Czy język określa świadomość?

Czy język określa świadomość?
JĘZYK NEUTRALNY PŁCIOWO.
TERMINOLOGIA
MONITORING GENDEROWY
 Stosując "monitoring genderowy", analizujmy treści
przekazów medialnych, podręczników szkolnych itd.
NIE TYLKO JĘZYK – KOŃCÓWKI GRAMATYCZNE I IN., ALE TAKŻE:
Zauważymy, że w mediach kobiety najczęściej opisywane są w
relacji z innymi ważnymi podmiotami: jako "czyjeś" matki lub żony,
a mężczyźni głównie przez ich pracę i dokonania.
Kobiety infantylizuje się, przedstawiając tylko z imienia, używając
określeń "dziewczyny", fotografuje w sposób familiarny (posłanka u
fryzjera), nie podkreślający atrybutów władzy czy pozycji, ukazuje w
sytuacji zależności i podporządkowania mężczyźnie jako naturalnej
relacji płci.
GENDER BLIND vs GENDER SENSITIVE
 Zwracam uwagę na powstanie swoistych artefaktów
zaznaczania obecności kobiet i mężczyzn w
prezentacji statystyk:
stwierdzenie dawne (gender blind):"30% młodzieży
do lat 15 doświadczyło jakiejś formy przemocy
psychicznej"
stwierdzenie nowego (gender sensitive):"30%
dziewcząt i chłopców do lat 15... itd."?
ZAGADNIENIA
DLA
JĘZYKOZNAWCZYNI
I JĘZYKOZNAWCY
„POSTAĆ ŻEŃSKA”
 Oficjalnie w postaci typowo żeńskiej
(tzn. w przyrostkiem -ka) funkcjonowały jedynie
nazwy zawodów tradycyjnie wykonywanych przez
kobiety (np. aktorka, malarka, nauczycielka,
pisarka, spikerka, śpiewaczka, tancerka)
albo uchodzące za mniej atrakcyjne, o niewysokiej
randze społecznej (np. sprzątaczka, fryzjerka,
ekspedientka, kelnerka, tramwajarka).
 Biolożka brzmi śmiesznie?
A może: „Ożenił się z biologiem” lub „Jego żona to
biolog” brzmi śmieszniej?
Tym, którzy w rzeczownikach zakończonych na „-ka”
dopatrują się zdrobnień, trzeba wyjaśnić że „-ka”,
owszem, tworzy zdrobnienia, ale od rzeczowników
żeńskich – „lampka” to mała lampa,
BO „pielęgniarka”, to nie mały „pielęgniar”,
a „nauczycielka”, to nie mała „nauczyciela”.
„Mnie na przykład słowo… kojarzy się z”:
 Reżyserka
kabina reżysera, realizatora audycji radiowych
lub programów telewizyjnych
Wydział reżyserii w szkole filmowej
INNE: adwokatka, pielgrzymka, pilotka  rzecz
murarka, szermierka  czynność
DLACZEG NIE? Trzeba naprawdę włożyć wiele wysiłku, by stworzyć zdanie,
z którego nie wynikałoby, o jaką pilotkę czy marynarkę nam chodzi.
ALE:
KOSMETYK - szampon, krem, mydło
KOSMETYCZKA – torebka na kosmetyki
To jak się nazywa zawód ?
Nie wszystko się jednak „kojarzy”:
KOREKTOR
ADWOKAT
„Na trybunach kibice brazylijscy ubrani tylko w bikini,
których okazałe biusty są odziane tylko w skąpe
staniki w barwach narodowych.”
A MOŻE KOŃCÓWKA „-INI”?
 chirurgini
 dramaturgini
 kierowczyni
DOZORCZYNI JUŻ ISTNIEJE.
Mędrzec
???
Leń
???
Głupiec
???
…
…
Równość językowa w wulgaryzmach
– potrzeba matką (ojcem?) wynalazków
świnia
krowa
męska dziwka
dziwka
skur***
kobiecy skur*** ???
sukin***
???
Nawet jeślibyśmy wszyscy uznali, że przejawem dyskryminacji kobiet
jest rozróżnienie form męskoosobowych :
„Pracownicy stali”
i niemęskoosobowych:
„Pracownice stały”, tak jak - „Zwierzęta, meble, owoce
stały”
to prawdopodobnie niewiele moglibyśmy zdziałać, by zapobiec
używaniu form „dyskryminujących.
JĘZYK PRZEKORNY WOBEC
STEREOTYPÓW
Z zaleceń edycyjnych Wikipedii:
 Obrazujących określone wyrażenia językowe,
konstrukcje gramatyczne, itp.) staramy się działać na
przekór stereotypowi, czyli np. zamiast:
Zosia jest pielęgniarką możemy napisać Tomek jest
pielęgniarzem.
Ryszard pełni funkcję dyrektora od dziesięciu lat
możemy napisać Ewa pełni funkcję dyrektorki od
dziesięciu lat.
SŁYNNA BROSZURA…
 Sprawą „języka neutralnego płciowo”
(wszędzie ten seks! Przecież w języku polskim
mówi się o rodzaju rzeczowników, a nie o ich
płci!) zajęła się Komisja Parlamentu Europejskiego
do spraw Równości Kobiet i Mężczyzn, publikując
broszurę pod takim tytułem (…)
Wojciech Roszkowski, historyk, publicysta,
poseł do Parlamentu Europejskiego/ Gość Niedzielny
Broszura zaleca, aby
nie używać wyrażeń typu "pan – pani”
chairman  chairperson
businessmen  business person
 „Drogie koleżanki, szanowni koledzy.
Serdecznie zapraszam Was do uczestniczenia w
ścieżce Życie codzienne w PRL prowadzonej przez dr
Rafała Reczka (dyrektor poznańskiego IPN).”
MĄDROŚCI LUDOWE
W SŁUŻBIE STEREOTYPÓW
 męska decyzja
 równy z niej chłop
 Polak potrafi
 kochajmy się jak bracia (…)
NOWOŚCI
NOWOŚCI
 dyrektorka na pieczątce firmowej okazała się...
złamaniem prawa - bo w wykazie nie ma takiej
funkcji
 goście  gościnie
 widzowie
 widzynie / widzki
(telewidz  telewidzki)