C O CH

Podział związków organicznych
węglowodory
alifatyczne
nasycone
 alkany
 cykloalkany
aromatyczne
nienasycone
 alkeny
 alkiny
związki jednofunkcyjne
związki wielofunkcyjne
 halogenki alkilowe
 alkohole
 fenole
 etery
 aldehydy
 ketony
 aminy
 kwasy karboksylowe
 aminokwasy
 peptydy
 cukry
Alkohole
Alkohole – związki organiczne o wzorze ogólnym R-OH, czyli substancje w
których jeden lub więcej atomów wodoru w węglowodorze alifatycznym
zostało zastąpione grupą -OH (wodorotlenową, hydroksylową). Wiązanie
pojedyncze węgiel-tlen w alkoholach jest spolaryzowane (tlen jest bardziej
elektroujemny niż węgiel)
δ+ δR
O H
Przykłady:
CH3
CH3 OH
CH OH
CH3
metanol
alkohol metylowy
2-propanol
izopropanol
HO
CH2
CH
CH2
O
H
1,2,3-propanotriol
gliceryna
OH
alkohole
pierwszorzędowe 1o
H
etanol
OH
CH3 C
trzeciorzędowe 3o
CH3
CH3
H
CH3 C
drugorzędowe 2o
OH
H
2-propanol
H3C C
OH
CH3
2-metylo-2-propanol
Właściwości fizyczne wybranych alkoholi.
Nazwa
(rzędowość)
Wzór
T. wrz.,
[oC]
Gęstość,
[g/cm3]
Rozp.
[g/100 g wody]
metanol (1o)
CH3OH
64,5
0,793
∞
etanol (1o)
CH3CH2OH
78,3
0,789
∞
1-propanol (1o)
CH3CH2CH2OH
97,0
0,804
∞
2-propanol (2o)
(CH3)2CHOH
82,5
0,789
∞
1-butanol (1o)
CH3(CH2)2CH2OH
118,0
0,810
7,9
2-butanol (2o)
CH3CHOHCH2CH3
99,5
0,806
12,5
2-metylo-1-propanol (1o)
(CH3)2CHCH2OH
108,0
0,802
10,0
2-metylo-2-propanol (3o)
(CH3)3COH
83,0
0,789
∞
cyklopentanol (2o)
C5H9OH
140,0
0,949
~10
cykloheksanol (2o)
C6H11OH
161,5
0,962
3,6
Wnioski:
• wysokie temperatury wrzenia w porównaniu do węglowodorów alifatycznych
• gęstość mniejsza od 1 g/cm3 (mniejsza niż gęstość wody)
• alkohole zawierające do około 4 atomów węgla w łańcuchu rozpuszczają się
w wodzie bez ograniczeń (∞)
Własności fizyczne alkoholi
grupa hydroksylowa (–OH)
ma charakter silnie polarny
łańcuch alifatyczny
ma charakter niepolarny
O
Część
hydrofobowa
H
Część
hydrofilowa
Obecność grupy hydroksylowej decyduje o wysokiej polarności
alkoholi i ich zdolność do tworzenia wiązań wodorowych.
Wiązanie wodorowe w alkoholach i ich roztworach wodnych
Alkohole tworzą asocjaty poprzez wiązania wodorowe
H
R
R
R
R
O
O
O
O
H
H
O
H
H
O
H
H
O
R
R
R
Odparowanie alkoholu wymaga dostarczenia dodatkowej
potrzebnej do rozerwania wiązań wodorowych. Stąd ich
temperatury wrzenia w porównaniu do węglowodorów.
energii
wyższe
Alkohole w roztworach wodnych są solwatowane cząsteczkami H2O
R
Tworzenie wiązań wodorowych pomiędzy
O
H
wodą a alkoholem powoduje, że alkohole
H
H
O
zawierające do 4 atomów węgla doskonale
O
rozpuszczają się w wodzie.
H
H
Podstawowe reakcje alkoholi
Rozerwanie wiązania CO–H
Rozerwanie wiązania C–OH
Alkohole jako kwasy
Atom wodoru w grupie -OH cząsteczki alkoholu związany jest bezpośrednio z silnie
elektroujemnym atomem tlenu i dzięki temu wykazuje właściwości kwasowe.
