturą sanitarną na obszarach wiejskich czterech prowincji
Burkina Faso) cena została ustalona przez burmistrzów bez uwzględnienia w sposób wystarczający konieczności pokrycia kosztów. Dotyczyło
to także dwóch projektów miejskich badanych w Angoli, gdzie cena
wody była subsydiowana. Są to przykłady sytuacji, w których opłaty będą
niewystarczające do pokrycia kosztów, a podatki i transfery kapitałowe
będą niezbędne do zapewnienia trwałości.
31. Według agencji realizującej projekty skontrolowane w Nigerii (dostęp do
wody i infrastruktury sanitarnej na obszarach wiejskich w stanie Cross
River), ludność lokalna uważa wodę za darmowe dobro społeczne i jest
przeciwna płaceniu za wodę pitną przez osoby prywatne i gospodarstwa
domowe. W projekcie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej na
obszarach wiejskich w Regionie Północnym Ghany, według końcowego
sprawozdania z oceny wiele komitetów ds. zasobów wodnych i infrastruktury sanitarnej nie pobiera opłat za wodę.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
18
32. W ośmiu projektach Trybunał odnotował powszechne problemy z naliczaniem opłat i ich poborem (mała liczba przyłączy i istotny udział wody
niefakturowanej oraz słabe możliwości pomiaru zużycia). Na przykład
w projekcie zaopatrzenia w wodę i infrastrukturę sanitarną obszarów
podmiejskich w Luandzie w Angoli, według sprawozdania z działalności
z 2010 r., EPAL (przedsiębiorstwo wodociągów Luandy) fakturował tylko
46,5% produkowanej wody (31,1 mln euro), a tylko połowa z tych opłat
była pobierana (15,4 mln euro).
TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA
33. Jeżeli chodzi o trwałość instytucjonalną, ważne jest, aby lokalne jednostki
takie jak stowarzyszenia i komitety konsumentów wody były upoważnione do zarządzania urządzeniami i ich eksploatacji, a także by miały
dostęp do niezbędnych umiejętności i fachowej wiedzy technicznej.
34. W skontrolowanych projektach zapewniono zaangażowanie beneficjentów w pierwotne wybory i z zasady projekty te obejmowały rozwój niezbędnej wiedzy technicznej i fachowej na poziomie lokalnym.
35. Jednakże w siedmiu skontrolowanych projektach odpowiedzialne jednostki nie były w stanie zapewnić skutecznej eksploatacji urządzeń.
Wśród trudności odnotowanych w tych przypadkach były brak odpowiednich umiejętności technicznych oraz brak wypracowanego poczucia
odpowiedzialności (zob. ramka 6). W praktyce każde z tych ograniczeń
może oznaczać, że urządzenia nie są użytkowane.
RAMKA 6
PROGRAM DOSTĘPU DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ W MIASTECZKACH
W NIGERII
Społeczności lokalne nie miały wystarczających umiejętności do utrzymania i naprawy systemów, a jeszcze mniej
możliwości, by wprowadzać zmiany we wzorcach zachowań. W śródokresowym sprawozdaniu oceniającym
z 2006 r. stwierdzono, że stowarzyszenia konsumentów wody będą potrzebowały wsparcia przez długi czas po
zakończeniu prac inżynieryjnych.
W sprawozdaniu monitorującym ex post przedstawionym w połowie 2010 r. wskazano, że sytuacja nie zmieniła
się, gdyż nie było nikogo, kto sprawiłyby, by poczucie odpowiedzialności w danej społeczności wykraczało poza
finalizację umów na roboty. W sprawozdaniu stwierdzono, że brak wsparcia dla społeczności stanowił zagrożenie
dla trwałości projektu. Ustalenie to zostało potwierdzone kontrolą Trybunału.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
19
ZADANIA KRAJÓW PARTNERSKICH
36. W sytuacji gdy realizacja projektów zależy od finansowania, wsparcia
technicznego lub innego działania rządów i władz lokalnych krajów partnerskich, ich zaangażowanie jest konieczne, aby zapewnić trwałość. Jednakże w trzech projektach, w których podjęto formalne zobowiązania, nie
wypełniono ich (zob. ramka 7). W pozostałych 20 projektach nie podjęto
zobowiązań formalnych.
SKUTKI SPOŁECZNE I ŚRODOWISKOWE
37. Z braku odpowiednich danych i wskaźników środowiskowych nie jest
możliwe ocenienie, w jakim stopniu skontrolowane projekty przyczyniły
się do poprawy ogólnych warunków życia populacji objętych projektami
oraz do ochrony środowiska.
38. Niemniej jednak, chociaż projekty miały koncentrować się na potrzebach
osób ubogich, w sześciu przypadkach stwierdzono, że osoby najuboższe
i najsłabsze nie miały dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej.
39. Pomimo szeroko zakrojonych kampanii uświadamiających na temat higieny oraz uwrażliwiających na ten problem, relatywnie niskie znaczenie
przypisywane komponentowi sanitarnemu oraz brak jasnego i skutecznego zintegrowania kwestii wody, infrastruktury sanitarnej i higieny istotnie
zmniejszyły oddziaływanie tych działań (zob. ramka 8).
RAMKA 7
ZAOPATRZENIE W WODĘ PITNĄ W MIEŚCIE TOMBWA W ANGOLI
Rząd Angoli nie wypełnił swoich zobowiązań ustanowionych w umowie o finansowanie w zakresie robót (rozbudowa systemu zaopatrzenia w wodę oraz sieci elektrycznej), dostosowania opłat za wodę do jej faktycznego
kosztu oraz wsparcia procesu restrukturyzacji EMAST (przedsiębiorstwo wodociągów w Tombwa). Wypełnienie
przez rząd podjętych zobowiązań jest niezwykle istotne, by zapewnić trwałość interwencji.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
20
RAMKA 8
REGIONALNY PROGRAM ENERGII SŁONECZNEJ, FAZA II, BURKINA FASO
Program skoncentrowany był głównie na działaniach związanych z wodą pitną. Aspekty sanitarne nie były
uwzględnione w takim samym stopniu, a dokumentacja nie obejmowała żadnej infrastruktury sanitarnej.
Z powodu opóźnień w budowie urządzeń część działań szkoleniowych/podnoszenia świadomości na temat
dobrych praktyk w zakresie higieny nie mogła się odbyć lub odbyła się zbyt wcześnie.
ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO
ELIMINACJI DRAKUNKULOZY
POPRZEZ DOSTĘP DO WODY,
INFRASTRUKTURY SANITARNEJ
I HIGIENY W REGIONIE
PÓŁNOCNYM GHANY
Jeden z czterech kluczowych rezultatów projektów związany był z kampaniami uświadamiającymi na temat higieny oraz obejmował
działania mające na celu wprowadzenie lepszych praktyk w zakresie higieny.
Jednakże rezultaty działań podejmowanych
w zakresie propagowania higieny w szkołach
i społeczności lok alnej uznano w duż ym
stopniu za nieskuteczne (drugie sprawozdanie monitorujące z realizacji z 2009 r. oraz
sprawozdanie ROM z 2010 r.).
Regionalny program energii słonecznej – Burkina Faso
© Europejski Trybunał Obrachunkowy
ZAOPATRZENIE W WODĘ PITNĄ W MIEŚCIE TOMBWA W ANGOLI
Projekt nie obejmował komponentu sanitarnego, chociaż zły poziom sanitarny został odnotowany we wstępnym
studium wykonalności jako główne zagrożenie dla zdrowia ludności. W momencie kontroli stwierdzono, że
sytuacja nie uległa zmianie: wciąż powszechne były załatwianie potrzeb fizjologicznych na wolnym powietrzu
i inne złe praktyki sanitarne, które zwiększają zagrożenia dla zdrowia.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
21
40. W jednym projekcie (Zmniejszanie różnic: poprawa dostępu do wody
i infrastruktur y sanitarnej w miasteczk ach w Nigerii, zob. ramka 2)
zrealizowana kampania uświadamiająca na temat higieny okazała się
skuteczna. W społecznościach objętych kampanią w widoczny sposób
pozbyto się problemu załatwiania potrzeb fizjologicznych na wolnym powietrzu. W momencie kontroli podobne projekty były realizowane w ponad 100 miasteczkach. Ponadto społeczności objęte kampanią zostały
odwiedzone przez delegacje z Nigru (granica znajduje się w odległości
25 km), które chciały zaznajomić się z tym podejściem, aby zastosować
je w swoim kraju.
14
Wytyczne Komisji
dotyczące współpracy na
rzecz rozwoju zasobów
wodnych (1998, aktualizacja
2008) oraz zestaw
wytycznych dla okresu
programowania 10. EFR
(Rola infrastruktury wodnej
i sanitarnej w osiągnięciu
milenijnych celów rozwoju).
