Martin Heidegger (ur. 26 września 1889 w Meßkirch, zm. 26 maja
Transkrypt
Martin Heidegger (ur. 26 września 1889 w Meßkirch, zm. 26 maja
Martin Heidegger (ur. 26 września 1889 w Meßkirch, zm. 26 maja 1976 we Fryburgu Bryzgowijskim) – filozof niemiecki. Myśl filozoficzna Heideggera uznawana bywa za jedną z najwaŜniejszych w filozofii XX wieku. Studiował na uniwersytetach we Fryburgu oraz Marburgu pod kierunkiem Henryka Rickerta. Profesorem filozofii został w roku 1928. 23 kwietnia 1933 roku, został rektorem Uniwersytetu we Fryburgu i wstąpił do NSDAP publicznie dając wyraz swego poparcia dla nazizmu. Dokładnie rok później podał się do dymisji i wycofał swoje poparcie. Poglądy Za najwaŜniejsze dzieło Heideggera uznaje się Bycie i czas (niem. Sein und Zeit (1927). Heidegger zajmuje się w nim, określanym przez siebie jako fundamentalne, pytaniem o sens bycia i analizą ontologiczną ludzkiego bycia (jestestwa, Dasein). Myśl Heideggera nieustannie ewoluowała motywowana pragnieniem jak najlepszego naświetlenia problemu Bycia. Rozwój ten konfrontując stanowisko Heideggera z tradycją filozofii europejskiej, doprowadził go do przekonania, iŜ techniczny język filozofii nie jest w stanie zdać w istocie sprawy z tego co od początku chciał wyrazić. Potrzeba kreacji własnego języka zaowocowała całą gamą nowych metaforycznych terminów, o rozmyślnie poetyckiej wręcz sile wyrazu. RóŜnica ontologiczna – Byt i Bycie Jądro filozofii Heideggera stanowi problem Bycia (Sein). Podczas gdy tradycyjna ontologia koncentrowała swoje wysiłki wokół bytu, dla Heideggera kluczowym zagadnieniem pomijanym właściwie przez dotychczasową filozofię jest kwestia Bycia tegoŜ Bytu. Zadaniem nowej (według określenia Heideggera „fundamentalnej”) ontologii ma być zatem naświetlenie zapoznanego zagadnienia Bycia. RozróŜnienie między Bytem a Byciem to tzw. róŜnica ontologiczna. Bycie dla Heideggera to egzystencja (to wyróŜnia człowieka od pozostałych bytów). Swoim Ŝyciem człowiek daje juŜ jakąś odpowiedź, ale nie zdaje sobie z tego sprawy. Stąd kierowanie uwagi na to, co jest wokół (ludzie, rzeczy). Bycie bytu jest wolą. KaŜdy byt jest bytem woli. Podstawą bytu z kolei jest bycie. Bycie wyzwala byt w ryzyko (bycie to ryzykowanie), które opiera się na woli. Od nas samych zaleŜy, jak postąpimy w naden sytuacji (ryzyku). Trzeba teŜ pamiętać, iŜ byt jako zaryzykowany, połoŜony jest na "wadze". Całość wiąŜe się z problematyką bycia lub nie bycia w "otwartym". "Otwarte", jako pojęcie, w którym człowiek nie funkcjonuje. Termin ten jest dla zwierząt i roślin, bo nie zdają sobie z tego sprawy. Zatem "otwarte" jest tym, co nie zastanawia (bo nie grozi). Jean-Paul Charles Aymard Sartre (ur. 21 czerwca 1905 w ParyŜu, zm. 15 kwietnia 1980 w ParyŜu) – powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel nurtu filozoficznego – egzystencjalizmu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1964 (odmówił jej przyjęcia). Filozof-egzystencjalista Dzięki załoŜonej w 1945 gazecie filozoficzno-literackiej Les Temps modernes, Sartre stał się sławnym i popularnym pisarzem i filozofem. Organizuje słynne zebrania intelektualistów (m.in. Simone de Beauvoir, Maurice Merleau-Ponty i Raymond Aron) w paryskiej dzielnicy Saint Germain des Prés, podczas których propaguje egzystencjalizm (dzięki niemu stał się najpopularniejszym kierunkiem filozoficznym i "subkulturą" lat 40. i 50. XX w. z własnymi kawiarniami i muzyką jazzową). Zarys poglądów W fazie początkowej, poglądy Sartre'a wpisują się w tradycję egzystencjalizmu; ten nurt filozoficzny wywodzi się bezpośrednio z XX-wiecznej fenomenologii niemieckiej, chociaŜ motywy charakterystyczne pojawiają się juŜ w XIX wieku, w pismach Nietzschego i Kierkegaarda. W latach 1920-30, egzystencjalizm reprezentowany był przez m.in. Heideggera, Jaspersa, Marcela i samego Sartre'a. Według egzystencjalizmu, i zgodnie z najbardziej znanym ze sloganów Sartre'a, "istnienie poprzedza istotę" (l'existence précède l'essence), człowiek zaś ponosi pełną odpowiedzialność za własne czyny, co moŜe w nim wywoływać poczucie samotności, zagubienia