uzależnienie

UZALEŻNIENIE CZY WYMOGI
WSPÓŁCZESNEGO
FUNKCJONOWANIA?
STOSOWANIE NOWYCH MEDIÓW I TECHNOLOGII PRZEZ
STUDENTÓW W ŚWIETLE BADAŃ ILOŚCIOWYCH
dr Edyta Łyszkowska,
Instytut Nauk Społecznych UW im. M. S-C
międzynarodowa konferencja online
„Pomiędzy działaniami w przestrzeni społecznej a medialnej”
19 maja 2014r.
1
O mediach …
Towarzyszą mi w codziennym życiu, ułatwiają je i
umilają. Nie wyobrażam sobie życia bez nich
chociaż nie wiem, czy to uzależnienie …
Wypowiedź jednej z badanych studentek, lat 30
2
Wstęp
Kiedy na corocznym zjeździe Amerykańskiego Stowarzyszenia
Psychologicznego w Toronto 18 lat temu Kimberley Young wygłosiła referat
o internetowym nałogu, wielu uczestników potraktowało ją z uśmiechem.
Obecnie nikt nie lekceważy tego problemu.
Przetwarzanie informacji, zakupy, poszukiwanie silnych wrażeń,
korespondencja, gry symulacyjne to tylko niewielka część możliwości, jakie
stwarzają domowe media, które jednak wystarczą, aby spędzić przy
komputerze od 4 do 16 godzin dziennie.
Nowe media stały się niezbędną częścią codziennego życia i pracy człowieka
wpisane na stałe w naszą kulturę i aktywność.
Stąd coraz większe uzależnienie od nowych mediów.
Cyberzależność, siecioholizm, sieciozależność, netoholizm, internetoholizm,
infozależność, to tylko niektóre nazwy określające uzależnienie od mediów.
3
Definicja nowych mediów
Uzależnienie od elektronicznych mediów najczęściej związane
jest z:
 telewizją (i jej przystawkami CD, DVD),
 komputerem (gry, przetwarzanie plików, opracowywanie
programów)
 Internetem (poszukiwanie informacji, tworzenie informacji,
gry interaktywne, nawiązywanie kontaktów
interpersonalnych, hazard, przeglądarki, pokoje
tematyczne, fora dyskusyjne, zakupy, poczta)
 przenośne odtwarzacze (CD, MP3),
 automaty do gier
 telefony komórkowe.
według I. Pospiszyl
4
Definicja „nowych
uzależnień”:
Ich przedmiotem są zachowania lub działania akceptowane
społecznie. Pośród nowych uzależnień możemy wymienić:
 Uzależnienie od gier hazardowych
 Internetu,
 Zakupów,
 Pracy,
 Seksu,
 Pożywienia,
 Więzi emocjonalnych.
według C. Guerreschi
5
Kryteria diagnozy
uzależnienia
Podręczniki diagnostyczne DSM-III, IV lub ICD-10 (3 z 7 kryteriów w
ciągu roku oznaczają uzależnienie:
I.
Tolerancja, która może się ujawniać w dwojaki sposób:
1.
Zwiększenie czasu korzystania z Internetu dla osiągnięcia tej samej
satysfakcji.
Wyraźny spadek satysfakcji przy korzystaniu z Internetu przez taki sam czas.
2.
II.
Zespół abstynencyjny.
1.
Objawy typowe dla zespołu abstynencyjnego:
a)
b)
Nieudane próby zaprzestania lub zredukowania czasu korzystania z Internetu.
Co najmniej dwa z wymienionych kryteriów pojawiające się w ciągu kilku dni
do miesiąca od zaprzestania lub zredukowania czasu korzystania z komputera:
- pobudzenie psychoruchowe
- lęk,
- obsesyjne myślenie o tym, co dzieje się w Internecie,
- fantazje i marzenia senne o Internecie,
- dowolne lub mimowolne naśladowanie ruchu palców na klawiaturze
c)
Wymienione objawy powodują zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym,
zawodowym i innych ważnych sferach życia.
6
Kryteria diagnozy
uzależnienia
III.
Częstotliwość i czas korzystania z Internetu większe od
zamierzonych.
IV.
Uporczywe pragnienie zaprzestania lub ograniczenia
korzystania z Internetu.
V.
Większość zajęć koncentrowana na czynnościach związanych z
Internetem.
VI.
Ograniczenie lub rezygnacja z czynności i zainteresowań
(społecznych, zawodowych, rekreacyjnych) istniejących przed
uzależnieniem na rzecz korzystania z Internetu.
VII. Korzystanie z Internetu mimo świadomości pogłębiania się
szkodliwych następstw fizycznych, społecznych lub
psychologicznych (np., ograniczenie snu, problemów
rodzinnych, spóźniania się, zaniedbywania obowiązków itd.)
7
Fazy rozwoju uzależnienia
1. Zaangażowanie (poznawanie) – okazjonalne
korzystanie z komputera w ramach
wykorzystywania czasu na rozrywkę –
fascynacja i ostrożność.
2. Zastępowanie (uzależnienie)– korzystanie z
komputera staje się regularne, a czas
przeznaczony na inne zajęcia ograniczony.
Izolacja społeczna kosztem wielogodzinnych
dyskusji lub innych formach spędzania czasu
przed komputerem. Zaniedbywanie bliskich i
swoich obowiązków – ciągi komputerowe.
8
Fazy rozwoju uzależnienia
3. Ucieczka (destrukcja)– dezorganizacja rytmu
dnia, wzrost poczucia winy, jednostka zauważa,
że ma problem. Kłamie, kręci, przerzuca
odpowiedzialność na otoczenie. Inwersja
światów. Komputer staje się kompulsywną
potrzebą.
4. Desperacja (destrukcja) – gwałtowna próba
powrotu do normalności, która pojawia się jako
następstwo okoliczności zewnętrznych. Osoba
uzależniona przestaje stosować mechanizmy
obronne, zaczyna szukać pomocy lub godzi się
na nią.
9
Uwarunkowania
Patricia Wallace (2001) istotę uzależnień upatruje w
nagrodach, jakie oferują elektroniczne media:
 Krótki czas między reakcją a nagrodą, który ułatwia
skojarzenia doświadczenia ze wzmocnieniem.
 Zmienność warunków nagradzania, utrwalająca
reakcję.
 Złudzenie kontroli sytuacji, poczucie, że w każdej
chwili można przerwać czynność.
 Wzmocnienia społeczne.
 Poczucie bezpieczeństwa, jakie zawsze daje
anonimowość sytuacji.
10
Badania studentów
 Opis próby = 260
 Studenci Uczelni Warszawskiej im. Marii
Skłodowskiej Curie i Uniwersytetu