BRAK ROZWIĄZANIA WAŻNYCH KWESTII
DOTYCZĄCYCH TRWAŁOŚCI MIMO KOMPLEKSOWYCH
PROCEDUR ZARZĄDZANIA
41. W sektorze wodnym mechanizm powszechnie stosowany przez Komisję
do zapewnienia pomocy rozwojowej to podejście opierające się na realizacji projektów. Projekty nie są bezpośrednio realizowane przez pracowników Komisji, ale są opracowywane i prowadzone przez agencję
pod auspicjami odpowiedniego ministra w kraju partnerskim albo przez
NGO lub organizację międzynarodową.
42. Komisja ustanowiła procedury i zapewnia instrukcje, wytyczne i doradztwo na temat zatwierdzania i monitoringu projektów. Z uwagi na to,
że według Trybunału trwałość projektów jest często zagrożona (zob.
pkt 25–40), zbadał on, czy przyjęte procedury z zasady pozwalały uzyskać wystarczającą pewność, że projekty będą trwałe oraz czy w rzeczywistości procedury te były skutecznie stosowane w przypadku badanych
projektów.
PROCEDURY KOMISJI W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI
OBEJMOWAŁY ICH TRWAŁOŚĆ W SPOSÓB KOMPLEKSOWY
43. Komisja zapewnia wewnętrzne wytyczne dotyczące każdej z głównych
faz cyklu projektowego: programowania, identyfikacji, opracowywania,
realizacji oraz oceny i kontroli. Istnieją także szczegółowe wytyczne dotyczące inwestycji w zakresie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej 14.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
22
44. Wytyczne odnoszą się wielokrotnie do trwałości i zakładają szereg działań
i kontroli na każdym etapie, które razem pozwalają uzyskać pewność,
że ryzyko dla trwałości zostało zidentyfikowane i wzięte pod uwagę.
Zgodnie z wytycznymi należy dopilnować, by:
a)
na etapie programowania, programy krajowe były zgodne z krajowymi strategiami kraju partnerskiego oraz strategiami zmniejszania ubóstwa, a także by uwzględniono koordynację z innymi
darczyńcami;
b)
na etapie identyfikacji i opracowywania, zaproponowano odpowiednie rozwiązania techniczne, określono dostępność stabilnych
źródeł finansowania oraz jasne wskaźniki, cele i wartości docelowe.
W przypadku umów o dotację finansowanych przez UE 15, np. umów
w ramach funduszu wodnego, wynik tego samego rodzaju analizy
jest brany pod uwagę w procesie selekcji;
c)
na etapie realizacji, Komisja monitorowała postęp i podejmowała
na czas działania naprawcze;
d)
zarówno na etapie realizacji, jak i oceny i kontroli, stosowany przez
Komisję system monitorowania pod kątem wyników 16 obejmował
ocenę potencjalnej i faktycznej trwałości rezultatów odpowiednio
w trakcie oraz po zakończeniu realizacji projektu oraz
e)
w przypadku ocen końcowych zlecanych przez służby Komisji, zakres wymagań obejmował konieczność oceny trwałości rezultatów
projektów.
JEDNAKŻE W ZNACZĄCEJ LICZBIE PRZYPADKÓW KOMISJI NIE UDAŁO
SIĘ ROZWIĄZAĆ ISTOTNYCH KWESTII DOTYCZĄCYCH TRWAŁOŚCI
REZULTATÓW
45. 15
Zgodnie z pkt 6.1.1
Praktycznego przewodnika
dla zamówień publicznych
w związku z działaniami
zewnętrznymi UE (wydanie
ze stycznia 2012 r.), dotacja
jest to bezpośredni wkład
finansowy w formie
darowizny, z budżetu UE lub
EFR, w celu finansowania:
– działania mającego pomóc
osiągnąć cel stanowiący
część polityki Unii
Europejskiej;
– organu, który realizuje
cel w ogólnym interesie
europejskim lub jego cel
stanowi część polityki Unii
Europejskiej.
16
System monitorowania
pod kątem wyników (ROM)
Komisji został ustanowiony
w 2000 r., aby zapewnić
zewnętrzne, obiektywne
i bezstronne informacje
zwrotne na temat realizacji
projektów i programów
pomocowych finansowanych
przez UE. ROM jest częścią
cyklu ogólnego zapewnienia
jakości stosowanego przez
EuropeAid, który rozpoczyna
się opracowaniem projektów,
a kończy po ich realizacji.
Jego efektem są zalecenia
działań podczas trwania
projektu.
Nie znaleziono dowodów potwierdzających, że Komisja zidentyfikowała
lub podjęła działania, aby wyeliminować następujące uchybienia koncepcyjne w projektach:
a)
w dziewięciu projektach brakowało istotnych elementów specyfikacji technicznych lub nie były one odpowiednio objaśnione;
b)
w 11 przypadkach analiza ekonomiczna i finansowa była nieodpowiednio opracowana;
c)
w ośmiu projektach cele nie były jasno zdefiniowane, a w 10 projektach nie określono jasnych wskaźników, wartości bazowych
i docelowych.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
23
46. Uchybienia w obejmowały:
a)
niewystarczająco szczegółowe informacje na temat proponowanych
rozwiązań technicznych lub środków ograniczających ryzyko, które
należy wdrożyć w przypadku znanego ryzyka dla trwałości projektu
(w szczególności w przypadku niekorzystnych warunków hydrogeologicznych na potrzeby eksploatacji wód gruntowych);
b)
przyjęcie nieodpowiednich rozwiązań technicznych oraz
c)
przypadki braku równowagi między komponentem zaopatrzenia
w wodę a komponentami odprowadzania i oczyszczania ścieków.
47. Aspekty ekonomiczne i finansowe mają ogromne znaczenie dla trwałości.
Ponieważ opłaty zwykle nie wystarczają do pokrycia kosztów bieżących
i kosztów utrzymania, należy bezwzględnie określić stabilne alternatywne źródła finansowania oraz, w miarę możliwości, zapewnić ich dostępność przed zatwierdzeniem finansowania działań projektowych.
48. Tylko w jednym przypadku – regionalnego programu energii słonecznej,
faza II w Burkina Faso, trwałość finansowa została dogłębnie przedyskutowana w propozycji finansowania. W 11 pozostałych przypadkach
z analizowanych dokumentów nie wynika, w jaki sposób planowano finansowanie utrzymania i wymiany infrastruktury.
49. Ponadto w związku ze szczególnie trudnym kontekstem realizacji projektów (niskie dochody ludności, niechęć do płacenia za wodę, itp.) oraz
trudnościami z wygenerowaniem odpowiednich funduszy na pokrycie
kosztów bieżących (zob. pkt 29) należało na etapie oceny dokonać analizy, jak wypełnione będą luki w finansowaniu, co uzasadniałoby uzależnienie decyzji o finansowaniu od zobowiązań uzyskanych w tym zakresie.
W żadnym ze skontrolowanych projektów nie miało to miejsca.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
24
50. Brak jasnej definicji celów projektu odnosi się głównie do planowanych
urządzeń, poziomu ich funkcjonowania (ilość i jakość) oraz populacji docelowej mającej skorzystać z rezultatów projektu. Brak jasnych i skwantyfikowanych działań znacznie utrudniał Komisji monitorowanie postępów
w trakcie realizacji, a następnie pomiar i sprawdzenie, czy osiągnięte
rezultaty były trwałe w czasie (zob. ramka 9).
51. Komisja monitoruje 18 z 23 projektów za pomocą procedur y ROM.
W ośmiu z nich nie uzyskano dowodów, że Komisja podjęła działania
w odpowiedzi na zalecenia przedstawione w sprawozdaniach ROM.
52. Oceny końcowe z zasady rozpoczynane są przed zakończeniem działań
projektowych lub krótko po ich zakończeniu, zatem zbyt wcześnie, by
możliwa była ocena trwałości. Z drugiej strony monitoring lub oceny
ex post przeprowadzane są po dłuższym czasie od zakończenia projektu,
właśnie po to, by uwzględnić kwestię trwałości. O ile 10 z 23 skontrolowanych projektów podlegało ocenie końcowej, to jedynie w dwóch
prz ypadkach z 20 możliwych przeprowadzono monitoring ex post 17 .
Szczegółowe informacje przedstawiono w załączniku V.
53. Należy ponadto odnotować, że inne czynniki istotne dla trwałości rezultatów projektów leżą poza kontrolą Komisji, na przykład wiarygodność
danych stosowanych do pomiaru oddziaływania projektów (takich jak
zdrowie, edukacja czy środowisko).
