vademecum - Caritas Diecezji Kieleckiej

Transkrypt

V A D E M E C U M
Jak załoŜyć, prowadzić, finansować CIS i KIS?
Poradnik przygotowany przez Świętokrzyskie Centrum Fundacji Rozwoju
Demokracji Lokalnej we współpracy z Caritas Diecezji Kieleckiej, Wydziału
Polityki Społecznej Świętokrzyskiego Urzędu wojewódzkiego i innymi
podmiotami.
Kielce 2004
Teresa Małaczek - pracownik Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego
WSTĘP
Zjawisko marginalizacji i wykluczenia społecznego jest jednym z elementów strategicznych polityki społecznej
państwa w zakresie rozwiązywania negatywnych zjawisk, będących następstwem zmieniających się warunków
ekonomicznych i społecznych. Zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego wynika z europejskiej polityki
społecznej i oparte jest na otwartej metodzie koordynacji łączącej plany działań na rzecz integracji społecznej. W
listopadzie 2001 r. został przyjęty przez Parlament Europejski i Radę Europy "Wspólnotowy Program Działań Walki
z Wykluczeniem Społecznym na lata 2002 - 2004", który miał zapewnić skuteczność i efektywność polityk
prowadzonych przez poszczególne kraje europejskie na rzecz:
• poprawy zrozumienia problematyki ubóstwa i wykluczenia społecznego przy za stosowaniu porównywalnych
wskaźników,
• wymiany doświadczeń i informacji w zakresie prowadzonych działań i opracowywania narodowych planów,
• zwiększania zdolności zapobiegania marginalizacji przez tworzenie systemu współpracy, wspieranie najlepszych
rozwiązań i prowadzenie dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami: władzą, instytucjami społecznymi,
organizacjami pozarządowymi.
W celu promowania integracji i zwalczania wszelkich nierówności, państwa członkowskie przystąpiły do
wypracowywania narodowych planów, natomiast kraje kandydackie zostały zobligowane do aktywnego włączenia się
w koordynacje działań, polegających na przygotowaniu wspólnych memorandów celem włączenia europejskiej strategii
socjalnej do krajowych polityk społecznych. Rząd polski zgłosił chęć przystąpienia do programu w roku 2002,
efektem negocjacji było podpisanie w dniu 18 grudnia 2003 roku podczas brukselskiego spotkania na temat
zatrudnienia i polityki społecznej, przez przedstawicieli rządu polskiego i Komisji Europejskiej "Wspólnego
Memorandum na rzecz Integracji Społecznej". Jego celem było przygotowanie państwa polskiego do pełnego
uczestnictwa w otwartej metodzie koordynacji w zakresie przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu.
Wynikiem tych działań było opracowanie krajowego systemu rozwiązywania problemów społecznych. Podstawowym
aktem prawnym określającym kompleksowe działania zmierzające do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu,
jest ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, ponadto cele polityki integracji społecznej w
Polsce zostały określone w przyjętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz w Krajowym
Planie Działania na Rzecz Integracji Społecznej na lata 2004 - 2006. Jak wynika z tych dokumentów, polityka
integracji społecznej w Polsce powinna być polityką ograniczania: ubóstwa, długotrwałości chorób, skali
niepełnosprawności, poprawy poziomu wykształcenia oraz ograniczenia skali ubóstwa wśród rodzin wielodzietnych
i samotnych rodziców.
Główne kierunki i priorytety działania Krajowego Planu Działań na Rzecz Integracji Społecznej to:
• działania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegające wykluczeniu oraz wspierające grupy zagroŜone w
działaniach umoŜliwiających równy start dzieci i młodzieŜy,
• budowa systemu bezpieczeństwa socjalnego i przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu,
• realizacja prawa do pracy dla kaŜdego, w tym szczególnie dla grup defaworyzowanych na rynku pracy
poprzez odpowiednią politykę zatrudnienia,
• rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podziałem instytucji rządowych i samorządowych, otwierającego
jednocześnie przestrzeń dla aktywności obywatelskiej.
• WaŜne jest, aby polityka integracji społecznej była realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi
partnerami społecznymi, poprzez zwiększenie ich uczestnictwa w pracy społecznej oraz samopomocy.
Wykluczenie społeczne dotyczy osób lub grup ludności, które:
• Ŝyją w niekorzystnych warunkach ekonomicznych,
• zostają dotknięte niekorzystnymi procesami społecznymi, wynikającymi ze zmian rozwojowych.
• nie zostały wyposaŜone w kapitał umoŜliwiający im: normalną pozycję społeczną, odpowiedni poziom
kwalifikacji, wejście na rynek pracy, załoŜenie rodziny,
• nie posiadają dostępu do odpowiednich instytucji pozwalających na wyposaŜenie w kapitał Ŝyciowy,
• doświadczają przejawów dyskryminacji,
• posiadają cechy utrudniające im korzystanie z powszechnych zasobów społecznych ze względu na
niepełnosprawność, uzaleŜnienia, długotrwałą chorobę.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym, która weszła w Ŝycie 14 sierpnia 2003 r. wprowadza instytucjonalne mechanizmy
umoŜliwiające readaptację zawodową i społeczną przez stworzenie równych szans dostępu do rynku pracy,
prowadzenie profilaktyki społecznej, usamodzielnianie osób dotkniętych dysfunkcjami oraz wspieranie ich zdolności
przystosowawczych. Działania te mają być realizowane przez zatrudnienie socjalne prowadzone przez centra integracji
społecznej, kluby integracji społecznej oraz udzielanie pomocy w podjęciu pracy.
Zatrudnienie socjalne jest waŜnym instrumentem uzupełniającym dotychczasowy system pomocy społecznej, który
stworzył kompleksowy program działań zmierzających do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w akcie
prawnym, jakim jest ustawa o pomocy społecznej. Idea pomocy społecznej sprowadza się do umoŜliwienia osobom i
rodzinom przezwycięŜanie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne
środki, moŜliwości i uprawnienia, zapobiegania powstawaniu tego rodzaju sytuacji, doprowadzenia do Ŝyciowego
usamodzielnienia osób i rodzin, zaspokajania niezbędnych potrzeb i umoŜliwienia bytowania im w warunkach
odpowiadających godności człowieka. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym opiera się właśnie na filozofii pomocy
społecznej i jest kontynuacją głównych kierunków działań polityki społecznej państwa.
ROZDZIAŁ 1
Ks. Stanisław Słowik - Dyrektor Caritas w Kielcach
Jak załoŜyć i prowadzić Centrum Integracji Społecznej
I. Podstawowe uwarunkowania
Poza warunkami wynikającymi bezpośrednio z ustawy o zatrudnieniu socjalnym dotyczącymi sposobu tworzenia CIS
(kto moŜe powołać taką jednostkę i jak ona winna być umocowana prawnie) warto zwrócić uwagę na szereg innych,
które rzutują na praktyczne elementy wykonania tego pomysłu. Sprawy formalne, takie jak wydanie stosownego
dekretu, czy uchwały organu załoŜycielskiego, bądź teŜ złoŜenie stosownego wniosku, opracowanie wymaganych
załączników - to wszystko wydaje się być oczywiste i nie wymaga dalszego komentarza. Sposób opracowania
niektórych załączników (np. Indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego) został osobno omówiony i nie będzie
obecnie przedmiotem naszych rozwaŜań. Na szczególną uwagę zasługuje jednak poznanie kontekstu tworzenia CIS. Jak
sama nazwa wskazuje, Centrum Integracji Społecznej winno skupiać wokół siebie cały szereg innych działań,
placówek o charakterze komplementarnym. Winno to być swoiste ognisko, wokół którego koncentruje się cały
szereg innych przedsięwzięć o charakterze terapeutycznym, edukacyjnym, profilaktycznym, a nawet biznesowym,
prezentuje go poniŜszy schemat.
Jest rzeczą oczywistą, Ŝe nie ma konieczności tworzenia wszystkich ww. jednostek przez instytucję tworzącą CIS.
Jednak jest jak najbardziej wskazane, a nawet poŜądane, aby większość tych podmiotów była w bliskim
sąsiedztwie, a nawet powiązana z CIS-em stosownymi umowami określającymi zasady współpracy. Osoby
długotrwale bezrobotne generują w sobie sploty róŜnych problemów i dysfunkcji, których pracownicy Centrum
zazwyczaj nie zdołają rozwiązać samodzielnie, gdyŜ nie są specjalistami we wszystkich potrzebnych dziedzinach.
JeŜeli więc w niewielkim powiatowym mieście brakuje wielu spośród ww. instytucji, to naleŜy rozwaŜyć, czy
będzie moŜliwe pozyskanie ich w sąsiednich miejscowościach. wydaje się teŜ wątpliwe, aby budŜet samorządów
małych i średnich miast zdołał pokryć znaczącą część tego typu wydatków.
II.
Struktura organizacyjna
WaŜne pytanie postawione na wstępie dotyczy tego, jaki będzie zakres działalności CIS? Chodzi o to, czy
warsztaty reintegracji zawodowej będą wewnątrz CIS, czy całość zajęć praktycznych będzie wykonywana w
terenie (u pracodawców lub na otwartym rynku usług)? Na przykład brygadę porządkową moŜna posłać wraz z
instruktorem do sprzątania wyznaczonej części miasta lub klatek schodowych w blokach bądź teŜ określonych
pomieszczeń biurowych, podobnie - brygadę remontowo-budowlaną posłać do wykonywania usług na zewnątrz.
MoŜna teŜ na miejscu zorganizować np. warsztat renowacji mebli czy sortowania odzieŜy uŜywanej itp. Podobne
rozstrzygnięcia naleŜy podjąć w przypadku organizowania szkoleń zawodowych oraz prowadzenia terapii
psychologicznej.
III.
Uwarunkowania lokalowe
Po wstępnych organizacyjnych ustaleniach naleŜy podjąć starania o uzyskanie odpowiedniego lokalu. Jego
wielkość i usytuowanie będą uzaleŜnione od rozwaŜanego wcześniej zakresu działania. Jego minimalna
powierzchnia powinna oscylować w granicach 220-250 m2, w tym przynajmniej 6 pomieszczeń uŜytkowych oraz
sanitariaty. W rozwiniętej formule CIS moŜe zajmować nawet do 1500 m2. Wówczas jednak część pomieszczeń
powinna być dostosowana do prowadzenie zajęć warsztatowych, tzn. mieć łatwość dostępu z zewnątrz, niŜszy
standard wykończenia oraz moŜliwość zastosowania urządzeń zasilanych trójfazowo. Nie są to oczywiście
wymogi bezwzględne, lecz pewne preferencje. W sposób oczywisty dopuszczalny jest równieŜ rozwój tej
jednostki etapami. MoŜna załoŜyć, Ŝe na początek niektóre działania CIS będą zlecane bądź usługi będą
kupowane u innych podmiotów. Po pewnym czasie moŜna juŜ we własnym zakresie podjąć się samodzielnego
organizowania cyklu szkoleń.
IV.
Kadra CIS
Podobnie jak w kaŜdym działaniu najwaŜniejszy jest wybór odpowiedniej osoby na stanowisko kierownika CIS.
Jest to szczególnie istotne w okresie początkowym, kiedy personel nie jest jeszcze zintegrowany i jego
członkowie nie mają pełnej wiedzy, jak powinien działać CIS. Podsumowując, na stanowisko kierownika naleŜy
poszukiwać osoby z przygotowaniem zawodowym oraz predyspozycjami do zarządzania średnim zespołem,
znającej przynajmniej podstawowe procedury występujące w działalności urzędów administracji publicznej.
WaŜne jest równieŜ jej wyczulenie na problemy społeczne oraz znajomość elementarnych zasad działalności
biznesowej. Kompromis w tym zakresie nie jest rzeczą łatwą, bowiem niektóre z ww. oczekiwań zdają się być
skrajnie przeciwstawne. Patrząc w szerszym wymiarze niewątpliwie część z tych kompetencji moŜna dopełnić
wkładem innych osób, które muszą jednak wtedy bardzo ściśle współpracować z kierownikiem. W przypadku
Centrum tworzonego przez organizację pozarządową moŜna liczyć na wsparcie kierownika przez innych liderów
tej organizacji. Wskazane jest równieŜ, aby przynajmniej niektóre osoby z zespołu posiadały doświadczenie
pracując wcześniej w pomocy społecznej lub urzędzie pracy. Oczywiście bardzo przydatne mogą być równieŜ
doświadczenia zdobyte np. w pracy z bezdomnymi czy w innych działaniach aktywizacji osób wykluczonych.
V.
Etapowość w tworzeniu CIS
Mając świadomość duŜej złoŜoności problemów, na które napotyka się w trakcie działalności CIS, bardzo
dobrze byłoby zaplanować I etap dochodzenia do osiągnięcia statusu CIS np. poprzez działania Klubu
Integracji Społecznej lub inne działania cząstkowe, które pozwolą na zdobycie doświadczenia i bez
większych problemów pozwolą na utworzenie duŜej i skomplikowanej jednostki. MoŜna teŜ podjąć
działania pilotaŜowe we współpracy z małą grupą jednorodnej kategorii beneficjentów. Jest to znacznie
bardziej proste w realizacji, ale generuje większe koszty jednostkowe oraz stwarza poczucie odrzucenia
wśród tych kategorii beneficjentów, którzy nie zostali zaproszeni do uczestniczenia w I etapie.
VI.
Wielkość Centrum i jego podstawowe koszty
Wielkość tworzonej jednostki będzie zawsze najbardziej uwarunkowana dwoma czynnikami. Jeden z nich
to lokal, jaki zostanie oddany do dyspozycji placówki. Drugi - to wielkość budŜetu, jaki uda się
skonstruować. Oba te czynniki bezwzględnie warunkują liczbę beneficjentów obsługiwanych w Centrum.
Co do ich liczby to moŜna mówić o optymalnej grupie od 30 do 60 osób. Jest to liczba pozwalająca
utrzymać indywidualny i zespołowy styl pracy. Grupa taka jest w stanie poznać się i zintegrować
wewnętrznie. W grupie poniŜej 30 osób powstają zbyt duŜe koszty jednostkowe, powodowane brakiem
moŜliwości pełnego wykorzystania potencjału organizacyjnego, stanowiącego koszty stałe jednostki.
Minimalny roczny budŜet dla grupy 30 beneficjentów przy 9 etatach powinien wynosić ok. 330.000,00 zł
(bez kosztów zasiłku integracyjnego - refundowanego z funduszu pracy oraz działalności usługowej i
wytwórczej, która po kilku miesiącach moŜe juŜ pokrywać swoje koszty). Dla 60-osobowego CIS-u z 16
etatami - koszty stałe wynoszą ok. 600.000,00 zł (plus zasiłek integracyjny prowadzenie działalności
usługowej).
W kalkulacjach tych naleŜy jeszcze przewidzieć koszty przystosowania pomieszczeń, co w kaŜdym
przypadku musi być szacowane indywidualnie oraz koszty wyposaŜenia. W tym zakresie równieŜ nie
sposób podjąć się symulacji średnich kosztów. Samo wyposaŜenie biura moŜna szacować na 25-30 tys. zł.
Natomiast utworzenie pracowni komputerowej na 10 stanowisk to koszt 40-50 tys. zł. WyposaŜenie kaŜdej
brygady moŜe być równieŜ na róŜnym poziomie. Fakultatywną pozostaje sprawa zakupu samochodu
dostawczego, a nawet dwóch przy duŜym zespole, oraz ewentualne tworzenie pracowni terapeutycznych
(np. rękodzieła, plastyki, pracowni kulinarnej itp.). Wszystkie te pracownie są celowe i pomocne, ale nie są
bezwzględnie konieczne. Dlatego szacowanie kosztu ich utworzenia pozostaje względne.
VII.
DoŜywianie beneficjentów
Ustawa wyraźnie mówi o potrzebie zapewnienia posiłków dla uczestników zajęć, ale nie precyzuje w jakiej
formie. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na bardzo róŜne podejście do tego wymogu, np. w Toruniu
uczestnicy otrzymują tylko suchy prowiant (kanapki), zaś w Kielcach pełne obiady oferowane przez
stołówkę naleŜącą do miasta. JeŜeli pozwalają na to warunki lokalowe, celowe jest równieŜ gotowanie
własnych posiłków. Jest to równocześnie okazja do prowadzenia warsztatu terapii kulinarnej. Takie
rozwiązanie moŜe znacznie obniŜyć koszty doŜywiania beneficjentów. W przypadku oddalonych prac
terenowych celowe wydaje się zakupienie posiłków w pobliŜu miejsca pracy lub dowoŜenie ich własnym
transportem. Inne działania organizacyjne z całą pewnością będę musiały być dostosowane do specyfiki
działania danego Centrum. Bowiem na etapie planowania i przygotowania do uruchomienia CIS nie da się
wszystkiego przewidzieć.
Szczegółowe informacje dotyczące opisu niezbędnych pomieszczeń, wymaganych kwalifikacji personelu
oraz kategorii kosztów zostały zamieszczone w dokumencie Ministerstwa Gospodarki Pracy i Polityki
Społecznej pod nazwą: "Standardy usług świadczonych przez CIS". Z tego powodu pominięto ich
omówienie w niniejszym opracowaniu.
Przykład tworzenia Indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego
Indywidualny program zatrudnienia socjalnego ma charakter kontraktu zawieranego pomiędzy Centrum
Integracji Społecznej a poszczególnymi beneficjentami tej placówki. Generalnie ujmując, zajęcia w CIS są
swego rodzaju transakcją na wspólne działania CIS i jego beneficjentów w celu usamodzielnienia się tych osób.
Terapia oraz działania wspomagające są ofertą jednostki, zaś beneficjent zobowiązuje się do współdziałania z
placówką w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów. Zawarcie tego kontraktu w formie indywidualnego
programu jest bezwzględnie konieczne, aby uczestniczyć w zajęciach CIS. Programu składa się z trzech części.
Pierwsza, nazwana "Postanowienia ogólne", zawiera szereg postanowień wynikających z ustawy,
stanowiących tym samym wykaz zobowiązań Centrum, gwarantujących pewne uprawnienia dla beneficjenta,
np. prawo do otrzymywania zasiłku integracyjnego, ubezpieczenie zdrowotne, zapewnienie właściwych
warunków pracy. Druga część, "Obowiązki uczestnika", przedstawia szczególne zobowiązania beneficjentów uczestników do realizacji zadań programowych Centrum, w tym pracy w uzgodnionych warsztatach,
uczestniczenia w szkoleniu zawodowym oraz warsztatach edukacyjnych i terapeutycznych, a takŜe w grupach
wsparcia na zasadzie dobrowolności. Trzecia część to "Przepisy końcowe", które określają czynności
przystąpienia do programu oraz wprowadzenia w nim zmian. Przywołują teŜ regulamin Centrum i
zawierają zobowiązanie do jego przestrzegania. Dodatkowo Indywidualny Program jest uzupełniony
załącznikami, którymi są: opinia psychologa, opinia doradcy zawodowego oraz zakres integracji społecznej i
zawodowej. Dokumenty te zawierają nie tylko ocenę przydatności beneficjenta do konkretnej pracy zawodowej,
ale równieŜ wskazują na bardziej istotne braki w postawie osobowej lub przygotowaniu zawodowym.
Informacje te stają się jednocześnie imperatywem dla zespołu CIS, aby odpowiednio dobrać formy pracy i
właściwie przygotować uczestnika do samodzielności zawodowej. Beneficjent, podpisując taki program,
zobowiązuje się jednocześnie do przepracowania pewnych problemów w celu wyzwolenia się z tych
uwarunkowań. PoniewaŜ, jak nazwa wskazuje, Program ma charakter indywidualny, dlatego jego zakres i
objętość mogą być modyfikowane stosownie do potrzeb poszczególnych osób. Dopuszcza się równieŜ
modyfikację Programu, np. w formie aneksu, celem lepszego dopasowania go do ujawnionych potrzeb. PoniŜej
dla przykładu zamieszczono jeden z gotowych programów indywidualnych wraz z załącznikami w celu
prześledzenia praktycznego zastosowania powyŜszych zasad. (Załączniki nr 1 - 11)
ROZDZIAŁ 2
Zatrudnienie wspierane (subsydiowane)
Termin "zatrudnienie subsydiowane'' nie jest mocno zakorzeniony w naszej tradycji. Jednak od ponad 10 lat
praktyka ta jest szeroko stosowana w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Od momentu utworzenia
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zaczęto szeroko stosować
dofinansowanie tworzenia miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, a takŜe utrzymanie tych stanowisk
w postaci refundowania części wynagrodzenia zatrudnionych niepełnosprawnych (ostatnio 50% przez 54
miesiące). W bieŜącym roku ta forma subsydiowania przyjęła zupełnie nowy kształt. Zaczęto bowiem
refundować koszty składek na ubezpieczenie społeczne naleŜne za wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych
w danej firmie, nie tylko przyjętych w ramach danej umowy.
Refundowanie to staje się typową formą subsydiowania zatrudnienia osób mniej wydajnych w pracy. Jak wynika z
rozporządzenia wydanego w tej sprawie - obowiązkiem pracodawcy jest wykazanie, Ŝe uzyskana pomoc
publiczna nie narusza konkurencyjności i równości szans podmiotów na rynku. Pomoc uzyskana przez
pracodawcę w formie subsydiowanego zatrudnienia winna wyrównać mniejszą wydajność pracy osoby
niepełnosprawnej lub pokryć koszty dodatkowe związane z funkcjonowaniem tej osoby w zakładzie pracy.
Jakkolwiek nie omawiamy sytuacji osób niepełnosprawnych w kontekście zagadnień integracji społecznej, to
jednak warto odwołać się do tego przykładu. Jest on bowiem pewnym precedensem na polskim rynku pracy.
Co więcej, nierówność szans osób niepełnosprawnych w porównaniu z pełnosprawnymi kaŜdy łatwo dostrzega
i czuje. Z tego teŜ powodu juŜ kilka lat temu pionierzy zatrudnienia socjalnego wnioskowali u Ministra Pracy i
Polityki Społecznej, aby podobną szansę dać osobom pełnosprawnym pod względem medycznym, ale
wykluczonych z powodów mentalnych i osobowościowych.
RozwaŜmy konkretny przykład. JeŜeli spotykamy przy pracy osobę niepełnosprawną, np. bez ręki czy nogi lub
z niedowładem kończyn - to kaŜdy przyzna, Ŝe ten człowiek ma znaczne trudności w wykonaniu jakiejkolwiek
pracy. Z tego powodu naleŜy mu się odpowiednie wsparcie, aby pracodawca nie szukał zmiany tego człowieka
na innego pracownika, który będzie bardziej wydajny w pracy i podatny na okresowe podejmowanie innych
obowiązków.
Analogicznie wyobraźmy sobie, Ŝe mamy do czynienia z osobą, która spędziła kilka lat w zakładzie karnym lub
na tułaczce jako bezdomny czy w głębokim uzaleŜnieniu. Po kilku latach ten człowiek zrozumiał bezsens
dotychczasowego Ŝycia i zapragnął zmienić swoje postępowanie. Jednak głęboka przemiana w jego myśleniu i
rozbudzenie Ŝyciowych ambicji nie wystarczą, aby ten człowiek jak za dotknięciem czarodziejskiej róŜdŜki
zmienił swoją osobowość. Złe nawyki i przyzwyczajenia muszą być eliminowane stopniowo wraz z nabywaniem
nowych przyzwyczajeń. Człowiek, który ma sprawne ręce i nogi oraz prawidłowo funkcjonuje moŜe mieć szereg
obciąŜeń osobowościowych, brak sumienności, brak odpowiedzialności za swoją przyszłość. To są równieŜ
niepełnosprawności, które znacząco pogarszają kwalifikacje pracownicze. Taka osoba budzi nieufność juŜ na
etapie rozmów kwalifikacyjnych, juŜ przez sam fakt, Ŝe jakiś czas nie pracowała. Rodzi się obawa, Ŝe obecny zryw
do pracy moŜe być chwilowy. Jeśli juŜ otrzyma pracę, to ciągle realna jest obawa o jej utratę przy
powtarzających się drobnych potknięciach. Z tego powodu konieczne jest zachęcenie pracodawcy, aby ten
chciał zatrzymać u siebie pracownika, który nie spełnia wszystkich oczekiwań. Taka forma subsydiowania
pracowników wywodzących się ze środowisk osób wykluczonych społecznie po raz pierwszy została
opisana i wprowadzona jako obowiązujące prawo w ustawie o zatrudnieniu socjalnym z 13 czerwca 2003 r. Do
chwili obecnej nie ma jeszcze praktycznych doświadczeń w tym zakresie. Jednak dotychczasowe kontakty z
pracodawcami wskazują na duŜe zainteresowanie tą formą wspomagania osób "niepełnowartościowych na
rynku pracy". Oczywiście taki stan prawny budzi pewne obawy o zachowanie równowagi na rynku pracy.
Chodzi o to, Ŝe pracodawca, zatrudniający liczną grupę pracowników subsydiowanych, będzie mógł obniŜyć cenę
wykonywanych usług ze względu na niŜsze koszty pracy. To zaś moŜe wykluczyć z rynku innych konkurentów.
O ile zasada wydaje się ze wszech miar słuszna i uzasadniona, to w pojedynczych przypadkach moŜe być trudno
podwaŜyć słuszność zarzutów. Jak bowiem udowodnić i przeliczyć, o ile złotych obniŜa się efektywność
pracy dozorcy lub osoby sprzątającej ulice, wywodzącej się z grupy byłych więźniów lub długotrwale
bezrobotnych. Generalnie kaŜdy przyzna, Ŝe taki status przyszłego pracownika źle rzutuje na jego wydajność w
pracy. Zaś rozpatrując sytuacje jednostkowe moŜe być trudno wykazać konkurencji, Ŝe istotnie uzasadnione jest
w dowolnej formie subsydiowanie pracy ludzi wykluczonych społecznie. JeŜeli uda się przekonać, Ŝe powinna
ona być subsydiowana, to pozostaje otwarty problem, jaki powinien być poziom tych dotacji. Wspomniana juŜ
ustawa o zatrudnieniu socjalnym przewiduje stosowanie dotowania pracy osób z kręgu wykluczenia
społecznego w systemie dotacji wygasających. Na początku jest to 80% kwoty zasiłku dla bezrobotnych wraz
ze składką na ubezpieczenie społeczne (art. 16 pkt. 2). Po upływie 3 miesięcy refundacja zmniejsza się do
60% zasiłku plus składka, zaś po upływie kolejnych 3 miesięcy spada do 40% kwoty zasiłku plus składka.
Stopniowe wygasanie ww. wsparcia jest jak najbardziej uzasadnione i nie budzi Ŝadnych wątpliwości. W
momencie kiedy wzrastają kwalifikacje i predyspozycje pracownika coraz mniej uzasadnione jest wspieranie go
w postaci dotacji. Pozostaje jednak ciągle otwarte pytanie o wielkość poziomu tego wsparcia? Poddając
krytycznej analizie przytoczony wyŜej art. 16 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, moŜna z całym przekonaniem
stwierdzić, Ŝe ustawodawca głównie brał pod uwagę ewentualne koszty społeczne lub ich eliminowanie przez
zatrudnienie wspierane osób długotrwale bezrobotnych. Dlatego teŜ pojawił się mechanizm powiązania
dotacji do zatrudnienia w korelacji do zasiłku dla bezrobotnych, a nie jako część, np. najniŜszego
wynagrodzenia. PoniewaŜ przedsięwzięcie to jest zupełnie nowe na polskim rynku pracy, dlatego z pewnością
będzie koniecznych kilka lat praktycznych doświadczeń, aby móc zweryfikować, czy przyjęte załoŜenia są
słuszne. MoŜe się okazać np., Ŝe stopień ryzyka związanego z zatrudnieniem osób niesprawdzonych na rynku
pracy będzie tak duŜy, Ŝe refundacja na poziomie ok. 400 zł miesięcznie lub mniej będzie niewystarczająca i
pracodawcy nie będą chcieli podejmować takiej współpracy z państwem. Aby jednak uzyskać odpowiedź na tak
postawione pytanie, trzeba pozwolić, by czas i praktyczne doświadczenia zweryfikowały załoŜenia przyjęte w
ustawie. Na przestrzeni kilku lat moŜna oczekiwać, Ŝe socjologowie i ekonomiści przeprowadzą przynajmniej
kilka niezaleŜnych badań, które pokaŜą, jakie są konsekwencje stosowania zatrudnienia wspieranego. Być moŜe
uda się wyliczyć matematycznie, ile dodatkowo kosztuje zatrudnienie pracownika, który jest zawodny i mało
efektywny w pracy. Tak jak wcześniej opracowano w świecie skalę Bartel, która liczbowo określa stopień
samodzielności Ŝyciowej osób niepełnosprawnych i obłoŜnie chorych - wg tej skali wylicza się zakres
niezbędnej opieki i ewentualny koszt pielęgnacji takiej osoby - tak równieŜ być moŜe uda się w przyszłości
określić liczbowo stopień predyspozycji człowieka wykluczonego do podejmowania pracy zarobkowej.
