D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Sygn. akt I ACa 389/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 czerwca 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący:
SSA Bogdan Wysocki
Sędziowie:
SA Piotr Górecki (spr.)
SA Jan Futro
Protokolant:
st.sekr.sądowy Kinga Kwiatkowska
po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2014 r. w Poznaniu
na rozprawie
sprawy z powództwa A. G. i S. G.
przeciwko Skarbowi Państwa - (...)
w P.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Poznaniu
z dnia 30 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 2131/12
1. oddala apelację;
2. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego pozostawia orzeczeniu kończącemu postępowanie w
sprawie.
Jan Futro Bogdan Wysocki Piotr Górecki
UZASADNIENIE
Powodowie S. G. i A. G. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P. kwoty 101.754,00
zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty praz kosztami postępowania, w tym
kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7.200,00 zł.
W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o oddalenie
powództwa oraz zasądzenie od powodów na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów
postępowania, według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem częściowym z dnia 30 stycznia 2014 r. zasądził od pozwanego na rzecz powodów
kwotę 58.491 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 stycznia 2014 r. roku do dnia zapłaty i oddalił żądanie w
pozostałej części (sygn.akt I C 2131/12).
Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.
Powodowie, od dnia 8 października 1999r., są właścicielami, na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej,
nieruchomości (działka nr (...), pow. 1106 m kw.), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi
Księgę Wieczystą KW nr (...). Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, piętrowym, podpiwniczonym,
krytym dachem płaskim. Budynek został wybudowany w 1970 r. w technologii tradycyjnej. Nieruchomość powodów
zlokalizowana jest w L. przy ul. (...), w ramach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz terenów przeznaczonych
pod aktywizację gospodarczą. Tereny, na których zlokalizowana jest nieruchomość znajdują się w strefie korytarzy
powietrznych dla startujących i lądujących (...) statków powietrznych z pobliskiej bazy (...) K..
Wojewoda (...) wydał 17 grudnia 2003 roku rozporządzenie nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego
użytkowania dla lotniska (...) P. – K. w P. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) nr (...), poz. 3873 – dalej
Rozporządzenie nr (...)). Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na pięć stref
oznaczonych literami A-E w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość
powodów znalazła się w strefie C. Powołane wyżej Rozporządzenie Wojewody weszło w życie 1 stycznia 2004 roku.
Obszar ograniczonego użytkowania stanowił teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu w porze
nocnej jest równy 45dB (granica obszaru ograniczonego użytkowania). Granice strefy C wyznaczają: granica strefy
B i linia, na której długotrwały poziom hałasu w porze dziennej jest równy 60 dBA, zwana dalej „granicą strefy
C” oraz granica terenu lotniska. W załączniku nr 3 do rozporządzenia Wojewoda określił ograniczenia w zakresie
przeznaczenia terenów, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposób korzystania z terenów na obszarze
ograniczonego użytkowania. Dla strefy C wprowadził zakaz tworzenia nowych terenów zabudowy mieszkaniowej
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zakaz budowy szpitali, domów opieki i zabudowy
związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy
dziecka itp., zakaz tworzenia obszarów ochrony uzdrowiskowej. Jako zalecany sposób korzystania terenu wskazał
lokalizowanie nowych obiektów nie wymagających ochrony akustycznej i niepowodujących zwiększenia hałasu dla
istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Nadto, wprowadził wymagania techniczne dotyczące budynków, wskazując, że w
nowopowstających i istniejących budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej należy zapewnić
właściwy klimat akustyczny poprzez stosowanie przegród zewnętrznych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.
Pismem z dnia 6 grudnia 2005r., wniesionym do (...) w P. w tym samym dniu, powodowie wezwali pozwanego
do zapłaty kwoty 77.400 zł z tytułu zmniejszenia wartości ich nieruchomości na skutek wprowadzenia strefy
ograniczonego użytkowania.
