LINGWISTYCZNY KWADRAT

nr 4 (59)
!"#$%&'(%)*+,-+
PISMO UCZELNI
L
,.-4$./)5+"-5&
($%0 %)
55
&&&&&-!$5&1*05-'(&6 "5&0!1 '7&
ISSN 1640-2758
2
7
20
28
!"#!$%&&
"& '()! '#&
*+"',-.&&
'#./&"'&&
$/(%"%-.'#&
&
-!$'#*&
'()! !$.&&
0!&/")%#1*+2%&&
!&3$.'+.'&
%(%0'#.+(.#&&
-%&3$.'+.'&
ARCHEOLODZY Z UW ZDOBYLI
TWIERDZ PETRA JUSTINIANA
adna ekipa naukowców z!Polski nie prowadzi"a prac w!Gruzji. W!tym roku si# to
zmieni"o. Archeolodzy z!UW od 15 do 29 czerwca badali wybrze$e Morza Czarnego.
W wyprawie wzi !y udzia! dwa zespo!y: jeden
pracowa! na l"dzie w#rzymskim forcie Gonio na
po!udnie od Batumi, a drugi – w# wodach przybrze$nych w# pobli$u Kobuleti w# s"siedztwie
staro$ytnej twierdzy i# miasta Petra Justiniana.
– Pierwszy prowadzi! badania geoÞzyczne,
pomiary geodezyjne oraz wykonywa! fotograÞe. By!o to przygotowanie terenu pod przysz!e
wykopaliska – opowiada dr Rados!aw Karasiewicz-Szczypiorski, kierownik ekspedycji i#wicedyrektor Instytutu Archeologii UW. – Grupa podwodna sprawdza!a, czy pod wod" warto szuka%
pozosta!o&ci instalacji portowych.
Po upadku ZSRR pracownicy UW zacz li
organizowa% wyprawy w#nowe miejsca. Od wielu
lat Instytut Archeologii UW prowadzi trzy ekspedycje na Krymie (w tym jedn" podwodn").
Trwaj" te$ badania w#Tanais niedaleko Rostowa
nad Donem (na po!udniu Rosji). Dlaczego wcze&niej Polacy nie prowadzili bada' w#Gruzji, która
graniczy z#Rosj"? – Zaanga$owanie archeologów
z#UW w#regionie jest równe aktywno&ci wszystkich innych polskich uczelni i#instytucji badaw-
czych na tym obszarze – podkre&la dr Karasiewicz-Szczypiorski. – Gruzja po!o$ona dalej pozosta!a na uboczu. Sytuacja zmieni!a si po rezygnacji z# wykopalisk w# Syrii i# Libii. Niepewna
jest te$ przysz!o&% bada' w# Egipcie. Sk!oni!o
to archeologów z# wielu krajów do poszukiwania nowych terenów. Przyszed! czas na Gruzj ,
a tak$e na Armeni .
Badaniami geoÞzycznymi i# geodezyjnymi kierowa! dr hab. Krzysztof Misiewicz
(w grupie znale(li si Wies!aw Ma!kowski i#Miron
Bogacki), a badaniami podwodnymi – Magdalena Nowakowska (do grupy nale$eli absolwenci
i#studenci podyplomowi Archeologii Podwodnej
IA UW). Oboje s" pracownikami IA UW. Ekspedycje Þnansowa!y Instytut Archeologii i# Centrum Archeologii )ródziemnomorskiej.
Od pocz"tku lat 90. XX w. UW wspó!pracuje
z#Pa'stwowym Uniwersytetem w#Tbilisi (Tbilisi
State University). Wykopaliska w#Gonio powinny
si rozpocz"% we wrze&niu 2013 r. W#najbli$szych
latach w# czasie bada' podwodnych naukowcy
skupi" si na wrakach statków.
KRYSTALICZNA G!BKA
Badacze z#UW przypadkowo odkryli zwi"zek chemiczny, który poch!ania i# uwalnia par wodn".
Kompleks ßuoroboranu niklu (II) z# makrocyklicznym ligandem siarkowym zachowuje przy
tym krystaliczne w!a&ciwo&ci.
