Spis treści, Strony pierwsze

PRZEMIANY ŚRODOWISKA
NATURALNEGO A ROZWÓJ
ZRÓWNOWAŻONY
Monografia zawiera artykuły przygotowane na podstawie materiałów
z konferencji „Przemiany środowiska naturalnego a rozwój
zrównoważony”, Kraków, 29-30 maja 2008 r.
Organizacja
¾ Towarzystwo Badania Przemian Środowiska „Geosfera” w Krakowie
¾ Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii
Górniczo-Hutniczej im. St. Staszica w Krakowie
Patronat Konferencji
¾ Waldemar Pawlak - Wiceprezes Rady Ministrów i Minister Gospodarki
¾ Maciej Nowicki - Minister Środowiska
¾ Barbara Kudrycka - Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Komitet Honorowy
¾ Jerzy Miller - Wojewoda Małopolski
¾ Jacek Majchrowski - Prezydent Miasta Krakowa
¾ Antoni Tajduś - Rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
¾ Karol Musioł - Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
¾ Janusz Żmija - Rektor Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie
GE
SFERA
Towarzystwo Badania
Przemian Środowiska
Przemiany środowiska
naturalnego a rozwój
zrównoważony
Pod redakcją Macieja J. Kotarby
Kraków, 2008
Recenzenci:
Prof. dr hab. Elżbieta Boligłowa
Prof. dr hab. Wacław Burzewski
Prof. dr hab. Grażyna Ceglarska-Stefańska
Prof. dr hab. inż. Józef Dubiński
Prof. dr hab. Barbara Filipek-Mazur
Prof. dr hab. inż. Barbara Godzik
Prof. dr hab. inż. Edeltrauda Helios-Rybicka
Prof. dr hab. inż. Aleksander Karcz
Prof. dr hab. Adam Kotarba
Prof. dr hab. inż. Andrzej Kreft
Prof. dr hab. inż. Stanisław Majewski
Prof. dr hab. inż. Henryk Marcak
Prof. dr hab. inż. Kazimierz Matl
Dr hab. inż. Tadeusz Mikoś
Prof. dr hab. inż. Marek Nieć
Prof. dr hab. inż. Maciej Pawlikowski
Prof. dr hab. inż. Andrzej Paulo
Prof. dr hab. Tadeusz Peryt
Prof. dr hab. inż. Stanisław Rybicki
Prof. dr hab. inż. Adam Walanus
Prof. dr hab. inż. Stanisław Witczak
Prof. dr hab. inż. Andrzej Zuber
Prof. dr hab. Mieczysław Żyła
Redaktor naukowy:
Redakcja techniczna:
Projekt okładki:
Awers okładki:
Prof. dr hab. inż. Maciej J. Kotarba
Maria Fremel, Wioletta Więcław, Katarzyna Cyran
Wioletta Więcław, Marcin Środa, Jerzy Kotarba
Fot. Włodzimierz J. Mościcki – Jesienny widok Tatr
- otoczenie Morskiego Oka - Wielki Mięguszowiecki Szczyt,
Cubryna i Mnich
Fot. Jacek Zyśk - Blok nr 1 Chmielnickiej
Elektrowni Jądrowej (Ukraina)
Rewers okładki:
© Wydawnictwo TBPŚ „Geosfera”
Al. Mickiewicza 30
30-059 Kraków
Tel./fax (012) 623 78 28
ISBN 978-83-915765-7-1
Wydawnictwo Naukowe „Akapit”, Kraków
tel./fax (012) 280-71-51; www.akapit.krakow.pl
e-mail: [email protected]
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne Ministra Środowiska Macieja Nowickiego ................................................VII
Podziękowania .................................................................................................................. VIII
I. PODSTAWOWE PROBLEMY ZRÓWNOWAŻONEGO
ROZWOJU I GOSPODARKI ENERGETYCZNEJ
1.
Zasady i cele ochrony geosfery, rozwój zrównoważony oraz gospodarka
i bezpieczeństwo energetyczne
Maciej J. Kotarba ........................................................................................................... 1
2.
Globalne i regionalne zmiany klimatu
Kazimierz Różański....................................................................................................... 23
3. Rola ekstremalnych zjawisk meteorologicznych w przekształceniu rzeźby
południowej Polski
Leszek Starkel................................................................................................................. 41
4.