Obecnie jednak pozostajemy w sferze przypuszczeń. Działacze zajmujący się pomocą osobom wykluczonym,
czy to w strukturze Caritas, poznańskiej Barki itp., zgodnie twierdzą, Ŝe bez ingerencji państwa w tym zakresie,
czyli bez stosowania zatrudnienia subsydiowanego, nie uda się pokonać bariery między wykluczeniem
społecznym a pełną samodzielnością Ŝyciową. Tak jak człowiek stopniowo popada w stan wykluczenia, np.
poprzez wydłuŜający się okres pozostawania bez pracy lub pogłębiającego się stanu uzaleŜnienia, tak
równieŜ musi zostać wyzwolony odwrotny proces polegający na jego integracji (insercji - ang. insertion) z
rynkiem pracy. Przywołany tu termin insercji ma o wiele głębsze znaczenie niŜ tylko integracja. Integracja,
np. niepełnosprawnych, kojarzy się z likwidowaniem róŜnych barier, aby umoŜliwić osobom słabszym pełny
dostęp do Ŝycia innych środowisk, stąd np. szkoły integracyjne itp. Natomiast insercję moŜna porównać do
pompy, która zasysa, daje pewne przyspieszenie w procesie integrowania środowisk. Tu konkretnie owym
przyspieszeniem bądź teŜ wspomaganiem tego procesu jest subsydiowanie zatrudnienia słabszych. Patrząc więc
na zagadnienie zarówno z pozycji teoretyka, jak i praktyka w zakresie współpracy z wykluczonymi, moŜna by
śmiało stwierdzić, Ŝe pomysł jest tak dobry, Ŝe musi się udać, bo wszystko przemawia na jego korzyść. Warto
jednak pamiętać, Ŝe Polacy stanowią dość szczególną społeczność w zakresie poszanowania prawa.
NajbliŜszym przykładem jest wspomaganie zatrudnienia niepełnosprawnych. Początkowo kolejne rządy
prześcigały się w proponowaniu róŜnych ulg, zwolnień i preferencji. Szczytem były ulgi podatku VAT dla
zakładów pracy chronionej. Po kilku latach okazało się, Ŝe w wielu przypadkach niepełnosprawni byli tylko
parawanem pozwalającym korzystać z intratnych ulg podatkowych. Tak więc szlachetna idea runęła w gruzach
na skutek nieuczciwości pracodawców. Czy równieŜ w tym wypadku moŜe być podobnie...? Nie da się tego
wykluczyć. Jednak świeŜe doświadczenia minionych poraŜek oraz bardzo wywaŜony system wsparcia dla
wykluczonych społecznie, zdają się uspokajać jakiekolwiek obawy w tym zakresie. Warto jednak zauwaŜyć, Ŝe
pomimo zakładanego wsparcia w uzupełnieniu do Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów
Ludzkich, w którym przewidziano w Działaniu 1.5 wspieranie CIS-ów, to jednak do grudnia 2004 r.
Ministerstwo Gospodarki i Pracy nie zdecydowało się na ogłoszenie konkursu na te przedsięwzięcia. MoŜna
przypuszczać, Ŝe dysponenci tego Programu obawiali się, Ŝe nowy mechanizm zatrudnienia wspieranego
naruszy zbytnio równowagę rynku i zostanie zastopowany zanim jeszcze pokaŜą się pozytywne efekty tego
działania. Jest powszechnie znana zasada, Ŝe wszystko co dobre i cenne rodzi się w trudach i wymaga wielu
zabiegów i starań. Stąd teŜ uznając niepodwaŜalną wartość i konieczność stosowania zatrudnienia wspieranego
dla osób słabszych ze środowiska wykluczenia społecznego, naleŜy mieć pełną świadomość delikatności
materii oraz trudności ujęcia w ramy przepisów i liczby złoŜonych procesów społecznych. Pozostaje mieć
nadzieję, Ŝe uzyskane doświadczenie pozwoli zmodyfikować i doskonalić mechanizmy przyjęte w ustawie oraz
stanie się impulsem do szerokiego rozwoju spółdzielni socjalnych, opartych na starcie na pomocy publicznej
oraz późniejszym niewielkim stymulowaniu ich funkcjonowania.
mgr Dariusz Dąbek - wykładowca akademicki WSAP w Kielcach
Wspierany rynek pracy (zatrudnienie wspierane)
Jaki jest los osoby kończącej indywidualny program zatrudnienia socjalnego? Czy po maksymalnie 18
miesiącach "pracy nad nią" w Centrum Integracji Społecznej zmotywowana będzie do "zmierzenia się z
rzeczywistością" i wejścia na otwarty rynek pracy? Prawdopodobnie w chwili opuszczenia CIS osoba ta nadal
nie będzie w pełni wydajnym pracownikiem. W wielu wypadach istotną barierę w znalezieniu pracy stanowić
będzie jej przeszłość (np. dla byłych więźniów). Bariery w znalezieniu zatrudnienia będą mieć więc nie tyle
ekonomiczne, co socjologiczne uzasadnienie. Ustawodawca nie zapomniał o powyŜszych uwarunkowaniach. W
ustawie o zatrudnieniu socjalnym wprowadzone zostały narzędzia prawne pozwalające znaleźć tej kategorii
osób zatrudnienie na wspieranym rynku pracy. Pojęcie to odnosi się do mechanizmów finansowych,
zachęcających pracodawców do zatrudniania osób opuszczających Centra Integracji Społecznej, a osoby te
do rozpoczynania własnej działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnych.
Z uwagi na finansowy aspekt wsparcia zatrudnienia byłego uczestnika zajęć w CIS moŜna wprowadzić tu
termin zatrudnienia subsydiowanego.
Zatrudnienie wspierane uregulowane jest przez art. 16 i 17 ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Zgodnie z
brzmieniem art. 16 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, uczestniczący w zajęciach Centrum Integracji
Społecznej, po ich zakończeniu, a w uzasadnionych przypadkach takŜe przed jego zakończeniem, na wniosek
kierownika Centrum, pracownika socjalnego lub uczestnika moŜe:
1) zostać skierowany przez powiatowy urząd pracy do pracy:
a) u pracodawcy,
b) w Centrum Integracji Społecznej;
2) podjąć wspólną działalność gospodarczą na zasadach określonych w ustawie z dnia
16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288, z późn.
zm.1) - w formie spółdzielni socjalnej.
I. Zatrudnienie u pracodawcy lub w CIS
Skierowanie do pracy u pracodawcy odbywa się na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla
siedziby Centrum a pracodawcą, w której pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia skierowanego
uczestnika, przez okres nie krótszy niŜ 18 miesięcy, a starosta do refundowania pracodawcy części wypłaconego
tej osobie wynagrodzenia przez okres pierwszych 12 miesięcy, w wysokości nieprzekraczającej:
1) 80% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w pierwszych 3
miesiącach;
2) 60% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w 3 kolejnych
miesiącach;
3) 40% zasiłku dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne, w następnych 6
miesiącach.
PowyŜszy przepis (art. 16 ust. 2) stosuje się odpowiednio w przypadku skierowania do pracy w Centrum.
Refundacja części kosztów wynagrodzenia jest finansowana ze środków Funduszu Pracy na zasadach
określonych dla prac interwencyjnych w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.
1
Obecnie Dz.U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.
PowyŜsze zasady określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 lipca 2004 r. w sprawie
szczegółowego sposobu i trybu organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz jednorazowej
refundacji kosztów z tytułu opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2004 r., Nr 161, poz. 1683). Na
podstawie § 8., Starosta moŜe zawrzeć z pracodawcą umowę o jednorazowej refundacji poniesionych kosztów z tytułu
opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem bezrobotnego. Umowa określa w
szczególności:
1) liczbę bezrobotnych oraz okres, na jaki zostaną zatrudnieni;
2) rodzaj
i
miejsce
wykonywanych
prac
oraz
niezbędne
lub
poŜądane
kwalifikacje
bezrobotnych;
3) termin i wysokość naleŜnej refundacji z Funduszu Pracy;
4) obowiązek
informowania
starosty
o
wypadkach
wcześniejszego
rozwiązania
umowy
o pracę z "subsydiowanym" bezrobotnym;
5) obowiązek
zwrotu
wypłaconych
kwot
refundacji
w
przypadku
wykorzystania
środków
niezgodnie z umową oraz tryb i termin tego zwrotu.
II. Własna działalność gospodarcza (spółdzielnie socjalne)
Art. 17 ustawy o zatrudnieniu socjalnym zawiera bodziec finansowy zachęcający do rozpoczynania własnej
działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej przez byłych uczestników zajęć w CIS, jak równieŜ KIS. W
tym przypadku spółdzielnia socjalna moŜe liczyć, Ŝe w stosunku do osób zatrudnionych na podstawie spółdzielczej
umowy o pracę, będących uprzednio uczestnikami Centrum, część wynagrodzenia odpowiadająca składce naleŜnej od
zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy
odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za zatrudnionego, na podstawie umowy
zawartej między starostą właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią, będzie podlegać finansowaniu ze środków
Funduszu Pracy przez okres 12 miesięcy od dnia zatrudnienia.
Zwrotu opłaconych składek dokonuje starosta, w okresach kwartalnych na podstawie udokumentowanego wniosku
spółdzielni, w terminie 30 dni od dnia jego złoŜenia. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym wprowadza takŜe inną
zachętę finansową do tworzenia spółdzielni socjalnych. W przypadku załoŜenia przez osoby wychodzące z
Centrum spółdzielni socjalnej koszty pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa w podjęciu działalności gospodarczej
mogą być dofinansowane ze środków Funduszu Pracy do wysokości 80% udokumentowanych kosztów pomocy
prawnej, konsultacji lub doradztwa, w wysokości nieprzekraczającej jednak przeciętnego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (a więc dla czwartego kwartału 2004 r. w wysokości
nieprzekraczającej kwoty 2.269,93 zł).
Spółdzielnie socjalne mają na celu aktywizację zawodową i ułatwienie zaistnienia na rynku pracy bezrobotnych w
rozumieniu ustawy osób, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, a więc:
bezdomnych; uzaleŜnionych od alkoholu, uzaleŜnionych od narkotyków; chorych psychicznie - w rozumieniu
przepisów ochronie zdrowia psychicznego; zwalnianych z zakładów karnych; uchodźców oraz
bezrobotnych.
Krąg
ten
jest
rozszerzony
o
osoby
niepełnosprawne
w
rozumieniu
ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych. WyŜej wskazane podmioty mogą być załoŜycielami i członkami spółdzielni socjalnej (art.
203a ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze).
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r., Nr 99, poz.
1001),w przepisach przejściowych i końcowych (art. 127), zawiera nowelizację ustawy z 16 września 1982 r.
Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848 ze zm. wynikającą z wejścia w Ŝycie ustawy z 20 kwietnia
2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w dniu 1 czerwca 2004 r.). Na jej mocy do polskiego
porządku prawnego wprowadzono instytucję spółdzielni socjalnej, która jest rodzajem spółdzielni, a dokładniej
rodzajem spółdzielni pracy (w zakresie nie uregulowanym odrębnie stosuje się do niej odpowiednio przepisy o
spółdzielniach pracy).
Spółdzielnia socjalna musi liczyć co najmniej 5 osób. Przesłaniem takiej regulacji jest stworzenie moŜliwości
wspólnej pracy dla osób, które w pojedynkę miałyby trudności w uruchomieniu i prowadzeniu działalności
gospodarczej. Ta forma wspólnej pracy pozwoli takim osobom na tworzenie sobie miejsc pracy, a takŜe
realizować będzie waŜne cele społeczne, jak tworzenie więzi międzyludzkich oraz reintegrację społeczną.
W spółdzielni socjalnej praca opierać się będzie na wspólnym zaufaniu członków, ich wzajemnej współpracy i
bliskich relacjach. Celem tworzenia spółdzielni socjalnych jest nie tylko tworzenie miejsc pracy, ale teŜ
społeczna reintegracja jej członków. Innymi słowy, ma być adekwatną dla sytuacji Ŝyciowej i materialnej jej
członków formą prawną prowadzenia działalności gospodarczej.
Spółdzielnia socjalna moŜe zatrudniać fachowców, nienaleŜących do grup zagroŜonych, w sytuacji,
kiedy członkowie spółdzielni nie posiadają odpowiednich kwalifikacji, zaś wykonywanie zadań, do których
takie umiejętności są potrzebne jest niezbędne. Jednak liczba osób zatrudnionych w takiej sytuacji nie moŜe
przekroczyć 1/5 liczby członków spółdzielni.
W spółdzielniach, w których liczba członków nie będzie przekraczać 15 osób, nie będzie się powoływać rady
nadzorczej, której zadania wykonywać będzie walne zgromadzenie. Prawo kontroli działalności spółdzielni
przysługuje kaŜdemu członkowi. W ten sposób dąŜy się do uproszczenia zasad prowadzenia działalności
gospodarczej dla osób, które zakładają spółdzielnię socjalną (ze względu na ich pozycję Ŝyciową i
materialną, np. niewielką znajomość procedur prawnych i "obycie" z urzędami). W praktyce funkcjonowania
spółdzielni socjalnych okaŜe się, czy przewidziane udogodnienia są wystarczające? Czy prawo nie wprowadza
tym samym barier nie do przejścia dla osób chcących prowadzić działalność gospodarczą w tej formie.
Zastanowić się naleŜy takŜe, czy określona w art. 203a ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
lista podmiotów uprawnionych do zakładania spółdzielni socjalnych (koncentrująca się na osobach
zagroŜonych wykluczeniem społecznym i marginalizowanych społecznie) nie jest zbyt wąska.
Przedsiębiorstwa socjalne działające w Europie Zachodniej stanowią formę akumulacji kapitału i pracy
wielu podmiotów (przedsiębiorców oczekujących na produkty i usługi tych przedsiębiorstw, samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych). Doświadczenia europejskie wskazują, Ŝe wtedy sukces
ekonomiczny przedsięwzięcia jest pewniejszy. Polskie ustawodawstwo posiada przecieŜ juŜ kilka rozwiązań
stanowiących swego rodzaju wentyl bezpieczeństwa dla trwałości spółdzielni socjalnej jako przedsiębiorcy
realizującego określone cele społeczne (wspierany rynek pracy). Jednym z nich jest przepis art. 203b § 4
ustawy Prawo spółdzielcze, na podstawie którego całość zysków (tj. nadwyŜki bilansowej)
spółdzielni musi być przeznaczona na jej fundusz zasobowy (a więc rozwój, inwestycje) i nie moŜe być
przeznaczona do podziału wśród jej członków. Ponadto spółdzielnie socjalne mogą się łączyć tylko z innymi
spółdzielniami socjalnymi. W taki sam sposób mogą się dzielić (art. 203a § 3 i 4). Inna sprawą jest to, Ŝe na
gruncie art. 203c ustawy w przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej jej majątek pochodzący ze środków
publicznych po zakończeniu postępowania likwidacyjnego przekazany zostaje na rzecz Funduszu Pracy bądź
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Warto takŜe pamiętać, iŜ na podstawie art. 46 ust. 1 i 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy Starosta moŜe przyznać bezrobotnym rozpoczynającym własną działalność gospodarczą w formie
spółdzielni socjalnej jednorazowo
środki na podjęcie działalności gospodarczej. Wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie moŜe
przekraczać 300% przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka załoŜyciela spółdzielni (tj. w czwartym
kwartale 2004 r. kwoty 6.806,79 zł) oraz 200% przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka
przystępującego do niej po załoŜeniu spółdzielni (tj. w czwartym kwartale 2004 r. kwoty 4.539,86 zł). Na
podstawie ust. 6 omawianego artykułu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Minister
Gospodarki i Pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb przyznawania bezrobotnemu
jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej (załącznik nr 12).
Jak rozpocząć działalność gospodarczą w formie
spółdzielni socjalnej, krok po kroku
I. Uwarunkowania prawne
Podstawowe obowiązki, które naleŜy spełnić przed rozpoczęciem działalności spółdzielni socjalnej, są
następujące:
1. Uchwalenie przez min. 5 członków - załoŜycieli Statutu Spółdzielni wg reguł określonych ustawą Prawo
spółdzielcze (struktura i kompetencje organów wewnętrznych) oraz wybór władz spółdzielni albo komitetu
organizacyjnego. Kwestię dokumentów potwierdzających posiadanie uprawnień do bycia członkiem
spółdzielni socjalnej przedstawia załącznik nr 13.
2. Zgłoszenie spółdzielni do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (w Kielcach, Wydział X
Krajowego Rejestru Sądowego Sądu Rejonowego w Kielcach, ul. Warszawska 44), na specjalnych
formularzach urzędowych KRS, wraz z ogłoszeniem w dzienniku urzędowym Monitor Sądowy i Gospodarczy.
Tabela 1
Wykaz formularzy potrzebnych do złoŜenia wniosku o rejestrację spółdzielni socjalnej
w rejestrze przedsiębiorców KRS
Symbol formularza
Symbole załączników dla danego formularza
Uwagi
KRS-W5 Wniosek o KRS-WA - Oddziały, terenowe jednostki organizacyjne KRS-WH - Załączniki obligatoryjne:
rejestrację podmiotu w Sposób powstania KRS-WK - Organy podmiotu/wspólnicy KRS-WK KRS-WM
rejestrze
uprawnieni do reprezentowania spółki KRS-WL – Prokurenci KRSprzedsiębiorców
WM - Przedmiot działania KRS W-0PP - Działalność poŜytku
publicznego KRS-ZN - Sprawozdania finansowe i inne dokumenty
Opłaty: za wpis do rejestru przedsiębiorców KRS (1.000 zł) oraz za ogłoszenie w Monitorze Sądowym
i Gospodarczym (400 zł).
3. Zgłoszenie do rejestrów specjalnych - uzyskanie numeru REGON (Wojewódzki Urząd Statystyczny),
uzyskanie numeru identyfikacji podatkowej NIP (Urząd Skarbowy)
- od 1 stycznia 2004 r. sąd rejestrowy ma obowiązek przyjęcia wraz z wnioskiem o wpis druków o
nadanie NIP i REGON oraz przesłania ich, w terminie 3 dni od daty dokonania wpisu, do właściwego
urzędu skarbowego i statystycznego); zgłoszenie w ZUS jako płatnika składek ubezpieczeniowych
(samodzielnie, w ciągu 7 dni od powstania po raz pierwszy obowiązku ubezpieczeniowego, tj. zatrudnienia
pracownika).
4. Zakup pieczęci firmowych - pieczątki i druki uŜywane przy prowadzeniu działalności gospodarczej powinny
zawierać nazwę (firmę), adres oraz NIP i REGON,
5. ZałoŜenie rachunku bankowego działalności gospodarczej i prowadzenie transakcji za jego pośrednictwem
(o rachunku informujemy ZUS i Urząd Skarbowy).
6. Oznaczenie siedziby i miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz oznakowanie produktów w
sposób oznaczony w ustawie Prawo działalności gospodarczej.
7. Spełnienie warunków prowadzenia działalności gospodarczej związanych z ochroną Ŝycia i zdrowia
ludzkiego, przepisów budowlanych, sanitarnych, przeciwpoŜarowych i ochrony środowiska.
8. Spełnienie wymogów związanych z posiadaniem lub zapewnieniem odpowiednich kwalifikacji
zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej.
II. Przekształcanie spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych w spółdzielnie socjalne.
Na podstawie art. 203a § 6 ustawy Prawo spółdzielcze spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych
staje się spółdzielnią socjalną na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, podjętej zwykłą większością
głosów.
III. Spółdzielnia socjalna - wady i zalety
W celu zastanowienia się nad moŜliwościami funkcjonowania Spółdzielni w kontekście sytuacji
ekonomiczno-prawnej, podjęto próbę określenia argumentów za rozwijaniem formy spółdzielni jako
zatrudnienia wspieranego oraz zagroŜeń, które w tej sytuacji mogłyby wystąpić.
Argumenty za funkcjonowaniem spółdzielni
Aspekty utrudniające funkcjonowanie spółdzielni
- MoŜliwość działania spółdzielni na rzecz grup
- Zbyt duŜe
zagroŜonych wykluczeniem społecznym
(niewielkie
0 niskich
normalne rygory księgowo-podatkowe)
kwalifikacjach
zawodowych,
stawiane
pomoc w utrzymaniu ich rodzin
- Zbyt
- MoŜliwość działania w dziedzinach, w których
socjalnej
przedsiębiorcy "czysto komercyjni" ze względu
finansowych załoŜycieli
na "nieopłacalność" nie są zbyt aktywni (nisze
- Ograniczone
rynkowe),
działalności
np.
w
sektorze
usług
społecznie
przez
uproszczenia
duŜe
w
koszty
w
prawo wymagania
formie
spółdzielni,
załoŜenia
porównaniu
spółdzielni
do
moŜliwości
moŜliwości wsparcia
spółdzielni
finansowego
socjalnych
(pokrycie
ubezpieczenia
społeczne,
uŜytecznych (sąsiedzkich, porządkowych)
kosztów
- Forma i sposób edukacji zawodowej słuŜąca
ograniczone dotacje na rozpoczęcie działalności
wykluczeniu społecznemu
gospodarczej i pomoc prawna związaną
- MoŜliwość
skorzystania
ze
środków
finan
składek
na
z rozpoczęciem działalności gospodarczej) ze źródeł
sowych Funduszu Pracy na pokrycie składek
publicznych
na
- Ograniczona wyłącznie do osób wykluczonych
ubezpieczenie
społeczne
zatrudnionych
znajdujących się po stronie pracownika
1 pracodawcy
a
takŜe
przez
na
okres
koszty
do
społecznie albo zagroŜonych wykluczeniem lista
12
podjęcia
miesięcy,
działalności
załoŜycieli
- Nieznajomość prawa, procedur i "słabe obycie"
gospodarczej, w tym koszty pomocy prawnej.
w urzędach załoŜycieli
- WaŜne
- Słabe kwalifikacje zawodowe załoŜycieli
narzędzie
samorządu
dla
terytorialnego
rozwoju
jednostek
(przede
wszystkim
gmin) - zatrudnienie, nie korzystają
z pomocy społecznej, a płacą podatki
- MoŜliwość
aktywizacji
zagroŜonych
wykluczeniem
licznych
w
polskiej
społecznym
osób
- NiŜsza wydajność pracy
albo
- Niedoświadczenie
i
nieznajomość
ze
składek
środków
na
pub
ubezpieczenie
- Brak
pozytywnych
przykładów
- Obojętność sektora publicznego
i
- Brak
nowych
członków
spółdzielni
"wchodzących" do niej w trakcie jej istnienia)
- Konkurencyjność
na
rynku
(niŜsze koszty pracy)
- MoŜliwość
naczaniu
szybszego
wszystkich
rynku
rozwoju
zysków
zasobowy (inwestycje)
- Współpraca z sektorem publicznym
dzięki
na
przez
kapitał
funkcjonowania
podobnych przedsiębiorstw
społeczne, dotacja na "pierwsze wyposaŜenie"
dla
gospodarceP
zakładających
korzystania
(koszty
koniunktura
(np. obciąŜenia publiczno-prawne)
zawodowej
wykluczonych społecznie
- MoŜliwość
- Słaba
Niestabilność przepisów prawnych
wiarygodności
finansowych
kredytowej
dla
instytucji
ROZDZIAŁ 3
MoŜliwości wsparcia finansowego Centrów Integracji Społecznej i Klubów Integracji Społecznej
ze źródeł funduszy strukturalnych Unii Europejskiej
W dniu 1 maja 2004 r. Polska została pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej -wspólnoty działania 25
państw Starego Kontynentu. Współcześnie Unia Europejska przywiązuje równą wagę do spraw gospodarczych,
jak i społecznych. Polityka wykluczenia społecznego staje się waŜnym elementem europejskiej polityki
społecznej czy zatrudnienia. PowyŜszy fakt znajduje odzwierciedlenie w ukształtowaniu struktury
finansowania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Funkcjonowanie Europejskiego Funduszu
Społecznego (jednego z funduszy strukturalnych UE) zapewnia moŜliwość wsparcia finansowego działań
słuŜących rozwojowi zasobów ludzkich, w szczególności przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego.
W chwili obecnej dla podmiotów zajmujących się wykluczeniem społecznym w Polsce pojawia się moŜliwość
korzystania ze źródeł europejskich w ramach tzw. Priorytetu: Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji
zawodowej i społecznej, Działanie 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup
szczególnego ryzyka (schemat a) Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwoju Zasobów Ludzkich. PoniŜej
przedstawiono informacje o tym: co to za dokument i jak z tej moŜliwości skorzystać?
I. Europejska Strategia Zatrudnienia
Zwiększenie zatrudnienia i wzrost udziału osób aktywnych zawodowo jest jednym z głównych celów Unii
Europejskiej. W czerwcu 1997 roku podpisany został Traktat Amsterdamski, który wprowadził do Traktatu
Rzymskiego nowy rozdział, dotyczący zatrudnienia. Są to podstawy prawne Europejskiej Strategii Zatrudnienia
(European Employment Strategy). Zawarto tam postanowienie, Ŝe kraje członkowskie określając i realizując
politykę zatrudnienia zmierzać będą do realizacji wspólnych celów określonych w Strategii Zatrudnienia.
Rada Unii Europejskiej zobowiązana jest, aby co roku dokonać oceny sytuacji na rynku pracy (na
podstawie Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu) i określić Wytyczne w sprawie zatrudnienia (Employment
Guidelines). Na podstawie tych Wytycznych kaŜdy kraj członkowski jest zobowiązany opracować Krajowy Plan
Działań na Rzecz Zatrudnienia (National Action Plan for Employment -NAP). Dokument ten prezentuje
osiągnięcia danego kraju w dziedzinie zatrudnienia dokonane w minionym roku oraz planowane działania na
rok przyszły. Jest on podstawą przygotowania przez Komisję Europejską kolejnego Wspólnego Raportu
o Zatrudnieniu. Rada UE uzyskała uprawnienia do kierowania do krajów członkowskich rekomendacji
dotyczących realizowanej przez nie polityki zatrudnienia. Pierwsze Wytyczne w sprawie zatrudnienia przyjęte
zostały podczas Szczytu Luksemburskiego w Sprawie Zatrudnienia (listopad 1997 r.). Oparte zostały one na
czterech tzw. filarach Europejskiej Strategii Zatrudnienia:
- poprawa zdolności do uzyskiwania i utrzymania zatrudnienia poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich,
- rozwój przedsiębiorczości,
- poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników,
- wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.
Rada UE wytyczyła strategiczne cele unijnej polityki zatrudnienia. Ustalono, Ŝe do roku 2010 osiągnięte
zostanie w Unii pełne zatrudnienie, co wyraŜać się ma uzyskaniem
wskaźnika zatrudnienia na poziomie 70% (60% w przypadku kobiet). Zwrócono przy tym uwagę na
szczególne znaczenie kwalifikacji zawodowych, mobilności i dostępu do kształcenia ustawicznego oraz na
potrzebę wzmocnienia działań na rzecz umoŜliwienia kobietom łączenia funkcji zawodowych i rodzinnych.
