Opodatkowanie akcjonariatu pracowniczego

Opodatkowanie akcjonariatu pracowniczego
Gazeta Prawna, Tygodnik Podatkowy nr 195
Przychód powstanie w chwili zbycia akcji
W przypadku preferencyjnego nabycia akcji w ramach programu akcjonariatu pracowniczego przychód do
opodatkowania powstaje dopiero w momencie ich odpłatnego zbycia.
Jedną z form motywacyjnego premiowania pracowników grupy kapitałowej spotykaną w praktyce obrotu
gospodarczego są tzw. programy akcjonariatu pracowniczego. Jak wyjaśnia mec. Piotr Andrzejak, radca
prawny, doradca podatkowy w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak, choć formuły
programów akcjonariatu pracowniczego w praktyce mogą być różne, jednak najczęściej ich podstawowym
elementem jest objęcie przez pracowników akcji emitowanych przez podmiot kontrolujący grupę kapitałową,
do której należy pracodawca, oraz wyłączenie możliwości zbycia takich akcji przez wskazany okres czasu.
Objęcie akcji następuje przy tym z reguły za cenę subskrypcyjną zdyskontowaną w odniesieniu do aktualnej
ceny rynkowej akcji.
- Z punktu widzenia pracowników, uczestniczących w takim programie, podstawowe znaczenie ma zatem
możliwość odroczenia ewentualnego opodatkowania uczestnictwa w programie do czasu faktycznej realizacji
przychodu ze sprzedaży akcji - mówi Piotr Andrzejak.
Skutki podatkowe
Zdaniem mec. Sławomira Łuczaka, partnera w Zespole Podatkowym Kancelarii Sołtysiński Kawecki i Szlęzak,
dla oceny skutków podatkowych uczestnictwa w programach akcjonariatu pracowniczego istotne znaczenie ma
art. 24 ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem dochód,
stanowiący nadwyżkę pomiędzy wartością rynkową akcji objętych przez osoby uprawnione na podstawie
uchwały walnego zgromadzenia a wydatkami poniesionymi na ich objęcie, nie podlega podatkowaniu w
momencie objęcia akcji.
- Istotą tej regulacji jest odroczenie momentu opodatkowania nadwyżki wartości rynkowej objętych akcji ponad
kwotę wydatków na ich objęcie, z daty objęcia akcji na dzień ich zbycia - podkreśla Sławomir Łuczak.
Nowa emisja
Odroczenie opodatkowania dyskonta przy nabyciu akcji nie będzie jednak możliwe, jeżeli przedmiotem nabycia
są akcje istniejące. Na ten aspekt zwrócił uwagę Piotr Andrzejak. W ocenie eksperta przepis art. 24 ust. 11
ustawy o PIT wyraźnie wskazuje, że z odroczeniem opodatkowania dyskonta możemy mieć do czynienia
wyłącznie w przypadku objęcia akcji. Z kolei kodeks spółek handlowych pojęcie objęcia akcji odnosi wyłącznie
do sytuacji zawiązania spółki bądź podwyższenia kapitału zakładowego.
- W rezultacie z przywileju odroczenia opodatkowania można skorzystać wyłącznie w przypadku programów,
które przewidują objęcie przez pracowników nowo emitowanych akcji w podwyższonym kapitale zakładowym
emitenta, i to wyłącznie w odniesieniu do tych pracowników, którzy są uprawnieni do takiego objęcia na
podstawie uchwały walnego zgromadzenia - wyjaśnia Piotr Andrzejak.
Warto wskazać, że przepisy podatkowe nie regulują precyzyjnie sposobu określenia uprawnionych do objęcia
akcji. Zdaniem Sławomira Łuczaka należy jednak przyjąć, że nie jest tutaj konieczne imienne wyliczenie osób
uprawnionych w treści uchwały walnego zgromadzenia.
- Wystarczające wydaje się być wskazanie określonej kategorii osób uprawnionych w sytuacji, gdy
przynależność do danej kategorii determinowana jest spełnieniem określonych cech przez pracownika - uważa
Sławomir Łuczak.
Według niektórych organów podatkowych art. 24 ust. 11 ustawy o PIT znajduje zastosowanie wyłącznie do
objęcia akcji w spółkach polskich. W ocenie Piotra Andrzejaka brak jest podstaw do takiego twierdzenia.
- Przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich tych przypadków, gdy następuje objęcie akcji nowo
emitowanych przez osoby wskazane w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy - twierdzi nasz
rozmówca. Pogląd ten znajduje potwierdzenie m.in. w postanowieniu naczelnika Urzędu Skarbowego
Warszawa-Bielany z 26 października 2006 r. (nr 14132/IIPDG2/4110/415/ 310/164/06/MW).