17
Z zasady monitoring
ex post rozpoczyna
się w ciągu dwóch lat
od zakończenia projektu.
RAMKA 9
ZMNIEJSZENIE UMIERALNOŚCI DZIECI I WZROST FREKWENCJI SZKOLNEJ POPRZEZ
POPRAWĘ DOSTĘPU DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ NA OBSZARACH
WIEJSKICH ANGOLI
We wniosku projektowym nie określono lokalizacji budowy infrastruktury wodno-sanitarnej oraz nie przedstawiono jasnych wyników pod kątem jakości wody.
DOSTĘP DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH
W REGIONIE PÓŁNOCNYM GHANY
Brakowało spójnych danych na temat populacji docelowej projektu: studium wykonalności przeprowadzone
w 2000 r. odnosiło się do łącznej populacji 576 tys. mieszkańców w 865 wsiach w trzech objętych projektem
dystryktach, natomiast sprawozdanie z oceny śródokresowej odnosiło się do populacji 386 tys. mieszkańców
w 2002 r. w tym samym obszarze.
6. PROGRAM MIKROPROJEKTÓW W GHANIE
Chociaż w dokumentacji projektowej zakładano poprawę dostępu do wody pitnej, nie ustalono wartości docelowych w zakresie ilości i jakości wody.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
25
WNIOSKI I ZALECENIA
WNIOSKI
54. W przypadku projektów objętych kontrolą Trybunału urządzenia zostały
zainstalowane zgodnie z planem i funkcjonowały (zob. pkt 17–20). Jednakże tylko w przypadku niespełna połowy projektów uzyskano rezultaty, które zaspokajały zapotrzebowanie beneficjentów (zob. pkt 21–23).
W przypadku większości projektów rezultaty i korzyści nie będą trwałe
w perspektywie średnio i długoterminowej, o ile nie zostanie zapewnione
finansowanie ze źródeł innych niż opłaty (zob. pkt 24–26).
55. Stwierdzono, że zastosowana technologia była odpowiednia (zob. pkt 25).
56. Jednakże opłaty za wodę nie pokrywały w pełni kosztów, gdyż nie zostały one ustalone na podstawie zdolności płatniczych, lub też z powodu
niechęci do płacenia oraz nieskutecznego fakturowania i poboru opłat.
Długoterminowe koszty bieżące wynikające z projektów były zatem zależne od innego dodatkowego finansowania (zob. pkt 26–32).
57. W siedmiu projektach operatorzy nie byli w stanie wypełnić swoich zadań
z powodu braku odpowiednich umiejętności technicznych lub braku
wypracowanego poczucia odpowiedzialności (zob. pkt 33–35). W trzech
projektach, w których rządy partnerskie podjęły formalne zobowiązania,
nie wypełniono ich (zob. pkt 36).
58. Chociaż Trybunał zidentyfikował zarówno dobre, jak i złe przykłady oddziaływania społecznego i środowiskowego, z braku istotnych danych
i wskaźników środowiskowych nie jest możliwe ocenienie skutków projektów (zob. pkt 37–40).
59. Chociaż procedury zarządzania projektem obejmowały trwałość w sposób kompleksowy, w przypadku zbadanych projektów Komisji nie udało
się rozwiązać istotnych kwestii dotyczących trwałości rezultatów. Na
etapie koncepcyjnym projektu proponowane rozwiązania techniczne
(osiem projektów) oraz żywotność ekonomiczna (11 projektów) nie zostały odpowiednio przeanalizowane. W 18 projektach nie zdefiniowano
jasnych celów, wskaźników i wartości docelowych (zob. pkt 41–50).
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
26
60. Sprawozdania z monitoringu, weryfikacji i oceny nie były w pełni wykorzystywane, co ograniczało możliwość wprowadzania przez Komisję
działań naprawczych. Ponadto w z większości ukończonych projektów
brak przeprowadzenia monitoringu lub ocen ex post nie poz wolił na
miarodajną ocenę trwałości rezultatów (zob. pkt 51–52).
61. Wsparcie UE pomogło zwiększyć dostęp do wody pitnej i podstawowej
infrastruktury sanitarnej w sześciu skontrolowanych krajach Afryki Subsaharyjskiej, przy wykorzystaniu standardowej technologii i materiałów
dostępnych na poziomie lokalnym, jednak potrzeby beneficjentów zostały zaspokojone w niespełna połowie zbadanych projektów. W przypadku
większości projektów rezultaty i korzyści nie będą trwałe w perspektywie
średnio- i długoterminowej, o ile nie zostanie zapewnione finansowanie
ze źródeł innych niż opłaty. Mimo kompleksowych procedur zarządzania
Komisja nie rozwiązała ważnych kwestii dotyczących trwałości.
ZALECENIA
62. Aby zmaksymalizować korzyści z wydatków UE na rozwój w tym obszarze
i sektorze, Komisja powinna:
a)
zapewnić odpowiednie stosowanie wprowadzonych przez siebie
procedur, w szczególności dotyczących następujących kwestii na
etapie oceny projektu:
i)
definicja jasnych celów projektu (ilość, rodzaj urządzeń, lokalizacja, beneficjenci bezpośredni i pośredni);
ii)
opis i uzasadnienie proponowanych rozwiązań technologicznych (w stosownym przypadku, ze wskazaniem opcji alternatywnych) oraz
iii)
ustanowienie obiektywnych wer yfikowalnych wskaźników
postępów, a także wartości bazowych i skwantyfikowanych
wartości docelowych dla rezultatów projektów.
b)
przeprowadzić odpowiednią analizę ekonomiczną i finansową
umożliwiającą łatwą identyfikację oczekiwanych źródeł finansowania projektu w prz yszłości (w tym szacowane kwoty wkładu
i terminy);
c)
dogłębnie rozważyć, przed zatwierdzeniem projektu, czy warunki
gwarantujące powodzenie jego realizacji, w tym zobowiązania kraju
partnerskiego, mają szanse zostać spełnione;
d)
zapewnić pełne wykorzystanie rezultatów monitoringu, weryfikacji i ocen oraz uwzględnienie i realizację zaleceń poczynionych
w sprawozdaniach.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
27
N i n i e j s z e s p r a w o z d a n i e z o s t a ł o p r z y j ę t e p r z e z I z b ę I I I , k tó r e j
przewodniczył Karel PINXTEN, członek Trybunału Obrachunkowego, na
posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 10 lipca 2012 r.
W imieniu
Trybunału Obrachunkowego
Vítor Manuel da SILVA CALDEIRA
Prezes
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
28
ZAŁĄCZNIK I
DOSTĘP DO WODY I INFRASTRUKTURY SANITARNEJ (KRAJE AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ):
ZAKONTRAKTOWANE KWOTY W LATACH 2001–2010
Kwoty zakontraktowane (w euro)
Strefa objęta działaniem
Programy
geograficzne
EUWF
9. EFR 1
Ogółem
Mozambik
50 937 409,24
37 018 074,60
87 955 483,84
Burkina Faso 2
59 080 872,33
7 125 461,00
66 206 333,33
Tanzania
38 059 850,98
27 852 366,00
65 912 216,98
Nigeria
61 930 227,68
3 416 645,95
65 346 873,63
Lesotho
34 779 134,56
10 000 000,00
44 779 134,56
Benin
2
24 225 786,83
19 863 828,00
44 089 614,83
Ghana
37 998 463,78
2 764 826,00
40 763 289,78
–
39 947 063,39
39 947 063,39
Etiopia
Mauritius
38 945 583,78
–
38 945 583,78
Rwanda
29 957 191,50
8 573 355,25
38 530 546,75
Angola
32 026 905,70
5 018 240,00
37 045 145,70
Uganda
8 017 687,04
28 107 637,00
36 125 324,04
34 664 325,20
1 400 001,00
36 064 326,20
2 995 171,46
30 462 679,60
33 457 851,06
–
30 400 952,00
30 400 952,00
Mali
19 910 603,30
9 451 714,00
29 362 317,30
Czad
19 099 441,52
675 000,00
19 774 441,52
Malawi
4 725,00
17 619 266,75
17 623 991,75
Zambia
3 025 570,00
13 546 210,00
16 571 780,00
Senegal
1 221 044,55
14 350 685,37
15 571 729,92
Niger
1 608 065,01
9 491 300,64
11 099 365,65
Namibia
6 183 029,77
4 641 954,00
10 824 983,77
Dżibuti
9 448 628,25
–
9 448 628,25
77 174,00
8 303 900,00
8 381 074,00
–
7 860 277,62
7 860 277,62
6 398 887,39
609 351,00
7 008 238,39
2
Wybrzeże Kości Słoniowej
Kenia
Madagaskar
Kongo (Demokratyczna Republika Konga)
Zimbabwe
Zielony Przylądek
W danym okresie zakontraktowane kwoty w ramach 2. Funduszu Wodnego (10. EFR) nie przekroczyły 400 tys. euro.