W lipcu 2003 roku zakomunikowano nowe Wytyczne w sprawie zatrudnienia. Ustalono następujące cele
Europejskiej Strategii Zatrudnienia na lata 2004 - 2010:
Cel 1. Pełne zatrudnienie
Cel 2. Poprawa jakości i produktywności pracy
Cel 3. Wzmocnienie spójności społecznej i integracji
Członkowie Unii Europejskiej winni uwzględniać w swych politykach między innymi aktywne i
zapobiegawcze działania w stosunku do bezrobotnych i biernych zawodowo.
Sformułowano ponadto podstawowe zasady zarządzania Europejską Strategią Zatrudnienia:
- włączenie parlamentów, partnerów społecznych i innych instytucji związanych z rynkiem pracy,
- zapewnienie, by usługi były świadczone w sposób efektywny i skuteczny,
- zapewnienie adekwatnych środków finansowych.
II.
Fundusze strukturalne Unii Europejskiej
Fundusze strukturalne mają na celu wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej poprzez promowanie
harmonijnego i zrównowaŜonego rozwoju, działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia, równego
traktowania kobiet i męŜczyzn oraz wysokiego poziomu ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego.
Istnieją cztery fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz
Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) - Sekcja Orientacji, Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
(FIWR) oraz Europejski Fundusz Społeczny (EFS).
Środki na prowadzenie i rozwijanie działalności CIS-ów/KIS-ów moŜemy uzyskać z EFS. Polska moŜe korzystać
ze wszystkich funduszy strukturalnych na terenie całego kraju.
III.
Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest głównym instrumentem wspierającym działania podejmowane w
ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia. W jej ramach środki EFS przeznaczone są takŜe
na realizację Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL ukierunkowanej na przeciwdziałanie dyskryminacji
i zwalczanie nierówności szans na rynku pracy.
Priorytety EFS realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres działań mogących
otrzymać wsparcie ze strony EFS. Obejmują one:
1. Aktywną politykę rynku pracy.
2. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, mające na celu ograniczenie zjawiska
marginalizacji społecznej i przygotowanie osób naraŜonych na wykluczenie społeczne do wejścia na
rynek pracy, utrzymanie zatrudnienia lub powrotu do czynnego Ŝycia zawodowego. Skierowane jest
ono do osób, które ze względu na trudną sytuację Ŝyciową nie potrafią samodzielnie odnaleźć się na
rynku pracy, nie potrafią rozwiązać osobistych i zawodowych problemów korzystając, długotrwale w
sposób bierny ze świadczeń pomocy społecznej.
3. Kształcenie ustawiczne.
4. Doskonalenie kadr gospodarki (promocja potencjału adaptacyjnego) oraz rozwój przedsiębiorczości.
5. Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy.
W ramach EFS wspierane są takŜe kwestie horyzontalne (wspólne dla całego obszaru Unii i jej poszczególnych
członków), dotyczące rozwoju lokalnego, równości szans, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz
zrównowaŜonego rozwoju. Podejmowane działania w zakresie rozwoju lokalnego mają przyczynić się, między
innymi, do wzmocnienia więzi wewnętrznej wspólnot lokalnych, poprawy jakości Ŝycia społeczności oraz
zwiększenia zaangaŜowania mieszkańców i władz lokalnych w rozwój społeczno-gospodarczy regionu
poprzez realizację działań opartych na zasadzie partnerstwa.
Kwestia równości szans stanowi istotny element wszystkich realizowanych działań. Odnosi się ona w
szczególności do promowania równych szans kobiet i męŜczyzn na rynku pracy, do wyrównywania szans
edukacyjnych i szans na rynku pracy osób naraŜonych na wykluczenie społeczne, osób zamieszkałych na
terenach wiejskich i zaniedbanych oraz osób niepełnosprawnych.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego oznacza działania skierowane na podwyŜszenie poziomu technologicznego
poprzez podnoszenie umiejętności korzystania z nowoczesnych technik informacyjno-komunikacyjnych,
aktualizowanie wiedzy o nowoczesnych formach zarządzania i organizacji pracy oraz podwyŜszanie
poziomu wykształcenia społeczeństwa. ZrównowaŜony rozwój oznacza rozwój społeczno-gospodarczy z
poszanowaniem środowiska naturalnego.
Warto zaznaczyć, iŜ projekty finansowane ze źródeł EFS muszą odpowiadać przynajmniej jednemu jego
priorytetowi oraz być co najmniej neutralne (a najlepiej wpływać pozytywnie) dla kwestii horyzontalnych EFS.
IV. Zasady programowania wsparcia z funduszy strukturalnych
Programowanie funduszy strukturalnych UE oznacza, Ŝe kaŜde państwo członkowskie poprzez szereg
dokumentów określa, jakie typy działań najlepiej odpowiadać będą narodowej specyfice i słuŜyć będą realizacji
priorytetów EFS w danym kraju. KaŜde państwo członkowskie zobowiązane jest do przygotowania
Narodowego Planu Rozwoju. Plan Rozwoju podzielony jest na priorytety i wdraŜany za pomocą Programów
Operacyjnych. Uszczegółowienia zapisów zawartych w Programie Operacyjnym państwa członkowskie
dokonują w Uzupełnieniu Programu. Podstawy Wsparcia Wspólnoty (PWW) są dokumentem powstałym w
oparciu o Narodowy Plan Rozwoju i stanowią wynik wspólnych uzgodnień Komisji Europejskiej i kraju
członkowskiego co do kierunków i wysokości wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację osi
rozwojowych.
W Polsce instytucją odpowiedzialną za realizację PWW jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
V. Podstawy programowe EFS w Polsce
W pierwszych latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej (2004-2006, czyli w ciągu ostatnich trzech lat
okresu budŜetowego UE 2000-2006) EFS przeznaczony jest na realizację Sektorowego Programu Operacyjnego
Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) i jednego z priorytetów Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego (ZPORR). Część środków z EFS przeznaczona zostanie na udział Polski w Inicjatywie Wspólnotowej
EQUAL (w oparciu o Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL).
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006
Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest "rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na
wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost
zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie
regionalnym i krajowym". NPR integruje polityki sektorowe oraz uwzględnia potrzeby rozwojowe
poszczególnych regionów zapewniając spójność z politykami krajowymi i regionalnymi oraz strategiami
sektorowymi, ponadto jest zgodny z podstawowymi kierunkami rozwoju wynikającymi z polityk
wspólnotowych.
Narodowy Plan Rozwoju koncentruje się na pięciu osiach Rozwoju, jedną z nich jest: Rozwój zasobów ludzkich
i zatrudnienia.
Instrumentami realizacji poszczególnych osi rozwoju NPR są programy operacyjne. Instytucją odpowiedzialną
za realizację NPR jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o Narodowym Planie Rozwoju (Dz.U. Nr 116, poz. 1206) NPR na lata 2004 - 2006 został przyjęty
przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia w dniu 22 czerwca 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 149,
poz. 1567).
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 (SPO RZL)
Celem generalnym SPO RZL jest "budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie
warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy". Celem szczegółowym
programu jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości. Harmonijny
rozwój gospodarki ma zapewnić wzrost zatrudnienia i osiągnięcie spójności społecznej, ekonomicznej i
przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym. SPO RZL będzie realizował powyŜsze
cele poprzez Działania określone w trzech Priorytetach:
- Priorytet 1. Aktywna polityka rynku pracy oraz integracja zawodowa i społeczna,
- Priorytet 2. Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy,
- Priorytet 3. Pomoc techniczna.
Instytucją odpowiedzialną za realizację SPO RZL jest Departament Zarządzania EFS w Ministerstwie
Gospodarki i Pracy.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego
Rozwój Zasobów Ludzkich 2004 - 2006 zostało opublikowane w dniu 26 lipca br. (Dz.U. Nr 166, poz. 1743) i
weszło w Ŝycie z dniem ogłoszenia.
Uzupełnienie SPO RZL
KaŜde państwo członkowskie zobowiązane jest do przygotowania Uzupełnienia Programu (UP) do kaŜdego z
programów operacyjnych.
Uzupełnienie SPO RZL stanowi uszczegółowienie zapisów znajdujących się w SPO RZL, definiując między
innymi typy projektów, które mogą być wspierane w ramach poszczególnych Działań.
Dokument ten określa:
- potencjalnych beneficjentów, a więc podmioty uprawnione do zgłaszania projektów, które mogą być
finansowane w ramach SPO RZL,
- kryteria i zasady wyboru projektów,
- wskaźniki monitorowania poszczególnych Działań,
- ogólne kategorie wydatków, które mogą być finansowane z EFS,
- instytucje wdraŜające, a więc podmioty odpowiedzialne m.in. za ogłaszanie naboru projektów,
- ostatecznych beneficjentów (grupy docelowe).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Sektorowego Programu
Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 zostało opublikowane w dniu 9 września br. (Dz.U. Nr
197, poz. 2024), weszło w Ŝycie z dniem ogłoszenia.
Dla zainteresowanych skorzystaniem z środków finansowych EFS, w szczególności w ramach EFS,
polecić naleŜy witrynę internetową Funduszu w Polsce (www.efs.gov.pl). Znaleźć tam moŜna informacje
dotyczące przygotowywania projektów i pisania wniosków aplikacyjnych (np. poradnik dla beneficjentów EFS,
czyli dla podmiotów aplikujących), podstawowe akty prawne, wzór wniosku wraz z instrukcją wypełnienia,
aplikację komputerową do przygotowywania wniosków aplikacyjnych
(Generator wniosków), przykłady projektów z innych państw członkowskich UE czy terminy naboru wniosków
w poszczególnych działaniach SPO RZL i ZPORR.
VI. Działanie 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka
Cel Działania 1.5
Ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób naraŜonych na wykluczenie społeczne do
wejścia na rynek pracy, utrzymania zatrudnienia lub powrotu do czynnego Ŝycia zawodowego.
Uzasadnienie wyboru Działania 1.5
Integracja zawodowa i społeczna osób zaliczonych do grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym stanowi jedno
z największych wyzwań dla polskich instytucji zajmujących się szeroko rozumianą polityką społeczną. Jest to
związane z narastającym zjawiskiem pauperyzacji społeczeństwa, ze zjawiskiem długotrwałego bezrobocia oraz
brakiem dostosowania osób z grup szczególnego ryzyka do potrzeb rynku pracy w Polsce. Na szczególne ryzyko
naraŜone są przede wszystkim osoby długotrwale korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, które
pomimo podejmowanych wysiłków nie są w stanie samodzielnie przezwycięŜyć trudności Ŝyciowych,
znaleźć zatrudnienia i usamodzielnić się. Osoby zagroŜone wykluczeniem społecznym to przede wszystkim
osoby pozostające bez pracy powyŜej 24 miesięcy, osoby uzaleŜnione od alkoholu i narkotyków, młodzieŜ
wychowująca się w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i rodzinach zastępczych, bezdomni, osoby
opuszczające zakłady karne, uchodźcy oraz młodzieŜ pochodząca z rodzin dysfunkcyjnych, sprawiająca kłopoty
wychowawcze. Wszystkie powyŜsze grupy są często negatywnie postrzegane przez pracodawców i trudno
jest im znaleźć zatrudnienie na otwartym rynku pracy. Potrzebują one kompleksowego wsparcia, stworzenia
warunków do integracji ze społeczeństwem i pomocy w przezwycięŜeniu problemów, którymi są obarczone.
Powinno się wypracować i realizować aktywne formy działań, zmierzające do odzyskania przez nie poczucia
własnej wartości, wiary we własne siły potrzebne do pokonania barier fizycznych i psychologicznych, a
następnie moŜliwości podniesienia kwalifikacji zawodowych i zdobycia doświadczenia zawodowego.
Priorytetowe znaczenie w tym obszarze będzie miało stworzenie sieci Centrów Integracji Społecznej, zwanych
dalej CIS, które będą realizowały między innymi takie działania, jak: kształcenie umiejętności pozwalających na
pełnienie ról społecznych, nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu,
przekwalifikowanie lub podwyŜszanie kwalifikacji zawodowych. Specjalne znaczenie będzie miało stworzenie
rozwiązań zachęcających środowiska lokalne i pracodawców do podjęcia wspólnych działań na rzecz
przeciwdziałania marginalizacji i jej skutkom.
W Działaniu 1.5 przewidziano dwa tzw. schematy (podjednostki redakcyjne dokumentu). Schemat a) jest
trybem otwartym, dotacje na realizację projektów przyznawane będą na podstawie konkursu wniosków
ogłaszanego przez Departament WdraŜania EFS Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Schemat b) natomiast jest trybem zamkniętym, zarezerwowanym dla ochotniczych hufców pracy, dotacje
przyznawane będą tu poza konkursem. PoniŜej przedstawiamy tabele 2 (szczegółowy opis Działania 1.5) i tabelę
3 (informacje dotyczące wdraŜania Działania 1.5), które zawarte są w Uzupełnieniu Sektorowego Programu
Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich.
Tabela 2
Działanie 1.5 - opis zawarty w Uzupełnieniu Sektorowego Programu Operacyjnego
Rozwój Zasobów ludzkich
Zakres wsparcia
Rodzaje finan-
w ramach Działania
sowanej pomocy
Podstawa prawna
Schemat
Typy projektów
Wsparcie osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym w zakresie integracji zawodowej i społecznej
Wspieranie zatrud-
• szkolenia,
• ustawa o zatrud-
Schemat
• warsztaty obejmujące diagno-
nienia poprzez:
• działalność CIS,
włącznie ze
wspieraniem
chronionego rynku
pracy
• warsztaty
zawodowe,
• doradztwo,
• zatrudnienie
subsydiowane
w ramach CIS,
• staŜe/
przygotowanie
zawodowe w
miejscu pracy,
• działania
towarzyszące
np. opieka nad
dziećmi i
osobami
zaleŜnymi
nieniu socjalnym
z dnia
13.06.2003 r.,
• ustawa z dnia
12.03.2004 r. o
pomocy społecznej
(Dz.U. Nr 64,
poz.593),
• ustawa o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku
pracy,
obowiązująca od
dnia 1.06.2004 r.
a)
zowanie potencjału zawodowego
osób z grup szczególnego
ryzyka, moŜliwości jego rozwoju
oraz podnoszenie kwalifikacj
i tych osób,
• szkolenia dla osób z grup
zagroŜonych wykluczeniem
społecznym, mające na celu
przezwycięŜanie problemów,
którymi osoby te są obarczone,
kształcące umiejętności
radzenia sobie w trudnych sytuacjach i prowadzące do
zwiększania samodzielności,
• współfinansowanie tworzenia
i działalności CIS - przeznaczonych dla osób zagroŜonych
marginalizacją i wykluczeniem
społecznym (w szczególności na
obszarach wiejskich i restrukturyzowanych),
• wspieranie zatrudnienia subsydiowanego w ramach CIS
Wspieranie zatrudnienia poprzez:
• promowanie
i wspieranie wolontariatu zmierzające
do integracji osób
zagroŜonych
wykluczeniem
społecznym na
rynku pracy
• informacja
i promocja
• ustawa o zatrudnieniu socjalnym
z dnia
13.06.2003 r.,
• ustawa z dnia
12.03.2004 r.
o pomocy
społecznej,
pracy, bowiązująca
od dnia
1.06.2004 r.
Schemat
a)
• kampanie promujące oraz
inne działania wspierające
wolontariat w zakresie integracji
z rynkiem pracy osób
społecznym
Wspieranie zatrud-
• szkolenia,
• ustawa o zatrud-
Schemat
• pomoc w organizowaniu grup
nienia poprzez:
• oferowanie
pomocy w organizacji grup wsparcia
oraz samopomocy
poprzez poradnictwo i doradztwo w
zakresie integracji
na rynku pracy
• warsztaty
zawodowe,
• doradztwo,
• staŜe/przygotowanie
zawodowe w
miejscu pracy,
• działania
towarzyszące,
np. opieka nad
dziećmi i osobami zaleŜnymi
nieniu socjalnym
z dnia 13 czerwca
2003 r.,
• ustawa z dnia 12
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
pracy, obowiązująca
od dnia 1 czerwca
2004 r.
a)
wsparcia i samopomocy poprzez
doradztwo i poradnictwo
zawodowe,
• warsztaty obejmujące diagnozowanie potencjału zawodowego
osób z grup szczególnego ryzyka, moŜliwości jego rozwoju oraz
podnoszenie kwalifikacji tych
osób,
kształcące umiejętności radzenia
sobie w trudnych sytuacjach
i prowadzące do zwiększania
samodzielności
Zakres wsparcia
Rodzaje finan-
w ramach Działania
sowanej pomocy
Podstawa prawna
Schemat
Typy projektów
Wsparcie osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym w zakresie integracji zawodowej i społecznej
Wspieranie zatrud-
• subsy-
• ustawa o pro-
Schemat
• subsydiowanie zatrudnienia
nienia poprzez:
• subsydia na
rzecz zatrudnienia
na otwartym rynku
pracy osób
pozostających bez
pracy przez okres
ponad 24 miesięcy
diowanie
zatrudnienia na
otwartym rynku
pracy
mocji zatrudnienia
pracy,
obowiązująca od
dnia 1 czerwca
2004 r.
a)
osób bezrobotnych powyŜej 24
miesięcy na otwartym rynku
pracy
Zwiększanie szans
• szkolenia,
• ustawa o pro-
Schemat
• warsztaty obejmujące diagno-
na uzyskanie i
utrzymanie zatrudnienia poprzez
szkolenia i doradztwo zawodowe
uzupełniające
działalność CIS
• warsztaty
zawodowe,
• doradztwo,
zawodowe w
miejscu pracy,
• działania
towarzyszące,
np. opieka nad
dziećmi i osobami zaleŜnymi
mocji zatrudnienia i
instytucjach rynku
od dnia 1 czerwca
2004 r.
a)
zowanie potencjału zawodowego
osób z grup szczególnego ryzyka, moŜliwości jego rozwoju oraz
podnoszenie kwalifikacji tych
osób,
kształcące umiejętności radzenia
sobie w trudnych sytuacjach
i prowadzące do zwiększania
samodzielności
Wsparcie młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym
Zapobieganie dys-
• szkolenia,
Schemat
• szkolenia dla młodzieŜy z grup
funkcjom
społecznym wśród
ludzi młodych,
takim jak alkoholizm, narkomania, przestępczość,
co stanowi etap
w drodze do ich
zatrudnienia
• warsztaty
zawodowe,
• doradztwo,
zawodowe
w miejscu pracy,
• informacja
i promocja
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
• ustawa o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku
od dnia 1 czerwca
2004 r.
• ustawa o
działalności poŜytku
publicznego i
wolontariacie z dnia
24 kwietnia 2003
r.
a)
społecznym dotyczące
przezwycięŜania problemów,
którymi są obarczone, metod
integracji społecznej oraz zwiększania samodzielności Ŝyciowej,
• szkolenia i warsztaty edukacyjno-wychowawcze na rzecz
młodzieŜy trudnej mające na
celu powrót do nauki w celu
zdobycia zawodu i usamodzielnienia się oraz zapobieganie dysfunkcjom społecznym wśród
ludzi młodych, takich jak: alkoholizm, narkomania, przestępczość,
zawodowe,
• kampanie promujące wolontariat na rzecz integracji z rynkiem
pracy młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym
Podstawa prawna
Schemat
Typy projektów
Zakres wsparcia
Rodzaje finan-
w ramach Działania
sowanej pomocy
Schemat
b)
Wsparcie młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym
Wspieranie osób
• szkolenia,
Schemat
• szkolenia dla młodzieŜy z grup
z trudnościami
wnauce w celu
zapobiegania
porzucaniu przez
nich szkoły lub
ułatwianie im
powrotu do systemu kształcenia
wformach szkolnych ipozaszkolnych
• warsztaty
zawodowe,
• doradztwo,
staŜe/przygotowanie
zawodowe w
miejscu pracy,
• informacja
i promocja
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
od dnia 1 czerwca
2004 r. ustawa
o działalności
poŜytku publicznego i wolontariacie z dnia 24
kwietnia 2003 r.
a)
społecznym dotyczące
przezwycięŜania problemów,
którymi są obarczone, metod
integracji społecznej oraz zwiększania samodzielności Ŝyciowej,
• szkolenia i warsztaty edukacyjno-wychowawcze na rzecz
młodzieŜy trudnej mające na celu
powrót do nauki w celu zdobycia
zawodu i usamodzielnienia się
oraz zapobieganie dysfunkcjom
społecznym wśród ludzi młodych,
takich jak: alkoholizm, narkomania, przestępczość,
zawodowe,
• kampanie promujące wolontariat na rzecz integracji z rynkiem
pracy młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym
Rozwój systemu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu
Schemat
b)
Opracowanie stan-
• badania,
Schemat
• rozwój standardów jakości
dardów jakości
usług świadczonych przez instytucje pomocy
społecznej (w tym
organizacje
pozarządowe),
z uwzględnieniem
róŜnych działań
prowadzących stopniowo do integracji
na rynku pracy
• analizy,
• metodyki
(instrukcje,
wzorce, modele
działania),
• procedury
organizacyjne
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
od dnia 1 czerwca
2004 r.
• ustawa o działalności poŜytku publicznego i wolontariacie z dnia 24
kwietnia 2003 r.
z dnia 13 czerwca
2003 r.,
a)
usług prowadzących do integracji
z rynkiem pracy świadczonych
przez instytucje pomocy
społecznej
Pomoc w zakłada-
• szkolenia,
Schemat
• szkolenia dla pracowników
niu i organizowaniu
CIS w szczególności na obszarach
wiejskich i restrukturyzowanych
w celu osiągnięcia
równomiernego
zasięgu regionalnego
• doradztwo,
• warsztaty
zawodowe,
zawodowe w
miejscu pracy
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
od dnia 1 czerwca
2004 r.
• ustawa o działalności poŜytku publicznego i wolontariacie z dnia 24
kwietnia 2003 r.
a)
instytucji pomocy społecznej
(w tym pracowników organizacji
pozarządowych i wolontariuszy)
pracujących z osobami z grup
szczególnego ryzyka,
• współfinansowanie tworzenia
i działalności CIS - przeznaczonych dla osób zagroŜonych
marginalizacją i wykluczeniem
społecznym (w szczególności na
obszarach wiejskich i restrukturyzowanych)
Zakres wsparcia
Rodzaje finan-
Podstawa prawna
Schemat
w ramach Działania
sowanej pomocy
Schemat
b)
Typy projektów
Rozwój systemu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu
Szkolenia dla pra-
• szkolenia,
Schemat
• szkolenia dla pracowników
cowników instytucji
pomocy społecznej
(w tym organizacji
pozarządowych),
włącznie z woluntariuszami,
pracującymi z grupami szczególnego
ryzyka
• warsztaty
zawodowe,
zawodowe w
miejscu pracy
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
od dnia 1 czerwca
2004 r.
z dnia 13 czerwca
2003 r.
a)
instytucji pomocy społecznej
(w tym pracowników organizacji
pozarządowych i wolontariuszy)
pracujących z osobami z grup
szczególnego ryzyka
Wypracowanie i
• badania,
Schemat
• badania i ekspertyzy mające
wdroŜenie metod
badań nad oceną
wpływu i efektywnością podejmowanych działań
na rzecz grup
szczególnego ryzyka, z uwzględnieniem róŜnych
działań
prowadzących stopniowo do integracji
na rynku pracy
• analizy,
• metodyki
(instrukcje,
wzorce, modele
działania),
• procedury
organizacyjne,
• projekty
pilotaŜowe
marca 2004 r. o
pomocy społecznej
od dnia 1 czerwca
2004 r.
z dnia 13 czerwca
2003 r.
a)
na celu ocenę wpływu i efektywności form wsparcia świadczonych na rzecz osób
społecznym
Z analizy powyŜszego opisu Działania wynika, Ŝe tworzenie i działalność CIS (na obszarach wiejskich i restrukturyzowanych) wyraźnie ujęte jest
w grupie projektów nadających się do wsparcia w ramach Działania 1.5. Choć bezpośrednio nie wymienia się tu KIS-ów, to jednak typy
projektów w tym Działaniu wskazują, Ŝe ich działalność moŜe być takŜe dofinansowana. Jednak w tym wypadku chodzi o wsparcie
bezpośrednich działań z beneficjentami KIS-ów.
W przypadku konieczności uzyskania dodatkowych informacji dotyczących formalnych
i merytorycznych aspektów przygotowania wniosku i jego złoŜenia naleŜy kontaktować się
bezpośrednio z Instytucją WdraŜającą Działanie 1.5 SPO RZL, a więc z Departamentem WdraŜania EFS
Ministerstwa Gospodarki i Pracy, ul. śurawia 4A, 00-503 Warszawa, tel.: (022) 639-59-54, fax: (022) 693-40-72, www.efs.gov.pl
Tabela 3
Informacje dotyczące wdraŜania Działania 1.5
Nazwa Programu Operacyjnego
SPO RZL
Nazwa Priorytetu
Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej
Nazwa Działania
Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego
ryzyka
Kategoria
interwencji
strukturalnych
funduszy
22 Integracja społeczna
Numer Działania
1.5
Czas trwania Działania
2004-2006
Instytucja Zarządzająca
Minister Gospodarki i Pracy - Departament Zarządzania EFS w MGiP
Instytucja Pośrednicząca
MGiP - Departament Zarządzania EFS
Instytucja WdraŜająca
MGiP - Departament WdraŜania EFS (miejsce składania wniosków)
Beneficjenci
Schemat a) - Wspieranie osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym: jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne (w tym
publiczne słuŜby zatrudnienia), - organizacje pozarządowe prowadzące
działalność na rzecz grup specjalnego ryzyka, - instytucje szkoleniowe, organizacje pracodawców i związki zawodowe, - jednostki naukowe.
Schemat b) - Wspierania osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym: Ochotnicze Hufce Pracy
Ostateczni
beneficjenci
(osoby,
instytucje lub grupy społeczne
bezpośrednio
korzystające
z
wdraŜanej pomocy)
Schemat a) - Wspieranie osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym: •
osoby zagroŜone wykluczeniem społecznym ze szczególnym uwzględnieniem
osób korzystających długotrwale ze świadczeń pomocy społecznej: - osoby
bezrobotne powyŜej 24 miesięcy, a w przypadku CIS-ów bezrobotni powyŜej
36 m-cy, - alkoholicy i narkomani, którzy poddają się procesowi leczenia lub
ukończyli go nie później niŜ rok przed przystąpieniem do projektu, bezdomni, - osoby opuszczające zakłady karne najpóźniej rok przed przystąpieniem do projektu, - uchodźcy z problemami z integracją ze społeczeństwem, młodzieŜ wychowująca się w placówkach opiekuńczo-wychowaw-czych i
rodzinach zastępczych, - osoby w wieku 15 - 24 lat, które: - nie uczą się, nie
pracują i nie są zarejestrowane jako bezrobotne, -- uczą się w szkołach
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych albo w formach pozaszkolnych, ale
sprawiają trudności wychowawcze i mają powaŜne kłopoty w nauce, - pochodzą
z rodzin ubogich, zagroŜonych dysfunkcjami społecznymi lub wchodzące w
kolizje z prawem,
- pracodawcy, - pracownicy instytucji pomocy społecznej (w tym organizacji
pozarządowych działających w zakresie pomocy społecznej) oraz wolontariusze
pracujący na rzecz tych instytucji, - instytucje, w tym organizacje pozarządowe
wspierające osoby zagroŜone wykluczeniem społecznym, - kadra nauczycieli,
wychowawców oraz instruktorów pracujących z młodzieŜą trudną.
Schemat b) - Wspieranie młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym: młodzieŜ wychowująca się w placówkach opiekuńczo-wychowaw-czych i
rodzinach zastępczych, - osoby w wieku 15 - 24 lat, które: - nie uczą się, nie
pracują i nie są zarejestrowane jako bezrobotne, -- uczą się w szkołach
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych albo w formach pozaszkolnych, ale
sprawiają trudności wychowawcze i mają powaŜne kłopoty w nauce, - pochodzą
z rodzin ubogich, zagroŜonych dysfunkcjami społecznymi lub wchodzące w
kolizje z prawem, - pracodawcy.