Pismem z dnia 22 grudnia 2005r., wniesionym do (...) w P. w tym samym dniu, powodowie wezwali pozwanego
do zapłaty kwoty 29.047 zł z tytułu zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku znajdującego się na ich
nieruchomości - w związku z wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania.
W dniu 31 grudnia 2007r. Wojewoda (...) wydał rozporządzenie nr (...) zmieniające rozporządzenie o wprowadzeniu
obszaru ograniczonego użytkowania (Dziennik Urzędowy Województwa (...) z 22 stycznia 2008r. roku nr 1,
poz. 1 – dalej Rozporządzenie nr (...)). Zmiany dotyczyły granic obszaru ograniczonego użytkowania, podziału na
strefy, dopuszczalnych poziomów hałasu w strefach oraz sposobu korzystania z poszczególnych terenów i wymagań
technicznych dotyczących budynków. Według zmienionego rozporządzenia obszar ograniczonego użytkowania
stanowi teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu od startów, lądowań i przelotów statków
powietrznych jest równy 55 dB w porze dziennej (LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom) i
45dB w porze nocnej (LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom) - granica obszaru ograniczonego
użytkowania. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na trzy strefy oznaczone
cyframi: I, II, III w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość
powodów znalazła się w strefie II, którą wyznaczają: linia będąca zewnętrzną granicą strefy I, stanowiąca wewnętrzną
granicę strefy II oraz obwiednia złożona z linii, na której dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku
A ( (...)) od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 55 dB i linii, na której dopuszczalny
długookresowy średni poziom dźwięku A ( (...)) od operacji naziemnych i pozostałych źródeł hałasu związanych z
funkcjonowaniem lotniska jest równy 50 dB, stanowiąca zewnętrzną granicę strefy II. W strefie tej wprowadzono
zakaz przeznaczenia terenu pod budowę budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków
związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich, jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp.,
zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowiska. W zakresie sposobu korzystania z terenu wprowadzono zakaz
budowy budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem
dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia stref ochronnych,
A uzdrowiska. W strefie tej, w zalecanym sposobie korzystania z terenu, dopuszczono zabudową mieszkaniową pod
warunkiem zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej.
Jako wymagania techniczne dotyczące budynków wskazano zapewnienie właściwego klimatu akustycznego w
budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o
odpowiedniej izolacyjności akustycznej (okoliczność bezsporna).
Wartość nieruchomości powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości
wprowadzonych dla nieruchomości rozporządzeniem nr (...) oraz rozporządzeniem nr(...). Sam fakt wprowadzenia
strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele
nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi
niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Świadomość uczestników
rynku o potencjalnym podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w okolicach lotniska, a w szczególności w obrębie
utworzonego wokół niego specjalnego obszaru ograniczonego użytkowania, powoduje utratę wartości nieruchomości.
Wpływ na wartość nieruchomości ma również oddziaływający na nią poziom hałasu związanego z funkcjonowaniem
lotniska. Długookresowy średni poziom dźwięku A dla starów, lądowań i przelotów statków powietrznych mieści się
pomiędzy 60 (granice wewnętrzne strefy C) i 55 dB (granice zewnętrzne strefy C). W konsekwencji wartość rynkowa
nieruchomości powodów według aktualnego jej stanu i poziomu cen spadła o 58.491 zł.
Apelację wniósł pozwany zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w części tj. w pkt. 1.
Skarżący podniósł następujące zarzuty:
1) naruszenia przepisów postępowania tj. art. 207 § 3 i 6 k.p.c. ,
2) naruszenie przepisów prawa materialnego tj.
- niewłaściwego zastosowania art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska poprzez przyjęcie, że powodowie nie musieli
wystąpić z roszczeniem w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia Wojewody W.. (...), aby móc dochodzić
odszkodowania tytułem spadku wartości nieruchomości wywołanego również tym rozporządzaniem,
- niezastosowanie przepisów tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w
sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, a także niewłaściwe zastosowanie art. 361 § 1 k.c. poprzez
przyjęcie, że pomiędzy uszczerbkiem powodów a rozporządzeniem w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego
użytkowania dla lotniska (...) P. – K. w P. istnieje adekwatny związek przyczynowy.