Warszawskiego
Średnia wieku – 27 lat
Kobiety - 219 , Mężczyźni - 28
Osoby pracujące - 216
Osoby niepracujące - 21
11
Cel badań
 W przeprowadzonych badaniach określono,
ile czasu dziennie studenci poświęcają na
użytkowanie mediów, czego poszukują w
mediach i czy uważają, że czas spędzony w
ten sposób nie jest początkiem ich
uzależnienia.
12
Badania studentów
Ile czasu badani poświęcają na nowe media
Muzyka (mp3, CD);
11%
Telefon
komórkowy; 16%
Komputer w domu;
21%
Komputer w pracy;
37%
Telewizja; 15%
Badani
spędzają średnio
dziennie z nowymi mediami 13
godzin :
Komputer w pracy – 5 godzin
dziennie
Telewizja – 2 godziny dziennie
Komputer w domu – średnio 3
godziny dziennie (większość
badanych
może
korzystać
prywatnie z komputera w pracy,
również Ci, którzy nie korzystają
z komputera w pracy, mogą
korzystać w pracy z komputera
w sprawach prywatnych).
Telefon komórkowy (rozmowy,
SMSy) – średnio 1,6 godziny
Muzyka (mp3, radio) – średnio
2,2 godziny dziennie
13
 Z 60 studentów, którzy poświęcają nowym
mediom 14 godzin i więcej – połowa studentów
stwierdziła, że wydaje im się, że są uzależnieni od
nowych mediów.
Ile czasu badani, którzy spędzają przed mediami 14 godzin i
więcej poświęcają na nowe media
Muzyka (mp3, CD)
12%
Telefon komórkowy
17%
Komputer w domu
23%
Komputer w pracy
34%
Telewizja
14%
14
Wnioski

Osoby, które spędzają przy komputerze 14 godzin i więcej, znajdują się w
potencjalnej grupie osób uzależnionych.