Instytucja Płatnicza
Minister Finansów - Departament Instytucji Płatniczej w MF
Rodzaj pomocy
- szkolenia, - warsztaty zawodowe, - doradztwo, - zatrudnienie subsydiowane w
ramach CIS, - subsydiowanie zatrudnienia na otwartym rynku pracy, staŜe/przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, - działania towarzyszące, np.
opieka nad dziećmi i osobami zaleŜnymi, - informacja i promocja
w
%
100%
ogółem
dla
100 397 557 euro
Max. wysokość pomocy
kwalifikujących się kosztów
Wsparcie
Działania
finansowe
Wsparcie finansowe UE
80 315 890 euro
Wsparcie finansowe krajowe
20 081 667 euro
Wsparcie finansowe prywatne
1 127 877 euro
Wkład UE w środkach publicznych 80%
(%)
Wkład
krajowy
publicznych (%)
w
System wyboru projektów
środkach 20%
Dla schematu a) projekty wybierane są w drodze konkursu. Dla schematu b)
projekty zatwierdzane są na podstawie opinii i rekomendacji Komitetu
Sterującego.
Skład grup roboczych Komitet Sterujący: - przedstawiciele Instytucji Zarządzającej, wybierających projekty i przedstawiciele Instytucji Pośredniczącej, - przedstawiciele Jednostki
Monitorująco-Kontrolnej EFS, - przedstawiciele właściwych ministrów
Komitetów Sterujących
ze względu na rodzaj działalności objętej SPO RZL, - przedstawiciele
ogólnopolskich organizacji, - przedstawiciele partnerów społecznych i
gospodarczych Komisja Oceny Projektów: - przedstawiciele instytucji
wdraŜającej,
przedstawiciele
właściwych
merytorycznie
departamentów MGiP oraz MPS.
Opis Działania 1.5 - Schemat a) Wspieranie osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym
Typy projektów:
- warsztaty obejmujące diagnozowanie potencjału zawodowego osób z grup szczególnego ryzyka, moŜliwości
jego rozwoju oraz podnoszenie kwalifikacji tych osób,
- szkolenia dla osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym, mające na celu przezwycięŜanie
problemów, którymi osoby te są obarczone, kształcące umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach i
prowadzące do zwiększania samodzielności,
- subsydiowanie zatrudnienia osób bezrobotnych powyŜej 24 miesięcy na otwartym rynku pracy,
- współfinansowanie tworzenia i działalności CIS - przeznaczonych dla osób zagroŜonych marginalizacją i
wykluczeniem społecznym (w szczególności na obszarach wiejskich i restrukturyzowanych),
- wspieranie zatrudnienia subsydiowanego w ramach CIS,
- szkolenia i warsztaty edukacyjno-wychowawcze na rzecz młodzieŜy trudnej mające na celu powrót do nauki w
celu zdobycia zawodu i usamodzielnienia się oraz zapobieganie wśród ludzi młodych dysfunkcjom
społecznym, takim jak: alkoholizm, narkomania, przestępczość,
- kampanie promujące oraz inne działania wspierające wolontariat w zakresie integracji z rynkiem pracy
osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym,
- pomoc w organizowaniu grup wsparcia i samopomocy poprzez doradztwo i poradnictwo zawodowe,
- rozwój standardów jakości usług prowadzących do integracji z rynkiem pracy świadczonych przez instytucje
pomocy społecznej,
- badania i ekspertyzy mające na celu ocenę wpływu i efektywności form wsparcia świadczonych na rzecz
osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym,
- szkolenia dla pracowników instytucji pomocy społecznej (w tym pracowników organizacji pozarządowych i
wolontariuszy) pracujących z osobami z grup szczególnego ryzyka.
Projekty mające na celu aktywizację zawodową osób z grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym mogą
obejmować takŜe działania towarzyszące, takie jak: zapewnienie opieki nad dziećmi i osobami zaleŜnymi
od uczestników projektu. Działania towarzyszące mogą stanowić jedynie element projektu, proporcjonalny
do jego celu. Wydatek taki musi być kosztowo efektywny i skrupulatnie skalkulowany oraz nie moŜe przekraczać
10% wartości całego projektu.
Zasady wyboru projektów
ZASADY FORMALNE
- Spełnienie wymogów rejestracyjnych, kompletność złoŜonego wniosku (wraz z obowiązkowymi
załącznikami i wersją elektroniczna wniosku, zapis),
- zgodność projektu z dokumentami programowymi (Sektorowym Programem Operacyjnym i Uzupełnieniem
Programu),
- zgodność z prawodawstwem unijnym i krajowym (szczególnie w zakresie pomocy publicznej i zamówień
publicznych oraz w zakresie instrumentów finansowanych z Funduszu Pracy,
- spełnienie wymogu informowania o współfinansowaniu z EFS,
- wartość projektu wyŜsza niŜ 15 tys. euro,
- zgodność z celami horyzontalnymi.
ZASADY MERYTORYCZNE
- Zgodność ze strategią rozwoju regionalnego lub lokalnego oraz programami rządowymi w zakresie polityki
społecznej,
- uzasadnienie potrzeby realizacji projektu,
- adresaci pomocy, sposób ich wyboru i zapewnienie ich udziału w projekcie,
- róŜnorodność i adekwatność doboru instrumentów słuŜących realizacji projektu, wybór rodzaju i
charakter udzielonego wsparcia,
- zakładane rezultaty projektu,
- trwałość i skuteczność zaproponowanych rozwiązań,
- moŜliwość upowszechniania rezultatów projektu,
- sposób zarządzania projektem (racjonalność harmonogramu działań, czytelność zasad realizacji),
- czytelne źródła finansowania,
- uzasadnienie wydatków projektu (uzasadnienie wielkości poniesionych nakładów do spodziewanych
rezultatów realizacji projektu),
- kwalifikowalność wydatków,
- wiarygodność, doświadczenie i potencjał instytucjonalny beneficjenta,
- wykorzystanie nowoczesnych technologii.
ZASADY SZCZEGÓŁOWE
- Zgodność projektu z lokalną/regionalną strategią polityki społecznej,
- dla projektów skierowanych między innymi lub wyłącznie do osób bezdomnych preferowane będą projekty
obejmujące osoby bezdomne przystępujące do programów mających na celu wychodzenie z bezdomności,
- uwzględnienie w projekcie działań towarzyszących, w szczególności zapewnienia opieki nad dziećmi i
osobami zaleŜnymi od osób objętych działaniami aktywizującymi,
- lokalizacja projektu dotyczącego tworzenia CIS (preferowane obszary wiejskie i restrukturyzowane).
Wydatki kwalifikowane to takie koszty realizacji projektu, których część moŜe być pokryta z dotacji ze źródeł
europejskich. Wartość projektu jest sumą wydatków kwalifikowanych i nie kwalifikowanych.
W szczególności finansowane mogą być:
1. Wydatki związane z personelem projektu
Wynagrodzenia personelu wraz z obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne.
Wydatki związane z delegacjami personelu, w tym podróŜe, zakwaterowanie, diety. Wydatki związane ze
świadczeniem usług księgowych.
2. Wydatki dotyczące beneficjentów ostatecznych (uczestników projektu)
Wynagrodzenia wraz z obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne. Wydatki na podróŜ, zakwaterowanie,
wyŜywienie, związane z uczestnictwem w projekcie.
Subsydiowane zatrudnienie.
Określone przepisami świadczenia oraz wydatki związane z organizacją stanowisk pracy wolontariusza.
Wydatki związane z zapewnieniem opieki nad dziećmi i osobami zaleŜnymi.
Dodatki szkoleniowe.
Stypendia (w ramach staŜy/przygotowania zawodowego w miejscu pracy).
Uzupełnienie SPO RZL. Warto takŜe pamiętać o wskazówkach dotyczących kosztów określonych w Poradniku dla
Beneficjentów EFS (www.efs.gov.pl - Europejski Fundusz Społeczny w Polsce - Poradnik dla Beneficjentów).
Co jest oceniane przy wyborze projektów?
1. Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu (a więc diagnoza stanu obecnego i analiza potrzeb) - maksymalnie 20
pkt.
2. Do kogo adresowane jest wsparcie i jak zostanie zapewniony
ostatecznych w projekcie/Metodologia projektu badawczego - maksymalnie 15 pkt.
udział
beneficjentów
3. Zakładane
rezultaty
projektu
(kaŜdy
projekt
finansowany
ze
źródeł
EFS
musi
przynosić pozytywne zmiany w rzeczywistości, ma mieć tzw. „wartość dodaną", po projekcie muszą „zostać"
trwałe i poprawiające sytuację w danym obszarze przeobraŜenia) - maksymalnie 15 pkt.
4. Sposób
zarządzania
- maksymalnie 20 pkt.
projektem
(gwarantujący
sprawne
jego
wykonanie
i
rozliczenie)
5. Wydatki projektu (racjonalność, konieczność i ekonomiczność) - maksymalnie 30 pkt.
Maksymalna ilość punktów do uzyskania przez projekt wynosi 100 pkt. Projekty nadające się do wsparcia
finansowego ze źródeł EFS muszą uzyskać co najmniej 60 punktów.
ROZDZIAŁ 4
Teresa Małaczek - pracownik Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego
Klub Integracji Społecznej
Gmina, ośrodek pomocy społecznej lub organizacja pozarządowa, prowadzące reintegrację zawodową i społeczną dla
osób z grupy wykluczenia społecznego, mogą organizować roboty publiczne lub tworzyć kluby integracji społecznej, w
których podejmuje się działania o charakterze terapeutycznym, zatrudnieniowym i samopomocowym. Brak
szczegółowych regulacji prawnych dotyczących tworzenia Klubów, procedur postępowania, sformalizowanych
dokumentów, standardów usług moŜe powodować pewne trudności w zakresie organizacyjnym i merytorycznym.
Dlatego inicjatorem działań powinna być instytucja lub osoba, która dostrzega wagę problemu wykluczenia
społecznego i jest gotowa zbudować sprawnie funkcjonujący system wsparcia osób, które ze względu na swoją
sytuację Ŝyciową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb i znajdują się w
sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemoŜliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w Ŝyciu zawodowym,
społecznym i rodzinnym.
Dopiero w trakcie realizacji programu będzie moŜliwe wypracowanie wzorców postępowania, określenie
harmonogramu działań oraz zakresu zadań dla poszczególnych grup problemowych.
Tworzenie Klubów Integracji Społecznej jest pierwszym krokiem do budowania systemu oparcia społecznego dla osób
z grupy wykluczenia społecznego i przeciwdziałania dalszej ich marginalizacji.
Regulacje prawne zawarte w art. 18 ustawy o zatrudnieniu socjalnym określają zakres przedmiotowy działania Klubu
Integracji Społecznej.
Klub jest jednostką organizacyjną, którego celem jest realizacja działań umoŜliwiających osobie
odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestnictwa w Ŝyciu społeczności lokalnej, a takŜe pełnienia przez
nią określonych ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. Prowadzona w Klubie reintegracja
społeczna i zawodowa ma zmniejszać negatywne skutki występujących dysfunkcji poprzez takie usługi, jak:
kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych
osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu, nabywanie umiejętności zawodowych przez przyuczenie do
zawodu.
Kluby Integracji Społecznej to instytucje tworzone po to, aby osoby mające podobne problemy ze społecznym
funkcjonowaniem, podobne doświadczenia i zainteresowania, mogły wspierać się wzajemnie, radzić sobie
wspólnie ze swoimi problemami w ramach grup samopomocowych. Klub to forma samoorganizowania się
osób będących jego członkami, wzajemnego motywowania się do podejmowania coraz to nowych zadań
przyczyniających się do lepszej integracji społecznej i zawodowej członków Klubu oraz kontrolowania zadań i ich
efektów. Członkowie Klubu czynią wysiłki na rzecz odbudowania i podtrzymania swoich zdolności do
samodzielnego świadczenia pracy, przełamania bariery w znalezieniu zatrudnienia, stymulowania aktywności Ŝyciowej
uczestników. Realizacja zadania związanego z tworzeniem Klubów Integracji Społecznej powinna wynikać z gminnej
strategii rozwiązywania problemów społecznych. Szczegółowo kwestie te reguluje art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o
pomocy społecznej, która nakłada na samorządy gmin obowiązek opracowywania i realizacji
gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy
społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i
rodzin z grup szczególnego ryzyka. Obligatoryjność realizacji tego zadania zobowiązuje samorządy gmin do
opracowywania planowych działań na rzecz wspierania, aktywizowania i integrowania społecznego osób
podlegających wykluczeniu społecznemu będących mieszkańcami gminy. Ujęcie w harmonogramie działań
gminnej strategii zadania dotyczącego utworzenia Klubu Integracji Społecznej ułatwi procedurę jego
zorganizowania, określenia źródeł finansowania i zabezpieczenia środków finansowych, pozyskania lokalu,
opracowania programu funkcjonowania i priorytetów zadań. Rozwiązywanie problemów społecznych, takich jak:
ubóstwo, bezrobocie, wykluczenie społeczne nie będzie mogło być w sposób efektywny rozwiązywane
bez określenia wspólnych wartości i planów oraz zaangaŜowania na poziomie lokalnym wielu podmiotów
w proces ograniczania lub minimalizowania skutków dysfunkcji społecznych. Tworzenie klubów jest realną
szansą rozwiązywania takich kwestii, jak: długookresowe bezrobocie, bezdomność, uzaleŜnienia od alkoholu,
narkotyków, izolacja społeczna osób psychicznie chorych, czy zwolnionych z zakładów pracy. Jest teŜ szansą
pełniejszego wykorzystania wszystkich zasobów instytucji publicznych i niepublicznych na rzecz rozwiązywania
problemów powodujących degradację i zrywanie więzi społecznych. W związku z tym, Ŝe nie ma określonych
zasad i trybu realizacji tego zadania, warunkiem jego efektywnej realizacji jest skupienie wokół lidera grupy
osób, które wspólnie określą kierunki działań, zdefiniują i opiszą na podstawie diagnozy społecznej
najwaŜniejsze problemy i określą potrzeby w tym zakresie. Kolejnym krokiem inicjatorów przedsięwzięcia
będzie stworzenie podstaw dla pracy merytorycznej, ustalenia czasu i miejsca spotkań, ustalenie
harmonogramu działań, wyłonienia osób odpowiedzialnych za realizację zadań wynikających z opracowanego i
przyjętego projektu. MoŜna wykorzystać wskazówki dotyczące zasad funkcjonowania Centrów Integracji
Społecznej. Jednak naleŜy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe rekrutacja do Klubu nie powinna obejmować wyłącznie
osoby wymienionew art. 1 ust. 2 ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Dotyczy to szczególnie osób bezdomnych i
uzaleŜnionych od alkoholu, narkotyków. Wymóg realizacji indywidualnego programu wychodzenia z
bezdomności czy programu psychoterapii uzaleŜnień jest bezwzględny w stosunku do osób skierowanych do
CIS. Natomiast w Klubie mogą np. uczestniczyć osoby uzaleŜnione, które są w trakcie leczenia lub bezdomne,
które podejmą próbę wychodzenia z bezdomności celem odbudowywania i podtrzymywania u osoby
uczestniczącej w zajęciach zdolności do funkcjonowania w środowisku i motywacji do kontynuowania terapii.
W zajęciach Klubu mogą uczestniczyć dzieci, które mają problemy wychowawcze, spowodowane
niedostosowaniem społecznym i wykluczone ze środowiska rówieśników, młodzieŜ opuszczająca placówki
opiekuńczo-wychowawcze, nieprzystosowana do samodzielnego funkcjonowania w środowisku, osoby mające
trudności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego. KaŜda z tych
grup, w wyniku przeciwności losu, moŜe znaleźć się w sytuacji uniemoŜliwiającej pełnienie ról społecznych.
Generalnie do klubu powinny być skierowane wszystkie osoby, którym zgodnie z ustawą naleŜy
pomagać w readaptacji zawodowej, społecznej i rodzinnej. Naborem uczestników powinien zajmować się
pracownik socjalny, który przeprowadza wywiad środowiskowy i podejmuje wstępną decyzję o skierowaniu
danej osoby. Do Klubu skierować moŜe równieŜ zakład lecznictwa odwykowego, PCPR, Powiatowy Urząd
Pracy, organizacja pozarządowa.
W klubie integracji społecznej moŜna organizować i prowadzić następujące zajęcia o charakterze
terapeutycznym i samopomocowym, m.in.:
• programy zatrudnienia tymczasowego, mające na celu pomoc w znalezieniu pracy
u pracodawców, wykonywania usług na podstawie umów cywilno-prawnych oraz treningi
umiejętności podejmowania róŜnych zajęć, w tym przygotowanie do podjęcia pracy na
otwartym i chronionym rynku pracy,
• poradnictwo prawne,
• działalność samopomocową w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i socjalnych,
• naukę redagowania dokumentów,
• przygotowywanie do rozmów kwalifikacyjnych z przyszłym pracodawcą,
• warsztaty, których celem będzie rozbudzanie wśród osób bezrobotnych poczucia
własnej wartości,
• terapię indywidualną i grupową uzaleŜnionych i ich rodzin,
• konsultacje dla osób uzaleŜnionych,
• programy terapeutyczne dla uzaleŜnionej młodzieŜy,
• psychoterapię indywidualną i grupową w zaleŜności od przygotowania profesjonalnego
psychologów i moŜliwości chorych,
• psychoedukację ukierunkowaną na kształcenie umiejętności korzystania z róŜnych ofert
publicznych, w tym usług medycznych,
• poradnictwo socjalne,
• promować integrację osób niepełnosprawnych,
• działania w celu eliminacji wykluczenia dzieci,
• zachęcać do społecznej odpowiedzialności i zaangaŜowania obywateli w zwalczanie
wykluczenia,
• organizację podstawowych kursów nauki języka dla osób wyjeŜdŜających do pracy
zagranicą,
• wyjść naprzeciw matkom, które nie mają gdzie zostawiać dzieci podczas załatwiania spraw
urzędowych, wizyt u lekarza i zatrudnić w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych
opiekunki do dzieci,
• profilaktyczną działalność informacyjną i edukacyjną,
• udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychologicznej,
socjalnej i prawnej,
• dostarczanie pozytywnych wzorców spędzania czasu i aspiracji Ŝyciowych.
Na szczególną uwagę z wyŜej wymienionych form organizacji Klubu Integracji Społecznej
są warsztaty terapeutyczne rozumiane jako eliminowanie źródeł, objawów i skutków
psychologiczno-społecznych dysfunkcji:
• organizacją grup terapeutycznych i naborem uczestników powinien zająć się psycholog terapeuta i pracownik socjalny oraz przedstawiciel instytucji współpracującej w
rozwiązywaniu określonych problemów w zaleŜności od rodzaju uzaleŜnienia, stanu zdrowia,
sytuacji Ŝyciowej, wieku itp.,
• kwalifikacja uczestników do poszczególnych grup terapeutycznych powinna być
prowadzona na podstawie dokumentacji i informacji o uczestnikach na podstawie oceny
dokonanej w wyniku indywidualnych rozmów,
• określenie liczebności grupy powinno być podyktowane indywidualnymi cechami
uczestników,
• opracowanie programu i harmonogramu zajęć w poszczególnych grupach (tematyka, liczba
godzin zajęć) powinno być dostosowane do potrzeb konkretnej grupy.
W ramach warsztatów terapeutycznych powinny być prowadzone:
• warsztaty motywacyjne, przedmiotem których powinny być następujące zagadnienia:
- zasady komunikacji społecznej,
- wzmacnianie samooceny i poczucia własnej wartości,
- umiejętność radzenia sobie ze stresem i przezwycięŜania problemów Ŝyciowych,
- kształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy Ŝyciowej,
- wzmacnianie motywacji do aktywności zawodowej,
- motywowanie do dbania o higienę osobistą,
- sztuka skutecznego porozumiewania się,
- trening zachowań asertywnych,
- praca nad zmianą postaw i wartości w odniesieniu do pracy zawodowej (nauka poprawnych zachowań w
środowisku pracy),
- nauka pełnienia ról społecznych - np. odpowiedzialny rodzic, pracownik,
- wzmacnianie
motywacji
do
aktywności
zawodowej
i
społecznej;
• warsztaty nauki planowania Ŝycia:
- nauka wyznaczania sobie Ŝyciowych celów i sposobów ich realizacji,
- nabywanie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami finansowymi poprzez
określanie stopnia waŜności potrzeb,
- nauka zaspokajania potrzeb własnym staraniem, poprzez osiągnięcie samodzielności ekonomicznej dzięki
zatrudnieniu lub działalności gospodarczej,
- wsparcie instytucjonalne dla osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym,
- nabywanie umiejętności samodzielnego i skutecznego poszukiwania pracy i aktywnego poruszania się na
rynku pracy,
- nabywanie umiejętności autoprezentacji, sporządzania dokumentacji związanej z zatrudnieniem.
W procesie realizacji reintegracji zawodowej i społecznej mogą być tworzone grupy samopomocowe, zwane
grupami wsparcia, dla uczestników pochodzących z róŜnych grup społecznych, wymagających wsparcia i
specyficznego podejścia terapeutycznego, w zaleŜności od rodzaju uzaleŜnienia, dla osób, które opuściły
zakłady karne oraz - w przypadku braku przeciwwskazań chorobowych i za zgodą uczestników - dla osób
chorych psychicznie.
Zadania grupy wsparcia to:
- wzmacnianie motywacji do utrzymania abstynencji,
- propagowanie zdrowego trybu Ŝycia i uświadamianie zagroŜeń płynących z powrotu
do uzaleŜnień,
- nabywanie umiejętności współŜycia z innymi w społeczeństwie,
- kształtowanie prozdrowtnych postaw,
- poznanie akceptowanego społecznie systemu wartości,
- wzmocnienie wiary we własne siły,
- zwiększenie otwartości, usprawnienie relacji interpersonalnych,
- samodzielne podejmowanie trudnych decyzji i wyborów.
Grupy samopomocowe powinny skupiać ludzi o podobnych problemach i wykorzystywać swój potencjał do
świadczenia wzajemnej pomocy. Grupy samopomocowe prowadzą liderzy, wyłonieni uczestników. W trakcie
uczestnictwa w grupach samopomocowych nawiązują się nowe przyjaźnie, znajomości, co ma istotne
znaczenie w usprawnianiu relacji interpersonalnych.
Wymienione formy nie stanowią zamkniętego katalogu działań, w trakcie codziennych zajęć podmioty
prowadzące Kluby będą nabywały doświadczenia i poszerzały ofertę usług dla klientów.
W ramach praktycznych wskazówek naleŜy podkreślić konieczność odpowiedniego wyposaŜenia lokalu z
dostępem do komputera i Internetu. Nauka obsługi sprzętu komputerowego będzie jednym z elementów
przyuczenia do zawodu. Klub moŜe funkcjonować w strukturach ośrodka pomocy społecznej, wówczas kwestie
organizacyjne powinny być unormowane dokumentami organizacyjnymi, tj. zawarcie w statucie i regulaminie
organizacyjnym ośrodka: schematu organizacyjnego Klubu, zakresu działań, sposobu finansowania.
W artykule 19 ustawy o zatrudnieniu socjalnym wprowadzono zmiany do ustawy z dnia 26 października 1982 r.
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 i Nr 167,
poz. 1372 oraz z 2003 r. Nr 80, poz.
719 wprowadzono zadania z zakresu reintegracji osób uzaleŜnionych od alkoholu, która staje się zadaniem
własnym gminy. Istotny jest zapis art.41 pkt 7, który stanowi: "wspieranie zatrudnienia socjalnego przez
organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej". A więc istnieje moŜliwość pozyskiwania
środków finansowych z gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Jednak
skorzystanie z tych środków będzie moŜliwe wówczas, jeŜeli w programie profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych będą zawarte zadania dotyczące prowadzenia reintegracji zawodowej w formie
klubowej.
Drugim źródłem finansowania moŜe być Powiatowy Urząd Pracy. Zakres finansowania będzie dotyczył
organizacji robót publicznych, zatrudnienia tymczasowego, zatrudnienia w ramach funduszu
interwencyjnego kadry do realizacji zadań określonych w programie działania klubu. Jedną z form
nawiązania współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy będzie wystosowanie listu intencyjnego, celem
podjęcia współpracy w zakresie nakreślenia głównych kierunków działań i wzajemnych zobowiązań na rzecz
osób zagroŜonych wykluczeniem i ubóstwem, a takŜe mających problemy z poruszaniem się na
otwartym rynku pracy, ze względu na wyuczoną bezradność czy obniŜone poczucie własnej wartości oraz
organizowania robót publicznych. Sposób organizowania robót publicznych reguluje ustawa z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001, z dnia 1
maja 2004 r.) art. 1 ust.2 pkt 4 stanowi "wzmacnianie integracji oraz solidarności społecznej".
Art. 2 ust.1 pkt 32 podaje definicję robót publicznych:
Roboty publiczne - oznacza to zatrudnienie bezrobotnego w okresie nie dłuŜszym niŜ 12 miesięcy przy
wykonywaniu prac mających na celu integrację zawodową i społeczną, określoną na podstawie
przepisów o zatrudnieniu socjalnym, organizowane przez ośrodki pomocy społecznej lub organizacje
pozarządowe zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu, turystyki, opieki
zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, a takŜe, spółki wodne i ich związki, jeŜeli prace te są
finansowane ze środków samorządu terytorialnego, budŜetu państwa, funduszy celowych, organizacji
pozarządowych, spółek wodnych i ich związków. Art. 9 ust. 1 pkt 12.
Do zadań samorządu powiatu w zakresie rynku pracy naleŜy: współpraca z gminami w zakresie
upowszechniania ofert pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i
szkoleniach, organizacji robót publicznych oraz zatrudnienia socjalnego na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 57 ust. 1.
Starosta zwraca organizatorowi robót publicznych, który zatrudnia skierowanych bezrobotnych długotrwale przez
okres do 6 miesięcy, część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składek na ubezpieczenia
bezrobotnych w wysokości uprzednio uzgodnionej, nieprzekraczającej jednak kwoty ustawowej jako iloczynu
liczby zatrudnionych w miesiącu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz 50% przeciętnego
wynagrodzenia obowiązującego w ostatnim dniu zatrudnienia kaŜdego rozliczanego i składek na ubezpieczenie
społeczne od refundowanego wynagrodzenia. Ust. 2.
Przez okres 12 miesięcy w wysokości uprzednio uzgodnionej nie przekraczającej jednak przeciętnego
wynagrodzenia i składek na ubezpieczenie społeczne od refundowanego wynagrodzenia, za kaŜdego
bezrobotnego, jeŜeli refundacja obejmuje koszty poniesione za co drugi miesiąc ich zatrudnienia. Art.108 ust.1
Środki Funduszu Pracy przeznacza się na:
- pkt 12 zwrot kosztów poniesionych przez organizatora robót publicznych, o których mowa w art. 54,
pkt 39 części kosztów realizacji zadania na rzecz bezrobotnych, wykonywanych w ramach działań
statutowych przez organizacje i instytucje,
- pkt 40 świadczeń integracyjnych przyznawanych na podstawie przepisów o zatrudnieniu socjalnym,
- pkt 41 zatrudnienia wspieranego w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o zatrudnieniu socjalnym.
Aktem wykonawczym do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest Rozporządzenie
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu
organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz jednorazowej refundacji kosztów z tytułu
opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (Dz.U. Nr 161, poz. 1683).
Pracownicy Klubu Integracji Społecznej w SkarŜysku Kamiennej
Klub Integracji Społecznej przy Ośrodku Pomocy Społecznej w
SkarŜysku Kamiennej
I. Postanowienia ogólne
Stworzenie KIS przy OPS jako jego nowy dział lub sekcja powoduje dokonanie zmian w Statucie Ośrodka,
wpisując w zakres działań Ośrodka nowe zadanie. Statut jest uchwalany przez Radę Miasta (Gminy) właściwej
miejscowo dla działania Ośrodka. (Projekt Uchwały z uzasadnieniem znajduje się w załącznikach 14-22).
Uchwała taka musi być ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Województwa Świętokrzyskiego i wchodzi w Ŝycie z
dniem ogłoszenia. Statut stanowi załącznik do Uchwały. W treści Statutu wprowadzono zmiany :
- we wstępie podano nowe podstawy prawne tj. Ustawa z dn. 13.06.2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
Ustawa z dn. 24.04.2003 r. o działalności organizacji poŜytku publicznego i wolontariacie, Ustawa z dn.