W oparciu o te zarzuty skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie
żądania odszkodowania z tytułu utraty wartości nieruchomości w całości oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
przed sądem I instancji i zasądzenia od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.
Żądaniem ewentualnym było uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu zważył, co następuje.
Apelację uznać należało za bezzasadną. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej
instancji, akceptując też wywiedzione z nich wnioski prawne. Zarzuty apelacyjne okazały się chybione i jako takie nie
mogły odnieść zamierzonego skutku prawnego.
Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 207 § 3 i 6 k.p.c. Z art. 207 § 3 k.p.c. wynika, że Przewodniczący
może także przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism
przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają
być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba
że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu
niejawnym. Z kolei w § 6 tegoż przepisu stwierdzono, że Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona
uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej
winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że
występują inne wyjątkowe okoliczności.
W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, że stosowanie tych przepisów nie może być restrykcyjne, jak również nie
powinno także powodować wypaczenia istoty wymiaru sprawiedliwości i prawa do sądu. Skarżący zasadność tego
naruszenia wyprowadza z dopuszczenia przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego sądowego zawnioskowanego
przez powodów w piśmie z dnia 18 lutego 2013 r. Wypada zatem podnieść, że powodowie wraz z pozwem złożyli opinię
prywatną rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność oszacowania spadku wartości nieruchomości z listopada 2005 r.
Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie
zawarte w dokumencie. Pozwany w odpowiedzi na pozew nie odniósł się w żaden sposób do wysokości zgłoszonego
roszczenia i nie podniósł zarzutów w tym zakresie. Zgodnie z art. 217 § 1 k.p.c. strona może aż do zamknięcia rozprawy
przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń
strony przeciwnej. Z art. 227 k.p.c. wynika, że przedmiotem dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Fakty, które uzasadniają żądanie i stanowią przedmiot dowodu, wskazuje strona wyprowadzająca z tych faktów skutki
prawne (np. art. 187 § 1 pkt 2). Sąd I instancji uwzględnił wniosek dowodowy powodów o przeprowadzenie dowodu
z opinii biegłego sądowego zawarty w piśmie z dnia 18 lutego 2013 r. Przeprowadzenie tego dowodu było konieczne
dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia i ustalenia aktualnej wysokości szkody. Końcowo wypada zauważyć, że
nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której wzgląd na postulat zachowania sprawności postępowania, prowadziłby
w istocie do wydawania niesprawiedliwych orzeczeń. Istotne wzmocnienie zasady kontradyktoryjności nie zwalnia
bowiem sądu od realizacji celu postępowania cywilnego w postaci obowiązku wydania orzeczenia, które odpowiada
rzeczywistym okolicznościom sprawy. Postulat szybkości postępowania nie może też pozbawiać strony możliwości
wyjaśnienia sprawy i wydania sprawiedliwego wyroku (art. 6 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c.).
Nietrafny okazał się także zarzut naruszenia art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska (dalej upoś). Brak jest podstaw
do przyjęcia, że termin prekluzyjny (o którym mowa w art. 129 ust. 4 upoś) dla powodów powinien być ponownie
liczony od dnia wejścia w życie rozporządzenia Wojewody (...) nr (...) dnia 31 grudnia 2007 r. Kwestia powyższa
została przesądzona przez Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 21 sierpnia 2013 r. (sygn.akt II CSK 578/12, Lex
nr 1389001) wskazał, że „wprowadzenie zmian struktury i ograniczeń obszaru ograniczonego użytkowania otwiera
przewidziany w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U.