– Zachowuje si on jak g"bka, tyle, $e w#stosunku do pary wodnej, tj. gazu, a nie ciek!ej wody
– wyja&nia kierownik Laboratorium Technologii
Nowych Materia!ów Funkcjonalnych w#Centrum
Nowych Technologii UW prof.# Wojciech Grochala. – Pi kno tego zwi"zku tkwi w# szerokiej
gamie cech Þzykochemicznych, które bardzo
silnie zmieniaj" si w# czasie absorpcji pary
wodnej. Ju$ go!ym okiem wida% zmian koloru,
ale to samo dzieje si z#w!a&ciwo&ciami magnetycznymi, termicznymi itp. To, czy zwi"zek jest
w# formie bezwodnej czy uwodnionej, mo$emy
zatem rozpozna% dzi ki bardzo wielu metodom
u$ywanym przez naukowców, co otwiera drog
do zastosowania tego i#podobnych uk!adów jako
detektorów wilgoci. Niezwyk!e jest równie$ to,
$e przygotowany przez Andrew Churcharda
zwi"zek ca!kowicie rozk!ada si w#zetkni ciu ze
zwyk!", tzn. ciek!", wod"!
Naukowcy u$yli cz"steczki przypominaj"cej p tl , sk!adaj"cej si z#atomów w gla i#siarki,
zwanej 12aneS4. – Najbardziej niecodzienne jest
chyba to, $e wyginanie p tli 12aneS4 prowadzi do
znacznego powi kszenia tylko jednego z#wymiarów kryszta!u, podczas gdy dwa pozosta!e pozostaj" niemal niezmienione. Taki efekt nazywany
jest anizotropowym – t!umaczy Andrew Churchard, doktorant z#Wielkiej Brytanii prowadz"cy
badania na UW. – Wyginanie 12aneS4 mo na
powtarza$. Efekt jest ca%kowicie odwracalny.
Do tej pory znane by%y uk%ady nanoporowate oraz polimery koordynacyjne, poch%aniaj"ce par# wodn" z! zachowaniem struktury krystalicznej. Zwi"zek niklu tworzy trzeci" kategori#: rodzin# kryszta%ów molekularnych.
Badania by%y prowadzone w! Laboratorium
Technologii Nowych Materia%ów Funkcjonalnych, w! CENT, ICM i! na Wydziale Chemii UW
oraz w! dwóch wspó%pracuj"cych instytucjach
naukowych w! S%owenii i! Szwajcarii. Wyniki
eksperymentu zosta%y opublikowane w! pi&mie
„Dalton Transactions”.
s-PhoQuS@UW-ani NA ZAGRANIC
Barcelona, Pary i!Rzym czekaj" na Þzyków. Uniwersyteccy naukowcy b#d" mogli tam pojecha$
nie na urlop, ale na wymian# naukow". Stanie
si# to mo liwe dzi#ki wygranej UW w!konkursie
Potencja% Badawczy (REGPOT) z! 7. Programu
Ramowego Unii Europejskiej. UW b#dzie wspó%pracowa$ z! dwunastoma instytucjami naukowymi, m.in. z! Monachium, Heidelbergu i! Oksfordu.
20 proc. wniosków o subwencje w! tym konkursie zg%osi%y polskie centra badawcze. – W&ród
laureatów jest Wydzia% Fizyki UW, który koordynuje projekt PhoQuS@UW: Fostering Excellence in Photonics and Quantum Science – mówi
prof.! Konrad Banaszek z! FUW. – Ca%kowity
bud et przedsi#wzi#cia to ponad 4,5 mln euro.
Ma ono trwa$ ponad trzy lata.
Oprócz wspó%pracy z! badaczami z! zagranicy, pieni"dze zostan" przeznaczone na kontakty z! regionalnym przemys%em wysokich
technologii i! zatrudnienie nowej kadry naukowej, specjalizuj"cej si# w! optyce biomedycznej,
Þzyce skal attosekundowych, optyce &rodowiskowej czy metrologii kwantowej. Konkurs na
nowych pracowników zostanie og%oszony jesieni". FUW zaopatrzy si# w!nowoczesn" aparatur#
do do&wiadcze'. – B#d" to kamery do bardzo
precyzyjnych obserwacji, np. na poziomie pojedynczych fotonów – zapowiada prof.! Banaszek.
– Wydzia% zakupi tak e elektronowy mikroskop skaningowy i!zestaw laserów, emituj"cych
impulsy o bardzo krótkim czasie trwania.