Według informacji z CRIS w 2011 r. zakontraktowano kolejne 117 mln euro.
1
Dane dotyczące programów geograficznych obejmują następujące sektorowe wsparcie budżetowe: 38 mln euro
w przypadku Burkina Faso, 4,8 mln euro w przypadku Beninu i 37,4 mln euro w przypadku Mauritiusu.
2
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
29
ZAŁĄCZNIK I
Kwoty zakontraktowane (w euro)
Strefa objęta działaniem
Programy
geograficzne
EUWF
9. EFR 1
Ogółem
Gambia
6 398 797,59
–
6 398 797,59
Mauretania
2 556 626,03
3 092 556,00
5 649 182,03
Gwinea Konakry
1 824 749,33
2 563 390,00
4 388 139,33
Majotta
4 267 566,78
–
4 267 566,78
–
3 792 465,00
3 792 465,00
Wyspa Świętego Tomasza
2 511 626,65
1 032 898,00
3 544 524,65
Gwinea Równikowa
3 493 422,26
–
3 493 422,26
Botswana
3 350 467,76
–
3 350 467,76
–
2 979 328,75
2 979 328,75
Sierra Leone
Erytrea
Republika Środkowoafrykańska
172 136,00
2 648 430,01
2 820 566,01
Seszele
2 814 129,34
–
2 814 129,34
Gabon
2 752 488,51
–
2 752 488,51
Kamerun
–
2 679 034,95
2 679 034,95
Burundi
–
2 569 826,25
2 569 826,25
Sudan
–
2 153 914,00
2 153 914,00
Komory
–
2 136 805,16
2 136 805,16
87 206,94
1 754 270,90
1 841 477,84
Somalia
–
1 337 428,00
1 337 428,00
Togo
–
1 056 742,00
1 056 742,00
Suazi
–
629 867,00
629 867,00
2 850 188,63
31 037 242,25
33 887 430,88
Afrykańska inicjatywa wodna
–
20 000 000,00
20 000 000,00
Inicjatywa dotycząca dorzecza Nilu
–
19 458 290,62
19 458 290,62
Społeczności wiejskie w południowym Sudanie
–
8 000 000,00
8 000 000,00
Infrastruktura partnerstwa
Afryka–UE
–
7 986 026,00
7 986 026,00
Region SADC
647 456,00
–
647 456,00
Region IGAD
139 331,00
–
139 331,00
554 461 971,69
455 409 304,06
1 009 871 275,75
Gwinea Bissau
Wiele krajów
Inne EUWF:
Inne (programy geograficzne):
Ogółem
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
30
ZAŁĄCZNIK II
ODSETEK POPULACJI KORZYSTAJĄCEJ ZE ŹRÓDEŁ WODY NIEUZNAWANYCH ZA
BEZPIECZNE I NIEULEPSZONEJ INFRASTRUKTURY SANITARNEJ (SZACOWANY ZASIĘG)
(%)
Woda
Angola
Benin
Burkina Faso
Ghana
Nigeria
Tanzania
Infrastruktura sanitarna
obszary
miejskie
obszary
wiejskie
ogółem
obszary
miejskie
obszary
wiejskie
ogółem
1990
70
60
64
42
94
75
2008
40
62
50
14
82
43
1990
28
53
44
86
99
95
2008
16
31
25
76
96
88
1990
27
64
59
72
98
94
2008
5
28
24
67
94
89
1990
16
63
46
89
96
93
2008
10
26
18
82
93
87
1990
21
70
53
61
64
63
2008
25
58
42
64
72
68
1990
6
54
45
73
77
76
2008
20
55
46
68
79
76
Źródło: Wspólny program monitoringu UNICEF/WHO, aktualizacja z marca 2010 r.
(http://www.wssinfo.org/data-estimates/introduction/ ).
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
31
ZAŁĄCZNIK III
WYKAZ PROJEKTÓW I PROGRAMÓW OBJĘTYCH KONTROLĄ
Interwencja
Źródło
finansowania
Tryb realizacji
Koszt
(w mln euro)
Wkład Komisji
(w mln euro)
Angola
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Tombwa
8. EFR
indywidualne projekty
8,8
8,8
Zaopatrzenie w wodę i infrastrukturę
sanitarną obszarów podmiejskich
Luandy
9. EFR
indywidualne projekty
21,4
21,4
Zmniejszenie umieralności dzieci
i wzrost frekwencji szkolnej poprzez
poprawę dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej na obszarach
wiejskich Angoli
9. EFR – Fundusz
Wodny
umowa o wkładzie
finansowym z organizacją
międzynarodową
4,9
3,7
Instalacja lub renowacja systemu
zaopatrzenia w wodę oraz promocja
higieny i podstawowej infrastruktury
sanitarnej w 10 wsiach na obszarze
wiejskim w prowincji Uige
9. EFR – Fundusz
Wodny
dotacja
1,0
0,5
Benin
Inicjatywa wodna w ośrodkach
wiejsko-miejskich (program wsparcia
budżetowego)
9. EFR
sektorowe wsparcie
budżetowe
15,7
4,8
Dostęp do wody pitnej i podstawowej
infrastruktury sanitarnej w 200 miejscowościach w Beninie charakteryzujących się ciężkimi warunkami życia
9. EFR – Fundusz
Wodny
umowa o wkładzie
finansowym z organizacją
międzynarodową
2,2
1,2
Zintegrowane zarządzanie wodą na
użytek domowy przez Asociative and
Council Development w płn.-zach.
Beninie
ogólny budżet UE
dotacja
0,7
0,5
Burkina Faso
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Ouagadougou
8. EFR
indywidualne projekty
202,6
30,0
Regionalny program energii słonecznej, faza II, Burkina Faso
8. EFR
indywidualne projekty
14,2
13,2
Samozarządzanie zasobami wody
pitnej i infrastrukturą sanitarną na
obszarach wiejskich czterech prowincji Burkina Faso
9. EFR – Fundusz
Wodny
dotacja
1,2
0,9
Rekultywacja i eksploatacja systemu
retencji wody w Zibako
9. EFR – Fundusz
Wodny
dotacja
0,4
0,1
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
32
ZAŁĄCZNIK III
Interwencja
Źródło
finansowania
Tryb realizacji
Koszt
(w mln euro)
Wkład Komisji
(w mln euro)
Ghana
Dostęp do wody i infrastruktury
sanitarnej na obszarach wiejskich
w Regionie Północnym
8. EFR
indywidualne projekty
12,2
12,2
Zintegrowane podejście do eliminacji
drakunkulozy poprzez dostęp do
wody, infrastruktury sanitarnej i higieny w Regionie Północnym Ghany
9. EFR
umowa o wkładzie
finansowym z organizacją
międzynarodową
20,0
15,0
6. program mikroprojektów w Ghanie
9. EFR
indywidualne projekty
20,2
20,2
Wzmocnienie usług w zakresie wody,
infrastruktury sanitarnej i promocji
higieny w Ghanie
budżet ogólny UE
dotacja
1,3
0,9
Zapewnienie trwałego dostępu do
wody i infrastruktury sanitarnej
oraz promowanie higieny w ubogich
i potrzebujących społecznościach
wiejskich i miejskich w Ghanie
budżet ogólny UE
dotacja
2,0
0,7
Nigeria
Program dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej w miasteczkach
7. EFR
indywidualne projekty
19,1
7,2
Zmniejszanie różnic: poprawa
dostępu do wody i infrastruktury
sanitarnej w miasteczkach Nigerii
9. EFR – Fundusz
Wodny
dotacja
3,9
2,9
Dostęp do wody i infrastruktury
sanitarnej na obszarach wiejskich
w stanie Cross River
budżet ogólny UE
dotacja
0,9
0,7
Tanzania
Program zaopatrzenia w wodę
w ośrodkach regionalnych, faza I
8. EFR
indywidualne projekty
44,8
33,6
Program zaopatrzenia w wodę
w ośrodkach regionalnych, faza II
9. EFR
indywidualne projekty
50,2
38,3
Dostęp do wody i infrastruktury
sanitarnej w 14 wsiach w dystrykcie
Njombe
9. EFR – Fundusz
Wodny
dotacja
2,5
1,6
Program zrównoważonego rozwoju
Kilolo
budżet ogólny UE
dotacja
0,5
0,4
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
33
ZAŁĄCZNIK IV
OCENA SKONTROLOWANYCH PROJEKTÓW
Uzyskano zakładane
produkty projektu
woda
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Tombwa
infrastruktura
sanitarna
Sprzęt w dobrym
stanie użytkowym
i konserwowany
woda
infrastruktura
sanitarna
nd.
nd.
nd.
nd.
