Pobierz dokument

INFORMACJE ZEBRANE NA TEMAT - ŻYCIE PRZY RZECE PROMNIK
Promnik- prawobrzeżny dopływ Wisły o długości 32,5 km. Płynie
równoleżnikowo. Jedyna rzeka na Mazowszu o charakterze podgórskim która
ma ponad 3,5 promila spadku, czyli 3,5 m spadku wody na 1 km rzeki.
Źródła rzeki są na Wysoczyźnie Żelechowskiej niedaleko wsi Podwierzbie.
Uchodzi do Wisły w wiosce Ruda Tarnowska.
Promnik ma IV klasę czystości wody. Na całej długości rzeki zachowały się liczne
progi żelbetowe- w miejscowościach Gończyce, Ostrożeń, Wola Łaskarzewska,
Lewików, Wanaty. W Woli Łaskarzewskiej można zobaczyć jaz zasuwowy, a w
Łaskarzewie- jaz szandorowy.
Od wieków mieszkańcy okolic położonych nad rzeką Promnik korzystali z jej
dóbr. Rzeka o tak dużym spadku wody pozwalała na budowanie i działanie
młynów wodnych.
W Łaskarzewie do 1939 roku działał młyn drewniany, niestety spalony w
skutek działań wojennych. W 1942 roku wybudowano w pobliżu spalonego
młyna, murowany dwupiętrowy budynek na planie prostokąta z dwuspadowym
dachem . Początkowo młyn należał do rodziny Żabczyńskich. Po wojnie został
upaństwowiony i przeszedł na własność Gromadzkiej Rady Narodowej.
Urządzenia produkcyjne młyna to były cztery złożenia półautomatycznych
walców, jagielnik i perlak, napędzane turbiną wodną systemu Francisa oraz
silnikiem elektrycznym. Młyn w 1991 roku został częściowo zwrócony
spadkobiercy prawowitego właściciela Andrzejowi Żabczyńskiemu, który w
1993 roku wykupił pozostałą część od GRN. Młyn zmodernizowano w 1993 i
1998 roku instalując 12 złożeń w pełni automatycznych walców oraz komplet
maszyn odsiewających i czyszczących. Obecnie istnieje dobrze utrzymany staw
młyński. Dawne urządzenia – jagielnik i perlak przekazano do Muzeum Wsi
Lubelskiej. Przy budynku stoi betonowa komora z nieczynną turbiną wodną
oraz elewator złożony z jednego metalowego silosu. Elewacje młyna są
otynkowane, dach pokryty blachą.
Obecnie właścicielami młyna są synowie pana Andrzeja Żabczyńskiego. Młyn
handlowy prowadzi produkcję mąki pszennej dla odbiorców z obszaru całego
województwa mazowieckiego. Żabczyńscy są również właścicielami młynów w
Wildze, Łukowie i Stoczku Łukowskim.
W Łaskarzewie pracowały również 3 wiatraki. Działały jeszcze 100 lat temu.
Wiatrak kozłowy został zbudowany w 1910 roku i należał do J. Rybickiego i A.
Trzpila. Był to wiatrak drewniany z blaszanym dachem. Początkowo urządzenia
produkcyjne stanowiły dwa złożenia kamieni- do przemiału na mąkę pytlową i
do produkcji mąki razowej. Po I wojnie światowej wiatrak zmodernizowano
instalując złożenia walców. W 1960 roku zrezygnowano z wykorzystania siły
wiatru, zdemontowano skrzydła i zainstalowano silnik elektryczny. Wiatrak był
czynny jako śrutownik jeszcze do 1984 roku, kiedy to uległ pożarowi. Do dziś są
widoczne pozostałości po fundamencie wiatraka.
Niedaleko Łaskarzewa, we wsi Lewików funkcjonował młyn wodny na rzece
Promnik. Jego właścicielem był Jan Słomski. Budynek mieścił trzyizbową część
mieszkalną i produkcyjną pod wspólnym dachem. Wybudowany został w 1868
roku przez cieślę Ignacego Kordę. Do napędu urządzeń służyły trzy koła wodne.
Napędzały dwa złożenia kamieni i jagielnik. W 1926 roku młyn zmodernizowano
usuwając koła wodne na rzecz turbiny wodnej Francisa. Zbudowano betonowy
upust i pogródki, które zostały zniszczone przez powódź w 1951 roku. Jeden z
narożników młyna osunął się i od tego roku młyn był już nieczynny. Budynek
młyna i komorę turbiny rozebrano pod koniec lat 70-tych. Miejsce to
porośnięte jest dziś gęsto krzewami i drzewami. Zmniejszono powierzchnię
stawu młyńskiego. Do dnia dzisiejszego zachowała się trzyizbowa część
mieszkalna, choć nikt w niej już nie mieszka.
We wsi Wanaty istniał młyn wodny na rzece Promnik. Najmłodszy z istniejących
tu młynów został zbudowany przez Franciszka Zdanowskiego w 1919 roku. Był
to posadowiony na palach drewniany budynek. W czasie okupacji młyn został
spalony przez hitlerowców w 1944 roku. Zamordowano w nim ówczesnego
młynarza Edwarda Dymka wraz z rodziną i pozostała ludnością wsi Wanaty.
Zbrodnia dokonana 28 lutego 1944 roku to największa pacyfikacja na terenie
Mazowsza. Na pamiątkę tego tragicznego wydarzenia wzniesiono tu krzyż oraz
pomnik męczeństwa.
Wola Łaskarzewska, gm. Łaskarzew- młyn wodno- motorowy na rzece Promnik.
Początkowo istniał tu wcześniej młyn z początku XIX wieku. Obecnie istniejący
budynek postawiony został na jego miejscu w 1906 roku. Jego budowniczym
był Stanisław Henneberg, a pierwszym właścicielem Władysław Tobiasz. Jest to
piętrowy drewniany budynek z użytkowym poddaszem, z dachem pokrytym
blachą. Młyn posadowiony jest na murowanych słupach, jedynie od strony
wejścia na fundamencie. Komora turbiny wodnej nakryta jest blaszanym
dachem, oparta na drewnianych palach. Początkowo pracowało tu koło wodne,
które w 1927 roku zastąpiono turbiną wodną Francisa. Pod koniec lat 60- tych
powódź uszkodziła betonowe pogródki i upust, co było powodem zaniechania
działalności w młynie. Około 1980 roku Jan Tobiasz, syn Władysława,
reaktywował produkcję młynarską. Odbudował upust i pogródki, obił dwie
dolne kondygnacje młyna blachą falistą. Urządzenia młyna były napędzane
silnikiem elektrycznym, początkowo wspomagane przez turbinę wodną. Młyn
produkował mąkę pszenną na potrzeby mieszkańców. Od 2002 roku właściciel
przeszedł na emeryturę i produkcja w młynie ustała. Od kilku lat Jan Tobiasz nie
żyje.