FUW skoncentruje si# tak e na organizowaniu konferencji i! warsztatów oraz dzia%aniach
popularyzatorskich, maj"cych zach#ci$ m%odzie do interesowania si# Þzyk".
W&ród laureatów konkursu na dalszych miejscach znale(li si# te : Warszawski Uniwersytet
Medyczny, Mi#dzynarodowy Instytut Biologii
Molekularnej i! Komórkowej, Mi#dzyuczelniany
Wydzia% Biotechnologii Uniwersytetu Gda'skiego i!Gda'skiego Uniwersytetu Medycznego,
Politechnika Wroc%awska, Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania w! Krakowie,
Instytut Fizyki PAN oraz Uniwersytet Medyczny
w!)odzi.
O&rodki te zdoby%y 33,3 mln euro doÞnansowania z! ogólnej sumy programu wynosz"cej
140 mln euro. Subsydia s" przeznaczone na
badania naukowe na poziomie europejskim.
UE przeznaczy%a na program Potencja% Badawczy w!latach 2007-2013 prawie 54 mld euro.
Jury konkursu MonograÞe FNP zdecydowa#o o wydaniu ksi$&ki Gry sztuki z architektur$ dr Gabrieli
'witek. Badaczka wspó#pracuje z" Instytutem Historycznym UW. Jest absolwentk$ University of
Cambridge i" Central European University w" Pradze. Program zosta# stworzony w" 1995 r. po to, by
Þnansowa( oryginalne publikacje o tematyce humanistycznej i"spo#ecznej. Rocznie ukazuje si! oko#o
dziesi!ciu tytu#ów wy#onionych w"konkursie.
PN
PODIUM NAUKOWE
W ród dziesi!ciu nagrodzonych w"programie Ventures Fundacji na rzecz Nauki Polskiej znalaz#y si!
dwie osoby z"Wydzia#u Chemii UW. Program wspiera studentów, absolwentów i"doktorantów, których
prace znajduj$ zastosowanie w"gospodarce. Krzysztof Dudzi%ski dostanie do 153 tys. z# na realizacj!
projektu z"chemii organicznej Cyjanohydryny jako bezpieczne i efektywne !ród"o anionów cyjankowych
w asymetrycznych reakcjach organokatalitycznych. Ewa Jaworska na Opracowanie plastikowow#glowych jednorazowych czujników elektrochemicznych zawieraj$cych nanorurki w#glowe (chemia
organiczna) otrzyma do 154 tys.
Dr Karolinie Archackiej z"Wydzia#u Biologii UW przyznano do 396 400 z# w"konkursie Pomost FNP na
prace dotycz$c$ komórek macierzystych (ModiÞcation of myogenic potential of pluripotent stem cells
the role of sonic hedgehog and interleukin 4). Konkurs ma u#atwi( rodzicom powrót do pracy naukowej
oraz wspiera( kobiety w"ci$&y pracuj$ce naukowo.
Dr Alessandro Facchini zosta# jednym z"czternastu laureatów programu Homing Plus FNP, skierowanego
do zagranicznych m#odych naukowców, chc$cych prowadzi( badania w"Polsce. Dr Facchini otrzyma
do 294 900 z# na realizowanie projektu The Expressiveness of Modal Fixpoint Logics na Wydziale
Matematyki, Informatyki i"Mechaniki UW. Dot$d pracowa# na University of Amsterdam.
Prof. Marek Safjan zosta# doktorem honoris causa Uniwersytetu we Florencji. Ceremonia wr!czenia
dyplomu odby#a si! 15 czerwca. Prof. Safjan jest pracownikiem Wydzia#u Prawa i"Administracji UW
oraz s!dzi$ Trybuna#u Sprawiedliwo ci Unii Europejskiej. By# prezesem Trybuna#u Konstytucyjnego.
35
Fot. A. J. Churchard
!"#$%&'()*%&+,$-.%'(/01234%''
,*%5,46'$-&7%$,.&8)''
Ni(II)(12aneS4)(BF4)2'
*'1+/4$%&'()$-9/.%/.%/''
(/+2'*)!.&":''
$%&7.).%&;%&04%&');0,/+2'<',*%5,&4'
;&,*)!.2='"/0.).%&;%&04%&'<'6*)!.%).2>
34-35
W !"#$% &'()*+"$ %(%,+-+& +".%&+%/0)1%
1%