Poziom
operacji
zaspokaja
potrzeby
beneficjentów
Jednostki
adminiDochody
strujące
z opłat
urządzepokrywają niami
mają
koszty
wystarbieżące
czające
zdolności
Angola
Zaopatrzenie w wodę i infrastrukturę
sanitarną obszarów podmiejskich Luandy
Zmniejszenie umieralności dzieci i wzrost
frekwencji szkolnej poprzez poprawę dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej
na obszarach wiejskich Angoli
Instalacja lub renowacja systemu zaopatrzenia w wodę oraz promocja higieny
i podstawowej infrastruktury sanitarnej
w 10 wsiach na obszarze wiejskim w prowincji Uige
Benin
Inicjatywa wodna w ośrodkach
wiejsko-miejskich (program wsparcia
budżetowego)
Dostęp do wody pitnej i podstawowej
infrastruktury sanitarnej w 200 miejscowościach w Beninie charakteryzujących
się trudnymi warunkami życia
Zintegrowane zarządzanie wodą na użytek
domowy przez Asociative and Council
Development w płn.-zach. Beninie
Burkina Faso
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Ouagadougou
nd.
Regionalny program energii słonecznej,
faza II, Burkina Faso
nd.
nd.
Samozarządzanie zasobami wody pitnej
i infrastrukturą sanitarną na obszarach
wiejskich czterech prowincji Burkina Faso
nd.
nd.
Rekultywacja i eksploatacja systemu
retencji wody w Zibako
nd.
nd.
Tak
Drobne uchybienia
Poważne uchybienia
Nie
Niewystarczające dowody
nd.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
34
ZAŁĄCZNIK IV
Uzyskano zakładane
produkty projektu
woda
infrastruktura
sanitarna
Jednostki
Poziom
adminiDochody
operacji
strujące
z opłat
zaspokaja pokrywają urządzepotrzeby
niami mają
koszty
beneficjen- bieżące
wystartów
czające
infrastruktura
zdolności
Sprzęt w dobrym
stanie użytkowym
i konserwowany
woda
sanitarna
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej
na obszarach wiejskich w Regionie
Północnym
Ghana
Zintegrowane podejście do eliminacji
drakunkulozy poprzez dostęp do wody,
infrastruktury sanitarnej i higieny w Regionie Północnym Ghany
6. program mikroprojektów w Ghanie
Wzmocnienie promowania usług w zakresie wody, infrastruktury sanitarnej
i promocji higieny w Ghanie
Zapewnienie trwałego dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej oraz promowanie higieny w ubogich i potrzebujących
społecznościach wiejskich i miejskich
w Ghanie
Nigeria
Program dostępu do wody i infrastruktury
sanitarnej w miasteczkach
Zmniejszanie różnic: poprawa dostępu do
wody i infrastruktury sanitarnej w miasteczkach Nigerii
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej
na obszarach wiejskich w stanie Cross
River
Tanzania
Program zaopatrzenia w wodę w ośrodkach regionalnych, faza I
nd.
nd.
Program zaopatrzenia w wodę w ośrodkach regionalnych, faza II
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej
w 14 wsiach w dystrykcie Njombe
Program zrównoważonego rozwoju Kilolo
Tak
Drobne uchybienia
Poważne uchybienia
Nie
Niewystarczające dowody
nd.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
35
ZAŁĄCZNIK V
OCENY KOŃCOWE
Projekt
ukończenia
Kraj beneficjent Dataprojektu
Data oceny
końcowej
Uwagi
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Tombwa
Angola
30.6.2009
–
W momencie przeprowadzania kontroli
zakres wymagań oceny końcowej był
w toku przygotowań.
Zaopatrzenie w wodę i infrastrukturę
sanitarną obszarów podmiejskich Luandy
Angola
30.6.2009
–
Oceny końcowe mają mieć miejsce
w 1. kwartale 2012 r.
Zmniejszenie umieralności dzieci i wzrost
frekwencji szkolnej poprzez poprawę dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej
na obszarach wiejskich Angoli
Angola
12.2009
–
Kontrola ex post w ramach ROM została
przeprowadzona w marcu–kwietniu
2011 r.
Instalacja lub renowacja systemu zaopatrzenia w wodę oraz promocja higieny
i podstawowej infrastruktury sanitarnej
w 10 wsiach na obszarze wiejskim
w prowincji Uige
Angola
31.5.2009
–
Nie przewidziano oceny końcowej.
Inicjatywa wodna w ośrodkach
wiejsko-miejskich (program wsparcia
budżetowego)
Benin
12.2011
–
W momencie przeprowadzania kontroli
projekt był w toku realizacji.
Dostęp do wody pitnej i podstawowej
infrastruktury sanitarnej w 200 miejscowościach w Beninie charakteryzujących
się trudnymi warunkami życia
Benin
8.2011
–
Do momentu przeprowadzania kontroli
nie zrealizowano oceny końcowej.
Zintegrowane zarządzanie wodą na użytek domowy przez Asociative and Council
Developmentw płn.-zach. Beninie
Benin
2.2009
styczeń 2009
Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Ouagadougou
Burkina Faso
31.6.2010
–
Regionalny program energii słonecznej,
faza II, Burkina Faso
Burkina Faso
30.9.2010
marzec 2009
Samozarządzanie zasobami wody pitnej
i infrastrukturą sanitarną na obszarach
wiejskich czterech prowincji Burkina Faso
Burkina Faso
29.6.2009
lipiec 2009
Rekultywacja i eksploatacja systemu
retencji wody w Zibako
Burkina Faso
30.6.2008
–
Ghana
31.10.2007
luty 2008
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej na obszarach wiejskich w Regionie
Północnym
Do momentu przeprowadzenia kontroli
nie zrealizowano oceny końcowej.
Nie przeprowadzono oceny końcowej.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
36
ZAŁĄCZNIK V
Projekt
ukończenia
Kraj beneficjent Dataprojektu
Data oceny
końcowej
Uwagi
Zintegrowane podejście do eliminacji
drakunkulozy poprzez dostęp do wody,
infrastruktury sanitarnej i higieny w Regionie Północnym Ghany
Ghana
5.6.2011
–
6. program mikroprojektów w Ghanie
Ghana
30.6.2009
styczeń
2010
Wzmocnienie promowania usług w zakresie wody, infrastruktury sanitarnej
i higieny w Ghanie
Ghana
1.4.2005
–
Nie przeprowadzono oceny końcowej.
Zapewnienie trwałego dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej oraz promowanie higieny w ubogich i potrzebujących
społecznościach wiejskich i miejskich
w Ghanie
Ghana
31.3.2009
–
Nie przeprowadzono oceny końcowej.
Program dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej w miasteczkach
Nigeria
31.12.2008
maj 2009
Kontrola ex post w ramach ROM została
przeprowadzona w lipcu 2010 r.
Zmniejszanie różnic: poprawa dostępu
do wody i infrastruktury sanitarnej
w miasteczkach Nigerii
Nigeria
13.9.2012
(planowane)
2009
W momencie przeprowadzania kontroli
projekt był w toku realizacji.
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej na obszarach wiejskich w stanie
Cross River
Nigeria
31.12.2010
styczeń–luty
2011
Program zaopatrzenia w wodę w ośrodkach regionalnych, faza I
Tanzania
31.12.2009
wrzesień 2009
Program zaopatrzenia w wodę w ośrodkach regionalnych, faza II
Tanzania
31.12.2011
(planowane)
–
W momencie przeprowadzania kontroli
projekt był w toku realizacji.
Program zrównoważonego rozwoju Kilolo
Tanzania
30.6.2007
2005–2008
Projekt był przedmiotem trzech wizyt
oceniających, w listopadzie 2005 r.,
marcu 2007 r. i w maju 2008 r.
Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej w 14 wsiach w dystrykcie Njombe
Tanzania
31.12.2009
grudzień 2009
Do momentu przeprowadzania kontroli
nie zrealizowano oceny końcowej.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
37
ODPOWIEDZI
KOMISJI
STRESZCZENIE
I.
Komisja z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego na temat pomocy rozwojowej UE
na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej.
II.
C a ł k o w i t y w k ł a d U E w 2 3 w y b r a n e p ro j e k t y w y n o s i
219 mln euro, podczas gdy w latach 2001–2010 Komisja
zawarła umowy na realizację projektów w zakresie dostępu
do wody i infrastruktury sanitarnej w 46 krajach Afryki Subsaharyjskiej o wartości przekraczającej 1 mld euro. Kontrola
Trybunału objęła zatem 22% kwoty umów.