Współczesne problemy gospodarki wodnej i zasobów wód
Andrzej Szczepański...................................................................................................... 53
5.
Ochrona biosfery i bioróżnorodności
Wiesław Barabasz, Maria J. Chmiel ............................................................................ 65
6.
Złoża surowców mineralnych w dziejach ludzkości
Adam Piestrzyński ........................................................................................................ 77
7. Zasoby i wydobycie węglowodorów - udział w krajowym bilansie paliw
Piotr Gliniak, Stanisław Radecki ................................................................................... 89
8.
Zasoby i wydobycie węgla brunatnego i kamiennego oraz ich udział w krajowym
bilansie paliw i produkcji energii elektrycznej
Zbigniew Kasztelewicz, Jerzy Klich.............................................................................. 97
9. Zaawansowane bezemisyjne technologie wytwarzania elektryczności oraz paliw
gazowych i ciekłych
Aleksander Karcz, Marek Ściążko ............................................................................... 111
10. Energetyka jądrowa, Świat – Europa – Polska
Jerzy Niewodniczański ................................................................................................. 123
11. Dywersyfikacja paliw - bezpieczeństwo energetyczne, Unia Europejska – Polska
Jerzy Buzek, Krystyna Kubica .................................................................................... 131
V
II. REGIONALNE I LOKALNE PROBLEMY EKOROZWOJU
12. Stan aerosanitarny miejscowości wypoczynkowych nad Zalewem Solińskim
Maria J. Chmiel, Anna Tandyrak, Wiesław Barabasz ............................................... 151
13. Narażenia na bioaerozole pracowników zajmujących się składowaniem i utylizacją
odpadów komunalnych
Krzysztof Frączek, Jacek Grzyb, Dariusz Ropek ........................................................ 163
14. Zagrożenia środowiska wód mineralnych rejonu Piwnicznej przez turystykę narciarską
Mariusz Czop, Jacek Motyka, Lucyna Rajchel........................................................... 175
15. Wpływ substancji ropopochodnych na wybrane drobnoustroje glebowe
Maria J. Chmiel.......................................................................................................... 189
16. Wpływ wybranych jonów metali ciężkich na bakterie glebowe z rodzaju Azotobacter
asymilujące azot atmosferyczny
Anna Lenart, Maria J. Chmiel ................................................................................... 199
17. Koralowce jako ginący biocen – charakterystyka mineralogiczna wybranych
gatunków korali
Magdalena Dumańska-Słowik, Lucyna Natkaniec-Nowak, Anna Krawczyk ............. 207
18. Próba zastosowania oceny stabilności ekologicznej krajobrazu do zarządzenia
środowiskiem na przykładzie miasta Busko-Zdrój
Ewa Król, Slávka Gałaś ............................................................................................. 217
19. Złoża soli kamiennej w Polsce i możliwości ich wykorzystania
Katarzyna Cyran, Aleksander Garlicki ...................................................................... 231
20. Jak wykorzystać tereny poeksploatacyjne – zobacz geologiczną ścieżkę dydaktyczną
w Trzebini
Magdalena Głogowska ............................................................................................... 241
21. Trwałość użytkowania zasobów naturalnych w dolinach przedgórskich: epizod
górniczy i co dalej?
