Bohaterowie są zmęczeni

Bohaterowie są zmęczeni
"Kurier Podlaski" 21-23 VI 1985
Praca dyrygenta i szefa orkiestry, która wiele koncertuje i nagrywa jeżdżąc po całym świecie, jest niezwykle
wyczerpująca. Utrzymywanie się niezmiennie na najwyższym poziomie — niezależnie od dnia, klimatu,
samopoczucia — wymaga największego wysiłku. Toteż nic dziwnego, że bohaterowie poczuli się zmęczeni:
Jerzy Maksymiuk rozluźnił swe więzy z Polską Orkiestrą Kameralną, a Karol Teutsch z Zespołem
Kameralistów Filharmonii Narodowej.
Ukazała się właśnie płyta (Pronit SX 1812) nagrana przez Zespół Teutscha oraz świetnego skrzypka
Krzysztofa Jakowicza. Ukazała się — jak zwykle u nas — z pięcioletnim opóźnieniem (nagrana w maju
1979r.), świadcząc podobnie jak blask odległych gwiazd o tym, co było w przeszłości. Na płycie utrwalono dwa
koncerty skrzypcowe Wolfganga Amadeusza Mozarta oznaczone w katalogu dzieł (KV) numerami 211 i 213 —
oba w tonacji D-dur.
W odróżnieniu od dwudziestu kilku koncertów fortepianowych, pięć koncertów skrzypcowych napisał
Mozart w jednym roku 1775. Był to okres zainteresowania grą skrzypcową i koncerty te pisał z myślą o sobie
jako wykonawcy. Pierwszy z nich (KV 211) pozostaje wyraźnie w kręgu muzyki dworskiej; nie można mu
odmówić lekkości, wdzięku i świeżości, ale niewiele tu jest jeszcze prawdziwego Mozarta.
Skomponowany zaledwie kilka miesięcy później Koncert D-dur KV 218 należy obecnie do najczęściej
grywanych. Zachwyca w nim już nie tylko mozartowska finezja i wdzięk; dojrzałość stylu dostrzegamy w
wyrazistych tematach części pierwszej, we wspanialej melodyce środkowej części i specyficznym, muzycznym
dowcipie finałowego ronda. Bardziej rozwinięta została także strona wirtuozowska partii solowej.
Z koncertem tym wiąże się ciekawa historia. Specjaliści od twórczości Mozarta uważali, że kompozytor
wzorował się na wcześniejszym o dziesięć lat Koncercie skrzypcowym D-dur Luigi Boccheriniego. Podkreślano
zbieżności w budowie obu dzieł, podobieństwo tematów itd. Opinię tę prezentuje nawet Alfred Einstein w
wydanej przed dziesięciu laty u nas książce pt. Mozart — człowiek i dzieło. Broni tam nawet Mozarta pisząc:
"Trzeba było dopiero Mozarta, żeby do zmysłowości muzyki Boccheriniego dodać polot i dowcip".
Tymczasem najnowsze badania odkryły niemal aferę. Otóż ów rzekomy pierwowzór nie został
skomponowany przez Boccheriniego i nie dziesięć lat przed koncertem Mozarta, lecz przez Mariusa Casadesus,
który lubował się w tego rodzaju apokryfach. Rodzina francuskich muzyków Casadesus miała ośmiu sławnych
przedstawicieli, z których najbardziej znanym był Robert, wybitny pianista o rozległym repertuarze
(szczególnie był ceniony jako interpretator muzyki Debussy'ego i Ravela).
Natomiast Marius (obdarzony jeszcze dwojgiem dalszych imion Robert Max) zyskał także niemałą sławę
jako skrzypek. Podczas recitali akompaniował mu właśnie Robert. Ukończył z I nagrodą Konserwatorium
Paryskie, koncertował w Europie i Ameryce Północnej. Zainteresowanie muzyką dawną realizował grając przez
dziewiętnaście lat (do wybuchu II wojny światowej) na historycznych instrumentach (quintonie i violi da
gamba dyszkantowej). A że jednocześnie był kompozytorem, pozazdrościł sławy swym wielkim kolegom. Nie
ma nic gorszego dla twórcy, od braku zainteresowania jego dziełami. Postanowił więc "odkryć" rzekomo
nieznane kompozycje innych sławnych już kompozytorów. W ten sposób powstał także inny znany jego apokryf — tzw. "Adelaide-Konzert", uważany za dzieło Mozarta do 1978 roku, kiedy Casadesus sam przyznał się
do jego autorstwa. Widocznie 86-letni dowcipniś czuł się zmęczony podwójną rolą, a może także chciał zażyć
kompozytorskiej sławy.
Na marginesie warto dodać, że takie mistyfikacje "popełnił" również inny znany skrzypek - Fritz Kreisler. W
odróżnieniu od Casadesus kompozycje jego są powszechnie grywane i lubiane.
Płytę z dwoma koncertami skrzypcowymi Mozarta w wykonani Krzysztofa Jakowicza i Zespołu
Kameralistów Filharmonii Narodowej pod dyr. Karola Teutscha zaprezentuje red. Zofia Gładyszewska w
audycji Rozgłośni Białostockiej PR w najbliższą niedzielę o godz. 10.15 (program II UKF Stereo).
STANISŁAW OLĘDZKI