Komisja jest zdania, że wszelkie ogólne wnioski z wyników
badań Trybunału nad tymi 23 różnorodnymi projektami
powinny być wyciągane z należytą uwagą.
III. Tiret drugie
W większości projektów określono kilka potrzeb, z których
zaspokojono przynajmniej jedną lub kilka. Wiele projektów
było bardzo ambitnych i niektóre potrzeby, głównie te drugorzędne, nie zostały zaspokojone.
III. Tiret piąte
Większość skontrolowanych projektów zatwierdzono przed
utworzeniem grup ds. zapewnienia jakości, które rozpoczęły działalność w 2005 r.
IV.
Komisja prz yjmuje do wiadomości zalecenie Tr ybunału
i będzie nadal podnosiła jakość praktyk i działań w zakresie
współpracy na rzecz rozwoju oraz będzie zabiegała o to, by
istniejące procedury zostały w pełni wdrożone.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
38
ODPOWIEDZI
KOMISJI
UWAGI
W większości projektów określono kilka potrzeb, z których
zaspokojono przynajmniej jedną lub kilka. Wiele projektów
było bardzo ambitnych i niektóre potrzeby, głównie te drugorzędne, nie zostały zaspokojone.
Ramka 2 – Zmniejszanie różnic: poprawa
dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej
w miasteczkach Nigerii – Akapit 2
W konsekwencji projektu „Zmniejszanie różnic” w Nigerii rząd
stanu Jigawa przyjął strategię, wedle której dana społeczność
przejmuje odpowiedzialność za dany projekt i zarządzanie
nim i która jest obecnie stosowana na terenie całego stanu.
Ramka 2 – Dostęp do wody i infrastruktury
sanitarnej na obszarach wiejskich w stanie Cross
River w Nigerii
W projekcie „Dostęp do wody i infrastruktur y sanitarnej na obszarach wiejskich w stanie Cross River” w Nige rii konieczne były zmiany, ponieważ liczba zniszczonych
studni była mniejsza niż przewidywano. Jest to w istocie poz ytywna oznaka trwałości systemów zaopatrzenia
w wodę na obszarach wiejskich w stanie Cross River.
Zmiana w zakresie infrastruktury sanitarnej była zgodna
z międzynarodową praktyką w dziedzinie rozwoju, według
której zaprzestano przyznawania dotacji na latryny. Sukcesem zakończyło się przyjęcie zamiast tego podejścia opartego na społecznym programie poprawy warunków sanitarnych (ang. Community-Led Total Sanitation, CLTS).
19.
Komisja odnotowuje, że w przypadku 17 z 18 projektów,
na temat których dostępne były informacje, zainstalowane
wyposażenie było albo dobrze utrzymane i funkcjonowało,
albo miało jedynie drobne uchybienia. W przypadku pozostałego projektu wspomniane uchybienia były bezpośrednio związane z czynnikiem zewnętrznym (bardzo trudne
warunki hydrogeologiczne, zob. ramka 3).
20.
Komisja odnotowuje, że 8 z 10 projektów obejmujących
komponent sanitarny zakończ yło się powodzeniem lub
miało jedynie drobne niedociągnięcia.
21.
W większości projektów określono kilka potrzeb, z których
zaspokojono przynajmniej jedną lub kilka. Wiele projektów
było bardzo ambitnych i niektóre potrzeby, głównie te drugorzędne, nie zostały zaspokojone.
Ramka 4 – Program dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej w miasteczkach
w Nigerii
W „Programie dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej
w miasteczkach” w Nigerii element rozwoju społeczności
(społeczność odpowiada za projekt i nim zarządza) nie
został zakończony przed końcem projektu.
Finansowanie programu z Europejskiego Funduszu Rozwoju zostało istotnie wstrz ymane, kiedy nie było możliwości dalszego przedłużenia umowy finansowej na ten
projekt. Umowa finansowa została podpisana w 2001 r., ale
działania nie zostały podjęte przed 2003 r.
Ludność nie została zatem uczulona na potrzebę pokrywania bieżących kosztów związanych z działaniem agregatów. Podczas kolejnych projektów zagadnienie to zostanie
potraktowane jako priorytetowe.
Ramka 4 – Program zaopatrzenia w wodę
w ośrodkach regionalnych, faza I, Tanzania
W programie zaopatrywania w wodę w Tanzanii (ośrodki
regionalne, faza I) budowa ocz yszczalni ścieków została
przesunięta z powodów gospodarcz ych i administracyjnych. Po udzieleniu zamówienia na prace z wiązane
z budową stacji uzdatniania wody całkowita kwota przyznana na to działanie (współfinansowana) okazała się niewystarczająca (oferty były wyższe cenowo niż szacunki
inżynierów).
Ramka 3 – Akapit 2
Jeśli chodzi o liczbę studni, które nie funk cjonowały
w okręgach East Gonja i West Mamprusi w ramach projektu
„Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej na obszarach
wiejskich” w Regionie Północnym Ghany, warto wspomnieć,
że obszary te były podatne na występowanie drakunkulozy
i tym samym wymagały pilnej interwencji.
Z tego powodu i pomimo trudnych warunków hydrogeologicznych i ryzyka niewielkich zbiorów lub zniszczenia
upraw w okresach suszy władze regionalne i lokalne, służby
rządowe i agencja odpowiedzialna za gospodarkę wodną
na obszarach wiejskich doprowadziły do zbudowania kilku
studni w tych dwóch okręgach.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
39
ODPOWIEDZI
KOMISJI
22.
27.
Komisja zgadza się, że utworzenie trwałych mechanizmów
kontroli jakości wody jest bardzo istotnym zagadnieniem,
które należy odpowiednio uwzględnić w trakcie formułowania i wdrażania projektów.
W celu zaradzenia problemom stabilności finansowej
Komisja uznaje potrzebę budowania zdolności i prze prowadzenia szkoleń na wszystkich poziomach za jeden
z głównych elementów wdrażania projektów.
Komisja odsyła również do swojej odpowiedzi w związku
z ramką 5.
28.
23.
Zagwarantowanie, że jakość wody spełnia minimalne
standardy wymagane do spożywania jej przez ludzi, jest
warunk iem koniecznym do zatwierdzenia programów
w zak resie gospodark i wodnej. Równocześnie, w celu
zapobieżenia skażeniom, beneficjenci zostają uwrażliwieni
na kwestie prawidłowego korzystania z zasobów wodnych,
ochrony ujęć wody, propagowania higieny i odprowadzania ścieków.
Odrzucenie opłat za wodę na miejscu i ograniczone możliwości podmiotów odpowiedzialnych są jeszcze bardziej
wyraźne na obszarach wiejskich. Z tego powodu Komisja
wspiera tworzenie lokalnych struktur, aby wesprzeć te podmioty w dłuższym okresie.
29–30.
Dla Komisji stworzenie sektora wodnego opartego na stabilności finansowej wymaga uzyskania odpowiedniej równowagi między opłatami, transferami i podatkami.
29. a)
Jednak w związku z ryzykiem przyszłego skażenia i trudnoś­
ciami w organizowaniu regularnych testów jakości wody
Komisja jest zdania, że doradzanie ludności, aby gotowała
wodę przed spoż yciem, jest właściwym roz wiązaniem.
Sprzyja ono budowaniu zaufania między służbami, które
wciąż cechują niedociągnięcia, a konsumentami.
Ramka 5
W Angoli system zaopatrzenia w wodę w mieście Tombwa
dysponuje małym laboratorium. Prowincja Namibe jest
również wyposażona w laboratorium, w którym przeprowadzane są analizy.
Zdolność społeczeństwa beneficjenta do opłacenia usługi
jest oceniania na początku projektu, kiedy przeprowadzane są sondaże socjoekonomiczne. Wyniki tych sondaży
uż ywane są do oszacowania wykonalności finansowej
projektów.
29. b)
Odrzucenie opłat za wodę na miejscu jest istotnym problemem, któremu należy zaradzić poprzez kompleksowe
kampanie informacyjne. Zmiany zachowań trwają na ogół
dłużej niż wdrożenie projektu.
29. c)
Jeśli chodzi o projekt na podmiejskich obszarach Luandy,
oprócz uzdatniania wody w miejscu ujęcia woda jest
ponownie uzdatniania w ośrodk ach dystr ybucji. Dzięki
działaniom zwiększającym świadomość każdy użytkownik,
w tym ci, którzy korzystają z hydrantów, otrzymuje wskazówki na temat dbania o wodę i odpowiednich czynności,
które należy wykonać w domu. Uzdatnienie nie jest przeprowadzane w każdej fontannie.