i zagroŜenia w świecie, lęku przed śmiercią. Najsłynniejsze dzieło Sartre`a Byt i Nicość (L'être et le néant) zostało opublikowane w 1943 r. Na pierwszej stronie Sartre określił je jako "zarys ontologii fenomenologicznej". Fenomenologia jest badaniem sposobu, w jaki rzeczy pojawiają się lub są obecne w świadomości. Fenomenologia nie jest jednak tylko prostym rejestrowaniem treści świadomości – bada ona jej struktury. Ontologia natomiast, stara się przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie: co jest, jakie rodzaje rzeczy składają się na wszechświat. Ontologia fenomenologiczna bada więc związki między faktami w świecie i naszą ich świadomością. Podstawowe pytanie Sartre`a brzmiało "Co to znaczy być istotą ludzką?". Jego odpowiedź jest zawarta juŜ w samym tytule "Bytu i Nicości". Rzeczywistość ludzka składa się bowiem z dwu sposobów istnienia – bytu i nicości, zarówno bycia jak i niebycia. Istota ludzka istnieje jednocześnie jako byt-w-sobie ; rzecz lub podmiot i jako byt-dla-siebie czyli świadomość, będąca niebytem, niebędąca więc tą rzeczą, której jest świadoma. Będąc w istocie nicością – świadomość pragnie być "efektywnie zaangaŜowana w świat przyszły" i właśnie na tym polega nasza ludzka wolność. Wolność teŜ jest nicością, a doświadczamy jej gdy stajemy się świadomi, czym nie jesteśmy, i gdy dzięki temu moŜemy wybrać, czym będziemy w przyszłości. PoniewaŜ nasza wolność jest nicością, nie dokonujemy wyborów na podstawie rzeczy, są one wyborami wartości i znaczeń. Aby wykonać jakąś czynność musimy wycofać się z naszego uczestnictwa w świecie, by zastanowić się, co nie istnieje – tę pustkę właśnie wypełnić moŜemy działaniem. Sartre uwaŜa, Ŝe wybór działania jest wyborem nas samych, nie istnienia. Trzeba istnieć, Ŝeby wybierać. Wybieramy natomiast swoją esencję – konkretny sposób przyszłego istnienia. Znana jest jego analiza zjawiska znanego w j. fr. jako zła wiara (mauvaise foi) – ma wiele ona postaci (kalka, stereotyp). Człowiek przygnieciony odpowiedzialnością wyboru znaczenia i wartości dla swego Ŝycia – znajduje ucieczkę w przyjmowaniu gotowych ról dających mu znaczenie, którego nie musi sam tworzyć. Zamiast Ŝyć jak podmiot, który doświadcza swej wolności, Ŝyje jak przedmiot pełniący określoną funkcję. Innym razem człowiek chce zaprzeczyć temu, czym aktualnie jest (np. gdy jest niewolnikiem nałogu) podejmując jakieś zobowiązanie, ale nie dotrzymuje go. Oszukuje więc sam siebie. Dla Sartre'a Ŝyć w złej wierze to odwracać się od swojej wolności i tworzenia własnego znaczenia. Max Weber (ur. 21 kwietnia 1864 w Erfurcie, zm. 14 czerwca 1920 w Monachium) niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca i teoretyk polityki. Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych. Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych. Weber postulował, aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych), opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś uŜytecznych pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych. Swoją teorię socjologiczną Weber buduje na pojęciu działania. Od innych zachowań ludzkich odróŜnia je to, Ŝe działający podmiot wiąŜe z nim subiektywny sens. Operacja rozumienia (Verstehen) jest moŜliwa tylko w odniesieniu do działań racjonalnych. Weber wierzył jednak, Ŝe człowiek w większości przypadków nie zachowuje się racjonalnie. Dlatego teŜ postulował badanie ludzkich zachowań poprzez zestawianie ich z w pełni racjonalnymi i logicznie spójnymi typami idealnymi. Pojęcie działania racjonalnego jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji, charakterystycznego dla kultury zachodniej. Nastawienie na racjonalność jest tym, co wyróŜnia etykę protestancką rozwijaną przez wywodzący się z kalwinizmu purytanizm. Weber stawia tezę, Ŝe kierunkiem rozwoju społeczeństwa zachodniego jest odchodzenie od tradycji i rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym. Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji. Słynna jest jego teza o wyŜszości protestanckich świąt Wielkiej Nocy nad katolickim BoŜym Narodzeniem.