Studenci przeważnie szukają w Internecie: wiadomości, informacji związanych
ze studiami, oglądanie i ściąganie filmów.
 Pierwszym serwisem zakupowym wśród wszystkich badanych jest Allegro
(wymieniło go 50 % badanych) – studenci kupują tam wszystko: kosmetyki,
prezenty, książki, zabawki, części samochodowe, ubrania.
Prawie każdy student spędza co najmniej 0,5 godziny dziennie szukając w
Internecie materiałów dotyczących studiów, i prawie każdy wymienia na
pierwszym miejscu „szukanie i czytanie wiadomości”– potwierdza to tezę, że
współczesne pokolenie Y jest społeczeństwem informacyjnym uzależnionym od
newsów. Respondentka K61 stwierdziła „Myślę, że trochę tak, uważam, że
media są źródłem informacji i nie da się bez tego żyć.” Ta sama studentka
przyznała, że może być uzależniona od mediów.
15
Zamiast wniosków kilka
wypowiedzi o nowych mediach…
 Tak, są to narzędzia mojej codziennej pracy,
praca, rutyna w zachowaniu codziennym.
 Jestem uzależniona moja praca od tego zależy.
 Komórka - praca mnie do tego zmusiła, muszę
być pod telefonem czasem 24 godziny na dobę.
Prawie nigdy się z nią nie rozstaję.
 Nie, taka jest moja praca. Wymaga kontaktu z
klientem.
16
Co badani mówią o swoim
uzależnieniu?
 Tak jestem uzależniona od korzystania z telefonu




komórkowego, wysyłam bardzo dużo SMS-ów.
Tak jestem uzależniona, ponieważ bardzo często
korzystam z nowych mediów. Z telefonem
komórkowym się nie rozstaję.
Tak jestem uzależniona, gdyż ułatwia mi to kontakt i
uzyskanie w prosty sposób informacji.
Internet, ponieważ czas, który poświęcam jest zbyt
duży oraz moja chęć jest na tyle duża, że nie umiem z
niego zrezygnować mimo innych obowiązków .
Internet 100% uzależnienia. Kiedy nie mam
komputera nie umiem sobie znaleźć miejsca, a
komórka to niezbędność i wymóg.
17
Pułapki - skutki
uzależnienia





Psychiczne zaburzenia relacji interpersonalnych (rezygnacja z bezpośredniego
kontaktu), spędzanie przy komputerze coraz większej ilości czasu kosztem innych
dotychczasowych zainteresowań, zapominanie o posiłkach, brak troski o własne
zdrowie, zaburzenia w sferze uczuć i emocji, utrwalenie postaw egocentrycznych,
zaburzenie w zakresie własnej tożsamości.
Fizyczne skutki uzależnień od komputera: pogorszenie wzroku, migrena, zaburzenie
snu, nieprawidłowy oddech, przemęczenie, zespół kanału nadgarstka, podrażnienie
skóry, bóle pleców i karku, zaburzenia koncentracji uwagi i sprawności myślenia,
podatność na infekcje, zanik mięśni grzbietu, mięśni pasa biodrowego, skrzywienie
kręgosłupa, padaczka ekranowa.
Moralne skutki: łatwy i niekontrolowany dostęp dzieci do Internetu, internetowa
poronogradia, sekty.
Społeczne skutki uzależnienia zawsze są podobne: wypadanie z ról, zaniedbywanie
lub rezygnacja z obowiązków, utrata dotychczasowych zainteresowań,
zaniedbywanie nauki, pracy, bliskich. Pewne różnice występują natomiast, jeśli chodzi
o fizyczne skutki uzależnień od komputera, anonimowość, która dyferencjuje inne
zachowania w życiu realnym i inne w sieci.
Intelektualne skutki: bezmyślne kopiowanie cudzych tekstów, które może
prowadzić do zaniku samodzielnego myślenia i działania.
18
Podsumowanie
 We
współczesnym
społeczeństwie
wykorzystywanie nowych mediów w życiu
codziennym stało się niejako naturalne.
 Dzisiaj nie wyobrażamy sobie pracy bez
dostępu do telefonu komórkowego, czy
Internetu.
 Nawyki korzystanie z nowych mediów w pracy
przenoszą się na życie codzienne, a to wpływa
na coraz większe uzależnienie społeczeństwa.
19
Dziękuję za uwagę
20