Budowanie zdolności i intensywne szkolenia są kluczowe
dla wspierania operatorów przy fakturowaniu i pobieraniu
opłat.
Brak odpowiedniego wyposażenia na miejscu utrudnił
przeprowadzenie analiz wody w odległych zlewniach wodnych. Komisja podkreśla fakt, że w ramach trwającego projektu sprzęt laboratoryjny zostanie dostarczony do niektórych prowincji (w tym Uige) i umożliwi do nich dostęp.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
40
ODPOWIEDZI
KOMISJI
31.
Ramka 6
Zob. odpowiedź Komisji na pkt 29. b)
W nigeryjskim „Programie dostępu do wody i infrastruktury
sanitarnej w miasteczkach” finansowanie z Europejskiego
Funduszu Rozwoju zostało wstrzymane, kiedy niemożliwe
stało się dalsze przedłużenie umowy finansowej podpisanej w 2001 r. Z tego powodu nie uwzględniono w sposób dostateczny aspektu projektu dotyczącego roz woju
społeczności.
W Nigerii w wielu częściach kraju woda uważana jest przez
rząd, polityków i opinię publiczną za darmowe dobro społeczne. Zmiany będą wymagały czasu, ale Komisja wspiera
wysiłki na rzecz odpowiednich reform.
W Ghanie przy realizacji projektu napotkano wiele trudności z zespołem pomocy technicznej, a agencja odpowiedzialna za gospodarkę wodną na obszarach wiejskich,
będąca rządowym partnerem ds. wody i kanalizacji, nie
wypełniła swoich zobowiązań umownych. Powyższe czynniki doprowadziły do wdrożenia projektu z ograniczonym
skutkiem.
32.
Zob. odpowiedź Komisji na pkt 29. c)
Prz y realizacji projektów w zakresie wody miejskiej oraz
projektów dotyczących małych miast i obszarów wiejskich
wypracowuje się szczególne rozwiązania w zakresie funkcjonowania i utrzymania. Poprawa fakturowania i pobierania opłat na obszarach miejskich jest projektem samym
w sobie, ponieważ wymaga ona wszechstronnej kampanii
informacyjnej, szkoleń i budowania zdolności.
33.
Komisja w pełni wspiera reformy sektora odpowiadającego
za zaopatrzenie w wodę i infrastrukturę sanitarną, które
umożliwiają stowarzyszeniom użytkowników wody i społecznościom przejmowanie odpowiedzialności za własne
instalacje zaopatrujące w wodę, zarządzanie nimi i ich eksploatację (czasami przy pomocy władz lokalnych lub sektora prywatnego).
35.
W stwierdzeniu Trybunału podkreśla się krytyczną wagę
budowania zdolności przedsiębiorstw i szkoleń dla podmiotów odpowiedzialnych za skuteczną eksploatację
instalacji.
Jest to nawet istotniejsze na odległych obszarach wiejskich, gdzie poziom umiejętności czytania i pisania oraz
poziom edukacji są bardzo niskie.
Budowanie zdolności i szkolenia dla odnośnych społeczności będą podejmowane w kolejnych projektach.
36.
Poszanowanie zobowiązań krajów partnerskich jest zagadnieniem k luczowym, lecz również bardzo trudnym do
rozwiązania. W Ghanie sektor wodny został zdecentralizowany (kompetencje w dziedzinie finansowej i w dziedzinie
zarządzania) w celu uniknięcia tego rodzaju problemów.
Zgromadzenia okręgowe (gminy) są jedynymi podmiotami
odpowiedzialnymi za nadzór nad komisjami wodnymi i za
udzielanie im wsparcia.
Ramka 7
W Angoli trwają prace nad remontem sieci w gospodarstwach domowych i jej rozbudową, tzn. montażem rurociągów o mniejszej średnicy, w tym zastąpieniem rurociągów
z żelaza galwanizowanego zainstalowanych ponad 50 lat
temu rurociągami polietylenowymi i instalacją liczników
wody. Budowanych jest również kilka punktów wodnych,
łącznie z pralniami na obszarach okołomiejskich.
Rząd odnowił linię energetyczną, która doprowadza elektryczność do miasta. Stworzone zostały więc warunki do
doprowadzenia energii elektrycznej z tej linii do każdej
z grup (ujęcie i dystrybucja).
Opłaty zostaną podwyższone po zakończeniu prac nad
remontem sieci i instalacji liczników.
37.
W wielu krajach brak wiarygodnych danych statystycznych
jest jednym z głównych problemów w ustaleniu wskaźników projektowych w zakresie środowiska.
Z tego powodu Komisja wspiera tworzenie lokalnych struktur, aby pomóc tym podmiotom w dłuższym okresie.
Komisja odsyła również do swojej odpowiedzi w związku
z ramką 6.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
41
ODPOWIEDZI
KOMISJI
38.
Wybór ostatecznych beneficjentów czasem zależy od decyzji władz lokalnych. Komisja jednak upewni się, że potrzeby
ubogich są należycie uwzględniane przyszłych projektach.
39.
Komisja zgadza się z Tr ybunałem, że w przeszłości nie
zajmowano się w wystarczając ym stopniu komponentem sanitarnym. Komisja potwierdza teraz jego znaczenie
i wymaga, aby kwestie higieny i infrastruktury sanitarnej
były odpowiednio uwzględniane przy składaniu wniosków
do funduszu wodnego.
Ramka 8 – Regionalny program energii
słonecznej, faza II, Burkina Faso
W Burkina Faso komponent sanitarny jest obecnie należycie uwzględniony w ramach dziesiątej edycji Europejskiego
Funduszu Rozwoju.
Ramka 8 – Zintegrowane podejście do eliminacji
drakunkulozy poprzez dostęp do wody,
infrastruktury sanitarnej i higieny w Regionie
Północnym Ghany
W Ghanie w czasie przeprowadzania oceny śródokresowej
i oceny ukierunkowanej na wyniki wszystkie studnie (250)
w społecznościach nie były jeszcze wykonane (opóźnienie
względem harmonogramu). Budowa studni zakończ yła
się pod koniec 2010 r. i w 2011 r. i zaobserwowano większą poprawę w dziedzinie aspektów sanitarnych. Jednak
stwierdzenie Trybunału pozostaje słuszne.
Ramka 8 – Zaopatrzenie w wodę pitną w mieście
Tombwa w Angoli
W Angoli w ramach trwającego projektu miasto Tombwa
będzie mogło poprawić swoje warunki sanitarno-środowis­
kowe przy zastosowaniu podejścia opartego na społecznym programie poprawy warunków sanitarnych.
40.
Komisja z zadowoleniem przyjęła stwierdzenie Trybunału,
że podejście oparte na społecznym programie poprawy
warunków sanitarnych odniosło sukces w Nigerii. To samo
podejście jest obecnie stosowane na obszarach wiejskich
w Ghanie i jest wprowadzane jako polityka krajowa.
„Istotne zagadnienia z zakresu trwałości
rezultatów, które nie zostały rozwiązane, mimo
kompleksowych procedur zarządzania”
W większości skontrolowanych projektów Komisja
uwzględniła istotne zagadnienia z zakresu trwałości rezultatów. Większość skontrolowanych projektów zatwierdzono
przed utworzeniem grup ds. zapewnienia jakości, które
zaczęły działalność w 2005 r.
41.
Komisja chciałaby podkreślić, że w większości przypadków
przekazuje ona odpowiedzialność za wdrożenie projektu
na kraj będący beneficjentem, któr y staje się instytucją
zamawiającą (umowy z Lomé i Kotonu).
„Jednak w znaczącej liczbie przypadków
Komisji nie udało się uwzględnić istotnych
kwestii w zakresie trwałości rezultatów”
W większości skontrolowanych projektów Komisja
uwzględniła istotne zagadnienia z zak resu tr wałości
rezultatów.
45.
Większość skontrolowanych projektów zatwierdzono przed
utworzeniem grup ds. zapewnienia jakości w 2005 r.
45. b)
W ramach mechanizmu z udziałem grup ds. zapewnienia
jakości jedna z kontroli jakości wymagana na etapie opracowywania projektu polega na upewnieniu się, że proponowane projekty poparte zostały solidnymi analizami ekonomicznymi i finansowymi.
45. c)
W ramach mechanizmu z udziałem grup ds. zapewnienia
jakości jedna z kontroli jakości wymagana na etapie opracowywania projektu polega na upewnieniu się, że w jasny
sposób zdefiniowane zostały cele, wskaźniki, wartości referencyjne i zakładane wyniki.
47.