WAŻNE
Preferencyjnego nabycia akcji w ramach akcjonariatu pracowniczego nie powinno się traktować jako
nieodpłatnego świadczenia skutkującego powstaniem przychodu. Przychód powstanie dopiero w momencie
sprzedaży nabytych akcji. Należy go zakwalifikować jako przychód z kapitałów pieniężnych opodatkowany
według 19-proc. stawki
Nieodpłatne świadczenie
W opinii Sławomira Łuczaka, oceniając istnienie przychodu w postaci dyskonta od ceny objętych akcji, należy
odwołać się również do art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Przepis ten definiuje przychód jako otrzymane lub
postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość
otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
- W orzecznictwie sądowym utrwalił się pogląd, że przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć te wszystkie
zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności podatnika, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z
kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy tłumaczy Sławomir Łuczak. Nieodpłatne świadczenie polega zatem na uzyskaniu przez podatnika przychodu
bez ekwiwalentnego świadczenia wzajemnego (por. wyrok NSA z 20 września 2005 r., FSK 2206/04).
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 października 2003 r. (SA/Bk 730/03) precyzuje, że skoro
przychód stanowi kwota rzeczywiście przez podatnika osiągnięta, otrzymana lub postawiona do jego
dyspozycji, organ podatkowy powinien rozważyć, jaka faktycznie kwota przychodu została pozostawiona do
dyspozycji podatnika na koniec roku podatkowego. Jak wskazuje Sławomir Łuczak, potwierdza to praktyka
przynajmniej części organów skarbowych, m.in. dyrektora Izby Skarbowej w Rzeszowie, który w interpretacji z
15 listopada 2004 r. stwierdził, że uzyskanymi wartościami pieniężnymi są tylko te, które powiększają majątek
danej osoby fizycznej, a zatem takie, którymi można swobodnie rozporządzać (sygn. IS.I/2-415/184/04).
Powstanie przychodu
Zdaniem ekspertów, w sytuacji gdy uczestnik programu akcjonariatu pracowniczego przez określony czas nie
może swobodnie rozporządzać subskrybowanymi akcjami, faktycznie nie otrzymuje kwoty zniżki.
- W takim przypadku fakt subskrypcji akcji po cenie zdyskontowanej nie powinien skutkować powstaniem
przychodu uczestnika w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Przychód podatkowy powstanie dopiero w
momencie odpłatnego zbycia akcji po upływie okresu, w którym zbycie było wyłączone - uważa Piotr
Andrzejak. Ekspert zwraca uwagę, że wówczas, zgodnie z art. 30b ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 38
ustawy o PIT, uczestnik będzie mógł obniżyć podstawę opodatkowania wyłącznie o poniesione wydatki na
nabycie akcji.
- Powołanie się na powyższe argumenty może być przydatne zwłaszcza w przypadku nabywania akcji wcześniej
emitowanych, w stosunku do których nie następuje ich objęcie przez uczestnika programu, co uniemożliwia
skorzystanie z dobrodziejstwa art. 24 ust. 11 ustawy o PIT - radzi Sławomir Łuczak.
Pomimo wskazanych powyżej istotnych argumentów prawnych wynikających wprost z ustawy o PIT niestety
wciąż brak jest jednolitego stanowiska organów podatkowych w zakresie opodatkowania dyskonta przy
subskrypcji akcji. Jak wskazują eksperci, w praktyce zdarzają się nawet paradoksalne sytuacje, w których
organy podatkowe odmiennie interpretują kolejne edycje tego samego programu akcjonariatu pracowniczego
pomimo braku zmian w zasadach uczestnictwa. Tego typu rozbieżności interpretacyjne wpływają na spadek
zainteresowania zarówno pracodawców, jak i pracowników uczestnictwem w programach wobec braku
pewności co do ostatecznych skutków podatkowych uczestnictwa.
AKCJE NOWO EMITOWANE
Przesunięcie opodatkowania przychodu w postaci dyskonta od ceny objętych akcji do momentu odpłatnego
zbycia akcji w oparciu o art. 24 ust. 11 ustawy o PIT dotyczy programów akcjonariatu pracowniczego, które
przewidują objęcie akcji nowo emitowanych w podwyższonym kapitale zakładowym.
MAGDALENA MAJKOWSKA
PODSTAWA PRAWNA
Art. 11 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 38, art. 24 ust. 11, art. 30b ust. 2 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku od
towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).