Streszczenie rozprawy doktorskiej Słowa kluczowe: postawa, ojciec

Streszczenie rozprawy doktorskiej
Słowa kluczowe: postawa, ojciec, ojcostwo, dziecko, rodzina, wieś, opieka, wychowanie.
Tematem mojej rozprawy doktorskiej są postawy ojcowskie w środowisku wiejskim.
Motywów, które skłoniły mnie do podjęcia tej problematyki było kilka. Do najważniejszych
należy utrwalenie w literaturze oraz dyskursie społecznym tezy o kryzysie ojcostwa, kryzysie
męskości, dostrzeżenie „nowego ojca” jako współczesnego zjawiska w historii ojcostwa,
a przede wszystkim brak badań określających postawy ojcowskie we współczesnym
środowisku wiejskim. Termin postawa zdefiniowałem zgodnie z złożeniami teorii
poznawczej, jako tendencję ojców do zachowania się w pewien specyficzny sposób
w stosunku do dziecka. W myśl tej koncepcji postawę ojcowską budują trzy składniki:
uczuciowy (pozytywne lub negatywne uczucia w stosunku do dziecka oraz rodzaje emocji
towarzyszące komunikowaniu tych uczuć, rodzaje relacji między ojcem a dzieckiem i matką),
działania (udział ojca w procesie opieki i wychowania, inspirowanie dziecka do uczestnictwa
w edukacji i kulturze, udział ojca w zapewnieniu dziecku warunków materialnych oraz w
organizowaniu czasu wolnego) oraz poznawczy (wiedza ojca dotycząca wychowania,
sposoby jej poszukiwania, koncepcje wychowawcze formułowane przez ojca, ocena własnych
relacji z dzieckiem). Terenem prowadzenia badań uczyniłem polską wieś, ponieważ sądzę, że
z wielu powodów jest ona niezwykle ciekawym miejscem do odkrywania wiedzy z zakresu
interesującej mnie problematyki. Począwszy od lat osiemdziesiątych obserwujemy tu
dynamiczne przemiany, które nakreślają wciąż inny, niż zakodowany w zamyśle społecznym
obraz tych obszarów, jej mieszkańców i kulturowości. Badania o charakterze jakościowym
prowadziłem w dziewiętnastu wylosowanych wsiach powiatu płockiego województwa
mazowieckiego. Zebrany materiał obejmuje 37 wywiadów pogłębionych. Zgodnie z
metodologicznymi założeniami pracy, dobór próby miał charakter celowo – losowy. Następujące
cechy stanowiły kryteria doboru celowego: ojcowie mający dziecko w klasie I – III szkoły
podstawowej z terenu powiatu płockiego (teren wiejski);wiek ojców: badani mężczyźni nie mogli
mieć więcej niż 40 lat; miejsce zamieszkania: badani ojcowie mieszkają na wsi. Kryteria
doboru
losowego: wiejskie gminy powiatu płockiego; losowanie szkół (do których uczęszczają dzieci
badanych ojców). W procesie analizy zebranego materiału badawczego szukałem w pierwszej
kolejności odpowiedzi na wiele problemów szczegółowych, skonstruowanych adekwatnie do
przyjętych wskaźników poszczególnych składników postawy. Analiza wszystkich wątków
skłoniła mnie do wyodrębnienia ośmiu typów postaw ojcowskich – czterech właściwych
(bezwarunkowej akceptacji dziecka, emocjonalnego spokoju, ciepła ojcowskiego,
uczestnictwa w życiu dziecka) oraz czterech niewłaściwych (akceptacji niezupełnej,
emocjonalnej niestabilności, bierności ojcowskiej, omijania życia dziecka). Postawy właściwe
charakteryzują ojców zaangażowanych w proces opieki i wychowania. postawy niewłaściwe
powinny, jak sadzę, być informacją i sygnałem dla ojców, że wiele przekonań dotyczących
opieki i wychowania oraz konkretnych działań związanych z tym procesem należy w sobie
zmienić dla dobra dziecka. Z wyodrębnionych na podstawie analizy materiału badawczego
postaw stworzyłem także typologię modeli współczesnego ojcostwa w środowisku wiejskim.
Z postaw właściwych wynika model ojcostwa sprzyjającego reprezentowany przez ojca
roztropnego, niezmęczonego i oddanego, zaś z postaw niewłaściwych – model ojcostwa
swobodnego z wizerunkiem ojca lekceważącego i „wielkiego nieobecnego”.