Kwasowy charakter alkoholi powoduje łatwość ich reakcji z metalami np.:
Na, K, Mg, Ca, Al
2 CH3O–H + 2 Na → 2 Na+[CH3O–] + H2
2 CH3CH2O–H + 2 K → 2 K+[CH3CH2O–] + H2
Rozerwanie wiązania C–OH
1. Reakcja z halogenowodorami
Cl
OH
CH3
CH
Cl–
CH3
CH
CH3
CH3
H+
+
OH2
CH3
CH
mechanizm
SN1 lub SN2
Cl
Cl–
CH3
CH3
CH
CH3
2. Reakcja dehydratacji
OH
CH3
CH
H+
CH3
CH3
CH
CH2 + H2O
+ H2O
Utlenianie alkoholi
Utlenianie alkoholi 1°-rzędowych
•
utlenianie do aldehydów (mieszaniną K2Cr2O7 i rozcieńczonego H2SO4)
•
bezpośrednie utlenianie do kwasów karboksylowych (ogrzewanie z roztworem KMnO4).
b)
CH3 CH2
CH OH
CH3 CH2
a)
C
H
CH3 CH2
O
C
H
alkohol
OH
kwas karboksylowy
aldehyd
1o
O
Utlenianie alkoholi 2°-rzędowych
alkohole drugorzędowe utleniają się do ketonów (mieszaniną K2Cr2O7 i rozcieńczonego H2SO4).
CH3 CH2
CH OH
[O]
CH3 CH2
C
CH3
CH3
keton
alkohol 2o
Utlenianie alkoholi 3°-rzędowych
Reakcja nie zachodzi.
alkohol 3o
O
CH3
CH3
C
CH3
OH
[O]
Fenole
Fenole (Ar-OH) to związki organiczne, w których grupa funkcyjna –OH jest
bezpośrednio połączona z pierścieniem aromatycznym.
Przykłady fenoli i ich powszechnie stosowanych nazw zwyczajowych:
OH
OH
OH
OH
OH
CH3
OH
fenol
pirokatechina
hydrochinon
meta-krezol
Fenole wyodrębnia się w oddzielną klasę związków od alkoholi z powodu ich
większej kwasowości. Wartość pKa, fenolu wynosi 9,9, a więc jest on o kilka
rzędów wielkości silniejszym kwasem niż alkohole.
Fenole – porównanie właściwości kwasowych
Szereg kwasowości:
alkohole < H2O < fenole < H2CO3 < kwasy karboksylowe
Alkohole wykazują słabsze właściwości kwasowe od wody, nie reagują z zasadami:
reakcja nie zachodzi
CH3OH + NaOH
Fenole są kwasami znacznie silniejszymi od wody i alkoholi, ale słabszymi od kwasu
węglowego (nie wypierają CO2 z węglanów). Rozpuszczają się w wodnych
roztworach zasad tworząc fenolany:
OH
NaOH
O Na
+
+
H2O
Podsumowanie właściwości kwasowych R-OH, Ar-OH i R-COOH
Na
NaOH
Na2CO3
Alkohole:
reagują
nie reagują
nie reagują
Fenole:
reagują
reagują
nie reagują
Kwasy:
reagują
reagują
reagują
zapis zachodzących reakcji:
2 R-OH + 2 Na
2 Ar-OH + 2 Na
2 R-COOH + 2 Na
Ar-OH + NaOH
R-COOH + NaOH
2 R-COOH + Na2CO3
2 Na+[R-O-] + H2
2 Na+[Ar-O-] + H2
2 Na+[R-COO-] + H2
Na+[R-O-] + H2O
Na+[R-COO-] + H2O
2 Na+[R-COO-]
+ CO2 + H2O
Aminy
Aminy – związki organiczne pochodne amoniaku, w którym jeden lub
więcej atomów wodoru zastąpione zostało podstawnikami alifatycznymi
(R) lub aromatycznymi (Ar) – podział na aminy alifatyczne i aromatyczne.
W zależności od liczby podstawników związanych z atomem azotu
rozróżniamy aminy o różnej rzędowości.
amoniak
aminy
H
H
N
H
H
H
R
R
N
N
N
R
H
1o rzędowe
H
2o rzędowe
..
..
..
N
N
N
H
H
1
R
H
H
R
1
R
R
R
3o rzędowe
..