Andrzej Paulo ............................................................................................................. 253
22. Mikrograwimetrycza ocena stanu zagrożenia powierzchni terenu spowodowanego
przez szybiki w opuszczonym złożu galmanu na Górnym Śląsku
Janusz Madej, Sławomir Porzucek ............................................................................ 267
23. Zrównoważony rozwój Kanionu Colca (Peru) i problemy ochrony środowiska
Andrzej Gałaś ............................................................................................................. 277
24. Analiza sorpcji metanu i ditlenku węgla w węglach kamiennych z punktu widzenia
sekwestracji i magazynowania ditlenku węgla lub metanu
Grzegorz S. Jodłowski ................................................................................................ 287
25. Zaawansowane materiały węglowe w układach magazynowania paliw gazowych
i energii cieplnej
Leszek Czepirski ......................................................................................................... 297
VI
S owoo wst
Sło
w tęppnee Min
M nisstraa Śro
Ś odoowiiskka Mac
M ciejja No
Nowickkieegoo
Wielee ossóbb – a sąą wśró
W
w ód nicch takkżee i poolittycyy – nie
n zddajee soobiie jesz
j zczze sprraw
wy z teg
t go,
że luddzkkość wes
w szłaa w zuupeełniie now
n wą fazzę swo
s ojeggo rozzwoojuu. Czło
C ow
wiekk w niiepoohaamoow
waneej eks
e spannm do
d gran
g nicc wyty
w yczonyychh przeez fizy
f yczzny ukkładd plan
p netyy, na
n któ
k órejj żyyje.. Jeesteeśm
my
sji dooszeedłł boowiiem
w staaniee w isttotnny spoosóób wpł
w ływ
waćć naa skkład atm
a mosfferyy ziem
z mskkiejj, na
n zan
z iecczysszcczenniee rzek i mór
m rz,
n spootykkannej, gllobbalnnej.. We
W
na errozjję gleebyy i zannikk róóżnnoroodnnośści bioologiccznej w skaali dootądd nies
wsszystkkichh tyychh prrzyppaddkaach jesst to
t nies
n stetty wpł
w ływ
w nega
n atyywnny, nisszcząccy, boo taaka włłaśnnie goospodarrkaa naaturralnnym
mi boggacctw
wam
mi Ziem
Z mi paanow
waała w min
m nionnym
m XX
XX wiek
w ku.
Czyy jedn
C
j nakk jestt moż
m żliw
we poogoodzeeniie nas
n szyych asspirracjji cyw
willizaacyjjnyych i goospodaarczycch
z poz
p zosttaw
wienniem
m śro
ś odow
wisskaa naaturralnneggo w mo
możliw
wiee niez
n zmiieniionnym
m sttanie, bez jeegoo degrraddacjji?
Taak, bo poozw
walająą juuż na
n to m.in. noowooczzesnne tecchnnoloogie, alee niiezbbęddnaa jeest przzedde wsz
w zysstkiim
zm
mianna spoosoobuu myśl
m leniia, zm
mianna stoosunnkuu luudzzi do
d prz
p zyroodyy. I takkiee właś
w śniee poodeejśccie wyyraażanne
jesst w kooncceppcjii zrrów
wnoowaażonneggo rozzwoojuu, znnajdujjącej cor
c raz powsszecchnniejjsząą akkceeptaacjęę. Roz
R zwoju niee goodzzącegoo dram
d mattyczniie w natu
n uraalnee zaasoby Ziem
mi, z kttóryychh chhceemyy korz
k zysstaćć. Na
N świeccie
proobllem
my zwi
z iązzanee ze zmi
z ianaam
mi w śrroddow
wiskku są na szczęęście cor
c raz baardzziejj pooważnnie traaktoow
wane, a zaapoobieegaaniee ocie
o epllaniiu sięę klim
k matuu zos
z stałoo prz
p zez Orrgaanizzaccję Naaroodów
w Zjeednnocczonnycch
uznnanne za
z sprraw
wę prio
p oryytetoow
wą.
W Polsce od
o bar
b rdzo daw
d wnaa uw
widdacczniałaa się wra
w ażliwoośćć sppołeeczznaa naa wart
w tości prz
p zyroodnniczze
kraaju i ma
mamyy dzię
d ęki tem
muu wiele
w e pięk
p knyychh prrzyykłaadóów działaań, kttóree pozw
p wooliłyy zach
z how
waćć too, co
c
u nas
n naajceennniejjszee. W tenn nur
n rt wpi
w isujje się taakżee Aka
A adeemiia Gó
Górniiczoo-H
Huttniccza w Krrakkow
wie –
uczzellniaa proowaadzząca baadanniaa nau
n ukoowee i kssztaałceeniee kaadr dla
d
teechhnoologgii górn
g niczycch
i meta
m aluurgiicznnycch. Alle to
t wła
w aśniie tu
t pro
p ofessor Wale
W ery Gooeteel w lata
l achh 600-ycch ubieggłeggo wieekuu powoołałł piierw
wszzy w Polscce ośro
o odeek nau
n ukoowyy bad
b ań naad prz
p em
mysłłow
wą deggraadaccjąą śroodoowiskka przy
p yroddniiczeegoo, służ
s żąccy tak
t kże uw
wraażliw
wieeniuu spo
s ołecczeńństtwaa naa prob
p bleemyy ekkolloggiczzne, a z inic
i cjattyw
wy
m.in. pracoownnikków
w naaukkow
wycch AG
AGH poowsstałło Tow
T warrzystw
wo Ba
B dannia Prrzem
miaan Śro
Ś odoowiiskaa „G
Geosfeera””, prop
p paggującee dzziś ideee eko
e orozw
wojuu.
