Diachronia w badaniach symbolicznej roli języka jako elementu

Jadwiga Zieniukowa
Diachronia w badaniach symbolicznej roli języka jako elementu tożsamości
narodowej (na przykładzie łużycczyzny)
Przedmiotem artykułu jest funkcjonowanie języka we wspólnocie
komunikatywnej Serbów Łużyckich, słowiańskiej mniejszości narodowej i
językowej w Niemczech, znaczenie języka dla ich kultury narodowej i rola w
kształtowaniu i utrzymywaniu łużyckiej tożsamości. Autorka przyjmuje, że
`naród’ to społeczność związana wspólnotą pochodzenia i terytorium, a także
wspólnota kulturowa i wspólnota wartości. Funkcjonowanie kultur
narodowych przejawia się m.in. w wytwarzaniu zespołu symboli, tj. znaków
nacechowanych wartościująco i odgraniczających jednoznacznie daną grupę
etniczną od innych grup. Na tych symbolach opiera się
narodowa
identyfikacja: „swoi” w opozycji do „obcy” (MY : ONI). Istotnym elementem
kultury narodowej jest język, a zwłaszcza teksty w języku narodowym
(zróżnicowane gatunkowo). (Zob. A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni,
1996).
Dla Serbów Łużyckich rodzimy język (serbšćina) stanowi w ciągu
dziejów podstawowy element tożsamości, który odgranicza ich etnicznie od
niemieckich sąsiadów i integruje łużyckie etnicum. Autorka opisała dzieje
piśmiennictwa łużyckiego. W pierwszym okresie (XVI – XVIII w.) było ono
niemal wyłącznie religijne, oparte na różnych dialektach. Wytworzyły się trzy
warianty języka pisanego: górnołużycki protestancki, górnołużycki katolicki i
dolnołużycki. Szerzej omówiono złoty wiek (XIX i początek XX w.)
funkcjonowania języka łużyckiego w formie pisanej. Ważną rolę w tworzeniu
normy języka literackiego (w wariancie górnołużyckim i dolnołużyckim), w
budowaniu jego prestiżu oraz w formowaniu świadomości narodowej i
językowej odegrała prasa łużycka. Jest ona przedmiotem badań w Instytucie
Slawistyki PAN w Warszawie. W artykule wskazano różne sposoby
manifestowania się symbolicznej roli języka Łużyczan. Na koniec autorka
pisze, że dla zrozumienia współczesnej sytuacji łużyckiego języka
mniejszościowego, zagrożonego (szczególnie procesami globalizacji), a także
dla wypracowywania polityki językowej, warto się odnieść do tego, co
wiadomo o przeszłości języka łużyckiego jako symbolu etnicznej tożsamości.
Diachrony in the research on symbolic function of the language treated
as an element of national identity. The case of the Sorbian language
The subject of the article is the functioning of the language in the
communicative community of Sorbs (Lusatian Sorbs) – Slavonic national and
linguistic minority in Germany. The author describes the significance of the
language for Sorbian national culture as well as the role of the language in
shaping and preserving Sorbian identity. The Author assumes that “a
nation” is a community bound by common origins, territory, culture and the
set of values. The functioning of the national cultures manifests itself in
1
creating of the set of symbols, i.e. valuated signs, differing the ethnic group
from other groups. The national identification is based on these symbols:
“the ours” in the opposition to “the strangers” (Us vs. Them). The language
is an important element of the national culture; texts written in the national
language are of special importance (Cf. Kłoskowska, A. “Kultury narodowe u
korzeni” 1996).
For the Lusatian Sorbs the native language (serbšćina) is the basic
element of their identity; it creates the ethnic boundaries between them and
their German neighbors and integrates the Sorbian etnicum. The Author
describes the history of the Sorbian literary production. In the first period
(16th to 18th centuries) the literary production was mainly religious and
based on different dialects. The three variants of literary language evolved:
the Protestant Upper Sorbian, the Catholic Upper Sorbian and the Lower
Sorbian. The Author analyses thoruoghly the golden age of the Sorbian
literary language (19th century and the beginning of the 20th century). The
Sorbian press played an important role in shaping the norm of the literary
language and creating its prestige – both processes are the subjects of the
research carried out in The Institute of Slavic Studies of the Polish Academy
of Science in Warsaw. Different manifestations of the symbolic function of
the Sorbian language have been presented in the article. The Author
concludes that it is important to refer to our knowledge of the history of
Sorbian language treated as a symbol of the ethnic identity when
interpreting the contemporary situation of the Sorbian minority language,
now endangered especially by the globalization processes. The history of the
language should be also an important clue to devise the linguistic policy.
Tłumaczyła Emilia Wrocławska
2