H
2
R
N
R
1
3
R
2
R
Aminy - przykłady
aminy
alifatyczne
H
aromatyczne
H
H
N
N
CH3
metyloamina
H
CH3
CH3
N
CH2
CH2
dietyloamina
H
anilina
CH3
N
CH3
N
N,N-dimetyloanilina
pirydyna
Aminy – właściwości fizyczne
Podobnie jak amoniak aminy mogą tworzyć wiązania wodorowe między własnymi
cząsteczkami (niższe temperatury wrzenia niż odpowiadające im alkohole ) a także
z wodą (dobrze rozpuszczalne w wodzie).
H
H H
|O|
..
..
N
N
R
R
H
1
1
H
1
..
H
N
R
H
H
1
Możliwość tworzenia większej liczby wiązań
wodorowych pomiędzy cząsteczkami aminy
1o powoduje, że mają one wyższą
temperaturę wrzenia od izomerycznych
amin 2o i 3o rzędowych
R
..
H
N
|O|
H
H
|O|
H
H
H
Możliwość tworzenia większej liczby wiązań
wodorowych typu NH-O i N-HO z wodą
powoduje, że rozpuszczalność w wodzie
amin 1o jest lepsza od izomerycznych amin
2o i 3o rzędowych
Aminy – właściwości chemiczne
1) Reakcje z kwasami:
Atom azotu w cząsteczce aminy, podobnie jak i w cząsteczce amoniaku posiada wolną
parę elektronową, co sprawia, że może on być:
a) donorem elektronów (zasadą Lewisa) dla odpowiednich grup lub jonów; np.
nukleofilem w reakcjach SN2.
b) akceptorem kationu wodorowego H+ (zasadą Brönsteda) – reaguje z kwasami
tworząc sole amonowe, np:
H
H
H
N
+
CH3
HCl
Cl
H N+
CH3
H
H
H
N
N H
H
+
H
+ HBr
Br
2) Reakcje amin ze związkami karbonylowymi
Aminy reagują ze związkami zawierającymi w cząsteczce grupę karbonylową
•
aldehydami lub ketonami tworząc tzw. zasady Schiffa
•
kwasami karboksylowymi tworząc peptydy
Zasadowe właściwości amin
Aminy alifatyczne
Grupy alkilowe zwiększają zasadowość amin. Dlatego aminy pierwszorzędowe
są silniejszymi zasadami od amoniaku, a aminy drugorzędowe od amin
pierwszorzędowych
H
CH3
+
N H Br
CH2 H
+
NH3
reakcja nie zachodzi
Aminy aromatyczne
Sprzężenie wolnej pary elektronowej atomu azotu z elektronami pierścienia
aromatycznego powoduje, że aminy aromatyczne są słabszymi zasadami od
amoniaku. Dlatego aminy aromatyczne w odróżnieniu od alifatycznych mogą
być wyparte z ich soli za pomocą amoniaku.
H
H
+
N H Br
H
N
+
NH3
H
+ NH4+Br-
Etery
Etery są związkami o wzorze ogólnym R-O-R‘,gdzie symbole R i R‘ oznaczać
mogą zarówno podstawnik alifatyczny jak i aromatyczny. Charakteryzują się dużą
lotnością (porównywalną z alkanami) i słabą rozpuszczalnością w wodzie (tworzą
bardzo słabe wiązania wodorowe).
etery
łańcuchowe
proste
(symetryczne)
CH3
CH2
O
CH2
cykliczne
mieszane
(niesymetryczne)
oksiran
O
CH3
eter dietylowy
O
eter difenylowy
tetrahydrofuran
O
CH3
CH3 O C
CH3
CH3
eter metylowo – tert-butylowy
furan
O
Związki karbonylowe
Grupa karbonylowa (>C=O). Element strukturalny, w którym atom węgla łączy
się z atomem tlenu wiązaniem podwójnym (σ+π).
Wiązanie karbonylowe jest
spolaryzowane w stronę bardziej
elektroujemnego atomu tlenu
i w ten sposób na atomie węgla
występuje cząstkowy ładunek dodatni.
CH3
CH3
δ+
C
δ−
O
Aldehydy i ketony
Aldehydy i ketony łącznie stanowią klasę związków określonych jako
związki karbonylowe. Wspólnym elementem ich budowy jest grupa
karbonylowa >C=O, która w znacznym stopniu określa ich właściwości
chemiczne.
