Nr wniosku: 190239, nr raportu: 13236. Kierownik (z rap.): mgr

Nr wniosku: 190239, nr raportu: 13236. Kierownik (z rap.): mgr Dawid Stanisław Moździerski
Wszechświat pełen jest zagadkowych, potężnych, niezwykle masywnych obiektów. Nietrudno więc ulec fascynacji jego
potęgą. Badania tych obiektów napędzane są chęcią poznania fizyki, która nimi rządzi. Jest to unikalna możliwość,
ponieważ nie jesteśmy w stanie odtworzyć podobnych warunków w ziemskich laboratoriach. Warto podejmować ku temu
wysiłki ponieważ wiedza ta umożliwi lepsze zrozumienie systemów w których się te obiekty znajdują (gromady gwiazd,
galaktyki, gromady galaktyk itd.). Może też przysłużyć się w przyszłości np. rozwojowi nowych technologii.
W ramach naszego projektu zajmowaliśmy się głównie młodymi, masywnymi gwiazdami. Niestety ich wnętrza są równie
ciekawe co niedostępne. Nie jesteśmy w stanie tam wysłać sondy, dlatego pozostają obserwacje. Na szczęście okazało się,
że wiele gwiazd (również masywnych) pulsuje, co widoczne jest jako bardzo niewielkie, cykliczne zmiany jasności. Tak
narodziła się asteroseismologia, czyli sejsmiczne badania wnętrz gwiazd, które przypominają nieco badania sejsmiczne
wnętrza Ziemi. Asterosejsmologia gwiazd masywnych ma spory potencjał ale nie osiągnęła jeszcze dojrzałości. Duże
nadzieje pokładane są w tzw. zespołowej asterosejsmologii. Jest to główne zadanie realizowane w ramach naszego
grantu. Wykorzystujemy do tego gwiazdy pulsujące, które wchodzą w skład tzw. otwartej gromady gwiazd. Można wtedy
założyć, że znajdują się one w niemal jednakowej odległości od obserwatora, że mają podobny skład chemiczny
(ponieważ gromada powstaje z jednego obłoku materii) i że mają jednakowy wiek. To ułatwia obliczenia parametrów
fizycznych opisujących wnętrza gwiazd. Należy jednak dysponować sporym materiałem obserwacyjnym; zarówno
pomiarami jasności (fotometria), jak również wieloma widmami gwiazd (spektroskopia). Dzieki finansowaniu ze środków
NCN udało nam się przeanalizować wieloletnie obserwacje fotometryczne i spektroskopowe wykonane w obserwatorium
Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie oraz w Roque de los Muchachos Observatory na wyspach Kanaryjskich i w
Observatoire de Haute-Provence we Francji. Wykonaliśmy też nowe obserwacje w Białkowie i w Apache Point
Observatory w USA. To pozwoliło nam rozpocząć opracowywaną przez nas procedurę astrosejsmologii zespołowej.
Wyznaczyliśmy temperatury, przyśpieszenia grawitacyjne, przybliżony skład chemiczny i ograniczyliśmy wartości rotacji
trzech gwiazd w gromadzie o oznaczeniu NGC 6910. Udało nam się również w pewnym stopniu geometrycznie opisać
obserwowane pulsacje, co astronomowie nazywają identyfikacją modów. W rezultacie wykonaliśmy większość procedury
asterosejsmologii zespołowej i spodziewamy się w najbliższym czasie ją ukończyć.
Badania naukowe często dostarczają dodatkowych, czasem nieoczekiwanych wyników, które bywają nawet ciekawsze od
oczekiwanych. Nasz projekt przyniósł dodatkowo odkrycie 138 nieznanych wcześniej gwiazd zmiennych w gromadach
IC 4996 i IC 1805 . Największym zaskoczeniem było odkrycie dużych grup gwiazd zmiennych w obu gromadach (20 w
IC 4996 i 30 w IC 1805), które najprawdopodobniej jeszcze nie zakończyły procesu narodzin. Charakter ich zmienności
jest podobny, co wraz z ograniczeniami na prametry wynikającymi z przynależności do gromady (wspomniane wyżej)
daje duże szanse na zespołową analizę tych gwiazd. Stąd rezultat naszych badań wpływa nie tylko na rozwój
asterosejsmologii zespołowej, ale również zespołowego badania rodzących się gwiazd.