Kameralistyka WA Mozarta w 250. rocznicę urodzin

Amadeus Festiwal
Kameralistyka W.A. Mozarta w 250. rocznicę urodzin
Dorobek twórczy Wolfganga Amadeusza Mozarta na gruncie muzyki kameralnej jest
imponujący. Kompozytor nie ograniczał się do pisania jedynie kwartetów smyczkowych i triów
fortepianowych, które to przeważają w katalogach dzieł Józefa Haydna czy Ludwiga van
Beethovena, ale także eksplorował rozbudowane układy oraz instrumenty dęte. Niewątpliwy wpływ
na kameralistykę Mozarta miała włoska opera – stąd niezwykle śpiewne tematy, plastyka i
bogactwo harmonii. Znaczenia nabiera także różnicowanie skali wyrazowej, odmienne i bardziej
rozwinięte aniżeli w utworach reprezentujących ówczesne konwencje w muzyce kameralnej. Dzieła
Mozarta, szczególnie wczesne, reprezentują typ kompozycji zarówno salonowych, jak i
plenerowych. Cezurą są tzw. kwartety „haydnowskie” (obecne także w programie Amadeus
Festival), od których kameralistyka traktowana jest jako twór niezwykle wyrafinowany, bogaty
emocjonalnie, mający niewiele wspólnego z prostotą muzyki rozrywkowej. Wśród kompozycji
kameralnych przeważają utwory czteroczęściowe oraz trzyczęściowe, wzorowane na koncercie
instrumentalnym.
Cykl trzech koncertów w ramach projektu Amadeus Festival ma na celu przybliżenie dorobku
Mozarta na gruncie kameralistyki. Wykonawcami pierwszego koncertu (26 stycznia) będą Kaja
Danczowska i Justyna Danczowska. Solistki przedstawią trzy sonaty na skrzypce i fortepian mistrza
z Salzburga, wśród nich utwory oznaczone w katalogu Köchela numerami KV 301 i KV 304, które
należą do grupy tzw. 7 sonat mannheimskich (5 z nich powstało w Mannheimie; 2 zostały napisane
w Paryżu). Według Alfreda Einsteina mogą być również określane „palatyńskimi”, gdyż Mozart
dedykował 5 z nich, jako op. 1, Marii Elżbiecie, małżonce elektora Palatynatu Karola Teodora. Cechą
charakterystyczną tych kompozycji jest wyraźne usamodzielnienie partii skrzypiec; równoprawne
traktowanie fortepianu i skrzypiec zarówno w warstwie melodycznej, jak i akompaniamentu.
Podczas drugiego koncertu (28 stycznia), w wykonaniu artystów wywodzących się z krakowskiego
środowiska muzycznego (Romana Podsadecka-Ostafil, Piotr Tarcholik, Piotr Marciak, Jacek
Dumanowski, Konrad Górka) zabrzmią koncerty fortepianowe Mozarta w układzie na instrument
główny i kwartet smyczkowy. Trzy koncerty fortepianowe op. 4 KV 413-415 należą do pierwszych
kompozycji Mozarta napisanych w Wiedniu. Kompozytor chciał je przeznaczyć do odpisów w
systemie subskrypcyjnym, następnie zaproponował je wydawcy J. G. Sieberowi, ostatecznie zostały
opublikowane nakładem oficyny Artaria w marcu 1785 r. Sam Mozart charakteryzował swe dzieła
w liście z 28 grudnia 1782 r. – "Te dzieła są pośrodku między tym, co za trudne, i tym, co za łatwe – są
bardzo błyskotliwe – przyjemne dla ucha – naturalne, lecz nie puste – tu i tam – mogą sprawić
satysfakcję tylko znawcom – jednakże i laicy muszą być zadowoleni, nie wiedząc nawet, dlaczego…”
Cykl koncertów zamknie (29 stycznia) prezentacja trzech kwartetów smyczkowych w wykonaniu
utalentowanego zespołu Royal String Quartet. Kameraliści przedstawią Kwartet C-dur KV 157,
napisany przez 17-letniego wówczas kompozytora, który stanowi zapowiedź wielkich kwartetów
smyczkowych. Do tej grupy niewątpliwie należą dwa kwartety tzw. „haydnowskie” z op. 10, które
również zabrzmią podczas koncertu. Pierwszy z nich – Kwartet G-dur KV 387, który powstał w 10
lat od ukończenia prac nad ostatnim młodzieńczym kwartetem, charakteryzujący się bogactwem
polifonii - świadczy o zainteresowaniu Mozarta muzyką Bacha i Haendla. Niewątpliwy wpływ na to
miała fascynacja najbardziej muzykalnego z protektorów autora Don Giovanniego – barona von
Swietena. Ostatni z utworów, który zostanie wykonany podczas Amadeus Festival – Kwartet B-dur
KV 458, znany jest pod przydomkiem „Jagd-Quartett” („Polowanie”, „Myśliwski”). Do nadania tej
nazwy przyczyniło się skojarzenie z sygnałami rogów myśliwskich..
Opracowano na podstawie:
A. Einstein: Mozart – człowiek i dzieło. Wyd. PWM 1983
D. Gwizdalanka: Przewodnik po muzyce kameralnej. Wyd. PWM 1998