O
Aldehydy:
H
C
O
O
H
CH3
CH2
C
C
H
H
O
CH2
O
Ketony:
CH3
C
CH3
C
O
CH3
C
Addycja nukleofilowa do grupy karbonylowej
Najważniejszą reakcją grupy karbonylowej jest reakcja addycji nukleofilowej.
R
δ+ C
Nu
•
-
O
C
R
R
•
O
δ−
R
Nu
H 2O
R
O-H
+ OH
C
R
-
Nu
Reakcja addycji do grupy karbonylowej przebiega z rozerwaniem wiązania π według
mechanizmu nukleofilowego, tzn. że pierwszym i zasadniczym etapem reakcji jest atak
odczynnika nukleofilowego (o charakterze zasady Lewisa) na węgiel grupy karbonylowej
wykazujący cząstkowy ładunek dodatni (deficyt elektronowy), a wynikający z polaryzacji
grupy karbonylowej.
Elektron z odczynnika nukleofilowego i jeden z elektronów wiązania π tworzą nowe
wiązanie węgiel-nukleofil, a drugi elektron wiązania π pozostaje na tlenie i tworzy
najczęściej nowe wiązanie tlen-wodór pobierając kation wodorowy ze środowiska reakcji.
Przykład addycji nukleofilowej – tworzenie
hemiacetali i acetali
Produktem addycji nukleofilowej alkoholu do grupy aldehydowej jest
hemiacetal (półacetal).
O
CH3
+
CH2 O
CH3 C
CH3 C
H
OH
O
H
H
hemiacetal
CH2
CH3
W obecności kwasu hemiacetal może przeragować z drugą cząsteczką
alkoholu tworząc acetal.
CH3
CH3 C
OH
O
H
hemiacetal
O
C2H5OH/H+
CH2
CH3
– H2O
CH2
CH3 CH
O
acetal
CH2
CH3
Inne reakcje związków karbonylowych –
utlenianie i redukcja
1) Aldehydy w odróżnieniu od ketonów łatwo ulegają utlenieniu do kwasów
karboksylowych.
Czynnikiem utleniającym oprócz KMnO4, K2Cr2O7 mogą być bardzo łagodne
reagenty, takie jak jak odczynnik: Tollensa (Ag(NH3)2+) lub Fehlinga (Cu2+)
O
CH3 C
[Ag(NH3)2
OH–
]+
O
O
+ Ag
CH3 C
H
Cu2+
CH3 C
OH–
H
O
Próba Tollensa
O
CH3 C
+ Cu2O
O
Próba Fehlinga
2) Zarówno aldehydy jak i ketony ulegają reakcjom redukcji do alkoholi
O
C
OH
H
LiAlH4
C
H
H
Kwasy karboksylowe
Do tej klasy zaliczamy związki zawierające grupę karboksylową, zapisywaną
w skrócie jako –COOH połączoną albo z grupą alkilową R (RCOOH)
albo grupą arylową Ar (ArCOOH).
δO
δ+
C
+
O-H δ
δZwiązki karboksylowe wykazują wyraźnie zaznaczone właściwości kwasowe wynikające ze
znacznej polaryzacji wiązania O-H wzmocnionej dodatkowo (w porównaniu np. z alkoholami)
ściąganiem elektronów przez grupę karbonylową.
Dodatkową przyczyną znacznej kwasowości grupy karboksylowej jest stabilizacja anionu
przez zdelokalizowany układ wiązań wynikający z obecności dwóch struktur rezonansowych
Kwasy karboksylowe - przykłady
kwasy alifatyczne
H
O
O
C
C
OH
mrówkowy
CH3
O
O
CH3
OH
CH2
C
OH
CH3
propionowy
octowy
O
O
C
C
OH
benzoesowy
salicylowy
CH2
C
masłowy
kwasy aromatyczne
OH
CH2
OH
OH
Własności fizyczne
Kwasy karboksylowe są związkami polarnymi i podobnie jak alkohole
silnie zasocjowanymi stąd wysoka temperatura wrzenia wywołana
tworzeniem wiązań wodorowych.