20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
- w § dotyczącym zadań Ośrodka z zakresu pomocy społecznej, w punkcie "Zadania własne": prowadzenie
Klubu Integracji Społecznej,
- w § dotyczącym realizacji zadań Ośrodka w ramach działających struktur wpisano KIS jako nową strukturę
organizacyjną obok juŜ istniejących.
Po uzyskaniu akceptacji przez Radę wprowadzono zmiany w Regulaminie Organizacyjnym OPS.
W rozdziale dotyczącym struktury organizacyjnej Ośrodka:
- w § Komórki organizacyjne i stanowiska pracy - KIS jako nowa komórka (obok istniejących),
- w § dotyczącym stanowisk kierowniczych - koordynator KIS
- w § dotyczącym symboli dla komórek organizacyjnych - wprowadzamy nowy - KIS.
W rozdziale dotyczącym zadań realizowanych w Ośrodku:
- w § Zadania Klubu Integracji Społecznej:
1. Reintegracja społeczna i zawodowa osób zagroŜonych marginalizacją poprzez realizację zadań o charakterze
terapeutycznym, zatrudnieniowym i samopomocowym.
2. Pobudzenie aktywności społecznej i inspirowanie działań samopomocowych we współpracy z innymi
jednostkami organizacyjnymi w celu przeciwdziałania i ograniczania patologii i innych negatywnych zjawisk
społecznych.
3. Wspomaganie osób i rodzin wymagających pomocy w osiąganiu przez nich moŜliwie pełnej aktywności
Ŝyciowej.
4. Podejmowanie działań w celu rozwijania niezbędnej infrastruktury socjalnej w mieście.
5. Udzielanie wsparcia psychologicznego, prowadzenie terapii indywidualnej i rodzinnej.
6. Opracowywanie indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego dla uczestników zajęć w KIS.
Regulamin podpisuje i zatwierdza dyrektor jednostki, nie wymaga zatwierdzenia przez organ załoŜycielski.
II. Kadra KIS
Pracownicy KIS rekrutują się z pracowników socjalnych Ośrodka, posiadających przy gotowanie
specjalistyczne do pracy socjalnej, jak równieŜ psychologicznej, pedagogicznej, socjologicznej (inne
specjalności w miarę posiadanych zatrudnionych pracowników). Pracownicy otrzymali nowe zakresy
obowiązków i pracują w ramach dotychczasowych etatów. Bardzo waŜne jest ich dotychczasowe
doświadczenie i umiejętności w pracy z klientem pomocy społecznej. Praca w KIS opiera się na wywiadach
środowiskowych i rodzinnych oraz kontraktach socjalnych zawieranych na czas uczestniczenia w zajęciach
programowych w KIS. Charakter nowatorskiej pracy w KIS wymaga od pracowników ciągłego podnoszenia
swoich kwalifikacji poprzez uczestnictwo w specjalistycznych szkoleniach dotyczących przygotowywania
projektów i pozyskiwania środków finansowych z róŜnych źródeł.
III. Pozyskiwanie środków finansowych
Praca programowa w KIS moŜliwa jest dzięki uzyskiwanym środkom celowym na pod stawie programów
autorskich opracowywanych przez pracowników, zgłaszanych w konkursach. Źródłem finansowania są:
otwarte konkursy na realizację zadań publicznych gminy,
Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Ministerstwo Polityki Społecznej,
Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich (w miarę ogłaszanych konkursów)
(Załączniki nr 14 - 21).
IV. Przykład wniosku aplikacyjnego o środki na prowadzenie Klubu Integracji Społecznej
TYTUŁ PROJEKTU
Klub Integracji Społecznej
STRESZCZENIE
Klub Integracji Społecznej, prowadzony przez miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we współpracy z PUP i
organizacjami pozarządowymi, jest jedną z tzw. miękkich form przeciwdziałania bezrobociu. KIS będzie
działał według zasad opisanych w Rozdziale 7 Ustawy o Zatrudnieniu Socjalnym, a więc jego głównym i
długoterminowym celem będzie reintegracja zawodowa i społeczna osób podlegających wykluczeniu
społecznemu, a w tym przypadku bezrobotnych przez okres co najmniej 26 miesięcy klientów MOPS.
Celem długoterminowym KIS będzie organizowanie społeczeństwa miasta SkarŜyska- Kamiennej w
samodzielnym radzeniu sobie z problemem długotrwałego bezrobocia, poprzez prowadzenie róŜnorakich
działań o charakterze terapeutycznym, samopomocowym, zatrudnieniowym.
DIAGNOZA PROBLEMU
Istotą pracy społecznej jako podejmowanie aktywnego, świadomego wysiłku jest nie tylko dąŜenie do
otrzymania poŜądanych dóbr, ale takŜe kształtowanie pozycji społeczno-zawodowej jednostki w
społeczeństwie, budowanie poczucia własnej wartości i zdobywanie uznania społecznego. Nie ulega więc
wątpliwości, Ŝe w kaŜdej kulturze praca jest wartością zajmującą wysoką pozycję w hierarchii wartości. Liczne
badania potwierdzają jak dramatyczne i złoŜone są konsekwencje długotrwałego braku pracy. Jako pierwsze są
odczuwalne skutki natury ekonomicznej - utrata źródła utrzymania, idące za tym zuboŜanie, ale w dalszej
perspektywie pojawia się cała masa problemów natury społecznej i psychologicznej. Długotrwały brak pracy
powoduje: bezradność, fatalizm, zmniejsza motywację, umiejętności samodzielnego poszukiwania pracy,
wpływa negatywnie na stan zdrowia (43% uskarŜa się na pogorszenie stanu zdrowia), popycha do uzaleŜnień,
dezintegruje rodzinę, niejednokrotnie prowadzi do jej rozpadu, w skrajnych przypadkach prowadzi do zaburzeń
psychicznych, depresji. Nie dziwi fakt, Ŝe człowiek znajdujący się w takiej sytuacji nie jest w stanie sam
dokonać jej poprawy. Paradoksalnie więc te skutki bezrobocia stają się jego przyczyną. Okazuje się, Ŝe sam brak
miejsc pracy jest odpowiedzią na wszystko. Niezbędna w takiej sytuacji indywidualna praca z bezrobotnym
(poradnictwo, terapia, wsparcie), zaliczana do tak zwanych miękkich form przeciwdziałania bezrobociu,
wymaga duŜo czasu, ale mimo to na całym świecie jest coraz powszechniej stosowana. Okazuje się, Ŝe w
aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych jest formą nieodzowną.
W SkarŜysku-Kamiennej marazm, bezradność, brak motywacji, pesymizm spowodowane są brakiem
pracy stają się wręcz cechami społeczeństwa lokalnego. Bez mała 30-procentowe bezrobocie powoduje, Ŝe
problem ten dotyczy kaŜdego: albo jest bezrobotnym, albo Ŝyje w obawie o utratę pracy w przyszłości, lub teŜ
ktoś z jego bliskich boryka się z tym problemem.
Określając grupę beneficjentów Projektu opieraliśmy się na badaniach socjologicznych przeprowadzonych przez
pracowników MOPS w czerwcu 2003 r., które dotyczyły problemów klientów MOPS z terenu miasta.
W badaniu wzięło udział 607 osób. Najwięcej było osób w wieku produkcyjnym tj. od 26 do 55 lat - łącznie
76,7% ankietowanych. Zdecydowana większość to osoby bezrobotne - 69,09%, równieŜ najwięcej osób, bo aŜ
81,16%, wskazało, Ŝe ich głównym problemem, z którym zgłaszają się po pomoc do Ośrodka, jest
bezrobocie. Niepokojący jest fakt, Ŝe problem ten w większości dotyczy osób w wieku aktywności zawodowej,
dla których źródłem utrzymania powinna być przede wszystkim praca. Tymczasem okazuje się, Ŝe aŜ 69,75%
wymienia pomoc z MOPS (69,57%) jako źródło utrzymania, przy czym świadczenia z MOPS to nie tylko
wymienione wyŜej przez respondentów zasiłki celowe, ale takŜe dodatek mieszkaniowy, zasiłek okresowy,
zasiłki obligatoryjne.
Prawie połowa respondentów, 49,7%, korzysta z pomocy przynajmniej od 5 lat. Respondenci zgłaszający się
po pomoc do Ośrodka odczuwają przede wszystkim wstyd, zaŜenowanie i niepewność, znacznie mniejsza
grupa odczuwa z kolei śmiałość i pewność siebie. Natomiast niewiele osób określiło swoje uczucia jako strach,
lęk. Pytani o definitywny sposób rozwiązania ich trudnej sytuacji jedna grupa respondentów mówiła o
większym wsparciu finansowym ze strony instytucji (MOPS), druga z kolei oczekiwałaby większego wsparcia w
poszukiwaniu pracy, a w rezultacie - jej podjęcia. Na podstawie zaprezentowanych wyników ankiety moŜna
stwierdzić, Ŝe z jednej strony problem klientów MOPS to problem bezrobocia, a drugiej - ich bezradność w
rozwiązywaniu swoich problemów, np. poprzez nieumiejętność docierania do innych jednostek pomocowych
niŜ MOPS - instytucji, do której klienci najczęściej zwracają się o pomoc - miejsca uczącego bezrobotnych
klientów MOPS moŜliwości wychodzenia z ich problemu, a tym samym uniezaleŜnia od biernej pomocy
finansowej. W związku z powyŜszym oraz z ustawą o zatrudnieniu socjalnym proponujemy utworzenie przy
naszym Ośrodku Klubu Integracji Społecznej, tym bardziej, Ŝe poczyniliśmy starania zmierzające do
pozyskiwania środków na ten cel, wykorzystując moŜliwości lokalnych partnerów działających na rzecz osób
bezrobotnych.
CELE PROJEKTU
Celem ogólnym projektu jest reintegracja zawodowa i społeczna osób długotrwale bezrobotnych terenu
SkarŜyska-Kamiennej a więc, zgodnie z ustawą:
1) odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w Ŝyciu społeczności lokalnej (pełnienia ról
społecznych w pracy, domu),
2) odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego podejmowania pracy na rynku pracy.
Osiągnięcie celu głównego jest moŜliwe poprzez podjęcie konkretnych wszechstronnych działań,
realizujących cele bardziej szczegółowe, są to:
1. Działanie o charakterze terapeutycznym, zmierzających do złagodzenia psychologicznych skutków
bezrobocia, a dalej zmotywowanie do aktywnego poszukiwania pracy, poprzez:
- budowanie pozytywnego myślenia, zwiększenie motywacji
- wzmacnianie wiary we własne moŜliwości, pozytywnej samooceny
- przełamywanie stereotypów
- poznanie własnych predyspozycji i mocnych stron (umacniania słabych)
- poznanie technik radzenia sobie ze stresem (w tym radzenia sobie z cyklicznym bezrobociem)
2. Działania o charakterze socjalnym, mające na celu indywidualną pomoc w rozwiązywaniu trudnych,
konfliktowych sytuacji rodzinnych uczestników Klubu.
3. Działania o charakterze zatrudnieniowym, zmierzających do zwiększenia efektywności poszukiwania
pracy:
- wyposaŜanie uczestników Klubu w umiejętności samodzielnego, aktywnego, efektywnego poszukiwania
pracy i promowania własnej osoby,
- udostępnianie niezbędnych urządzeń technicznych (komputer, telefon, ksero),
- ułatwianie zdobywania informacji o wolnych miejscach pracy, kontaktów z innymi instytucjami
świadczącymi usługi dla bezrobotnych,
- moŜliwość korzystania indywidualnych porad specjalistycznych związanych z poruszaniem się na rynku pracy.
SZCZEGÓŁOWY OPIS PROJEKTU
ADRESACI - NABÓR
Beneficjentami projektu będą długotrwale bezrobotni (powyŜej 36 miesięcy) klienci MOPS mieszkańcy
miasta SkarŜyska-Kamiennej w wieku aktywności zawodowej. Przewidujemy, Ŝe jednorazowo grupa
uczestników Klubu nie będzie większa niŜ 20 osób (cykl około 3 miesięcy).
Nasze działania są odpowiedzią na potrzeby bezrobotnych, którzy mają silną motywację, by wziąć sprawy
w swoje ręce i nie oczekują wyręczenia, ale wsparcia w samodzielnym działaniu zmierzającym do poprawy
własnej sytuacji. Dlatego teŜ kluczowym etapem projektu, który zdecyduje o jego efektywności, będzie staranny
dobór członków Klubu, z uwzględnieniem:
- ich indywidualnej motywacji,
- predyspozycji, przyczyny, która powoduje trudność w znalezieniu pracy,
- sytuacji rodzinnej.
W celu zwiększenia efektywności zajęć grupy będą jednolite pod względem wykształcenia. W
poszczególne etapy procesu kwalifikacji zaangaŜowani będą pracownicy socjalni MOPS, pracownicy PUP (np.
Doradca Zawodowy) i koordynator projektu. Celem procesu kwalifikacji jest wyłonienie spośród wszystkich
kandydatów grupy osób, których oczekiwania i potrzeby są zbieŜne z załoŜeniami Klubu.
REALIZATORZY
Instytucją prowadzącą KIS będzie MOPS. Pracownicy MOPS, bezpośrednio zaangaŜowani w prace
szkoleniowo- terapeutyczną z bezrobotnymi, są osobami, które mają doświadczenie w pracy z bezrobotnymi.
Doświadczenie to zdobyły pracując w PUP, pełniąc np. funkcję lidera Klubu Pracy.
Ponadto pracownicy MOPS i PUP, widząc ograniczone moŜliwości pomocy osobom bezrobotnym, jakie dają
instytucje, wiosną 2002 r. zainicjowali załoŜenie organizacji pozarządowej. Tak teŜ powstało Stowarzyszenie im.
Stanisława Staszica, które będzie partnerem w realizacji projektu. Partnerami będą takŜe instytucje publiczne,
jak UM oraz organizacje pozarządowe.
Pracownicy MOPS: pracownicy socjalni, prawnik, psycholog, informatyk, będą odpowiedzialni za organizację
i koordynowanie działań KIS. Będą oni takŜe prowadzić niektóre moduły szkoleniowe, grupy wsparcia,
konsultacje indywidualne dla uczestników Klubu oraz systematyczną pracę socjalną z całymi ich rodzinami. Od
strony merytorycznej w realizację projektu będą zaangaŜowani takŜe pracownicy PUP (doradca zawodowy) i
członkowie Stowarzyszenia im. Stanisława Staszica, a takŜe inni specjaliści, w zaleŜności od potrzeb.
Zaplecze krajowe i techniczne zabezpieczone będzie po części przez UM (koszty eksploatacji pomieszczeń)
pomieszczeń Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, które na podstawie zawartego porozumienia udostępniać będzie
pracownię komputerową.
MIEJSCE REALIZACJI
Siedziba KIS będzie mieścić się w budynku przy ulicy Sikorskiego 10, będącego własnością UM.
Pomieszczenia wyposaŜone są w 8 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu.
HARMONOGRAM DZIAŁAŃ
ETAP/CZAS
REALIZACJI
Etap I
ZADANIE
Nabór członków KIS, weryfikacja kandydatur
OSOBY
ODPOWIEDZIALNE
Pracownik
psycholog
socjalny,
Etap II- około 4 Przeprowadzenie modułów szkoleniowych formie warsztatów, treningów, Koordynator
projektu,
tygodni
seminariów, wykładów w tym np.: trening interpersonalny, aktywne psycholog, konsultanci,
metody szukania pracy, bloki o charakterze prawnym, zagadnienia prawnik
księgowe i inne w zaleŜności od potrzeb..Praca indywidualna z
uczestnikami KIS: pomoc w radzeniu sobie z indywidualnymi
problemami, leŜącymi u podstaw trudności w znalezieniu pracy;
ewentualnie porządkowanie spraw rodzinnych/mieszkaniowych z
pomocą prawnika socjalnego.
Etap III około 4 Samodzielnie poszukiwanie pracy i wszelkie inne działania zmierzające Koordynator
do podjęcia pracy, regularny kontakt uczestników z KIS. Praca psycholog,
tygodni
indywidualna - kontynuacja
socjalny
Etap IV
Ewaluacja projektu
projektu,
pracownik
Koordynator
projektu,
ROZDZIAŁ 5
Danuta Młynarczyk - pracownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Kielcach
Beneficjenci CIS i KIS - formy współpracy, sposoby pracy z uczestnikami
I. Powrót do zatrudnienia
Inicjatywa powoływania CIS/KIS jest nową koncepcją w obszarze aktywnej polityki społecznej
oraz wzmacniania procesów reintegracji społecznej i zawodowej grup najbardziej zagroŜonych.
Oczywiście, ustawa o zatrudnieniu socjalnym wskazuje tylko procedury formalno-prawne,
jednak to pracownicy i uczestnicy danych instytucji kierując się wiedzą, doświadczeniem,
zaangaŜowaniem, jakością kontaktów interpersonalnych , p artnerskim stylem
zarząd zania, u zn an iem komp etencji i współodpowiedzialności uczestników za
funkcjonowanie placówki oraz umoŜliwienie im podejmowania autonomicznych decyzji w
kwestii dalszego rozwoju osobistego i zawodowego, będą głównymi kreatorami i
realizatorami zapisów ustawy. Tak więc wymierne efekty inkluzji społecznej osób zagroŜonych i
marginalizowanych zaleŜą od twórczego podejścia do rozwiązywania problemów
społecznych i wypracowania własnych standardów pracy CIS/KIS w praktyce.
Proces wykluczenia z rynku pracy implikuje zjawisko marginalizacji społecznej i problemy
pozbawienia/ograniczenia pełnego uczestnictwa w Ŝyciu społecznym i gospodarczym. Udział w
zajęciach oferowanych przez CIS/KIS, daje uczestnikom moŜliwości i wsparcie w powrocie
do zatrudnienia. W konfrontacji ze środowiskiem rynku pracy, tj. wymaganiami i
konkurencyjnością, podopieczni będą doświadczać selekcji, odrzucania z powodu niskiego
poziomu kwalifikacji i wykształcenia oraz pochodzenia społecznego. Dlatego teŜ potencjalni
pracodawcy i wspólnoty lokalne znajdują się w obszarze zadań edukacyjnych i współpracy w
budowaniu koalicji i odpowiedzialnego biznesu.
Związek pomiędzy terapią i pracą socjalną oraz działaniami w zakresie aktywizacji zawodowej i
subsydiowania róŜnych, w tym elastycznych form zatrudnienia, wymaga odpowiedzialności,
zaangaŜowania wszystkich zainteresowanych stron. Istotne jest innowacyjne podejście w
przywróceniu społeczeństwu osób, dotkniętych dysfunkcjami społecznymi z powodu:
bezrobocia, bezdomności, uzaleŜnień, choroby psychicznej, czasowego odizolowania od
społeczeństwa z powodu odbywania kary w zakładach karnych, oraz uchodźców mających
trudności w asymilowaniu się do nowych warunków. Dostosowanie oferty pomocy
(indywidualne programy reintegracji społecznej i zawodowej), adekwatnej do potrzeb
poszczególnych grup, indywidualnych oczekiwań i moŜliwości, wymaga przeprowadzenia
głębokiej diagnozy dysfunkcji, analizy środowiska, znajomości lokalnych uwarunkowań
rynku pracy oraz regulacji prawnych dotyczących zatrudnienia socjalnego.
II. Profesjonalne działania o charakterze pomocowym
Od osób, które niosą profesjonalną pomoc najsłabszym jednostkom i grupom, wymagana jest
wiedza, troska i ogólna refleksja. WiąŜą się z tym podstawowe obszary działań społecznych
określone przez teorie ontologiczne i epistemologiczne.
Z załoŜeń teorii ontologicznych moŜemy przyjąć, Ŝe:
- postęp jest nieodłącznym czynnikiem rozwoju społecznego/osobistego. Tworząc sytuacje edukacyjne i
przedstawiając wzorce moralne, kreujemy zmiany społeczne;
- człowiek ma naturalną potrzebę aktywności społecznej. Kiedy jej nie przejawia, naleŜy dąŜyć do
rozbudzania/przywracania, budowania poczucia odpowiedzialności społecznej i wpływu na własne Ŝycie;
- człowiek przez całe Ŝycie poddawany jest wpływom środowiska, w którym Ŝyje.
- Dzięki zdolności do zachowań indywidualnych i niepowtarzalnych nie działa mechanicznie, lecz dokonuje
własnych wyborów.
Z załoŜeń teorii epistemologicznych istotne jest, Ŝe:
- poznanie jednostki i jej środowiska odbywa się w kontekście złoŜoności problemów społecznych, w
stosunku do potrzeb indywidualnych;
- poznanie, doświadczanie i analizowanie jest źródłem diagnozy społecznej. Ta stanowi podstawę do tworzenia
nowych propozycji rozwiązań problemów i prognoz rozwojowych;
- poznanie słuŜy tworzeniu nowych norm i wzorców zachowań społecznych, a te słuŜą ustalaniu celów pomocy
i ocenie rezultatów.
Odnosząc powyŜsze teorie do procesu reintegracji społecznej i zawodowej uczestników CIS/KIS moŜemy przyjąć,
Ŝe przedmiotem oddziaływania jest:
- w społeczności jednostka/grupa (podmiotowość),
- warunki, które miały wpływ na daną sytuację społeczną,
- środowisko Ŝycia.
Między jednostkami w społeczeństwie istnieje współzaleŜność. Jednostki ponoszą współodpowiedzialność za
siebie. Tworzenie nowych szans rozwoju opiera się na korzystaniu z "zasobów" uczestnika. Opiera się na
wydobywaniu i uruchamianiu potencjału i moŜliwości tkwiących w człowieku i jego środowisku. Jest to
wzmacnianie naturalnego systemu wsparcia. Stosowanie zewnętrznych środków pomocy następuje po
wyczerpaniu zasobów tkwiących w człowieku i jego środowisku. Dobro jednostki musi być zespolone z
dobrem publicznym. Istnieją potrzeby ludzkie jednakowe dla wszystkich ludzi, ale kaŜdy człowiek ma potrzeby
indywidualne. Problemy społeczne jednostkowe i grupowe oraz wynikające z nich zachowania ludzkie są
zdeterminowane przez istniejące struktury społeczno-ekonomiczne. Profesjonalne działania wobec
podopiecznych CIS/KIS mogą mieć charakter:
- ratowniczy - zapewnienie podstawowych warunków do Ŝycia,
- kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb indywidualnych tym, którzy nie mogą ich zaspokoić we własnym
zakresie,
- ochronny - minimalizowanie negatywnych wpływów czynników, które nie podlegają zmianom,
- promocyjny - wspomaganie jednostek/grup w rozwiązywaniu problemów i trudności w celu osiągania
satysfakcjonującego poziomu Ŝycia.
Poprawa relacji jednostki/grupy ze środowiskiem moŜe nastąpić poprzez:
- wzbogacanie umiejętności rozwiązywania problemów,
- wspieranie i aktywizowanie ludzkiego potencjału do działań twórczych sprzyjających nawiązywaniu
pozytywnych relacji ze środowiskiem,
- promowanie odpowiedzialnego, efektywnego i humanitarnego działania w systemach tworzących środki i
usługi,
- włączanie ludzi w systemy produkcji, usług i innych sytuacji słuŜących wyrównywaniu szans rozwojowych i
aktywność na rynku pracy.
III. Co robić, aby osoby wykluczone ponownie włączać w struktury społeczno-ekonomiczne, odnawiać i
wykorzystywać tkwiącą w nich naturalną siłę?
Funkcjonowanie CIS/KIS ma pomóc osobom, które z róŜnych przyczyn, zaleŜnych czy
teŜ nie zaleŜnych od siebie, zostały wykluczone ze społeczeństwa. Dla tych osób
zatrudnienie socjalne i wspierane otwiera drogę do ponownego aktywnego powrotu na
otwarty rynek pracy. Oznacza teŜ odzyskiwanie godności osobistej i społecznej,
wychodzenie z ubóstwa i odzyskiwaniu umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb
Ŝyciowych. Dotychczas praca socjalna na poziomie indywidualnym koncentrowała się
głównie na udzielaniu podopiecznym róŜnego rodzaju zasiłków. Ustawa o zatrudnieniu
socjalnym ma za zadanie stworzyć nowe mechanizmy organizacyjne i procesy społeczne dla
sprawnej reintegracji zawodowej i społecznej osób marginalizowanych.
Usprawnianie funkcjonowania (sposoby facylitacji) osób wykluczonych powinny
obejmować wszystkie aspekty Ŝycia społecznego i prezentować podejście systemowe,
pojedynczy ludzie i systemy pozostają w ciągłych interakcjach, tak więc zmiany jednych
bez drugich są niemoŜliwe (np. zmiana w uczestniku implikuje zmiany w rodzinie, zmiana
w grupie społecznej wywołuje zmiany w szerszym środowisku), zorientowane na cel,
wypracowanie wspólnie z klientem jasnego wyobraŜenia dąŜeń, poprzez wspólnie
ukształtowanie z nim tych zmian i uświadomienie mu, Ŝe zmiany te podlegają
renegocjowaniu.
Zmiana
w
jednostce
zachodzi
w
wyniku
sposobu
nawiązywania kontaktu z uczestnikiem, diagnozowania klienta w kontekście jego sytuacji,
rozpoczęcia wspólnej pracy, ustalania problemów i priorytetów ich rozwiązywania, a w
dalszej kolejności wyboru celów zmiany i systemów działania, motywacji, monitoringu
zmian i ewaluacji. Wymienione etapy są ze sobą powiązane i waŜne jest utrzymywanie
logicznego stosunku miedzy tymi fazami.
Problemy wynikające z doświadczania zjawiska wykluczenia społecznego są długotrwałe i
złoŜone. Budowanie systemu wspierania i zmian musi być procesem opartym na dynamice
grupy terapeutycznej i samopomocy oraz konsultacji indywidualnych z interdyscyplinarnym
zespołem pracowników Centrum/Klubu.
IV. Budowanie toŜsamości
Podstawowym zadaniem pracy socjalnej z uczestnikami CIS/KIS jest pomoc w tworzeniu
lub odtworzeniu osobistej i społecznej toŜsamości. ToŜsamość określają powiązane ze sobą
pojęcia o charakterze etycznym: wolność, wybór, odpowiedzialność, zobowiązanie.
Wolność daje moŜliwość dokonywania postanowień i wyborów. Z odpowiedzialnością
wiąŜą się decyzje za samego siebie, najbliŜszych, i wspólnotę społeczną, a z nich wynikają
zobowiązania.
Do utraty sensu Ŝycia i toŜsamości prowadzi dramatyczna sytuacja socjalna np. długotrwałe
bezrobocie, dezintegracja rodziny, apatia, załamanie osobistych i wspólnych systemów
wartości oraz krytyczna sytuacja osobista, np. rozwód, utrata pracy, cięŜka choroba,
ubóstwo. Istotą udzielania pomocy uczestnikowi jest branie za punkt wyjścia zasobów, jego
własnego potencjału, moŜliwości i ukrytych zdolności, a nie koncentrowanie się na
słabościach, brakach czy poraŜkach.
Podopieczny jest odpowiedzialnym współuczestnikiem procesu zmian, pomagającym
katalizatorem, konsultantem i inspiratorem. Wspólne podejmowanie decyzji dotyczących
spraw indywidualnych i funkcjonowania Centrum/Klubu buduje poczucie podmiotowości,
współodpowiedzialności i równolegle autonomii. Dzięki odejściu od określania ról "dający biorący" uczestnik moŜe odzyskać władzę nad swoim Ŝyciem i motywację do
podejmowania codziennych wysiłków. MoŜe ponownie funkcjonować w sferze prywatnej,
nawiązywać relacje międzyludzkie, dbać o podnoszenie kwalifikacji czy poszukiwać pracy.
