Technika

U
Andrzej Ostrowski
3URSR]\FMD]PLDQ\SU]HGPLRWRZHJRUR]G]LDáXZ3URJUDPLHQDXF]DQLD6]NLF
TECHNIKA
Jazda na nartach polega na pokonaniu wybranej trasy bez upadku, czyli w stanie równowagi.
Zwykły chód, a co dopiero jazda na łyŜwach, rowerze czy nartach są stale zagroŜone utratą
równowagi. Szczególnie wyraźnie odczuwamy to w momencie zmiany kierunku poruszania
się, czyli zmianie toru jazdy. Zmiany następują zarówno na skutek zakrzywiania toru jazdy
spowodowanego skrętami narciarza jak i na skutek zmian nachylenia stoku. Zmiany te
generują siły zewnętrzne (odśrodkowa i bezwładności). Wielkość sił rośnie wraz ze wzrostem
prędkości i stopniem zakrzywienia toru jazdy.
Dla prędkości nieduŜych, takich jak piechura, problem utrzymania równowagi praktycznie nie
istnieje bo rozwiązuje go relatywnie duŜa podstawa utworzona przez szeroko rozstawione
narty; wypadkowy wektor sił zakłócających (w skrócie siła zakłócająca) mieści się w obrysie
podstawy.
Dla wyŜszych prędkości, ani szeroko rozstawione narty nie gwarantują równowagi w
płaszczyźnie czołowej, ani teŜ długie narty i sztywne buty nie gwarantują jej w płaszczyźnie
strzałkowej. Siła zakłócająca jest zbyt duŜa; juŜ nie mieści się w obrysie podstawy. W tej
sytuacji jedyną moŜliwość sterowania równowagą daje odpowiednie wzajemne przesuwanie
środka cięŜkości (tułów) i punktu podparcia (stopy).
Prowadzenie skrętu wymaga, aby w pł. czołowej tułów znajdował się wewnątrz łuku
rysowanego przez stopy. Natomiast w pł. strzałkowej ma być nad stopami prostopadle do
toru jazdy. Newralgicznym momentem kaŜdego skrętu jest jego zapoczątkowanie. Wówczas
narciarz musi być przygotowany na:
a) neutralizację generowanej skrętem siły zakłócającej równowagę (głównie odśrodkowej)
oraz
b)utrzymanie prostopadłej pozycji do toru jazdy mimo rosnącego kąta nachylenia tego toru
(wirtualna mulda).
W rezultacie, w momencie zapoczątkowania skrętu, tułów w stosunku do stóp musi
wyprzedzająco znaleźć się z przodu i wewnątrz rysowanego łuku.
Po przekroczeniu linii spadku stoku wzrasta siła bezwładności (pł. czołowa) oraz zmniejsza
się kąt nachylenia toru jazdy (pł. strzałkowa). ObniŜenie pozycji zmniejsza efekt działania siły
bezwładności (zmniejsza się moment tej siły), a odchylanie tułowia utrzymuje konieczną
prostopadłość.
PoniewaŜ tor jazdy to w większości przypadków ciąg następujących po sobie skrętów,
istotnym momentem jest przechodzenie z jednego skrętu do skrętu następnego. Pozycję
odchyloną w stosunku do mającego nastąpić przełamania toru jazdy w dół i przechylonej do
wewnątrz skrętu dotychczasowego naleŜy zmienić na całkowicie przeciwną tzn. wychyloną i
przechyloną do środka skrętu następnego.
Dokonać takiej zmiany moŜna na wiele sposobów (patrz dział „Ćwiczenia”), ale jeden,
najbardziej efektywny zasługuje na szczególną uwagę. Jest nim zmiana dynamiczna
wykorzystująca siłę zakłócającą, z którą narciarz zmagał się w skręcie poprzednim.
PodwyŜszając pozycję pod koniec skrętu poprzedniego uzyskuje się zwiększenie momentu
działania tej siły. Jej wektor jest skierowany w dół stoku. Tułów pod wpływem tego momentu
zostaje przerzucony w przód do wewnątrz następnego skrętu jeszcze przed jego
rozpoczęciem. W ten sposób zostaje spełniony warunek konieczny utrzymania równowagi
dla nowego kierunku.
Istotnymi, ale w mniejszym zakresie niŜ wzajemne usytuowanie środka cięŜkości i punktu
podparcia są zmiany nacisku nart na śnieg czyli tzw. odciąŜenie i przeciąŜenie. Dla jazdy,
szczególnie tej sportowej zmiany nacisku nart na śnieg nie są korzystnie gdyŜ wpływają na
obniŜenie prędkości. Istnieją jednak sytuacje, gdy zmiany te pomagają w jeździe.
Zmniejszenie nacisku ułatwia skręt polegający na ślizgowym obrocie nart po śniegu. Ułatwia
teŜ zapoczątkowanie ześlizgów. Natomiast zwiększony nacisk wspomaga skuteczniejsze
krawędziowanie np. pod koniec skrętu.
Kije wspomagają równowagę. Szczególnie moŜna to odczuć w śmigu, gdy silne wsparcie
pomaga dynamicznemu wyjściu w górę oraz, co moŜe bardziej istotne, zatrzymuje ruch
przerzucanego nad nartami tułowia do momentu pojawienia się siły odśrodkowej.