H O
O
-asocjacja pomiędzy cząsteczkami
kwasów karboksylowych
R
C
C
O H
-asocjacja pomiędzy wodą i kwasem
kwasy karboksylowe C1-C4 łatwo są
rozpuszczalne w wodzie kwas walerianowy
(C5) rozpuszcza się częściowo,wyższe
homologi kwasów są praktycznie
nierozpuszczalne.
O
O
R
R
H
O
C
O
H
H
O
H
H
Kwasy karboksylowe – właściwości chemiczne
a) Reakcje wodoru grupy hydroksylowej
Działanie na metale
2 CH3COOH + Zn → Zn2+[ (CH3COO-)2 + H2
Reakcja z wodorotlenkami i węglanami
CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O
2CH3COOH +Na2CO3 → 2 Na+[(CH3COO)]- + H2O + CO2
Kwasy karboksylowe – właściwości chemiczne
b) Reakcje polegające na wymianie grupy –OH na inną grupę
(np. –OR w reakcji z alkoholami prowadzi do syntezy estrów)
CH3 CH2
C
O
OH +
H
H+
O
CH2 CH3
CH3 CH2
C
O
+ H2O
O
CH2 CH3
•
estry można otrzymać przez ogrzewanie kwasu karboksylowego z alkoholem
•
reakcja przebiega z udziałem katalizatora (np. kwasu siarkowego).
•
reakcja ta jest odwracalna i osiąga stan równowagi między substratami i
produktami
•
ten sam katalizator - jon wodorowy, który katalizuje reakcję estryfikacji,
jednocześnie katalizuje reakcję odwrotną- hydrolizę
Ważne estry
Woski są to estry nasyconych kwasów tłuszczowych (nierozgałęzionych
kwasów karboksylowych zawierających ponad 15 atomów węgla w
łańcuchu) i alkoholi o prostych, długich łańcuchach (do około 30 atomów
węgla).
O
R C
OR1
R i R1 - C16 do C31
Tłuszcze są estrami różnych kwasów karboksylowych oraz jednego tylko
alkoholu trójwodorotlenowego – gliceryny. Stąd ogólna ich nazwa glicerydy.
CH2 O
C
R1
O
CH O
C
R2
O
CH2 O
C
R3
O
triacylowy ester gliceryny
(gliceryd)
R1 ≠ R2 ≠ R3 (przeważnie)
Pochodne kwasów karboksylowych
Są to związki, w których grupa –OH w grupie karboksylowej została
zastąpiona odpowiednim ugrupowaniem –Cl (chlorki kwasowe), –O(C=O)R
(bezwodniki), –NH2 (amidy), –OR’ (estry).
Estry (RCOOR’)
Chlorki kwasowe (R–COCl)
CH3
O
CH3
C
O
CH2
CH3
Amidy (RCONH2)
CH3
O
O
CH2 C
Cl
Bezwodniki kwasowe
CH3
O
CH2 C
O
CH2 C
NH2
CH2 C
CH3
O
R C O C R
O
O
Aminokwasy
Aminokwasy to związki wielofunkcyjne posiadające w swojej budowie co
najmniej dwie grupy funkcyjne: karboksylową i aminową:
grupa karboksylowa
grupa aminowa
H2N
O
CH
C
+
H3N
OH
R
O
CH
R
C
O
jon obojnaczy
(zwitterjon)
przykładowe aminokwasy:
O
NH2
CH
C
H
Glicyna Gly
O
NH2
OH
CH
C
O
NH2
CH
OH
CH3
Alanina Ala
C
CH
H3 C
CH3
Walina val
OH
Peptydy
Najistotniejszą reakcją aminokwasów jest ich zdolność do łączenia w związki o
charakterze polimerycznym tzw. peptydy za pomocą wiązania peptydowego
–(C=O)-NH-. Wiązanie peptydowe powstaje z wykorzystaniem grupy
karboksylowej i aminowej dwóch cząsteczek aminokwasów.
O
H2N
CH
C
CH3
OH + H N
H
CH
H
Gly
CH3
O
C
O
kat
H2N
OH
CH
H
Ala
C
N
H
CH
C
O
+ H2O
OH
Gly-Ala (dipeptyd)
Ponieważ w cząsteczce dipeptydu pozostaje wolna grupa aminowa i karboksylowa, istnieje
możliwość dalszego łączenia się z kolejnymi aminokwasami tworząc struktury łańcuchowe:
tripeptydy, tetrapeptydy…itd…białka...