V. Potrzeba i potrzeby związane z pracą
Dla kaŜdego człowieka, a w szczególności dla uczestnika CIS/KIS potrzeba to siła, która
kierunkuje myślenie, dąŜenie i działanie w taki sposób, aby zmienić niezadowalającą
sytuację i zdobyć to, co jest konieczne do normalnego funkcjonowania człowieka i co
zapewnienia mu warunki rozwoju. PoŜądanie dotyczyć moŜe przedmiotów materialnych i
duchowych, np. określonych stosunków międzyludzkich. DąŜność do zaspokajania potrzeb
wyzwala motywację do działania oraz gwarantuje szeroko rozumiany rozwój społecznoekonomiczny. Potrzeby człowieka układają się w pewną hierarchię, układ o róŜnym stopniu
waŜności i znaczenia dla Ŝycia i rozwoju osobistego.
Potrzeby związane z zatrudnieniem dotyczą chęci przynaleŜności do zespołu, określonego
środowiska pracy, podległości, współpracy, systemu nagród itp. Te kategorie potrzeb rozbudza i
moŜe zaspokoić tylko grupa/organizacja. Do najwaŜniejszych potrzeb naleŜą tu:
- otrzymywanie godziwej i sprawiedliwej płacy, nagród, premii, uznania, awansów itp.
- oczekiwanie na obiektywną i sprawiedliwą ocenę pracy,
- moŜliwość wypowiedzenia własnych poglądów w sprawach pracy, realizacji zadań,
rozwiązywania problemów,
- dostęp do informacji o problemach i perspektywach rozwoju firmy, a takŜe moŜliwość
wpływania na te obszary,
- wykorzystanie posiadanych kwalifikacji zawodowych i dalsze ich doskonalenie,
- potrzeba kontaktów międzyludzkich.
Zaspokajanie podstawowych potrzeb pracy nie jest tylko postulatem humanistycznym, lecz ma
waŜne znaczenie psychologiczne. Decyduje o dobrym samopoczuciu człowieka. Wpływa
na wydajność i jakości pracy i chęć współdziałania z innymi. Niezaspokojenie tych potrzeb lub
mały stopień ich zaspokojenia prowadzi do niezadowolenia, konfliktowości, dyskomfortu
psychicznego i spadku motywacji do róŜnych działań społecznych, wreszcie agresji lub apatii i
zepchnięciu na margines Ŝycia społecznego.
VI. Kształcenie umiejętności
Kształcenie swoich umiejętności przez kaŜdego z nas, czyli takŜe przez osoby marginalizowane
społecznie, to sprawność w posługiwaniu się wiedzą i zdolnościami technicznymi podczas
wykonywania określonych zadań w celu osiągania jak najlepszych efektów, które powinien
uzyskiwać kaŜdy uczestnik CIS i KIS, natomiast umiejętność, to gotowość podejmowania
działań (koncepcyjnych, społecznych, technicznych) z moŜliwością dostosowywania ich do
zmieniających się sytuacji, to więcej niŜ nawyki i rutyna. W kontekście podnoszenia
umiejętności zarówno pracowników, jak i uczestników instytucji CIS/KIS moŜna nadać model
organizacji uczącej się. Istotą tej koncepcji są następujące załoŜenia:
- kaŜdy człowiek zmienia się i rozwija,
- uczenie się następuje poprzez kontakty i nawiązywanie relacji, sytuacje edukacyjne,
- warto eksperymentować i mamy prawo do tego, Ŝe moŜe nam się nie udać,
- środowisko ma za zadanie wspierać ludzi.
Cechy CIS/KIS jako organizacji uczącej to:
- racjonalność - w strukturze, wydatkach, podziale kompetencji, ról i odpowiedzialności,
- podmiotowość - opiera się na potencjale człowieka, wizji, misji, celach,
- demokratyczność - uczestnicy aktywnie uczestniczą w procesie decyzyjnym mającym
wpływ
na
działania
osobiste
i
wspólnotowe
(zasada
empowerment).
Oddziaływania edukacyjne skierowane na pracowników i uczestników KIS/CIS dotyczą:
- sfery świadomości społecznej (podejmowanie ról),
- sfery kwalifikacji,
- sfery kulturowej (normy i wzorce zachowań środowiskowych),
- sfery emocjonalno-intelektualnej (odbudowa lub budowa nowych relacji z otoczeniem.
Uniwersalne moduły szkoleniowe dla wszystkich uczestników zajęć i pracowników
mogą obejmować trening umiejętności komunikacyjnych, interpersonalnych i motywacji,
mediacji i negocjacji, technik budowania zespołu i partnerstwa, sztuki autoprezentacji i
prezentacji firmy, umiejętności liderskich i menedŜerskich, public relations, zarządzania
czasem i budŜetem (równieŜ rodzinnym), twórczego rozwiązywania konfliktów itp. KaŜdy
uczestniczący w zajęciach CIS/KIS powinien mieć moŜliwość wybrania odpowiedniego dla
siebie kursu/terapii, aby zwiększyć swoje umiejętności i odkryć swoje zasoby psychiczne i
fizyczne. Celem zajęć warsztatowych jest animowanie i wyposaŜanie osób marginalizowanych
w nowe umiejętności i kwalifikacje, wykształcenie samodyscypliny, oczekiwanych zachowań na
stanowisku pracy, bycia dyspozycyjnym w zespole, przyjmowania zasad koordynacji, kooperacji,
efektywności działania itp. Metoda edukacyjna, polegająca na wspólnej pracy, nie
konfrontuje z niepowodzeniami i trudnościami osobistymi, wyperswadowaniu
niepoŜądanego i błędnego zachowania, lecz dostarcza pozytywnych emocji poprzez nowe
doświadczania będące alternatywą do wcześniejszego postrzegania siebie przez pryzmat niskiej
samooceny i nieprzydatności zawodowej oraz złego stosunku do otoczenia. Wymiernym i
trwałym efektem procesu edukacyjnego jest uzyskanie kompetencji Ŝyciowych pozwalających
na samodzielność ekonomiczną oraz status osoby zintegrowanej ze środowiskiem lokalnym.
VII. System samopomocy i motywacji
Niezbędnym warunkiem motywowania uczestników CIS/KIS jest uruchomienie grupy
samopomocy. Podstawowym elementem działania tej grupy samopomocy jest umiejętność
zachęcania ludzi do wspólnego działania, wspierania i podtrzymywania entuzjazmu. Źródłem tej
pomocy jest wzajemny wysiłek w pomaganiu innym członkom grupy, często o podobnych
kolejach losu oraz doświadczeniach Ŝyciowych. Grupa wsparcia jest koordynowana przez
psychologa - terapeutę. Adaptacja w grupie z jednostkowego i społecznego punktu widzenia
ma wymiar relacji jednostka - grupa i grupa - grupa. Integracja społeczna odbywa się poprzez
wydobywanie elementów wpływających na motywację, takich jak: wspólna wizja
przedsięwzięcia, uczestnictwo w procesie decyzyjnym, odpowiedzialność za działanie grupy,
moŜliwość zdobywania nowej wiedzy i wykorzystania posiadanej, wyraŜanie uczuć i własnego
zdania (informacje zwrotne), stworzenie pozytywnej atmosfery. Szanse otrzymywania nagrody,
jasno określone role, jasność i precyzja stawianych zadań, poczucie, Ŝe jest się niezastąpionym w
pewnym polu działania grupy (facylitacja). Osoby wykluczone podlegające dynamice procesu
grupowego i moŜliwości kontaktów wzajemnych w sytuacji pracy, preferują zadania, w
których moŜliwa jest współpraca. Dzięki niej w warunkach bezpiecznych trafniej rozwiązują
swoje problemy.
VIII. Coaching i mentoring
Oprócz wsparcia osoby wykluczonej przez grupę samopomocową na uwagę zasługuje metoda
coachingu i mentoringu. Coach (inaczej opiekun, pomagacz, akompaniator, towarzysz pracownik Centrum, przeszkolony wolontariusz, uczestnik po zakończonym procesie
reintegracji itp.), metoda polegająca na obecności "trenera", opiekuna, osoby, która go
motywuje i wspiera w celu osiągnięcia lepszych wyników pracy. Prowadzenie coachingu
nobilituje doświadczonych uczestników Centrum/Klubu, jednocześnie wykazuje troskę o
nowych kandydatów. Poprzez zastosowanie tej metody potknięcia podopiecznego zostają szybko
dostrzeŜone i działania jego pracy nad sobą mogą być usprawnione. Trener ustala z uczestnikiem
krótko i długofalowe cele rozwoju zawodowego. Wspólnie dokonują oceny rezultatów ustalają,
co mają wspólnie do zrobienia. Osoba ta słuŜy radą i pomocą w sprawach organizacyjno
technicznych np. wyszukiwaniu pracy, konstruowaniu CV, listu motywacyjnego. Inną rolę
natomiast odgrywa mentor, który jest mistrzem, nauczycielem, animatorem,
konsultantem, doradcą i rzecznikiem interesów powierzonego mu pracownika. Modeluje właściwe
zachowania na stanowisku pracy, monitoruje zdobywanie umiejętności i doświadczeń zawodowych.
Utrzymuje stały kontakt z pracownikami Centrum/Klubu, prowadzi dziennik pracy/staŜu, wystawia opinie
i rekomendacje o podopiecznym do pracodawcy. Stworzenie systemu coaching i mentoring jest pełnym
współdziałaniem na poziomie wyrównywania szans rozwojowych, jakie są stwarza kaŜdemu
podopiecznemu w rzeczywistości CIS/KIS.
IX. Organizowanie środowiska i odpowiedzialny biznes
Organizowanie środowiska i odpowiedzialnego biznesu na rzecz działalności CIS/KIS oraz podopiecznych
tychŜe instytucji, to wszelkie działania zmierzające do tworzenia środowiska społeczno-zawodowego
przyjaznego człowiekowi, głównie osobom marginalizowanym. W znaczeniu szerszym obejmuje ono: adaptację
społeczną, profilaktykę i kompensację. Jest rozłoŜonym w czasie procesem oddziaływań aktywizujących i
wywierających wpływ na zmianę świadomości społecznej w kwestii wspólnej odpowiedzialności za
niepoŜądane zjawiska społeczne. Polega na tworzeniu nowej rzeczywistości gospodarczej i społecznej
poprzez zapraszanie do odpowiedzialnej współpracy i kooperacji w tym zakresie. Wyzwaniem dla
samorządów, środowiska biznesu i wspólnot lokalnych jest dąŜność do tworzenia nowych miejsc pracy,
zachęcania do elastycznych form zatrudniania. Tylko partycypacja wielu aktorów lokalnej polityki społecznoekonomicznej na kaŜdym etapie tworzenia i funkcjonowania CIS/KIS daje szansę na rzeczywiste i trwałe
zmiany w sytuacji osób/wykluczonych. Nieodzowne staje się równieŜ powołanie struktury promującej i
pilotującej cele i działalność Centrum lub Klubu, a takŜe zaangaŜowanie biznesu w zatrudnienie osób
wykluczonych i dyskryminowanych na rynku pracy. Znalezienie odpowiedzialnych partnerów biznesowych
nie jest łatwe i wymaga procesu uświadamiania im korzyści płynących z zaangaŜowania się w działalność
CIS/KIS.
Odpowiedzialny biznes to umiejętność prowadzenia przedsiębiorstwa w taki sposób, by zwiększać jego
pozytywny wkład w społeczeństwo. Równocześnie minimalizowaniu podlegają wszystkie negatywne
wpływy, jakie moŜe ono wywierać na środowisko i ludzi. W praktyce odpowiedzialny oznacza zbudowanie i
posługiwanie się kodeksem zachowań i postępowań pomiędzy pracownikami i partnerami biznesu oraz
członkami społeczności lokalnych po to, aby:
- konkurowali w sposób uczciwy i sprawiedliwy,
- troszczyli się o zdrowie, bezpieczeństwo i dobre samopoczucie pracowników i konsumentów,
- motywowali pracobiorców poprzez organizowanie szkoleń i monitorowanie rozwoju zawodowego i
osobistego,
- darzyli się szacunkiem do zasobów naturalnych i potencjału ludzkiego.
Oczywiście są to działania wykraczające poza zapisy prawa i obowiązki pracodawcy.
Jednak
dla
wdraŜania
procesu
reintegracji
zawodowej,
właśnie
tacy
przedstawiciele
biznesu są poŜądanymi partnerami. To oni są motorem innowacyjności, przedsiębiorczości i konkurencyjności.
Współtworzenie odpowiedzialnego biznesu w zatrudnianiu osób wykluczonych i dyskryminowanych na rynku
pracy moŜe zaowocować stworzeniem przykładów dobrych praktyk zrównowaŜonego rozwoju i integracji
społecznej. Wynika z tego, Ŝe sukces w biznesie i odpowiedzialność społeczna za najsłabsze grupy
społeczne mogą się wzajemnie wzmacniać poprzez tworzenie miejsc pracy i stwarzanie szans na powrót
do Ŝycia wspólnoty lokalnej. Odpowiedzialny biznes moŜe mieć teŜ wkład w tworzenie pozytywnego
wizerunku przedsiębiorców i zachęcać uczestników KIS/CIS do samozatrudnienia.
ROZDZIAŁ 6
Zatrudnienie socjalne w
Europie
I. Idea zatrudnienia socjalnego
Zatrudnienie socjalne w Europie realizuje w części filozofię polityki społecznej opartej na
schemacie "praca zamiast zasiłku", który powoli wypiera schemat "zasiłek zamiast pracy".
Podstawową tego sposobu rozumowania jest załoŜenie, Ŝe najwaŜniejszą częścią walki z
ubóstwem jest zapewnienie osobom nim zagroŜonym przede wszystkim źródła dochodu - nie
zaś tylko świadczenia socjalnego. W ten sposób zatrudnienie socjalne ma uzupełniać - nie zaś
wypierać! - tradycyjny system pomocy społecznej. Równie waŜnym elementem filozofii, z
której wyrasta idea zatrudnienia socjalnego, jest zasada "od pomocy do samopomocy"
sformułowana przez twórcę legendarnej kopenhaskiej Szkoły Kofoeda - Hansa Christiana
Kofoeda, dla którego podstawowym elementem pracy socjalnej było wspieranie aktywności,
tych którzy pomocy potrzebowali i wspieranie ich w samodzielnym rozwiązywaniu swoich
problemów. Ten sposób myślenia odzwierciedla wiarę w człowieka i w olbrzymi twórczy
potencjał w nim drzemiący.
H. Ch. Kofoed twierdził, Ŝe dając komuś samą tylko pomoc materialną, jedynie bezwarunkowe
wsparcie, obraŜamy jego godność i człowieczeństwo, uwaŜając, Ŝe nie jest on w stanie zdobyć
się na Ŝaden wysiłek. Kofoed uwaŜał, Ŝe wymagając aktywności, zmuszając do działania,
pozwalamy wykluczonym odzyskać godność i wiarę w siebie .
Zatrudnienie socjalne adresowane jest przede wszystkim do osób marginalizowanych lub
wykluczonych. Te dwa rodzaje kwestii społecznych - marginalizacja i wykluczenie rozbudowują najczęściej do niedawna opisywaną spośród kwestii społecznych kategorię, jaką
było ubóstwo. Zwracają uwagę na całą sieć społeczną otaczającą osobę dotkniętą
marginalizacją lub wykluczeniem, na degradację i zrywanie więzi społecznych, erozję
kapitału społecznego.
Zatrudnienie socjalne wraz ze spółdzielniami socjalnymi, wpisuje się w praktykę gospodarki
społecznej, realizującej zasady ekonomii społecznej - w której podstawowym celem
działania jest nie zysk, lecz cele społeczne: integracja i spójność społeczna, oraz demokracja
ekonomiczna i społeczna. W Europie zatrudnienie społeczne i ekonomia społeczna biorą
swój początek od masowych i oddolnych ruchów społecznych. To w środowisku
"trzeciego sektora" kształtował się ich dzisiejszy zakres.
II. Zatrudnienie socjalne w państwach UE
W krajach Unii Europejskiej pierwsze inicjatywy w zakresie zatrudnienia socjalnego podjęto
około dwudziestu lat temu. Były one rozwinięciem idei nowej przedsiębiorczości o
zobowiązaniach socjalnych. Istotny wpływ na rozwój zjawiska nowej przedsiębiorczości o
zobowiązaniach socjalnych miała reforma (czy wręcz kryzys) powojennych systemów
socjalnych w krajach UE, które dotknęły 3 podstawowych kwestii:
Na podstawie: E. Leś (www.mazowsze.ngo.pl) oraz referat J. Defourny'ego: Przedsiębiorstwo społeczne w poszerzonej
Europie, wygłoszony podczas II Europejskiej Konferencji Ekonomii Społecznej w Krakowie w 2004 r.
1) budŜetu (kryzysu finansów publicznych),
2) skuteczności (stosowane bierne formy pomocy społecznej nie motywują do aktywności i
samodzielnego rozwiązywania problemów przez korzystających),
3) wiarygodności świadczeń socjalnych (w odczuciach społecznych "marnotrawienie"
pieniędzy publicznych na formy utrwalające bierność społeczno-zawodową korzystających
z pomocy społecznej).
Te zjawiska dały przemoŜny impuls do rozwoju autonomicznych inicjatyw w ramach
organizacji "trzeciego sektora", w szczególności w niektórych dziedzinach, jak: integracja
społeczno-zawodową osób bez kwalifikacji oraz indywidualne usługi socjalne: szkolenia
zawodowe, centra dla młodzieŜy, usługi dla osób starszych, pomoc zbiorowościom o
szczególnych problemach (dzieci - ofiary przemocy, uchodźcy, imigranci). Od 1996 r.
zagadnienie przedsiębiorstw społecznych stanowi w krajach UE przedmiot
międzynarodowych badań naukowych w ramach projektu EMES The Emergence of Social
Enterprises in Europe.
W toku rozwoju tego zjawiska wykształciły się następujące główne funkcje przedsiębiorstw
realizujących funkcje społeczne:
a) reintegracja z rynkiem pracy osób niepełnosprawnych,
b) reintegracja z rynkiem pracy osób długotrwale bezrobotnych, zagroŜonych lub
dotkniętych wykluczeniem społecznym (np. osoby uzaleŜnione, byli więźniowie, młodzieŜ,
która przerwała obowiązek szkolny) i w ten sposób ograniczanie bezrobocia i marginalizacji
społecznej,
c) pełnienie roli przejściowych rynków pracy, stanowiących etap przejścia do otwartego
rynku pracy.
III. Przedsiębiorstwa społeczne inkubatorem nowych rozwiązań
Cechą charakterystyczną nowej przedsiębiorczości podejmowanej przez organizacje
społeczne jest jej szczególnie innowacyjny charakter w porównaniu do tradycyjnych
inicjatyw tego typu podejmowanych w ramach trzeciego sektora czy innych obszarów
działalności. Skutkiem nowej przedsiębiorczości w ramach trzeciego sektora są nowe
metody organizacji, produkcji świadczeń i usług społecznych, nowe relacje z rynkiem,
nowe formy przedsiębiorczości.
Inicjowane przez przedsiębiorstwa społeczne nowe metody organizacji produkcji świadczeń
i usług społecznych, w porównaniu do inicjatyw tradycyjnych polegają przede wszystkim na
włączaniu do współpracy przy realizacji świadczeń i usług wielu odmiennych kategorii
partnerów. NaleŜą do nich z jednej strony płatni pracownicy, a z drugiej wolontariusze oraz
uŜytkownicy/konsumenci - adresaci świadczeń i usług, a takŜe organizacje wspierające.
Szczególnie naleŜy podkreślić tu rolę samorządu terytorialnego. Współpraca wszystkich
stron choć moŜe nie rewolucjonizuje sposobu dostarczania usług, to zmienia sposób
prowadzenia działalności oraz pozwala łączyć róŜnorakie zasoby finansowe i nie-finansowe
pozostające w dyspozycji poszczególnych partnerów. Niekiedy dochodzi takŜe do aliansu
zainteresowanych stron, jak np. w przypadku organizacji i zarządzania centrami opieki nad
dziećmi zakładanymi przez rodziców we Francji i Szwecji, kiedy dostawcy i odbiorcy usług
rozpoczęli ze sobą współpracę.
IV. Nowa rola wolontariatu i pracy płatnej w przedsiębiorstwach społecznych
W przedsiębiorstwach społecznych tradycyjna kultura dobroczynności i "bojowy
wolontariat" lat sześćdziesiątych i osiemdziesiątych ustępują miejsca bardziej
pragmatycznemu podejściu, którego istota polega na nastawieniu na "cele produkcyjne i
społecznie uŜyteczne" oraz ukierunkowaniu działalności na konkretne potrzeby. W nowego
typu inicjatywach, zwanych zbiorczo przedsiębiorstwami społecznymi, wolontariusze
podejmują nierzadko role postrzegane dotąd jako działania typowe dla sfery
przedsiębiorczości, a nie działalności społecznej, jak np. podejmowanie działalności
gospodarczej. Zmienia się takŜe rola płatnego personelu w przedsiębiorstwach społecznych
organizowanych w ramach trzeciego sektora. Chodzi m.in. o nietypowe formy zatrudnienia, jak
rozwój zatrudnienia w niepełnym wymiarze z bardzo zredukowanym czasem pracy. Ponadto - z
drugiej strony - w przedsiębiorstwach społecznych tradycyjny status pracownika jest dodatkowy
wzbogacony o fakt, iŜ równocześnie pracownicy ci są członkami ciał zarządzających
przedsiębiorstw, w których są zatrudnieni i mają do odegrania role decyzyjne i kontrolne.
Ponadto rolę innowacyjną w dostarczaniu dóbr i usług przypisuje się takŜe faktowi mieszanej
struktury osobowej przedsiębiorstw społecznych, złoŜonych z pracowników i wolontariuszy, co
wymaga specjalnych umiejętności w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi i jest nową
jakością w porównaniu do działań dotychczasowych prowadzonych zwykle przez jedną ze stron.
V. Nowe formy zlecania wykonywania zadań publicznych - Konkurencja na rynku zadań
publicznych
Nacisk na redukcję kosztów usług społecznych oraz ich lepszą adaptację do potrzeb
uŜytkowników skłania władze publiczne w państwach Unii Europejskiej do stosowania na
coraz większą skalę mechanizmu przetargu jako metody wyłaniania dostawców usług z
ramienia państwa. W rezultacie stowarzyszenia i inne przedsięwzięcia obywatelskie do
pewnego stopnia upodabniają się do przedsiębiorstw prywatnych, z którymi coraz częściej
konkurują o środki publiczne na realizację usług oraz wprowadzają bądź wzmacniają
wewnętrzne mechanizmy zarządzania.
VI. Jak zdefiniować działające społecznie przedsiębiorstwa?
Wychodząc z załoŜenia, Ŝe przedsiębiorstwa społeczne wywodzą się z organizacji trzeciego
sektora i stanowią emanację nowej przedsiębiorczości społecznej, w literaturze przyjmuje się, Ŝe
tym mianem określa się inicjatywy spełniające następujące kryteria ekonomiczne i społeczne:
Kryteria ekonomiczne
1. Stała działalność mająca bezpośrednio na celu produkcję dóbr i/lub sprzedaŜ usług
(w mniejszym stopniu natomiast niŜ klasyczne organizacje III sektora angaŜują się
w działalność rzeczniczą lub zajmują się redystrybucją).
2. Wysoki stopień autonomii działania: przedsiębiorstwa społeczne są zakładane na zasadach
dobrowolności przez grupy obywateli i przez nich zarządzane (nie są zarządzane pośrednio
lub bezpośrednio przez władze publiczne lub inne instytucje, jak firmy prywatne czy
federacje), chociaŜ mogą korzystać z dotacji publicznych. Ich udziałowcy mają prawo
głosu i prawo do własnego stanowiska oraz prawo wyjścia z organizacji.
3. Ponoszenie znaczącego ryzyka ekonomicznego w prowadzeniu działalności (finansowe
podstawy działania przedsiębiorstw społecznych zaleŜą od wysiłków ich członków i
pracowników, do których naleŜy zapewnienie odpowiednich zasobów finansowych, w
odróŜnieniu od instytucji publicznych).
4. Działalność przedsiębiorstw społecznych wymaga istnienia minimalnego personelu
płatnego, chociaŜ podobnie jak w przypadku tradycyjnych organizacji społecznych,
przedsiębiorstwa społeczne mogą bazować w swojej działalności zarówno na zasobach
finansowych jak i pozapienięŜnych oraz opierać swoją działalność na pracy płatnej i
społecznej.
Kryteria społeczne
1. Działalność przedsiębiorstw społecznych jest ukierunkowana explicite na rzecz
wspierania i rozwoju społeczności lokalnej i promowania poczucia odpowiedzialności
społecznej na szczeblu lokalnym. Jednym z zasadniczych celów przedsiębiorstw społecznych
jest słuŜenie rozwojowi wspólnot lokalnych lub wybranym zbiorowościom.
2. Przedsiębiorstwa społeczne wyróŜnia takŜe to, Ŝe ich działalność jest wynikiem
kolektywnych wysiłków angaŜujących obywateli naleŜących do danej wspólnoty lub
grupy, którą łączą wspólne potrzeby lub cele.
3. Demokratyczne zarządzanie w przedsiębiorstwach społecznych oparte na zasadzie 1 miejsce
- 1 głos; proces podejmowania decyzji nie podporządkowany udziałom kapitałowym, chociaŜ
w przedsiębiorstwie społecznym właściciele kapitału odgrywają istotną rolę, to prawa w
zakresie podejmowania decyzji są dzielone z innymi udziałowcami.
4. Partycypacyjny charakter przedsiębiorstw społecznych. Przedsiębiorstwa społeczne
odznaczają się tym, Ŝe uŜytkownicy ich usług są reprezentowani i uczestniczą w ich
strukturach. W wielu przypadkach jednym z celów przedsiębiorstw społecznych jest
wzmocnienie demokracji na szczeblu lokalnym poprzez działalność ekonomiczną.
5. Ograniczona dystrybucja zysków. W zakres pojęcia przedsiębiorstw społecznych
wchodzą zarówno organizacje, których cechą jest całkowity zakaz dystrybuowania
zysków, jak i organizacje, np. spółdzielnie, które mogą dystrybuować zyski jedynie w
ograniczonym zakresie unikając w ten sposób działań ukierunkowanych na maksymalizację
zysku.
VII. Pierwsze regulacje prawne dotyczące przedsiębiorstw społecznych
Nowe formy przedsiębiorstw pojawiły się w ciągu minionego dwudziestolecia w
szeregu krajów europejskich. Pionierska rola przypadła parlamentowi Włoch, który jako
pierwszy w Europie w 1991 r. wprowadził do ustawodawstwa włoskiego status spółdzielni
socjalnej. Ich powstanie poprzedził mocny lobbying w Parlamencie włoskim i establishmencie
politycznym. Chodziło o to, aby spółdzielnie socjalne uzyskały odrębne uregulowanie prawne;
są one spółkami z o.o. Ustawa z 1991 r. zapewniła włoskim spółdzielniom socjalnym
osobowość prawną i przyjęła 2 typy spółdzielni:
1) usług socjalnych,
2) aktywności społeczno-zawodowej.
Włoskie spółdzielnie socjalne (pierwotnie nazwane spółdzielniami solidarności socjalnej) mają
na celu świadczenie usług społecznych w miejscu zamieszkania oraz promowanie powrotu na
rynek pracy. Ustawa wprowadza ograniczenia co do poziomu zysku do podziału między
członków, który nie moŜe przekroczyć poziomu 80% całkowitego zysku, chociaŜ spółdzielnia
moŜe zdecydować, aby w ogóle ich nie dystrybuować, lecz w całości przeznaczać na cele
wspólne. Członkami spółdzielni są takŜe wolontariusze i uŜytkownicy/adresaci usług, choć nie
jest to obligatoryjne. Na mocy prawa włoskie spółdzielnie socjalne posiadają szczególnie
uprzywilejowane miejsce w kontaktach z władzami lokalnymi i centralnymi, często są to
specjalne porozumienia. W Finlandii spółdzielnie pracowników opierają swoją działalność na
istniejącym prawie spółdzielczym. Spółdzielnie w większości tworzone przez bezrobotnych, pod
warunkiem, Ŝe mają wstępny biznes plan, mają prawo do ubiegania się u Ministra Pracy o
tzw. subsydia na inicjatywę własną w wysokości około 10 tys. euro. Subsydia pokrywają 80%
kosztów w okresie tworzenia przedsięwzięcia. Środki te są przeznaczane na rozruch
przedsiębiorstwa i zatrudnienie fachowego personelu. Oprócz spółdzielni pracy istnieją takŜe
warsztaty socjalne dla bezrobotnej młodzieŜy oraz lokalne stowarzyszenia bezrobotnych, które
mają swoje ogólnokrajowe stowarzyszenie VTY. W 1995 r. w Belgii do istniejącego
ustawodawstwa wprowadzono pojęcie "przedsiębiorstwo o celach społecznych". W Portugalii
w 1998 r. wprowadzono nową kategorię spółdzielni - "spółdzielnie solidarności społecznej". W
Grecji w 1999 r. wprowadzono nową kategorię spółdzielni - "spółdzielnia społeczna spółka z
o.o.".
