Przystanek Grenlandia

OBSZARY POLARNE
Przystanek Grenlandia
Wielka biaa plama wgórnej czci globusa od dawna nie oznacza wielkiej niewiadomej. Ibiae, atym bardziej zielone czy szare obszary Grenlandii przebadano wzdu
iwszerz. Wnowoczesny nurt ycia weszli jej mieszkacy, potomkowie wdrownych owców dostosowanych do ekstremalnych warunków. Grenlandia nie stracia jednak zupenie swej egzotyki. Egzotyczna jest przyroda, klimat, odlegoci igsto zaludnienia.
Sylwia, Tomasz Moczadłowscy
K
oo podbiegunowe (krg polarny) przechodzi przez poudniow
cz Grenlandii. Wikszo wyspy
jest wic pooona wobszarze wystpowania nocy polarnej i dnia polarnego,
tym duszych, im dalej na pónoc.
Grenlandia to kraj tysicy fiordów,
znajwikszym fiordem wiata Scoresby
Sund (Kangersuttuaq). Na zachodzie
wyspy szaruje do morza lodowiec
Jakobshavn (Sermeq Qujalleq), produkujcy najwicej gór lodowych na pókuli pónocnej. Grenlandia siga najdalej na pónoc ze wszystkich ldów do
bieguna brakuje 740 km. To pierwszy
kraj, wktórym arktyczny lud autochtoniczny uzyska autonomi.
Lodowa opowie
Najwiksza wyspa wiata po
du
sku Grønland, czyli Zielony Kraj,
wmiejscowym jzyku Kalaallit Nunaat,
czyli Ziemia Ludzi (Grenlandczyków).
adne ztych okrele
wnajmniejszym
stopniu nie kojarzy si zlodem, skd si
zatem wziy? Czyby od chwili, kiedy
skazany na wygnanie Eryk Rudy sprowadzi tu osadników zIslandii, oblicze
wyspy zmienio si a tak drastycznie?
W985 r. powracajcy zwygnania Eryk
zachci grup rodaków do osiedlenia
si na nowym, „zielonym ldzie”. Tak
wic nazwa stanowia prawdopodobnie reklam wyspy. W owym czasie
pasterstwo byo podstaw gospodarki
Islandczyków, có wic mogo by dla
rodaków bardziej kuszcego nad perspektyw zielonego ldu?
Wiksza cz Grenlandii pooona jest za koem podbiegunowym,
czego efektem jest surowy klimat arktyczny i skpa rolinno. Okoo 85%
wyspy pokryte jest czap lodow
zwan Ldolodem Grenlandzkim, który
10
Geografia w szkole ] nr 6/2013
Eskimosi, Grenlandczycy,
Inuici, czyli jak ich nazywać
W dawnych czasach lud arktycznych
łowców nie znał innych nacji, co najwyżej
Indian w przypadku Ameryki, dla których
istniało niezbyt pochlebne określenie.
O samych sobie mówiono po prostu
„ludzie”, czyli inuit (w liczbie pojedynczej
inuk). Stąd obecnie w świecie przyjęła się
taka nazwa. Co złego w słowie Eskimosi?
Wedle obiegowej opinii to pogardliwa
nazwa pochodząca z języka Indian algonkińskich – eskimatsuk – znaczy „zjadacze
surowego (mięsa)”. Dzisiaj Grenlandczyk
powie o sobie Kalaalek, a po duńsku
Grønlander. Nazwa Eskimosi jest jednak
nadal używana dla określenia wszystkich
arktycznych ludów tego samego pochodzenia.
zawiera ok. 11% caej masy lodu istniejcej na kuli ziemskiej, stanowic
olbrzymi rezerwuar sodkiej wody.
Przyjmuje si, e stopienie tej masy
lodu spowodowaoby wzrost poziomu wszechoceanu o 6-7 metrów.
Powstawanie ldolodu odbywao si na
drodze corocznej kumulacji opadów
nienych. Przy odpowiednio niskiej
temperaturze nie dochodzi wówczas
do stopienia w cigu lata caego zimowego opadu, izroku na rok pokadów
niegu przybywa. Krysztaki niegu pod
wpywem coraz to nowych warstw nadlegego niegu przechodz kolejne etapy
przeobrae
, aby w ko
cu osign
posta lodu lodowcowego. Zwikszenie
gstoci odbywa si przez eliminacj powietrza z pokrywy nienej (we
wstpnej fazie), a nastpnie kompresj
pcherzyków powietrza uwizionych
w lodzie. O ile pierwsza faza zachodzi
do szybko, druga jest procesem bardzo powolnym. Jak mona si domyle, cinienie potrzebne na przeobrae-
Grenlandzkie rękodzieło w postaci
ozdób i biżuterii z rogów i kości
nie puszystego niegu o gstoci 50-70
kg/m3 wtwardy jak skaa lód ogstoci
powyej 830 kg/m3 jest znaczne. Dla
Ldolodu Grenlandzkiego gboko,
na której nastpuje faza przeobraenia w lód lodowcowy wynosi 60-80
metrów. Generalnie najwaniejszymi
czynnikami decydujcymi o tempie
przeobraania niegu w lód s ilo
opadu nienego oraz temperatura,
wjakiej zachodzi przemiana. Im nisza
temperatura, tym przeobraenie zachodzi wolniej. W przypadku Grenlandii
czas potrzebny na przemian niegu
wlód lodowcowy wynosi od ok. 100 do
400 lat, adla Antarktydy warto ta siga
nawet 4000 lat.
Przez wioski i miasta
Przygldajc si yciu w grenlandzkich osadach wida wyranie odgórn
szczegóow organizacj kraju bazujc
na du
skich wzorcach. Administracyjnie
kraj podzielony jest na gminy zarz-