Nauukoowe sesj
N
s je „Ge
„ eossferry”, z uddziaałem
m wy
wybittnycch speecjalisstów, pookazujją bar
b rdzoo szerrokki zaz
krees zag
z grożżeńń littosferry, atm
a mossferry, hydroosfeeryy i bios
b sferry, annalizujjąc przzezz wysp
w peccjallizoowaanee zeespoły nau
n kow
we aktu
a uallnąą zale
z eżnność i prroggnozzy zmi
z ian natu
n uraalneegoo staanu przy
p yroodnniczzeggo.
W preezeentoowaneej mo
monograafii, będą
b ąceej pok
p kłossiem
m maj
majow
wejj koonffereenccji w Krrakoowie, znnajddująą się
s
maaterriałły, któóre mog
m ą pom
móóc org
o ganom
m addm
miniistracji pań
p stw
wow
wej w poodeejm
mow
wanniu koonkrretnnycch
deccyzzji o kon
k nieccznyychh koreektaachh prraw
wnyych dootyccząącycch ochhroonyy śroodoowiiskka.
I wiięceej będ
Im
b dzieemyy deba
d atoowaali o zrrów
wnooważoonyym rozzwoojuu – tym
m wię
w ększze są szaanse na
n to, że
ż
zassaddy eko
e orozzw
wojuu sttaną się
s zassaddam
mi spo
s łecczniie akc
a cepptow
wannym
mi i popiieraanyymii. Wsz
W zysstkiim naam
to wyyjdzzie naa doobree – jeżżeli occzyywiiściie nie
n bęędziie już za póóźnoo.
Nowickii
Proofeesorr drr haab. Maciiej No
M isteer Środ
Mini
Ś dow
wisska
V
VII
Podziękowania
Organizatorzy Konferencji „Przemiany środowiska naturalnego a rozwój zrównoważony”,
która odbyła się w Krakowie 29-30 maja 2008 r. składają serdeczne podziękowania jej Sponsorom:
Polskiemu Koncernowi Naftowemu „ORLEN” S.A. w Płocku, Polskiemu Górnictwu Naftowemu
i Gazownictwu S.A. w Warszawie, Przedsiębiorstwu Poszukiwań i Eksploatacji Złóż Ropy i Gazu
„PETROBALTIC” S.A. w Gdańsku, Grupie „LOTOS” S.A. w Gdańsku oraz Kopalni Węgla
Brunatnego „ADAMÓW” S.A. w Turku. Pomoc finansowa tych instytucji umożliwiła nam
przeprowadzenie Konferencji i wydanie niniejszej książki.
Na Konferencji, której pokłosiem jest ta monografia, Henryk Jacek Jezierski, Główny Geolog
Kraju, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska wygłosił referat pt. „Ochrona złóż
i zasobów – fakty czy mity”, a Maciej Trzeciak, Główny Konserwator Przyrody, Podsekretarz Stanu w tym Ministerstwie przygotował referat pt. „Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000”, który
wygłosiła Anna Liro z Departamentu Obszarów Natura 2000. Obydwu Panom Ministrom i Pani
Dyrektor składam serdeczne podziękowania za interesujące prezentacje.
Równocześnie podziękowania i słowa uznania należą się pracownikom Akademii GórniczoHutniczej w Krakowie, a szczególnie Prof. dr hab. inż. Jackowi Matyszkiewiczowi - Dziekanowi
Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, który był współorganizatorem Konferencji
i Prof. dr hab. inż. Jerzemu Klichowi - Dziekanowi Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii za
wszechstronną pomoc przy jej organizacji. Za wielkie zaangażowanie w przygotowanie Konferencji
i wydanie monografii składam podziękowania Marii Fremel, mgr inż. Wiolettcie Więcław, mgr inż.
Joannie Gawędzie-Skrok i dr inż. Katarzynie Cyran oraz dr Adamowi Kowalskiemu i mgr inż.
Tomaszowi Kowalskiemu.
Prof. dr hab. inż. Maciej J. Kotarba
Prezes TBPŚ „Geosfera”
VIII