We Francji pojawiła się w ustawodawstwie spółka spółdzielcza interesu społecznego. W
Niemczech działają tzw. Soziale Bertriebe. Podobnie inne kraje Unii Europejskiej wprowadziły
bądź rozwaŜają wprowadzenie zbliŜonych rozwiązań. Wymienione rozwiązania prawne
wprowadzające do obiegu prawnego nowe instytucje sfery społecznej słuŜą wzmocnieniu
"ducha przedsiębiorczości" i podniesieniu rangi działalności komercyjnej w projektach
socjalnych. Nowe ramy prawne słuŜą takŜe jako sposób na sformalizowanie wielu tych
inicjatyw społecznych z ostatnich lat opartych na wielopodmiotowej strukturze udziałowców,
jak pracownicy płatni, wolontariusze, uŜytkownicy usług poprzez zapewnienie wszystkim
stronom udziału w procesie podejmowania decyzji.
VIII. Success stories
Obecnie we Włoszech istnieje około 4,5 tysiąca spółdzielni socjalnych, z czego 70% świadczy
usługi socjalne, a 30% prowadzi programy reintegracji społeczno-zawodowej. Spółdzielnie
socjalne obu typów stanowią 4% wszystkich włoskich spółdzielni i posiadają 10% udziału w
zatrudnieniu we włoskiej spółdzielczości. Przeciętna liczba zatrudnionych w spółdzielniach
socjalnych waha się od 40 do 50 osób, z czego ponad 1 to pracownicy płatni. Większość
spółdzielni działa lokalnie, są one zorganizowane w lokalne konsorcja oraz posiadają
ogólnokrajową reprezentację. Członkami spółdzielni są głównie pracownicy, niewielu jest
wolontariuszy, gdyŜ wzrost kontraktów publicznych wymusza wzrost zatrudnienia płatnego
(wzrasta rola przedsiębiorczości, słabną więzi spółdzielni ze społecznością lokalną) i następuje
wzrost znaczenia wymiaru ekonomicznego w ich działalności. Słaba jest takŜe partycypacja
uŜytkowników usług spółdzielczych jako członków spółdzielni.
Mocnymi stronami włoskich spółdzielni socjalnych jest to, Ŝe wyrastają one z
lokalnych społeczności, mają moŜliwość wyzwolenia i rozwoju kapitału społecznego na
swoim terenie, angaŜują wolontariuszy i ludzi zorientowanych altruistycznie i są pionierami
wielu usług społecznych we Włoszech.
W Finlandii do końca lat osiemdziesiątych rola organizacji pozarządowych jako pracodawcy
była niewielka. Jednak masowe bezrobocie w tym kraju w latach dziewięćdziesiątych
spowodowało ogromny wzrost lokalnych inicjatyw obywatelskich na rzecz tworzenia miejsc
pracy. W rezultacie obecnie organizacje społeczne, w tym przedsiębiorstwa społeczne są
pracodawcą dla około 4% zatrudnionych. Dla przykładu w Polsce w sektorze "non profit"
zatrudnionych jest zaledwie 1,2% ogółu zatrudnionych poza rolnictwem.
W Finlandii zorganizowano w minionym dziesięcioleciu kilka form przedsiębiorstw
społecznych, jak przedsiębiorstwa społeczne typu spółdzielczego tworzone przez fińskie
stowarzyszenia osób niepełnosprawnych. Część zakładów pracy chronionej przekształca się w
przedsiębiorstwa o charakterze społeczno-ekonomicznym. W całej Finlandii około 1.500 osób
niepełnosprawnych znalazło pracę w przedsiębiorstwach społecznych. Przedsiębiorstwa te są
własnością zainteresowanych udziałowców, lecz najczęściej nie pracowników. Spółdzielnie
zakładane przez stowarzyszenia osób niepełnosprawnych są m.in. podwykonawcą w branŜy
opakowań w przemyśle chemicznym i tworzyw sztucznych. Efekty finansowe wskazują, Ŝe
spółdzielnie te będą wkrótce samowystarczalne. Nowe spółdzielnie wykorzystują leasing
pracowniczy, wynajmując do pracy swoich członków innym firmom.
Drugą formą przedsiębiorstw społecznych w Finlandii są warsztaty społeczne i lokalne
stowarzyszenia dla bezrobotnych, które zapewniają młodym bezrobotnym ludziom półroczne
doświadczenie zatrudnienia w rzemiośle (usługi motoryzacyjne, naprawa rowerów,
stolarstwo). Lokalne stowarzyszenia bezrobotnych (jest ich około 350 w skali kraju) mają
swoją reprezentację ogólnokrajową. Ich główne funkcje to: zapewnienie osobom bezrobotnym
informacji, umoŜliwienie kontaktów społecznych oraz usprawnienie umiejętności zawodowych
poprzez: umoŜliwienie uzyskania lub zmiany kwalifikacji zawodowych.
Większość prowadzących przedsiębiorstwa społeczne to wolontariusze, jednak państwo
subsydiuje część zatrudnienia personelu szkolącego oraz szefa stowarzyszenia (środki na te cele
są wypłacane przez lokalne biura pracy, które wypłacają takŜe subsydia bezrobotnym przez
okres 1 roku, jeśli pozostają bez pracy przez okres co najmniej 1 roku).
Członkami-udziałowcami spółdzielni socjalnych w Finlandii są władze lokalne, lokalne
oddziały związków zawodowych, parafie, lokalne oddziały banków, inni przedsiębiorcy; są to
więc przedsiębiorstwa z wieloma udziałowcami. W Finlandii pracownicy spółdzielni nie są
jednak udziałowcami ze względu na ograniczenia fińskiego ustawodawstwa w zakresie
bezrobocia.
Spółdzielnie dla osób bezrobotnych powstałe w Finlandii w latach dziewięćdziesiątych
przynoszą wymierne efekty ekonomiczne i społeczne oraz psychologiczne, gdyŜ:
- zapewniają dochód osobom bezrobotnym i ich rodzinom,
- utrzymują i rozwijają umiejętności zawodowe poprzez prowadzenie szkoleń dla potrzeb
obecnego rynku pracy,
- podtrzymują osoby bez pracy w odpowiedniej kondycji społecznej, mentalnej i fizycznej.
Fińskie Ministerstwo Pracy szacuje, Ŝe w wyniku miejsc pracy stworzonych przez nowe
spółdzielnie socjalne około 19 tys. osób rocznie uzyskuje moŜliwość otrzymania wynagrodzenia.
Godne podkreślenia jest takŜe to, Ŝe nowe inicjatywy w sferze zatrudnienia przyczyniają się
do pobudzenia solidarności w ramach społeczności lokalnych i rozwoju więzi
horyzontalnych i solidarności horyzontalnej. Wsparcie społeczności lokalnych w Finlandii
przybiera wiele postaci, m.in. polega na nieodpłatnym lub poniŜej ceny rynkowej uŜyczaniu
lokali przez władze samorządowe, parafie kościoła ewangelickiego, związki zawodowe oraz
banki lokalne, a nawet kluby Lions. W Belgii natomiast działają Przedsiębiorstwa Szkolenia
poprzez Pracę (EFT) i Przedsiębiorstwa Włączania do Zatrudnienia (Invoegberijven w północnej
części kraju). Te ostatnie, popierane przez Regiony, są silnie ukierunkowane rynkowo i oferują
perspektywy zatrudnienia długoterminowego. Niemieckie przedsiębiorstwa społeczne (Soziale
Bertriebe) są ukierunkowane na rynek i korzystają z pomocy publicznej. Ich celem jest
tworzenie miejsc pracy i wspieranie rozwoju ekonomicznego przy jednoczesnym dąŜeniu do
integracji społecznej i zawodowej osób długotrwale pozostających bez pracy. Miejsca pracy
tworzone są albo w juŜ istniejących przedsiębiorstwach prywatnych, albo w ramach
uruchamiania nowych przedsiębiorstw. W Luksemburgu działają stowarzyszenia (czasem
spółdzielnie) przywracania do zatrudnienia poprzez pracę i działalność ekonomiczną,
aktywne w róŜnych dziedzinach, jak np.: ochrona środowiska, rolnictwo, budownictwo,
recykling odpadów itp. Większość z powyŜszych działań ma charakter pilotaŜowy i są
subsydiowane przez Państwo. W przypadku Hiszpanii na rynku obecne są przedsiębiorstwa
integracji poprzez pracę dla osób niepełnosprawnych lub osób wykluczonych z tradycyjnego
rynku pracy. W przypadku obu grup społecznych tendencja polega na oferowaniu dostępu do
przejściowego zatrudnienia mającego umoŜliwić zintegrowanie omawianych populacji do
klasycznego obiegu zamiast długofalowego tworzenia "chronionych" miejsc pracy.
Ciekawym rozwiązaniem są holenderskie BuurtBeheer Bedrijven (BBB) - niezaleŜne
przedsiębiorstwa bliskiego rozwoju - oferujące mieszkańcom dzielnic "upośledzonych"
moŜliwość wykonywania w zamian za wynagrodzenie prac związanych z utrzymaniem i
naprawą mieszkań prywatnych i wspólnej infrastruktury albo teŜ świadczenia usług
społecznych w sąsiedztwie. W Grecji natomiast sprawdzają się spółdzielnie turystyczne. Są to
spółdzielnie tworzone przez kobiety Ŝyjące w strefach wiejskich o potencjale turystycznym.
Proponują one usługi: noclegowe, restauracyjne oraz w dziedzinie drobnego rzemiosła. Recepta
na sukces tkwi w grupowym oferowaniu atrakcyjnego i bogatego produktu turystycznego
ich klientom.
IX. Źródła finansowania przedsiębiorstw społecznych
Źródła finansowania włoskich spółdzielni socjalnych pochodzą w przewadze ze środków
publicznych. W większości środki finansowe uzyskiwane są w drodze przetargów oraz z
sybsydiów. Kryteria wyboru oferty stanowią: efektywność finansowa, jakość usług oraz
zdolność do mobilizacji wolontariuszy. Na realizację usług spółdzielnia podpisuje kontrakt z
władzami lokalnymi.
W Finlandii pomoc państwa polega na subsydiowaniu zatrudnienia przez administrację rządową
i samorządową długotrwale bezrobotnych przez okres 6 miesięcy oraz bezpłatnych szkoleń
dla bezrobotnych zakładających spółdzielnie socjalne. Szkolenia są organizowane przez
Ministerstwo Pracy i obejmują m.in. takie zagadnienia, jak: ekonomika biznesu, zarządzanie
spółdzielnią, prawo spółdzielcze, marketing i planowanie rozwoju produkcji i usług.
Ponadto w Finlandii do subsydiowania zatrudnienia w organizacjach pozarządowych i
przedsiębiorstwach społecznych wykorzystuje się takŜe dochody państwowego monopolu
loteryjnego oraz z gier hazardowych. Obligatoryjnie muszą one przekazać część zysków na
finansowanie zatrudnienia młodzieŜy.
X. Europejska polityka integracji społecznej
Przez wiele lata Wspólnoty Europejskie stanowiły forum współpracy gospodarczej ich państw
członkowskich. Od czasu wejścia w Ŝycie w dniu 1 listopada 1993 r. Traktatu z Maastricht
ustanawiającego Unię Europejską w orbicie zainteresowań europejskich struktur
ponadnarodowych znajdują się takŜe i kwestie społeczne. Podczas Szczytu Lizbońskiego w
2000 roku kraje członkowskie UE postanowiły, Ŝe zwalczanie ubóstwa i wykluczenia
społecznego stanie się centralnym elementem w procesie modernizacji europejskiego
modelu społecznego. Na promocji integracji społecznej zasadza się europejska strategia
prowadząca do osiągnięcia strategicznego celu na następną dekadę, jakim jest stanie się
najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką świata opartą na wiedzy, w której trwały
wzrost gospodarczy osiągnięty zostanie dzięki większej ilości lepszych miejsc pracy i większej
spójności społecznej.
A. Wspólnotowy Program Działań na rzecz Zwalczania Wykluczenia Społecznego
Przywódcy państw członkowskich uzgodnili, Ŝe polityka zwalczania wykluczenia społecznego
powinna opierać się na otwartej metodzie koordynacji łączącej narodowe plany działań na rzecz
integracji społecznej i "Wspólnotowym Programie Działań na rzecz Zwalczania Wykluczenia
Społecznego", inicjującym współpracę w tym obszarze.
B. Rada Europejska w Nicei przyjęła cztery cele zwalczania ubóstwa i wykluczenia
społecznego:
1.
2.
3.
4.
Udział w zatrudnieniu i dostęp wszystkich do środków, praw, dóbr i usług.
Zapobieganie ryzyku wykluczenia.
Pomoc dla najbardziej potrzebujących.
Mobilizacja wszystkich odpowiednich instytucji.
W listopadzie 2001 r. został przyjęty przez Parlament Europejski i Radę Europejską "Wspólnotowy
Program Działań Walki z Wykluczeniem Społecznym na lata 2002-2006". Głównym celem programu
jest zapewnienie skuteczności i efektywności politykom w walce z wykluczeniem społecznym,
prowadzonej przez poszczególne kraje w ramach metody otwartej koordynacji, w szczególności zaś:
- poprawa zrozumienia problematyki ubóstwa i wykluczenia społecznego, m.in. przy
pomocy wspólnych wskaźników,
- wspieranie wzajemnego
uczenia się zespołów opracowujących
narodowe plany
i wymianę dobrych pomysłów,
- wzmacnianie zdolności do walki z ubóstwem i wykluczeniem szczególnie poprzez
tworzenie
sieci
współpracy
i
dialog
ze
wszystkimi
zainteresowanymi
stronami.
KaŜde państwo członkowskie i kandydujące do UE zostało zobowiązane do przygotowania swych
narodowych
planów
działań
na
rzecz
walki
z
wykluczeniem
społecznym.
W ten sposób sankcjonuje się konieczność systematycznego podejścia do polityki
zwalczania zjawiska wykluczenia społecznego. Wykluczenie społeczne staje się oficjalną częścią
europejskiej polityki społecznej.
Załączniki
Spis załączników
Rozdział I Jak załoŜyć i prowadzić Centra Integracji Społecznej?
Załącznik nr 1
Statut Centrum Integracji Społecznej - Caritas w Kielcach (Centrum)
Załącznik nr 2
Regulamin Centrum Integracji Społecznej - Caritas w Kielcach
Załącznik nr 3
Indywidualny program zatrudnienia socjalnego - umowa pomiędzy Centrum Integracji Społecznej Caritas w Kielcach a uczestnikiem Centrum
Załącznik nr 4
Wniosek o przekazanie refundacji / zaliczki na wypłatę świadczeń integracyjnych na rzecz
Centrum Integracji Społecznej Caritas w Kielcach
Załącznik nr 5
Kwestionariusz
osobowy
uczestnika
Centrum
Załącznik nr 6
Indywidualny bilans uczestnika Centrum - kwalifikacje i doświadczenia zawodowe uczestnika
Centrum
Załącznik nr 7
Kwestionariusz wywiadu akompaniatora - doradcy zawodowego przeprowadzonego z
zainteresowanym (osoba, która chce zostać uczestnikiem Centrum)
Załącznik nr 8
Opinia akompaniatora - doradcy zawodowego i instruktora zawodu. Określenie kompetencji
zawodowych uczestnika Centrum
Załącznik nr 9
Opinia psychologiczna określająca sprawności psychologiczne niezbędne do podjęcia pracy w
Centrum
Załącznik nr 10
Lista obecności uczestników Centrum Integracji Społecznej - Caritas w Kielcach
Załącznik nr 11
Ankieta ewaluacyjna uczestnika biorącego udział w zajęciach Centrum
Załącznik nr 1
Centrum Integracji Społecznej - Caritas w Kielcach
STATUT CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ W KIELCACH
ROZDZIAŁ I
POSTANOWIENIA OGÓLNE
§1
Centrum Integracji Społecznej (CIS) jest placówką aktywizacji zawodowej przeciwdziałającą
wykluczeniu społecznemu utworzoną przez Caritas Diecezji Kieleckiej.
§2
1. Siedzibą CIS jest miasto Kielce.
2. Centrum mieści się przy ul. Wesołej 54.
3. Terenem działania CIS jest miasto Kielce oraz powiat kielecki.
4. CIS jest jednostką samobilansującą się i posiada odrębność organizacyjną i podatkową.
§3
CIS działa w oparciu o ustawę o:
1) zatrudnieniu socjalnym z dnia 13.06.2003 (Dz.U. z 2003, nr 122, poz.1143)
z późn. zm.
2) stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego z dnia 17.05.1989 (Dz. U. nr 29
z późn. zm.)
3) promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20.04.2004
(Dz.U. nr 99, poz. 1001)
4) pomocy społecznej z dnia 12.03.2004 (Dz.U. z 2004, nr 64, poz. 593)
5) wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26.10.1982
(Dz.U. z 2003, nr 80, poz. 719) z późn. zm.
6) przeciwdziałaniu narkomani z dnia 24.04.1997 (Dz.U. z 2003, nr 24, poz. 198)
7) powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia z dnia 16.04.2004
(Dz.U. 2004, nr93, poz. 892)
8) statut Caritas Diecezji Kieleckiej
§4
Nadzór merytoryczny nad działalnością Centrum sprawuje dyrektor instytucji tworzącej Centrum
- Dyrektor Caritas Diecezji Kieleckiej.
ROZDZIAŁ II
CELE I ZADANIA
1. Centrum Integracji Społecznej powołane jest do realizacji zadań mających na celu
reintegrację zawodową i społeczną osób dotkniętych wykluczeniem społecznym, które ze
względu na swoją sytuację Ŝyciową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich
podstawowych potrzeb Ŝyciowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz
uniemoŜliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w Ŝyciu zawodowym, społecznym i
rodzinnym.
2. Centrum, w ramach reintegracji zawodowej, moŜe prowadzić działalność wytwórczą,
handlową lub usługową, które nie stanowią działalności gospodarczej w rozumieniu
przepisów o działalności gospodarczej.
3. Centrum Integracji Społecznej realizuje swoje zadania poprzez:
- kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie
pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu,
- nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub
podwyŜszenie kwalifikacji zawodowych,
- naukę planowania Ŝycia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez
moŜliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą
- uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pienięŜnymi
- działalność wytwórczą, handlową lub usługową
4. Caritas Kielecka prowadząc reintegrację zawodową i społeczną w formie Centrum Integracji
Społecznej, moŜe równieŜ prowadzić kluby integracji społecznej organizujące działania o
charakterze terapeutycznym, zatrudnieniowym i samopomocowym.
ROZDZIAŁ III
STRUKTURA CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ
1. Działalnością CIS kieruje Kierownik.
2. Kierownika zatrudnia i zwalnia instytucja tworząca CIS - Caritas Diecezji Kieleckiej.
3. Kierownik kieruje CIS na zasadzie jednoosobowego kierownictwa i odpowiedzialności za
wyniki pracy Centrum.
4. Zadania Kierownika CIS:
- reprezentowanie Centrum na zewnątrz;
- sprawowanie nadzoru nad realizacją zadań merytorycznych CIS oraz koordynowanie
pracy wszystkich stanowisk pracy;
- współdziałanie z organami, instytucjami i organizacjami w podejmowaniu przedsięwzięć
zmierzających do pełnej realizacji zadań wynikających z procesu reintegracji zawodowej i
społecznej;
- określanie zadań i poziomu kompetencji wszystkich pracowników CIS;
- realizowanie reintegracji zawodowej i społecznej po podpisaniu z uczestnikami
indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego;
- ustalanie zasad gospodarki finansowej i materiałowej CIS, w oparciu o obowiązujące
przepisy;
- dysponowanie środkami określonymi w budŜecie CIS oraz ponoszenie odpowiedzialności za
prawidłowe ich wykorzystanie;
- zapewnienie odpowiedniego stanu bezpieczeństwa i higieny pracy;
- kwalifikowanie uczestników do Centrum i podpisywanie z nimi indywidualnego programu
zatrudnienia socjalnego;
- zapewnienie uczestnikom bezpieczeństwa i higieny pracy, wymaganych badań lekarskich oraz
jednego bezpłatnego posiłku w czasie pobytu w CIS;
- przyznawanie uczestnikom świadczeń integracyjnych;
- zapewnienie środków finansowych na działalność CIS oraz świadczeń integracyjnych;
§5
1. Pracownikami CIS są:
- pracownicy odpowiedzialni za dany rodzaj działalności, o której mowa w rozdziale II,
pkt. 2;
- prowadzący zajęcia reintegracji zawodowej i społecznej;
- pracownik socjalny;
- nstruktorzy zawodu;
- doradca zawodowy - akompaniator.
2. Pracowników Centrum zatrudnia kierownik CIS.
- Do zadań pracowników Centrum naleŜy:
- zapewnienie prawidłowej i terminowej realizacji merytorycznych zadań CIS;
- udział w przygotowaniu indywidualnych programów reintegracji społecznej;
- prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej;
- określanie predyspozycji zawodowych uczestników;
- współpraca z innymi pracownikami CIS - doradca zawodowy-akompaniator, pracownik
socjalny;
- podejmowanie działań mających na celu usamodzielnienie uczestnika - pomoc
w znalezieniu mieszkania tymczasowego i zdobyciu niezbędnych dokumentów
ROZDZIAŁ IV
ZASADY KIEROWNIA DO CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ
1. Uczestnikami Centrum mogą być:
- bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu
przepisów o pomocy społecznej;
- uzaleŜnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa
odwykowego;
- uzaleŜnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu
terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej;
- chorzy psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego;
- bezrobotni, w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
pozostających bez pracy przez okres co najmniej 24 miesięcy;
- zwalniani z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem,
w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację Ŝyciową nie są w
stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb Ŝyciowych i znajdują się
w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemoŜliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w
Ŝyciu zawodowym, społecznym i rodzinnym.
2. Rekrutacja uczestników odbywa się na podstawie:
- własnego wniosku uczestnika lub wniosku przedstawiciela ustawowego
- wniosku: zakładu leczenia odwykowego, Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie,
Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Ośrodka Pomocy
Społecznej, Organizacji Pozarządowej, Klubu Integracji Społecznej, za zgodą tej osoby lub jej
przedstawiciela
3. Pierwszeństwo w skierowaniu do Centrum mają osoby zamieszkałe na terenie
miasta Kielce.
4. Osoby mieszkające na terenie pozostałych gmin mogą być kierowane do Centrum:
- w przypadku zawarcia porozumienia między gminami o kierowaniu osób do Centrum,
określającego zasady finansowania kosztów uczestnictwa kierowanych tam osób;
- w przypadku posiadania przez Centrum wolnych miejsc i sfinansowania kosztów
uczestnictwa osoby kierowanej przez gminę.
ROZDZIAŁ V
ZASADY DZIAŁALNOŚCI CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ
1. Działalność CIS jest finansowana z:
- zasobów Caritas Diecezji Kieleckiej pochodzących ze zbiórek, darowizn lub in. źródeł;
- dotacji na pierwsze wyposaŜenie pochodzącej z dochodów własnych gminy,
przeznaczonych na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych;
- dotacji na pierwsze wyposaŜenie pochodzącej z dochodów własnych samorządu
województwa przeznaczonych na realizację wojewódzkiego programu profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych
- dochodów uzyskiwanych z działalności, o której mowa w rozdziale II, punkt 2
- środków z Unii Europejskiej
- środków Funduszu Pracy
2. CIS zobowiązane jest przedstawiać corocznie, nie później niŜ do dnia 31 marca
udzielającemu dotacji Centrum i instytucji tworzącej (Caritas Kielecka) sprawozdanie
zawierające rozliczenie dotacji za rok poprzedni oraz sprawozdanie z działalności i efektów
reintegracji zawodowej i społecznej, a takŜe preliminarz wydatków i przychodów ma rok
bieŜący.
ROZDZIAŁ VI
POSTANOWIENIA KOŃCOWE
1. W przypadku nie realizowania przez Centrum załoŜeń przyjętych we wniosku o
przyznaniu statusu, w stopniu uniemoŜliwiającym wykonywanie usług określonych w rozdz.
II, pkt. 3 lub w razie stwierdzenia nieprawidłowości rozliczeń finansowych przewidzianych
ustawą, mających wpływ na wynik finansowy, wojewoda wydaje decyzję o utracie statusu
Centrum z urzędu lub na wniosek udzielających dotacji Centrum, jak równieŜ Caritas
Kieleckiej- instytucji tworzącej Centrum.
2. W przypadku wydania decyzji o utracie statusu Centrum niewykorzystane środki
finansowe pochodzące z dotacji podlegają zwrotowi do jednostek, które udzieliły dotacji, w
wysokości proporcjonalnej do wysokości udzielonej dotacji.
3. W przypadku gdy instytucja tworząca - Caritas Kielecka uległaby likwidacji, prawa i
obowiązki tej instytucji moŜe przejąć Gmina Kielce lub inna instytucja pozarządowa
wyłoniona na podstawie wspólnego porozumienia Caritas i Prezydenta
Załącznik nr 2
Regulamin Centrum Integracji Społecznej w Kielcach
I Część ogólna
§1
1. Centrum Integracji Społecznej (CIS) jest nowoczesną placówką aktywizacji zawodowej
i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w myśl ustawy o zatrudnieniu socjalnym.
2. CIS działa w oparciu o ustawę o:
a) zatrudnieniu socjalnym z 13.06.2003r. (Dz.U. z 2003r. Nr 122, poz. 1143)
b) ustawę o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego z dnia 17 maja 1989r. (Dz.U.
Nr 29 z późn. zm.)
c) ustawę o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994r. (Dz.U.
z 2003r. Nr 58, poz.514 i Nr 90, poz.844)
d) ustawę o pomocy społecznej z dnia 12.03.2004r. (Dz.U. z 2004r., Nr 64, poz. 593)
e) ustawę o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dn.
26.10.1982r. (Dz.U. z 2003r., Nr 80, poz. 719)
f) ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24.04.1997r. (Dz.U. z 2003r. Nr 24,
poz. 198)
g) ustawę o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia z dnia
23.01.2003r. (Dz.U. z 2003r., Nr 45, poz. 391, Nr 73, poz. 660 i Nr 96, poz. 874)
h) statutu Caritas Diecezji Kieleckiej
§2
Zadania CIS
1. Centrum Integracji Społecznej jest powołany do realizacji zadań mających na celu
reintegrację zawodową i społeczną osób dotkniętych wykluczeniem społecznym, które ze
względu na swoją sytuację Ŝyciową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich
podstawowych potrzeb Ŝyciowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz
uniemoŜliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w Ŝyciu zawodowym, społecznym i
rodzinnym.
2. Swoje zadania CIS realizuje poprzez:
- kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie
pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu;
- nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub
podwyŜszanie kwalifikacji zawodowych;
- naukę planowania Ŝycia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez
moŜliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą;
- uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pienięŜnymi
- działalność wytwórczą, handlową lub usługową.