NH2
CH
CH3
O
H
C
CH
N
H
C
O
H
N
CH3 CH3
CH
O
CH
CH3
C
N
H
CH
C
O
Ala-Gly-Ala-Val (tetrapeptyd)
OH
Oligopeptydy:
2-10 aminokwasów
Polipeptydy:
10-100 aminokwasów
Białka:
> 100 aminokwasów
Cukry (sacharydy, węglowodany)
Cukry to związki wielofunkcyjne zawierające obok (przeważnie kilku) grup
hydroksylowych grupę aldehydową lub ketonową. Z tego względu cukry
dzielimy na aldozy i ketozy.
H
C O
HC OH
HO CH
CH2OH
C O
HO CH
HC OH
HC OH
HC OH
HC OH
CH2OH
CH2OH
D-glukoza
D-fruktoza
Struktura łańcuchowa i pierścieniowa węglowodanów
CH2OH
C
H
HC
HC O
HC OH
HO CH
HC OH
HC OH
CH2OH
D-glukoza
CH2OH
OH
OH C
H
C OH
H
H
C
HC OH
H δ+ O OH C
δ
C
H
OH
O
H
C*
H
C
OH
OH
α-D-glukopiranoza
CH2OH
C
H
HC
OH
OH C
H
O
H
C
OH
OH
C*
H
β-D-glukopiranoza
W wyniku zamknięcia pierścienia węgiel C(1) staje się węglem asymetrycznym (*),
w związku z czym powstają 2 izomery optyczne D-glukozy tj. α- i β-D-glukoza.
Przykładowe pytania na zaliczenie:
•
•
Narysuj dwa izomery butanu (alkanu o wzorze sumarycznym C4H10).
Dokończ reakcje i podaj nazwę mechanizmu wg którego zachodzi reakcja:
a)
b)
c)
+ HBr
H3C
H
Br
H3C C C CH3 + 2Br2
d)
+ NH3
+ HNO3
H2SO4
H
•
•
•
Które z alkoholi rozpuszczają się w wodzie bez ograniczeń. Co jest tego przyczyną?
Narysuj wzór strukturalny alkanu 2o i 3o-rzędowego zawierającego 4 atomy węgla w
łańcuchu alifatycznym.
Uzupełnij rekacje:
CH CH CH OH + NaOH
3
2
2
OH
+ NaOH
•
•
•
•
•
Wyjaśnij dlaczego aminy mają wyższe temperatury wrzenia od analogicznych
węglowodorów nasyconych.
Wyjaśnij znaczną lotność eterów w porównaniu do analogicznych alkoholi.
Podaj przykład aminy 1o i 2o-rzędowej. Narysuj ich wzory strukturalne.
Podaj przykłady reakcji, w w których można rozróżnić alkohole 1o, 2o i 3o –rzędowe.
Uzupełnij reakcje:
O
CH3 C
[Ag(NH3)2]+
OH–
H
•
•
•
Dokończ równanie reakcji:
CH3CH2COOH +CO32- →
Wyjaśnij przyczyny znacznej kwasowości wodoru grupy karboksylowej –COOH
COOH
Dokończ reakcję:
+ CH3CH2OH
•
•
•
•
•
Jakie grupy funkcyjne wchodzą w skład cukrów.
Do jakiej grupy związków należą cukry o zamkniętych pierścieniach (po reakcji grupy
aldehydowej i hydroksylowej)
Jakie wiązanie tworzy się po reakcji grupy karboksylowej i aminowej pochodzącej z dwóch
cząsteczek aminokwasów.
Glicyna (Gly) to aminokwas o wzorze H2NCH2COOH. Narysuj wzór strukturalny dipeptydu
Gly-Gly oraz zaznacz wiązanie peptydowe.
NH2
Wskaż grupy funkcyjne w cząsteczkach:
O
H3C OH
O
H3C
H
CH3
N
CH3
O
OH
zapach konwaliowy
•
Wskaż miejsca elektrofilowe w drobinie:
Atenolol (lek na nadciśnienie)
O
CH3 C
Cl
•
Które z drobin posiadają właściwości nukleofilowe, a które elektrofilowe:
H
Cl-
H
NO2+
BrH
H
CH3
H3C C CH3
+
NH3
OH-