2013 r., poz. 1232 ze zm.) termin zawity jedynie dla roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w art. 129 ust. 1-3
tej ustawy, pozostających w związku przyczynowym z dokonanymi zmianami”. Z kolei w wyroku z dnia 4 grudnia
2013 r. (sygn.akt II CSK 161/13, Lex nr 1433722) Sąd Najwyższy stwierdził, że „jeśli art. 129 ust. 4 p.o.ś. ustanawia
dwuletni termin do wystąpienia z roszczeniem, rozumianym jako zgłoszenie roszczenia zobowiązanemu, to jego
znaczenie wyczerpuje się z chwilą dokonania takiego zgłoszenia”. Zaakcentować zatem trzeba, że dla powodów
rozporządzenie to skutkowało jedynie formalnoprawną zmianą umiejscowienia nieruchomości powodów w określonej
strefie ograniczonego użytkowania (w strefie (...), zamiast w dotychczasowej strefie C). Zasadnicze ograniczenia
dotyczące nieruchomości powodów powstały już na skutek wejścia w życie rozporządzenia nr (...)z dnia 17 grudnia
2003 roku. Tym samym, termin prekluzyjny należy liczyć od chwili wejścia w życie tego rozporządzenia i został on
dochowany poprzez doręczenie pozwanemu, w dniu 6 grudnia 2005r., wezwania do zapłaty.
Również pozostałe zarzuty apelacyjne okazały się bezzasadne. Po pierwsze zauważyć wypada, że samodzielną
podstawę roszczenia powodów stanowi art. 129 Prawa ochrony środowiska. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 sierpnia
2013 r. ( sygn.akt II CSK 578/12, Lex nr 1389001 ) stwierdził jednoznacznie, że „naprawieniu na podstawie art. 129 ust.
1-3 p.o.ś. podlega nie tylko szkoda wynikła z obniżenia wartości nieruchomości, będącego następstwem ograniczeń
ustanowionych wprost w rozporządzeniu nr (...) Wojewody (...) z dnia 17 grudnia 2003 r. w sprawie utworzenia
obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego (…), lecz także zmniejszenie jej wartości spowodowane
koniecznością znoszenia dopuszczalnych na obszarze ograniczonego użytkowania immisji przekraczających standardy
jakości środowiska”. Wobec tego kwestionowanie przez skarżącego innych przepisów nie miało istotniejszego
znaczenia. Nie był zasadny zarzut naruszenia art. 361 k.c. Po pierwsze wypada zauważyć, że skarżący nie sformułował
zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. Z tego względu uznać trzeba, że
prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że zachodzi normalny związek przyczynowy pomiędzy ustanowieniem obszaru
ograniczonego użytkowania a szkodą poniesioną przez powodów. Niezasadnie również skarżący podniósł, że „Sąd I
instancji nie zastosował przepisów tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca
2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, a w konsekwencji niewłaściwie zastosował art. 144
k.c.”. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 113 ustawy Prawo ochrony środowiska, który zamieszczony
został w dziale V ustawy „ochrona przed hałasem”. Po raz kolejny podkreślenia zatem wymaga, że w tej sprawie
źródłem emitującym hałas jest lotnisko (...), a zatem to art. 129 upoś stanowi samoistną podstawę dla roszczenia
powodów.
Normy wskazane w tabeli 4 załącznika do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2007 r. dotyczą
dopuszczalnych poziomów hałasu po przekroczeniu, których wskazane organy maja obowiązek podjąć działania. W
sytuacji powodów konieczność znoszenia hałasu stanowi normalny skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego
użytkowania. Odszkodowanie zasądzone w wyroku częściowym obejmuje rekompensatę zmniejszenia się wartości
nieruchomości powodów, a określenie zakresu szkody nastąpiło przy uwzględnieniu wszystkich negatywnych
skutków, które wynikają z nadmiernego poziomu hałasu. Nie jest to więc odszkodowanie „za hałas”, lecz za jego
ekonomicznie wymierne skutki, które obniżają wartość nieruchomości powodów.
Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.
Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego pozostawiono orzeczeniu
kończącemu postępowanie w sprawie.
P. Górecki B. Wysocki J. Futro