§3
1. Centrum kieruje Kierownik zatrudniony przez Caritas Diecezji Kieleckiej.
2. Pracowników merytorycznych zatrudnia Kierownik CIS.
3. Pracownik otrzyma zakres obowiązków wynikających z zatrudnienia w CIS.
4. CIS prowadzi wyodrębnione księgowanie przychodów i kosztów i posiada odrębny NIP.
§4
Prawa i obowiązki pracowników CIS
I. Zadania Kierownika CIS:
1) nadzór nad prawidłową działalnością CIS zgodnie z ustawą o zatrudnieniu socjalnym
2) zatrudnienie pracowników CIS
3) kwalifikowanie uczestników do CIS i podpisanie z nimi indywidualnego programu zatrudnienia
socjalnego
4) usunięcie uczestnika CIS ze względu na nieprzestrzeganie zawartej umowy
5) zapewnienie uczestnikom bezpieczeństwa i higieny pracy, wymaganych badań lekarskich oraz
jednego bezpłatnego posiłku w czasie pobytu w CIS
6) przyznawanie uczestnikom świadczeń integracyjnych
7) zapewnienie środków finansowych na działalność CIS oraz świadczeń integracyjnych
8) wnioskowanie o skierowanie uczestników do pracy .
II. Zadania pracowników merytorycznych CIS:
1) diagnozowanie sytuacji nowo przyjmowanych uczestników CIS
2) udział w przygotowaniu indywidualnych programów reintegracji społecznej
3) prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej
4) określenie predyspozycji zawodowych uczestników
5) współpraca z innymi pracownikami CIS (doradca zawodowy, akompaniator,
pracownik socjalny)
6) wnioskowanie o skierowanie uczestnika do pracy
7) podejmowanie działań mających na celu usamodzielnienie uczestnika (pomoc
w znalezieniu mieszkania tymczasowego i zdobyciu niezbędnych dokumentów)
8) aktywizacja zawodowa uczestników poprzez indywidualną pracę
9) przygotowanie ich własnych projektów zawodowych
10) przyuczenie do zawodu
11) prowadzenie warsztatów z zakresu autoprezentacji
12) realizacja programów terapeutycznych.
§5
Zasady uczestnictwa w CIS
1. Uczestnikiem CIS mogą być osoby:
1) bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu
przepisów o pomocy społecznej,
2) uzaleŜnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa
odwykowego,
3) uzaleŜnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu
terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
4) chore psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,
5) bezrobotne, w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, pozostające
bez pracy przez okres co najmniej 36 miesięcy,
6) zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu
przepisów o pomocy społecznej,
7) uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy
społecznej.
2.
1)
2)
3)
Program Uczestnictwa w CIS podzielony jest na trzy etapy:
okres próbny - 1 miesiąc
realizacja programu CIS - 11 miesięcy z moŜliwością przedłuŜenia do 18 miesięcy
zatrudnienie wspierane.
3. Uczestnictwo w programie CIS jest bezpłatne i nie moŜe być krótsze niŜ
6 godzin, nie dłuŜej niŜ 8 godzin dziennie.
§6
Nabór uczestników
1. Rekrutacja uczestników obywa się na podstawie:
1) własnego wniosku uczestnika lub wniosku przedstawiciela ustawowego
2) wniosku: zakładu leczenia odwykowego, Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, Powiatowego
Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowego Urzędu Pracy, Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS),
Organizacji Pozarządowej, Klubu Integracji Społecznej na zgodę tej osoby lub jej przedstawiciela
ustawowego
2. Warunkiem przyjęcia wniosku jest jego zaopiniowanie przez pracownika socjalnego OPS
właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby kierowanej po uprzednim
przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego (rodzinnego).
3. W przypadku osób uzaleŜnionych warunkiem przyjęcia do CIS jest zakończenie programu
psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego lub programu terapeutycznego w zakładzie
opieki zdrowotnej
4. Przerwanie realizacji programu CIS następuje w następujących przypadkach:
1) naruszenia przez uczestnika postanowień programu
2) długotrwałej nieusprawiedliwionej absencji
3) rezygnacji uczestnika
5. Świadczenia dla uczestników CIS:
a) W trakcie realizacji programu CIS uczestnik pobiera świadczenie integracyjne w następującym
wymiarze:
a) okres próbny - 50% zasiłku dla bezrobotnych
b) pozostały okres uczestnictwa - 80% zasiłku dla bezrobotnych
c) przypadku usprawiedliwionej obecności oraz uczestnictwa za niepełny miesiąc świadczenie
oblicza się dzieląc kwotę świadczenia przez 30 mnoŜąc przez ilość dni kalendarzowych
przypadających w okresie, za który świadczenie przysługuje.
d) W przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności (nie dłuŜej niŜ 3 dni w m-cu) świadczenie
ulega zmniejszeniu o 1/20 za kaŜdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności. W przypadku
dłuŜszej nieobecności nieusprawiedliwionej świadczenie nie przysługuje.
§7
Struktura organizacyjna CIS
1. Dział administracji CIS:
1) kierownik
2) zastępca kierownika
3) pracownik księgowy
4) pracownik ds. kadr
2. Dział obsługi merytorycznej CIS:
1) koordynatorzy poszczególnych działalności
2) zespół ds. reintegracji społecznej:
a) psycholog
b) pracownik socjalny
c) akompaniator
d) terapeuta
3) zespół ds. reintegracji zawodowej
a) instruktorzy zawodu
b) doradca zawodowy
4)
warsztaty praktycznej nauki zawodu
a) warsztat krawiecki
b) warsztat stolarski
c) brygada remontowo-budowlana
3. Dział obsługi technicznej
1) kierowca-zaopatrzeniowiec
II Część szczegółowa
§8
Prawa uczestnika CIS
1. Bezpłatne uczestnictwo w programie CIS z moŜliwością korzystania z porad specjalistów
2. Prawo do odszkodowania z tytułu wypadku w trakcie pobytu w CIS
3. Korzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego w trakcie realizacji programu
4. Jeden bezpłatny posiłek dziennie
5. Korzystanie z wyposaŜenia CIS
6. Pobieranie świadczenia integracyjnego
7. MoŜliwość odstąpienia od realizacji programu
§9
Obowiązki uczestnika CIS
1. Uczestniczenie w zajęciach CIS
2. Realizacja podpisanego przy rekrutacji do CIS indywidualnego programu zatrudnienia
socjalnego
3. Przestrzeganie przepisów BHP i PPOś
4. Trwanie w abstynencji
5. Dbanie o utrzymanie porządku na terenie CIS
6. Dbanie o mienie CIS
7. Współpraca z pracownikami CIS
8. Usprawiedliwianie nieobecności zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy
9. Stosowanie się do ustalonego planu zajęć
10. Przestrzeganie regulaminu CIS
§ 10
WyróŜnienia i nagrody
W CIS stosuje się następujący system wyróŜnień i nagród:
- Pochwała ustna opiekuna
- Pochwała pisemna Kierownika z dołączeniem do akt
- Osoby najbardziej samodzielne rekomendowane będą do uzyskania mieszkania socjalnego
§ 11
Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa
W CIS stosuje się następujący system kar:
- Upomnienie opiekuna
- Nagana wraz z wpisem do akt uczestnika
- Usunięcie z CIS
§ 12
Postanowienia końcowe
1. Odpowiedzialnym za przestrzeganie regulaminu na terenie CIS jest Kierownik
2. KaŜdy nowy uczestnik CIS zapoznaje się z regulaminem i podpisuje oświadczenie o
przyjęciu do wiadomości jego postanowień i zobowiązuje się do jego przestrzegania.
Regulamin został zatwierdzony przez Organizację tworzącą Centrum w
osobie Dyrektora Caritas Diecezji Kieleckiej.
Załącznik nr 3
Indywidualny program zatrudnienia socjalnego
Zawarty w dniu.................................................. pomiędzy Centrum Integracji Społecznej
w......................................... reprezentowanym przez Kierownika Centrum Integracji
Społecznej
Pana/Panią ..............................................................................................................................
a
Panią/Panem ...........................................................................................................................
zwanym/zwaną dalej Uczestnikiem Centrum Integracji Społecznej.
Strony uzgadniają, co następuje:
CZĘŚĆ I POSTANOWIENIA OGÓLNE
§1
Warunkiem koniecznym i niezbędnym do uczestnictwa w zajęciach Centrum Integracji
Społecznej jest zawarcie indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego, zwanego dalej
„Programem" zgodnego z ustawą z dnia 13 czerwca 2003 o zatrudnieniu socjalnym
(Dz. U. z 2003r. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.)
§2
Osobami odpowiedzialnymi za realizację Programu są: pracownik socjalny Centrum
Integracji Społecznej, psycholog (terapeuta), doradca zawodowy oraz instruktor zawodu.
§3
Bezpośredni nadzór nad realizacją programu sprawuje Kierownik Centrum Integracji
Społecznej.
§4
Skierowanie uczestnika do uczestnictwa w zajęciach Centrum Integracji Społecznej przez
Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej, po zakończeniu okresu próbnego, nie wymaga
ponownego zawarcia indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego.
§5
Realizacja programu reintegracji społecznej i zawodowej w CIS trwa 12 m-cy z
moŜliwością przedłuŜenia o kolejne 6 m-cy. Pierwszy miesiąc realizacji Programu jest
okresem próbnym dla uczestnika.
§6
W okresie uczestnictwa w zajęciach Centrum, na wniosek uczestnika, Kierownik
Centrum przyznaje świadczenie integracyjne.
W okresie próbnym uczestnik otrzymuje świadczenie integracyjne w wysokości 50 % zasiłku dla
bezrobotnych, a przez okres dalszego uczestnictwa w zajęciach Centrum, w wysokości 80%
zasiłku dla bezrobotnych.
§7
Świadczenie integracyjne jest wypłacane przez Centrum w okresach miesięcznych z dołu.
Świadczenie to za niepełny miesiąc uczestnictwa ustala się dzieląc kwotę świadczenia przez 30 i
mnoŜąc przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie, za który to świadczenie
przysługuje.
§8
Świadczenie integracyjne ulega zmniejszeniu o 1/20 za kaŜdy dzień nieusprawiedliwionej
nieobecności uczestnika w zajęciach w Centrum trwającej nie dłuŜej niŜ 3 dni w miesiącu. W
przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności trwającej dłuŜej niŜ 3 dni w miesiącu świadczenie
integracyjne za dany miesiąc nie przysługuje.
§9
Realizacja programu daje podstawę do korzystania przez uczestnika ze świadczeń ubezpieczenia
zdrowotnego, na zasadach określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w
Narodowym Funduszu Zdrowia.
§10
Zaprzestanie realizacji programu następuje w przypadku:
1. stwierdzenia przez Kierownika Centrum Integracji Społecznej, Ŝe nastąpiło uporczywe
naruszenie przez uczestnika postanowień programu uniemoŜliwiające jego dalszą realizację;
2. trwałego opuszczenia przez uczestnika zajęć w Centrum;
3. oświadczenia uczestnika o odstąpieniu od realizacji programu.
§11
Zakończenie realizacji programu następuje w dniu, w którym uczestnik programu podejmie
zatrudnienie na zasadach przewidzianych w przepisach prawa pracy lub podjął działalność
gospodarczą, albo w dniu, którym upłynął okres uczestnictwa w zajęciach w Centrum.
CZĘŚĆ II OBOWIĄZKI UCZESTNIKA
§12
Uczestnik CIS jest zobowiązany do uczestnictwa w zajęciach reintegracji zawodowej i społecznej
przez co najmniej 6 godzin dziennie, nie dłuŜej niŜ 8 godzin dziennie.
§13
W ramach reintegracji zawodowej, mającej na celu odbudowanie i podtrzymanie u uczestnika
zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy, kaŜdy uczestnik jest zobowiązany
do realizacji programu obejmującego:
1) Aktywizację zawodową metodą towarzyszenia
2) Przygotowanie stanowiska pracy -szkolenia zawodowego.
3) Dobranie i przygotowanie narzędzi oraz materiałów do wykonywania określonych prac.
4) Wykonywanie wyznaczonych zadań.
5) Przestrzeganie przepisów bhp w czasie wykonywania zadań.
6) Naukę współpracy w grupach roboczych przy wykonywaniu określonych zadań.
7) Przygotowanie do egzaminu z nabytych umiejętności zawodowych.
8) Egzamin końcowy (jeŜeli będzie wymagany).
2. Program ten będzie realizowany poprzez uczestnictwo w szkoleniu zawodowym, do
którego uczestnik został zakwalifikowany. Ilość godzin określi Kierownik Centrum
Integracji Społecznej.
3. Do obowiązków instruktora zawodu prowadzącego szkolenia w ramach reintegracji
zawodowej naleŜy:
1) Kontrola zadań wykonywanych przez uczestnika CIS.
2) Analiza wyników kontroli realizacji zadań
3) Ocena podsumowująca wykonanie zadania przez uczestnika CIS
§14
W celu kształcenia umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych, nauki planowania
Ŝycia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, uczenia umiejętności racjonalnego
gospodarowania posiadanymi środkami pienięŜnymi, Uczestnik CIS jest zobowiązany do realizacji
programu reintegracji społecznej obejmującego: Warsztaty edukacyjne Warsztaty terapeutyczne
§15
Uczestnik CIS uczestniczyć moŜe równieŜ, na zasadzie dobrowolności w grupach samopomocowych:
1. Grupie wsparcia dla osób uzaleŜnionych od alkoholu,
2. Grupie wsparcia dla osób uzaleŜnionych od narkotyków i innych środków odurzających,
3. Grupie wsparcia dla osób, które opuściły zakład karny.
§16
Uczestnik zajęć CIS jest zobowiązany do wypełniania ankiet ewaluacyjnych, które będą słuŜyły
okresowym ocenom efektywności reintegracji zawodowej i społecznej, dokonywanym przez
psychologa - terapeutę oraz akompaniatora.
§17
Integralną część „Programu" stanowią:
1. Załącznik nr l: „Opinia psychologiczna - określenie sprawności psychofizycznych
niezbędnych do podjęcia pracy".
2. Załącznik nr 2: „Opinia doradcy zawodowego i instruktora zawodu. Określenie
kompetencji zawodowych".
3. Załącznik nr 3: „Zakres integracji społecznej i zawodowej".
Przepisy końcowe
§18
Program na wniosek kaŜdej ze stron moŜe ulec zmianie. Wszelkie zmiany niniejszego programu
wymagają dla swojej waŜności formy pisemnej.
§19
Indywidualny program zatrudnienia socjalnego jest zawarty w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach,
po jednym dla kaŜdej ze stron.
§20
1. Uczestnik ponosi odpowiedzialność materialną za wszelkie mienie,
w szczególności narzędzia, materiały, które otrzymał od Centrum lub, którymi dysponował w
związku z wykonywaniem niniejszego programu.
2. W przypadku jakiejkolwiek szkody powstałej w mieniu, o którym mowa w ust. 1 (w
szczególności utraty mienia, zmniejszenia jego wartości) uczestnik wyraŜa zgodę na dokonanie przez
Centrum potrącenia kwoty odpowiadającej wysokości szkody ze świadczenia integracyjnego
przysługującego uczestnikowi.
§21
Organizację pracy Centrum Integracji Społecznej normuje Regulamin Centrum Integracji
Społecznej w Kielcach.
§22
Podpisanie przez uczestnika CIS Indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego jest
równoznaczne z zapoznaniem i zobowiązaniem do przestrzegania Regulaminu CIS.
l. Kierownik Centrum Integracji Społecznej
2. Uczestnik programu
1.
WyraŜam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych do celów związanych z
realizacją niniejszego programu zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych z dnia
29.08.1997 r. (Dz. U. Nr 133 poz. 883).
Kielce, dn.................................
.......................................................
Podpis uczestnika CIS
Załącznik nr 4
WNIOSEK
o przekazanie refundacji / zaliczki * na wypłatę świadczeń integracyjnych na rzecz
CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ
Na podstawie art. 15. ust. 8 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r., o zatrudnieniu socjalnym.
(Dz. U. z 2003 r. Nr 122, póz. 1143 ze zm.)
1. Wnioskodawca:
Imię i nazwisko Kierownika Centrum ......................................................................................
Nazwa instytucji tworzącej Centrum .......................................................................................
Miejsce funkcjonowania Centrum ............................................................................................
Rodzaj działalności .....................................................................................................................
Grupa uczestników, dla jakiej Centrum świadczy usługi ..........................................................
Wysokość udziału własnego w finansowaniu działalności Centrum ............................................
Inne źródła finansowania działalności Centrum ........................................................................
2. Liczba osób uczestniczących w zajęciach .............................................................................
3. Efekty działania Centrum (liczba osób przyuczonych do zawodu, przekwalifikowanych,
liczba osób, którym zajęcia w Centrum i wspierane zatrudnienie socjalne pomogą w uzyskaniu
zatrudnienia, liczba osób usamodzielnionych ekonomicznie) ..................................................
4. Wnioskowana kwota zaliczki/ kwota do zrefundowania*
5. Nr rachunku bankowego wnioskodawcy.....................................
pieczęć
data i podpis Kierownika Centrum Integracji Społecznej
Załączniki:
1. Kopia decyzji Wojewody o nadaniu statusu Centrum
2. Kopia listy obecności uczestników**
3. Kopia listy wypłat świadczeń integracyjnych***
4. Kopia programu Centrum
*/ niepotrzebne skreślić
* */ dotyczy wniosku o zaliczkę
***/ dotyczy wniosku o refundację
Załącznik nr 5
CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ -CARITAS
NR ............................
1. DANE OSOBOWE
Imiona ................................................................................
Nazwisko .........................................................................
Data urodzenia ................................................................
Adres zamieszkania ..............................................................................................................................
Tel ......................................................................... Tel. Kom ................................................................
2. SYTUACJA RODZINNA
Stan cywilny................................................ Ilość dzieci na utrzymaniu..........................................
Ilość osób bezrobotnych w rodzinie ........................................................
3. SYTUACJA SPOŁECZNA
Rejestracja w Urzędzie Pracy
TAK
NIE *
Data rejestracji .....................................
Posiadanie grupy inwalidzkiej
TAK
NIE*
Zakończenie leczenia odwykowego
TAK
NIE*
Inne...(np. realizacja programu wychodzenia z bezdomności
................................... )
TAK
NIE*
*właściwe zakreślić
4. SYTUACJA
ZAWODOWA
Wykształcenie .................
[ 01-niepełne podstawowe, 02-podstawowe, 03-zawodowe, 04-niepełne średnie, 05-średnie ogólne,0
6-średnie zawodowe,0 7-policealne, 08- pomaturalne, 09-wyŜsze zawodowe, 10-wyŜsze mgr]
Zawód wyuczony .............................................................................................
Zawód ostatnio wykonywany .......................................................................................
5. UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWE
6. WYBÓR GRUPY WARSZTATOWEJ
Grupa stolarska
NIE*
TAK
Grupa remontowo-budowlana
NIE*
TAK
Grupa porządkowa
NIE*
TAK
Grupa krawiecka
NIE*
TAK
Grupa opiekunek domowych *właściwe zakreślić TAK
NIE*
(WyraŜam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych wskazanych w ankiecie przez Centrum
Integracji Społecznej dla potrzeb procesu rekrutacji, realizacji, monitorowania i ewaluacji Programu
CIS zgodnie z Ustawą o Ochronie Danych Osobowych z dnia 29.08.1997 Dz. U. z 1997, nr 133,
poz. 883 z późniejszymi zmianami)
ADNOTACJE
DATA
UWAGI
PODPIS
Załącznik nr 6
INDYWIDUALNY BILANS
Nazwisko i imię ..........................................
1.Posiadane wykształcenie:
Rodzaj ukończonej szkoły
Czas nauki
Uzyskane kwalifikacje i
umiejętności
2. Ukończone i udokumentowane kursy zawodowe i inne:
Rodzaj ukończonego kursu
Organizator i czas trwania
Uzyskane kwalifikacje i
umiejętności
3. Historia zatrudnienia:
Nazwa zakładu pracy
Okres zatrudnienia
Stanowisko
Wykorzystywane i nabyte
umiejętności
4. Posiadane umiejętności:
5. Co uwaŜasz za swoje 3 największe osiągnięcia?
1.............................................................................................................................................
2.............................................................................................................................................
3.............................................................................................................................................
6. Jaki rodzaj pracy najbardziej by Cię satysfakcjonował?
- Samozatrudnienie
- Podległość innym (praca najemna)
- Praca w małym zespole
- Praca w duŜym zespole
- Kierowanie zespołem
- Inne...............................
Co w pracy jest dla Ciebie najwaŜniejsze:
Wybierz 5 z zaproponowanych i ustaw według stopnia waŜności
Dobra płaca
MoŜliwość wykazania się w pracy
MoŜliwość awansu
PrestiŜowe stanowisko
Bezpieczeństwo pracy
Bycie w ruchu
Praca w zespole
Kontakt z ludźmi
Praca indywidualna
Ponoszenie odpowiedzialności
Dobry szef
ZałoŜenie własnej firmy
Bycie uŜytecznym w pracy
Miłe i przyjemne warunki pracy
Praca twórcza
Ruchomy czas pracy
Wykorzystanie posiadanych umiejętności
MoŜliwość samodzielnego ustalania celów
Rozwijanie własnych zdolności
Inne .............................................
Wybierz cechy, które Cię najlepiej opisują i pomogą Ci znaleźć zatrudnienie?
Otwarty
z inicjatywą
zamknięty/powściągliwy
dobry organizator
niezaleŜny
pewny siebie
Konsekwentny
spokojny
Kontaktowy
Przyjazny
dobry słuchacz
energiczny z poczuciem
umiejętne
humoru
czasu
punktualny
organizowanie
umiejętne
rozwiązywanie
problemów
inne charakterystyczne.........................................................................
Jesteś zainteresowany pracą w pełnym wymiarze czasu pracy czy na część etatu? .............................
....................................................................................................................................................................
Czy jesteś gotowy dojeŜdŜać do pracy? ...........................................................................................
Ile czasu moŜesz poświęcić na dojazd? ...........................................................................................
Czy jesteś gotowy na częste zmiany wykonywanej pracy i miejsca pracy? .......................................
Czy potrzebujesz opieki dla dzieci? ................................................................................................
JeŜeli tak, to w jaki sposób ją zapewnisz? .....................................................................................
Czy wolisz pracę "z ludźmi" czy raczej w samotności? ...................................................................
Jakie są Twoje zainteresowania, jak spędzasz wolny czas?
Jakiego rodzaju pracy poszukujesz? ........................................
Jakiego pracownika poszukuje dzisiejszy pracodawca ?
Wspólne wnioski dotyczące przyszłej pracy:
Załącznik nr 7
KWESTIONARIUSZ WYWIADU AKOMPANIATORA-DORADCY ZAWODOWEGO
IMIĘ I NAZWISKO......................................................................
DATA WYWIADU............................................... DATA URODZENIA .................................
1. Proszę opowiedzieć o swoim dotychczasowym zatrudnieniu?
2. Do jakich grup warsztatowych chciałby/chciałaby Pan/Pani być przydzielony/a?
Jakie cechy Pana/Pani uwaŜa Pan/Pani za przydatne w tego typu pracy?
3. Czy i jakie Pan/Pani dostrzega bariery wpływające na podjęcie zatrudnienia?
4. Jak Pan/Pani radzi sobie z brakiem pracy?
5. Proszę wymienić swoje słabe i mocne strony (po trzy).
6. Czy Pan/Pani uwaŜa, Ŝe posiadane zainteresowania wpłyną na łatwość poszukiwania pracy (a
w rezultacie jej podjęcia)? Proszę je wskazać.
7. W trakcie pracy, kiedy czuł/a się Pan/Pani szczególnie zmotywowany/a? Co na
wpływało?
8. Co się Panu/Pani podobało w tej pracy, a co nie?
9. W trakcie trwania pracy zdarzyły się jakieś sytuacje problemowe? Czy potrafił/a
Pan/Pani sobie z nimi poradzić?
10. Czy Pan/Pani chciał/a by uczestniczyć w warsztatach pozwalających radzić sobie
w trakcie sytuacji problemowej w pracy? ................................................................................
11. Co uwaŜa Pan/Pani za swój największy Ŝyciowy sukces i największą poraŜkę?
12. UWAGI
Załącznik nr 8
OPINIA AKOMPANIATORA-DORADCY ZAWODOWEGO I INSTRUKTORA ZAWODU
OKREŚLENIE KOMPETENCJI ZAWODOWYCH
Imię i nazwisko uczestnika CIS Caritas w Kielcach:
KOMPETENCJE ZAWODOWE:
1. Wykształcenie
2. Zawód wyuczony / wykonywany
3. Doświadczenie zawodowe
4.Odbyte kursy / szkolenia
5. Dodatkowe kwalifikacje
6. Preferowany zawód uczestnika- kluczowe umiejętności
7. U WAG I
Po przeanalizowaniu powyŜszych informacji zawodowych i uwzględnieniu preferencji uczestnika
zajęć Centrum Integracji Społecznej
Pan / Pani .........................................................................................został/a zakwalifikowana do
uczestnictwa w szkoleniu w warsztatach:
Załącznik nr 9
OPINIA PSYCHOLOGICZNA OKREŚLAJĄCA
NIEZBĘDNE DO PODJĘCIA PRACY
SPRAWNOŚCI
PSYCHOFIZYCZNE
Imię i nazwisko uczestnika CIS w Kielcach .............................................................................
Wiek ......................... Wykształcenie .....................................................................................
Status rodzinny ........................................................................................................................
Określenie sprawności psychofizycznych niezbędnych do podjęcia pracy: 1.
Zainteresowania
2. Uzdolnienia zawodowe
3. Dominujące cechy osobowości
4. Samoocena
5. Słabe i mocne strony
6. Styl radzenia sobie z problemami
7. Motywacja do pracy
8. Gotowość do zmiany sytuacji Ŝyciowej ................................................................................
9. Uwagi własne psychologa ...................................................................................................
Po przeanalizowaniu w/w informacji i uwzględnieniu preferencji Uczestnika zajęć
Centrum Pan/Pani ......................................................................... został/została
zakwalifikowany/a do udziału w następujących warsztatach terapeutycznych i warsztatach
wzmacniających sprawności psychofizyczne:
1...................................................................................................
2 .........................................................................................................
3 ............................................................................................................
Propozycje dotyczące indywidualnego programu socjalnego
Propozycje dotyczące udziału w grupie wsparcia
Propozycje dotyczące udziału w grupie edukacyjnej
Data ..................................
Podpis Psychologa
J
m-c............ 2 0 0 . . .
OD G0DZ.-DO
GODZ.
OD GODZ.-DO
GODZ.
OD GODZ.-DO
GODZ.
OD GODZ.-DO
GODZ.
OD GODZ.-DO
GODZ.
Podpis kierownika
komórki
organizacyjnej
CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ - CARITAS
SUMA
I
Załącznik nr 11
Ankieta ewaluacyjna
1) Jak
podobają
Ci
się
zajęcia
a) b. dobrze b) dobrze c) przeciętnie d) źle
prowadzone
w
CIS?
2) Co jest szczególnie dobrego (korzystnego)?
3) Co odbierasz negatywnie jako niekorzystne?
4) Czy odpowiada Ci rytm zajęć?
a) zbyt duŜo pracy
b) zbyt mało pracy
c) dobrze ułoŜony plan
d) brak planu zajęć
e) za wiele teorii
f) dobrze dobrana proporcja zajęć teoretycznych i praktycznych
5) Co chciałbyś (-abyś) zmienić w CIS, aby czuć się tu dobrze i osiągnąć zamierzone korzyści?
6) Czy odpowiada Ci kadra prowadząca zajęcia?
Tak
Nie
7) Jakie masz ewentualne uwagi do sposobu prowadzenia zajęć?
8) Czy polecisz korzystanie z CIS swoim znajomym?
Tak
Nie
9) Jaką pracę pragniesz wykorzystać w dalszej działalności CIS?
10) Jakiego rodzaju zajęć Ci brakuje?
11) UWAGI
Przedstawienie się wypełniającego ankietę.
Imię i nazwisko ................................................
lub MęŜczyzna/Kobieta - ile lat (około) ............

vademecum - Caritas Diecezji Kieleckiej

Transkrypt

Podobne dokumenty

PROGRAM ZAJĘĆ Z PSYCHOLOGIEM Psycholog będzie się

Szanowny Panie Bammel, Dziękuję za Pański list otwarty do

ZASADY PRZYZNAWANIA ŚRODKÓW NA PODJĘCIE

Wnioski z panelu dyskusyjnego - miżejewski

Taxus baccata (Cis pospolity) - Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu

Prawa dziecka - Biblioteka w Szkole

Paulina

plakat CIS i MCK