Komisja uznaje kluczowe znaczenie aspektów ekonomicznych i finansowych w odniesieniu do trwałości rezultatów.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
42
ODPOWIEDZI
KOMISJI
48.
51.
W mechanizmie z udziałem grup ds. zapewnienia jakości
utworzonym w 2005 r. jedna z kontroli jakości wymagana
na etapie opracowywania projektu polega na upewnieniu
się, że w należyty sposób uwzględniono zagadnienia stabilności finansowej.
Trybunał wspomina, że w przypadku 8 z 18 skontrolowanych projektów nie ma dowodów, aby Komisja podjęła
działania w odpowiedzi na zalecenia. Zależnie od typu
zaleceń Komisja może w niektór ych prz ypadkach jedynie udzielić ustnej rady podmiotom odpowiedzialnym za
wdrożenie projektu.
49.
Decyzja w sprawie finansowania, która zostaje sformalizowana poprzez podpisanie umowy finansowej z krajem
będącym beneficjentem, zawiera szczegółowe informacje
na temat zobowiązań rządu.
WNIOSKI I ZALECENIA
WNIOSKI
Komisja zgadza się, że spełnienie zobowiązań krajów partnersk ich jest jednym z k luczowych zagadnień, któr ym
należy zająć się na wczesnym etapie wdrażania projektu.
50.
W ramach mechanizmu z udziałem grup ds. zapewnienia
jakości utworzonego w 2005 r. jedna z kontroli jakości
wymagana na etapie opracowywania projektu polega na
upewnieniu się, że w jasny sposób zdefiniowane zostały
cele, wskaźniki, wartości referencyjne i zakładane rezultaty.
Ramka 9 – Zmniejszenie umieralności dzieci
i wzrost frekwencji szkolnej poprzez poprawę
dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej na
obszarach wiejskich Angoli
W wielu projektach na obszarach wiejskich na początku
projektu przeprowadza się proces autoselekcji, który jest
dostosowany do zapotrzebowania, w celu wyłonienia społeczności beneficjentów na podstawie zbioru wskaźników.
Ramka 9 – Dostęp do wody i infrastruktury
sanitarnej na obszarach wiejskich w Regionie
Północnym Ghany
W odniesieniu do brak u dostępnych i wiar ygodnych
danych w ramach projektu dotyczącego dostępu do wody
i infrastruktury sanitarnej na obszarach wiejskich w Regionie Północnym Ghany Komisja przyznaje, że jest to zagadnienie o kluczowym znaczeniu w wielu projektach.
54.
W większości projektów określono kilka potrzeb, z których
zaspokojono przynajmniej jedną lub kilka. Wiele projektów
było bardzo ambitnych i niektóre potrzeby, głównie te drugorzędne, nie zostały zaspokojone.
56.
W większości k rajów koszt powinien być pok r yty prz y
pomocy opłat, podatków i transferów. To podejście ma
jeszcze większe znaczenie w odniesieniu do Afryki.
57.
Pomimo trudności Komisja będzie nadal pracować wraz
z rządami, władzami lok alnymi i społeczeństwem obywatelskim nad zwiększeniem zaangażowania w projekty
i trwałością ich rezultatów.
Budowanie zdolności należy do najważniejszych aspektów
wdrażania projektów i powodzenie tego procesu zależ y
od cz ynników społecznych i politycznych, często spoza
zakresu projektu.
59.
W większości skontrolowanych projektów Komisja rozwiązała istotne zagadnienia w zakresie tr wałości wyników.
Większość skontrolowanych projektów zatwierdzono przed
utworzeniem grup ds. zapewnienia jakości, które zaczęły
działalność w 2005 r.
Ramka 9 – 6. program mikroprojektów w Ghanie
W kwestii mikroprojektów w Ghanie Komisja pragnie podkreślić, że komponent projektu związany z wodą stanowił
poniżej 10% całkowitego budżetu. W momencie ukończenia projektu 20 studni było wyposażonych w pompy
ręczne.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
43
ODPOWIEDZI
KOMISJI
61.
62. c)
Większość skontrolowanych projektów zatwierdzono przed
utworzeniem grup ds. zapewnienia jakości w 2005 r.
Komisja zgadza się z powyższym zaleceniem. Polityka krajów partnerskich i wkład każdego z projektów w realizację
jej celów są obecnie badane na etapie formułowania.
Jednak w większości skontrolowanych projektów Komisja uwzględniła istotne zagadnienia w zakresie trwałości
rezultatów.
Ponadto w ramach większości projektów zidentyfikowano
kilka potrzeb, z których zaspokojono przynajmniej jedną
lub kilka.
62. d)
Komisja zgadza się z powyższym zaleceniem. Wyciągnięte
wnioski i działania uzupełniające są wymienione na etapie
formułowania i są obecnie rozpatrywane przed zatwierdzeniem projektu.
Wiele projektów było bardzo ambitnych i niektóre potrze­b y, głównie te drugorzędne, nie zostały zaspokojone.
ZALECENIA
62. a)
Wraz z utworzeniem w 2005 r. mechanizmu z udziałem
grup ds. zapewnienia jakości na etapie identyfikacji i formułowania stosowane są znacznie ulepszone zasady.
62. a) i)
Komisja zgadza się z powyższ ym zaleceniem. Obecnie
zagadnienie to jest przedmiotem analiz w ramach badań
nad projektem, które powinny zakończyć się przed zatwierdzeniem projektu przez Komisję.
62. a) ii)
Zgodnie z obowiązującymi zasadami Komisja zawsze dąży
do prz yjęcia technologii dostosowanych do warunków
panujących w danym państwie i do możliwości kraju będącego beneficjentem.
62. a) iii)
Według obecnych zasad te wskaźniki powinny być wymienione w planie każdego projektu.
62. b)
Komisja zgadza się z powyższym zaleceniem. W przypadku
wszystkich projektów obejmujących roboty te zagadnienia
są także przedmiotem analiz w ramach badań nad projektem przed decyzją Komisji w sprawie finansowania.
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012 – Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki Subsaharyjskiej
Europejski Trybunał Obrachunkowy
Sprawozdanie specjalne nr 13/2012
Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej na rzecz dostępu do wody pitnej i podstawowej infrastruktury sanitarnej w krajach Afryki
Subsaharyjskiej
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej
2012 — 43 str. — 21 × 29,7 cm
ISBN 978-92-9237-837-0
doi:10.2865/12699
JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UE
Publikacje bezpłatne:
•
w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)
•
przedstawicielstwach i delegaturach Unii Europejskiej (dane kontaktowe można uzyskać
w
pod adresem http://ec.europa.eu lub wysyłając faks pod numer +352 2929-42758)
Publikacje płatne:
•
w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)
Płatne subskrypcje (np. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, zbiory orzeczeń Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej):
•
dystrybutorów Urzędu Publikacji Unii Europejskiej
u
(http://publications.europa.eu/others/agents/index_pl.htm)
STRUKTURY SANITARNEJ TO PODSTAWOWE ELEMENTY OSIĄGNIĘCIA MILENIJNYCH CELÓW ROZWOJU.
TRYBUNAŁ OCENIŁ, CZY POMOC ROZWOJOWA UE NA RZECZ DOSTĘPU DO
WODY PITNEJ I PODSTAWOWEJ INFRASTRUKTURY SANITARNEJ W SZEŚCIU
KRA JACH SUBSAHARYJSKICH PROWADZI DO UZYSKANIA TR WAŁYCH REZULTATÓW. UZNANO, ŻE ZASADNICZO URZĄDZENIA ZOSTAŁY ZAINSTA LOWANE I FUNKCJONOWAŁY. JEDNAKŻE MNIEJ NIŻ POŁOWA PROJEKTÓW
PRZYCZYNIŁA SIĘ DO ZASPOKOJENIA ZAPOTRZEBOWANIA BENEFICJENTÓW,
A REZULTAT Y I KORZYŚCI NIE BĘDĄ TRWAŁE W PERSPEK T Y WIE ŚREDNIOI DŁUGOTERMINOWEJ, O ILE NIE ZOSTANIE ZAPEWNIONE FINANSOWANIE
ZE ŹRÓDEŁ INNYCH NIŻ OPŁATY.
KOMISJA NIE WYKORZYSTAŁA W ODPOWIEDNI SPOSÓB SWOICH PROCEDUR
ZARZĄDZANIA, ABY ZWIĘKSZYĆ PRAWDOPODOBIEŃST WO, ŻE PROJEK T Y
PRZYNIOSĄ TRWAŁE KORZYŚCI.
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
QJ-AB-12-012-PL-C
POPRAWA DOSTĘPU DO CZYSTE J WODY PITNE J I PODSTAWOWE J INFRA-